Treść orzeczenia I C 147/24 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

I C 147/24 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim z 2024-09-19

Sygn. akt I C 147/24

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2024 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia SO Dorota Krawczyk
Protokolant:	St. Sekretarz Anna Frankowska

po rozpoznaniu w dniu 27 sierpnia 2024 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

przeciwko M. G. (1), G. G. (1), T. G.

o zapłatę

1. zasądza łącznie od pozwanych M. G. (1), G. G. (1), T. G. na rzecz powoda Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 22.800,00zł (dwadzieścia dwa tysiące osiemset złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 kwietnia 2024 roku do dnia zapłaty;

2. oddala powództwo w pozostałej części;

3. zasądza od powoda Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. łącznie na rzecz pozwanych M. G. (1), G. G. (1), T. G. kwotę 7.868,00zł (siedem tysięcy osiemset sześćdziesiąt osiem złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 147/24

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 18 grudnia 2023 roku (data nadania) w postępowaniu upominawczym Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie na rzecz powoda od solidarnie od pozwanych następujących kwot:

1) kwoty 304 168,82 zł (stanowiącej równowartość 64 035,54 CHF liczone wg. kursu wynoszącego 4,7500 PLN/ 1CHF ) z tytułu należności głównej wraz z dalszymi odsetkami umownymi za opóźnienie w zmiennej wysokości odpowiadającej wysokości czterokrotnej stopy procentowej kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, z ograniczeniem do odsetek maksymalnych za opóźnienie (art. 481 § 21 k.c.), która na dzień wniesienia pozwu wynosi 22.50 % od dnia 08-12-2023 r. do dnia zapłaty;

2) kwoty 6 299,77 zł (stanowiącej równowartość 1326,27CHF liczone wg. kursu wynoszącego 4,7500 PLN/ 1CHF) z tytułu odsetek umownych, naliczonej od należności od dnia 27-10-2021 do 27-03-2023r.

3) kwoty 1 357,55 zł (stanowiącej równowartość 285,80 CHF liczone wg. kursu wynoszącego 4,7500 PLN/ 1CHF) z tytułu odsetek za opóźnienie w płatności (odsetki przeterminowane) naliczone przed wypowiedzeniem od należności głównej za okres od dnia 22-07-2021 r. do 28-05-2022 r. wg zmiennej stopy procentowej odpowiadającej procentowej odpowiadającej wysokości czterokrotnej stopy procentowej kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, z ograniczeniem do odsetek maksymalnych za opóźnienie (art. 481 § 21 k.c.);

4) kwoty 50 330,54 zł z tytułu odsetek za opóźnienie w płatności (odsetki przeterminowane) naliczone po wypowiedzeniu od należności głównej za okres od dnia 28-03-2023r. do 07-12-2023r r. wg zmiennej stopy procentowej odpowiadającej wysokości czterokrotnej stopy procentowej kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, z ograniczeniem do odsetek maksymalnych za opóźnienie (art. 481 § 21 k.c.);

5) kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych, wraz z opłatą od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł

II. W przypadku wniesienia przez Pozwanych w terminie sprzeciwu lub w przypadku skierowania sprawy do rozpoznania na rozprawie w trybie postępowania zwykłego powód wnosił o zasądzenie solidarnie od Pozwanych na rzecz powoda:

5) kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych, wraz z opłatą od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że zobowiązanie pozwanych wynika z tytułu umowa o kredyt konsolidacyjny nr KK/ (...) podpisanej bezpośrednio z Bankiem w dniu 22-02-2007 r., a podjęte ze strony banku działania (pisma i wezwania) nie doprowadziły zarówno do dobrowolnej formy spłaty jak i restrukturyzacji zadłużenia (k. 3-5).

Wobec braku podstaw do rozpoznania spawy w trybie postępowania upominawczego, zarządzeniem z dnia 10 stycznia 2024 roku sprawa została przekazana do rozpoznania w trybie postępowania zwykłego i wpisana do repertorium C pod sygn. akt I C 147/24 (k.63).

W odpowiedzi na pozew pozwani M. G. (1), G. G. (1) oraz T. G. wnieśli o oddalenie wniesionego powództwa ponad kwotę 22.800,00 złotych - w przypadku uznania zasadności podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu nieważności umowy kredytu konsolidacyjnego zawartego pomiędzy stronami postępowania,

ewentualnie o:

2. oddalenie wniesionego powództwa ponad kwotę 158.166,76 złotych - w przypadku usunięcia z umowy kredytu zakwestionowanych klauzul abuzywnych i przyjęciu , iż umowa kredytu obowiązywała do dnia jej wypowiedzenia. Dodatkowo pozwani wnieśli o zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanych zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

Strona pozwana na gruncie przedmiotowej sprawy podniosła następujące zarzuty:

A) nieważności umowy kredytu podpisanej przez strony z uwagi na sprzeczność z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe.

B) nieważność umowy kredytu jako konsekwencja przekroczenia granic swobody umów określonej w treści artykułu 353¹ kc poprzez zagwarantowanie sobie przez powoda pełnej dowolności w zakresie ustalania wysokości zobowiązań strony pozwanej jako kredytobiorcy.

