Portal Orzeczeń

UZASADNIENIE

A. W. i P. P. zostali oskarżeni o to, że:

w dniu 19 października 2014 r. w miejscowości Ż. ul. (...), woj. (...) działając wspólnie i w porozumieniu wzięli udział w pobiciu I. K. w ten sposób, że uderzyli głową oraz pięścią w twarz na skutek czego doznał on obrażeń ciała w postaci: dolegliwości bólowych twarzoczaszki głównie okolicy nosa i stanu po krwawieniu z jamy nosowej, a laryngologicznie – urazu nosa z podejrzeniem pęknięcia kości nosa w badaniu RTG, bez ruchomości patologicznej i bez przemieszczenia, a opisane wewnętrzne skrzywienie przegrody nosa w lewo nie łączy się z urazem, które to obrażenia nie powodują naruszenia czynności narządów ciała na okres przekraczający 7 dni, tj. o przestępstwo opisane w art. 158 § 1 kk.

Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim wyrokiem z dnia 25 września 2015 roku w sprawie II K 1040/14:

1.  na podstawie art. 66§1 k.k., art. 67§1 i 2 k.k. przy zastosowaniu art. 4§1 k.k. warunkowo umorzył postępowanie karne przeciwko oskarżonemu A. W. na okres próby 2 (dwóch) lat i oddał oskarżonego we wskazanym okresie próby pod dozór kuratora sądowego;

2.  na podstawie art. 67§3 k.k. orzekł wobec oskarżonego A. W. środek karny w postaci nawiązki w kwocie 2.000 (dwa tysiące) złotych na rzecz pokrzywdzonego I. K.;

3.  zasądził od oskarżonego A. W. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 212,45 (dwieście dwanaście złotych czterdzieści pięć groszy) tytułem wydatków poniesionych w sprawie przez Skarb Państwa oraz wymierzył oskarżonemu opłatę w wysokości 60 (sześćdziesięciu) złotych;

4.  na podstawie art. 66§1 k.k., art. 67§1 i 2 k.k. przy zastosowaniu art. 4§1 k.k. warunkowo umorzył postępowanie karne przeciwko oskarżonemu P. P. na okres próby 2 (dwóch) lat i oddał oskarżonego we wskazanym okresie próby pod dozór kuratora sądowego;

5.  na podstawie art. 67§3 k.k. orzekł wobec oskarżonego P. P. środek karny w postaci nawiązki w kwocie 2.000 (dwa tysiące) złotych na rzecz pokrzywdzonego I. K.;

6.  zasądził od oskarżonego P. P. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 212,45 (dwieście dwanaście złotych czterdzieści pięć groszy) tytułem wydatków poniesionych w sprawie przez Skarb Państwa oraz wymierzył oskarżonemu opłatę w wysokości 60 (sześćdziesięciu) złotych.

Powyższy wyrok został zaskarżony przez prokuratora. Prokurator zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść obu oskarżonych. W apelacji podniósł zarzuty obrazy prawa karnego procesowego polegające na pominięciu w opisie czynu znamion z art. 158 § 1 kk w postaci „narażenia pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo wystąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 kk lub w art. 157 § 1 kk” oraz obrazy prawa karnego materialnego, tj. art. 67 § 3 kk.

W konkluzji prokurator wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna i w wyniku jej rozpoznania doszło do konieczności uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania – aczkolwiek Sąd Okręgowy dostrzegł z urzędu dalej idące uchybienia od tych, podniesionych w apelacji i aby umożliwić ich konwalidowanie w przyszłości skorzystał z dyspozycji art. 440 kpk.

Przy rozpoznawaniu sprawy doszło bowiem do naruszenia przepisów postępowania i przepisów prawa karnego materialnego, które miały ewidentny wpływ na treść wyroku powodując, że wyrok ten jest wadliwy.

Prokurator w apelacji wychwycił, że w opisie czynu przypisanego oskarżonym brak jest ustawowego znamienia w postaci „ narażenia pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo wystąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 kk lub w art. 157 § 1 kk ”. Niestety, ale to nie jedyny błąd Sądu Rejonowego – prokurator dostrzegł w tej sprawie jedynie „wierzchołek góry lodowej” ( i gdyby uchybienie Sądu Rejonowego polegało jedynie na tym, co zarzucił prokurator, Sąd Okręgowy nie uchylałby zaskarżonego wyroku, tylko konwalidiowałby go poprzez jego zmianę). Jednak w tej sprawie powierzchownie zasygnalizowany przez apelanta problem sięga głębiej – i skoro prokurator tego w apelacji nie dostrzegł, Sąd Okręgowy zmuszony był zastosować instytucję z art. 440 kpk i zaskarżony wyrok uchylić przekazując sprawę do ponownego rozpoznania ( gdyż wobec braku właściwych zarzutów w apelacji profesjonalisty wniesionej na niekorzyść oskarżonych Sąd drugiej instancji wyroku na ich niekorzyść zmienić nie mógł – ale mógł w celu dokonania takich zmian wyrok ten uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania).

Przechodząc do konkretów – w zaskarżonym wyroku opis czynu przypisanego oskarżonym faktycznie nie oddaje ustawowych znamion przestępstwa z art. 158 § 1 kk ( chodzi o znamię „ narażenia pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo wystąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 kk lub w art. 157 § 1 kk ”.). Jednak sedno tego problemu leży nie tylko w opisie czynu ( a zatem nie tylko w naruszeniu dyspozycji art. 413 § 1 pkt 4 i § 2 pkt 1 kpk - jak tego chce apelant). Otóż Sąd Rejonowy dał w pełni wiarę i w całości oparł się na opinii biegłego lekarza. Tymczasem biegły ten stwierdził, że podczas inkryminowanego zdarzenia „ nie mogło dojść do narażenia I. K. na bezpośrednią utratę zdrowia, życia lub wystąpienie skutku opisanego w treści art. 156 lub art. 157 § 1 Kodeksu Karnego ” – vide opinia k. 70.

Wobec takiej wymowy zgromadzonego materiału dowodowego – któremu Sąd Rejonowy w pełni dał wiarę – nie powinno dojść do przypisania oskarżonym czynu z art. 158 § 1 kk. Już autor aktu oskarżenia zdaje się nie odróżniać pobicia w znaczeniu potocznym od pobicia w znaczeniu prawnym, albowiem choć prawdopodobnie zapoznał się on z opinią biegłego ( i właśnie dlatego w opisie czynu zawartym w akcie oskarżenia nie ma znamienia narażenia na niebezpieczeństwo), to najwidoczniej nie rozumiał, że takie zdarzenie nie powinno być kwalifikowane z art. 158 §1 kk. Natomiast Sąd Rejonowy co prawda rozróżnił te sytuacje i z pewnością zdawał sobie sprawę, że dla przypisania przestępstwa z art. 158 § 1 kk konieczne jest narażenie pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo co najmniej skutku z art. 157 § 1 kk ( wiedzę tą zaprezentował bowiem w obszernym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku), to jednak dopuścił się obrazy art. 410 kpk i nie wziął pod uwagę całości materiału dowodowego ujawnionego na rozprawie głównej ( gdyby bowiem brał go pod uwagę nie skazałby oskarżonych za czyn z art. 158 § 1 kk, gdyż ujawniona na rozprawie i uznana za wiarygodną i rzetelną opinia biegłego lekarza nie pozwoliłaby mu na to – w każdym razie nie w kontekście wywodów o charakterze akademickim zaprezentowanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku na temat znamion przestępstwa z art. 158 § 1 kk). Uchybienie to miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, albowiem doprowadziło do przypisania oskarżonym czynu o takiej kwalifikacji prawnej, na przyjęcie której nie pozwalał zgromadzony materiał dowodowy.