C) nieważność umowy kredytu jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w świetle treści art. 58 §2 k.c.

D) abuzywność kwestionowanych postanowień umowy kredytu stanowiącej przedmiot sporu przywołanych w punkcie 5 I niniejszego pisma procesowego.

Pozwani zarzucili umowie, że zawiera zapisy o charakterze abuzywnym, a mianowicie: § 4 ust. 4 pkt 1 – 3 i § 7 pkt 1 umowy dotyczących wprowadzenia do umowy klauzuli denominującej świadczenia stron dwoma miernikami wartości określonymi dowolnie przez powoda i w związku z tym podniosła zarzut nieważności umowy kredyt. W ocenie pozwanych występowanie w umowie jest w skutkach równoważne ze stwierdzeniem ich bezskuteczności wobec strony pozwanej od chwili zawarcia umowy (art. 3851 §1 kc). W takim przypadku postanowienia te uznaje się za niewiążące, a strony związane są tą umową w dalszym zakresie (art. 3851 §1 i 2 kc).

W dniu 11 kwietnia 2024 roku pełnomocnikowi powoda zostało doręczone oświadczenie pozwanych o powołaniu się na nieważność umowy kredytu (k. 228).

Pismem z dnia 16 maja 2024 roku powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko oraz stanowczo zaprzeczył twierdzeniom pozwanych podnosząc, że roszczenie powoda jest zasadne i zasługujące na uwzględnienie w całości. W uzasadnieniu powód wskazał, że zawarta przez strony umowa jest ważna w całości, albowiem nie zawiera jakiekolwiek postanowienia niedozwolonego, w szczególności dotyczącego indeksacji, nie jest sprzeczna z zasadą swobody umów, a pozwani mieli możliwości negocjowania jej postanowień. Ponadto powód zaprzeczył jakoby pozwani nie mieli zdolności do zaciągnięcia kredytu w PLN, a powód udzielił pozwanym wyczerpującej informacji o ryzyku kursowym i przedstawił im symulacje wpływu wahań kursu (...) na wysokość salda i raty kredytu. W ocenie powoda postanowienia umowy zostały indywidualnie uzgodnione przez strony i nie kształtowały praw i obowiązków stron w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ani także nie naruszały interesu pozwanego, tym bardziej w stopniu rażącym.

Postanowienia umowy były jednoznaczne i umowa nie jest sprzeczna z jakimkolwiek przepisem prawa, a nadto kursy (...) publikowane w (...) nie były ustalane w sposób dowolny/arbitralny, a tym samym powód wypełnił wszelkie obowiązki informacyjne wobec pozwanego, w szczególności w zakresie wpływu wahań kursowych na wykonywanie umowy, skali ryzyka kursowego lub mechanizmu indeksacji, a tym samym roszczenia powoda są w pełni uzasadnione.(k.102-140)

Na rozprawie w dniu 24 sierpnia 2024 roku strony podtrzymały swoje stanowiska wnosząc jak dotychczas (k. 219-20).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 22 lutego 2007 roku pomiędzy powodem Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W., a pozwanymi T. G., G. G. (1) i M. G. (1) doszło do zawarcia umowy o kredyt konsolidacyjny nr KK/ (...) sporządzonej w dniu 21 lutego 2007 roku.

Zawarcie umowy kredytowej zostało poprzedzone złożeniem przez pozwanych w dniu 19 stycznia 2007 roku wniosku kredytowego.

Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy o kredyt z dnia 21 lutego 2007 roku ( podpisanej przez strony w dniu 22 lutego 2007 roku) powodowy Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 175.000,00zł.

Zgodnie z § 2 ust. 2 umowy o kredyt z dnia 21 lutego 2007 roku ( podpisanej przez strony w dniu 22 lutego 2007 roku) jest indeksowany do (...) po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach bank zobowiązał się wysłać kredytobiorcy pismo informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w (...) oraz jego równowartości w (...) zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w okresie kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo – odsetkowej.

Ze środków uzyskanych z przedmiotowego kredytu na podstawie umowy zawartej przez pozwanych w dniu 22 lutego 2007 roku miały zostać spłacone wcześniejsze zobowiązania kredytowe powodów we frankach tj. spłata pożyczki hipotecznej / kredytu konsolidacyjnego w kwocie 60.247,42 PL oraz spłata innego kredytu mieszkaniowego w kwocie 79.752.58 PLN, a na remont i modernizację domu lub mieszkania przeznaczona była kwota 35.000,00zł (§ 2 ust. 3 umowy).

Zgodnie z § 4 ust. 4 pkt 1-3 Zmiana waluty kredytu ma wpływ na wysokość kwoty kredytu oraz wysokość rat kapitałowo-odsetkowych i dokonywana jest w oparciu o następujące zasady:

1) w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą stosowany jest kurs kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...),

2) w przypadku zmiany waluty z waluty obcej na PLN stosowany jest kurs sprzedaży dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...).