Co więcej, analiza uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wskazuje, aby ustalając stan faktyczny Sąd Rejonowy przypisał oskarżonym, że narazili oni pokrzywdzonego na skutek chociażby z art. 157 § 1 kk. Owszem, w części teoretycznej uzasadnienia, w sposób akademicki opisującej znamiona przestępstwa z art. 158 § 1 kk, przytacza się tezy z komentarzy i judykatów, w których mowa jest o znamieniu w/w narażenia na niebezpieczeństwo, ale nie doszło w ustalonym stanie faktycznym do przypisania oskarżonym, aby takie narażenie sprowadzili. Tym samym ustalenia te nie pozwalałyby na przypisanie oskarżonym przestępstwa z art. 158 § 1 kk. Jak na wstępie zaznaczono, apelant tego nie dostrzegł, zarzucając wyrokowi w tym zakresie jedynie naruszenie prawa karnego procesowego ( tj. dyspozycji art. 413 § 1 pkt 4 i § 2 pkt 1 kpk ) – podczas gdy sedno sprawy leży w braku poczynienia ustaleń, czy do takiego narażenia doszło. Stąd konieczność sięgnięcia przez instancję odwoławczą do dyspozycji art. 440 kpk, rażąco niesprawiedliwe byłoby bowiem, aby sprawcy pobicia uniknęli odpowiedzialności za czyn z art. 158 § 1 kk tylko dlatego, że Sąd pierwszej instancji nie przypisał im takiego narażenia, a prokurator zarzutu w tym zakresie nie podniósł ( choć na szczęście wniósł apelację na niekorzyść, co umożliwia stosowanie instytucji z art. 440 kpk).

Jednak na tym problem się nie kończy – otóż zdaniem Sądu Okręgowego w/w opinia biegłego lekarza ( którą Sąd Rejonowy przyjął bezkrytycznie, choć w zastosowanej kwalifikacji prawnej się do wniosków z niej płynących nie zastosował) jest niejasna, sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego, lakoniczna, nielogiczna i powierzchowna. Oto bowiem biegły stwierdza, że zgodnie z jego doświadczeniem życiowym inkryminowane zdarzenie nie wiązało się z narażeniem pokrzywdzonego na powstanie skutków nawet z art. 157 § 1 kk. Sąd Okręgowy nie wie, gdzie i w jakich okolicznościach biegły lekarz wydający tę opinię zdobywał doświadczenie życiowe ( i bynajmniej mu takich doświadczeń nie zazdrości), bo z doświadczenia życiowego i zawodowego ( wynikającego z analizy dziesiątek jeśli nie setek już spraw tego rodzaju) Sądu Okręgowego wynika, że jeżeli dwóch pijanych mężczyzn dając upust samczej agresji wali głową ( z tzw. „byka”) oraz pięścią w twarz trzeciego, a ten trzeci zalewa się krwią i jego stan jest na tyle poważny, że zostaje przyjęty na oddziale ratunkowym szpitala, to niestety ale ten trzeci zazwyczaj zostaje narażony co najmniej na skutki z art. 157 § 1 kk. Wystarczy bowiem, aby na skutek ciosu w nos ( czy to głową, czy pięścią) doszłoby do złamania kości nosa ( o co nietrudno) i do jej nieznacznego przemieszczenia, a już takie obrażenie kwalifikowane byłoby z art. 157 § 1 kk. W przypadku takich ciosów naraża się również człowieka na wstrząśnienia mózgu, złamania kości twarzoczaszki, urazy oczu, itp. Dlatego opinia biegłego lekarza w tej sprawie budzi konsternację Sądu Okręgowego i nakazuje dopatrywać się w niej cech opinii co najmniej niejasnej ( nie jest bowiem jasne na jakich przesłankach biegły oparł swoje przekonanie, że dwóch pijanych mężczyzn okładających po twarzy trzeciego nie naraża go nawet na stosunkowo nieznaczne skutki z art. 157 § 1 kk).

Dlatego w tej sprawie Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia prawa karnego procesowego, tj. obrazy art. 410 kpk ( co zostało już omówione) oraz obrazy art. 201 kpk ( uznał bowiem za prawidłową opinię biegłego lekarza, mimo, że budzi ona poważne zastrzeżenia). Miało to ewidentny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, bo doprowadziło do przypisania oskarżonym czynu nie mającego odzwierciedlenia w przyjętym za wiarygodny materiale dowodowym.

Pozostałe zarzuty apelacyjne nie będą szczegółowo omawiane, gdyż wobec uchylenia zaskarżonego wyroku z przyczyn podanych powyżej byłoby to przedwczesne ( art. 436 kpk). Zasygnalizować należy jedynie, iż prokurator w apelacji słusznie podniósł zarzut naruszenia prawa karnego materialnego, a mianowicie dyspozycji art. 67 § 3 kk w zakresie orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody i podmiotu na rzecz którego orzeczono nawiązkę – przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy ustrzeże się powielenia tych błędów.

Dlatego zaskarżony wyrok należało uchylić, a sprawę przekazać do ponownego rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji.

Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd Rejonowy:

-

dopuści dowód z uzupełniającej opinii biegłego lekarza na okoliczność wyjaśnienia sygnalizowanych powyżej wątpliwości co do stopnia narażenia pokrzywdzonego na niebezpieczeństwo wystąpienia skutku co najmniej z art. 157 § 1 kk;

-

w pozostałym zakresie skorzysta z art. 442 § 2 kpk i nie będzie powtarzał postępowania dowodowego;

-

w razie ustalenia, że do takiego narażenia doszło ( a takie ustalenie będzie możliwe, gdyż w tym zakresie do uchylenia zaskarżonego wyroku doszło w trybie art. 440 kpk), Sąd Rejonowy będzie mógł przypisać oskarżonym czyn z art. 158 § 1 kk – i wówczas:



będzie pamiętał, aby uzupełnić opis czynu o ustawowe znamię narażenia na wskazane w tym przepisie niebezpieczeństwo;



będzie miał na uwadze słuszne zarzuty apelacji co do naruszenia dyspozycji art. 67 § 3 kk i uniknie powielenia tych błędów;

jeżeli biegły lekarz zdoła wspiąć się na wyżyny sofistyki i przekonać Sąd Rejonowy, że uderzanie głową i pięścią przez dwóch mężczyzn w twarz człowieka nie naraża go na skutki co najmniej z art. 157 § 1 kk, Sąd Rejonowy:



poczyni ustalenia, czy któremuś z oskarżonych można przypisać zaistniały skutek z art. 157 § 2 kk i go mu przypisze, a drugiemu ze sprawców przypisze przestępstwo kwalifikowane z art. 217 § 1 kk



oczywiście w razie nie dających się usunąć wątpliwości w tym zakresie obu sprawcom należałoby przypisać jedynie czyn z art. 217 § 1 kk. chyba że zgromadzony materiał dowodowy pozwoli na ustalenie pełnego współsprawstwa obu oskarżonych co do czynu z art. 157 § 2 kk;



w każdym przypadku w/w zmian należy odebrać od prokuratora oświadczenie w trybie art. 60 § 1 kpk;



w takim układzie procesowym Sąd Rejonowy niestety nie będzie mógł skorzystać z ułatwienia określonego w art. 442 § 2 kpk, albowiem będzie trzeba przypisać zaistniałe skutki konkretnemu sprawcy, co będzie wymagało ponowienia postępowania dowodowego, gdyż dotychczas w tym kierunku prowadzone nie było;

będzie pamiętał o zakazie reformationis in peius w zakresie reakcji karnej ( niezależnie od tego, czy czyn oskarżonych ostatecznie zakwalifikowany zostanie z art. 158 § 1 kk, czy jedynie z art. 157 § 2 kk czy też z art. 217 § 1 kk) – w każdym razie warunkowe umorzenie postępowania wydaje się być słuszną reakcją na ten konkretny czyn ( w związku z zaprezentowaną w procesie spolegliwą postawą sprawców i niewielkimi skutkami) i dolegliwość reakcji karnej nie powinna przekraczać tej, którą zastosowano w zaskarżonym wyroku.

Wobec powyższego orzeczono jak w części dyspozytywnej wyroku.