3) w przypadku zmiany waluty obcej na inną walutę obcą saldo kredytu oblicza się na podstawie obowiązujących w Banku w dniu złożenia wniosku o przewalutowanie kursów walut dewiz (§ 4 ust. 4 pkt 1-3).

Zgodnie z § 6 ust.1-6 umowy

1. Kredyt został oprocentowany według zmiennej stopy procentowej.

2. W przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej Kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych co oznacza, iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej.

3. Oprocentowania kredytu wynosi 3 9825 % w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M ( (...)) obowiązującej w dniu sporządzenia Umowy oraz marży w wysokości 1.88 p.p., stałej w całym okresie kredytowania.

4. Odsetki są naliczane za każdy dzień od aktualnego salda zadłużenia.

5. Oprocentowanie kredytu ulega zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M ( (...)).

6. Stopa referencyjna zmienia się w cyklu kwartalnym i przyjmuje wartość z ostatniego dnia roboczego ostatniego miesiąca poprzedzającego kolejny kwartał kalendarzowy.

Zgodnie z § 7 ust. 1 umowy kredytobiorcy byli zobowiązani spłacić kwotę kredytu (...), ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z tabela (...) Banku (...) S.A..

Kredyt miał być spłacany w 300 ratach miesięcznych, w tym 2 rat obejmujących odsetki w okresie karencji spłaty kredytu oraz 298 ratach miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej (§ 7 ust. 2).

Zabezpieczeniem spłaty w/w kredytu jest hipoteka umowna kaucyjna w wysokości 297 500 zł zwiększoną aneksem nr (...) do umowy z dnia 03-08-2008r. do kwoty 340 115,06 zł na nieruchomości położonej w P. przy ul. (...) w PT1P/00000249/3, prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI WYDZIAŁ KSIĄG WIECZYSTYCH, która stanowi własność G. G. (1) (§ 9 umowy).

Pozwani zapoznali się z Informacją o ryzyku zmian kursów walutowych, że wpłynie to zarówno na zmianę wysokości raty kredytu jak i wysokości zadłużenia i złożyli podpisy na tej informacji.

Zgodnie z § 10 umowy kredytobiorcy poddali się egzekucji.

W § 11 zatytułowanym postanowienia końcowe uregulowano, że zmiany Umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności, za wyjątkiem:

1) zmiany oprocentowania kredytu w przypadku zmiany stopy referencyjnej, na warunkach określonych w Umowie,

2) zmiany oprocentowania karnego w przypadku zmiany stopy lombardowej, na warunkach określonych w Umowie,

3) zmiany Regulaminu,

4) zmiany długości okresu kredytowania, wynikającej z przedterminowej częściowej spłaty kredytu,

5) zmiany Cennika.

2. Integralną część Umowy stanowił m.in. Regulamin.

Zgodnie z § 11 ust. 3 umowa mogła zostać rozwiązana za porozumieniem stron lub wypowiedziana w formie pisemnej przez każdą ze stron z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia.

Zgodnie z § 11 ust. 4 Bank mógł wypowiedzieć umowę w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu w szczególności w zakresie sposobu i terminu spłaty kredytu.

W zakresie nie uregulowanym Umową zastosowanie znajdowały postanowienia Regulaminu.

Całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia Umowy wynosi 124.865,49 zł

(§12 umowy).

W dniu 23 maja 2007 roku strony zawarły aneks do umowy , którym wprowadziły zmiany warunków kredytu tj. dnia spłaty rat kredytowych. Pozostałe warunki umowy pozostały bez zmian.

(dowód: umowa kredytu z dnia 22 lutego 2007 roku nr KK/ (...) k. 9-11, aneks do umowy k.12, wiosek kredytowy pozwanych k. 181-184, parametry wyjściowe symulacji k. 185-187, wstępna ocena zdolności kredytowej k. 188-190, Informacja k. 194, dyspozycja wypłaty środków k. 195-197, symulacja kosztów kredytu k. 198, aneksy i Regulaminy z załącznikami k.151-198)

Po zawarciu umowy o kredyt konsolidacyjny z przeznaczeniem na finasowanie celu mieszkaniowego z dnia 22 lutego 2007 roku pozwani, z uwagi potrzeby finansowe zmierzające do finalizacji celu jakim była modernizacja 2 nieruchomości, w dniu 3 marca 2008 roku podpisali aneks do umowy, mocą którego powiększyli kwotę kredytu o 40.000,00 zł. Łączna kwota udzielonego pozwanym kredytu wzrosła do 215.000zł.

Aneksem z dnia 14 stycznia 2022 roku strony zmieniły warunki spłaty zobowiązania w ten sposób, że dokonali zmiany warunków spłaty zobowiązania, które na dzień 14 stycznia 2022 roku wynosiło: 64.035,54 CHF, odsetki umowne naliczone od należności głównej tj. 151,81CHF, odsetki od zadłużenia przeterminowanego naliczone od należności głównej 5,40 CHF. Zgodnie z aneksem spłata zobowiązania z tytułu umowy od zawarcia aneksu miała następować w 169 miesięcznych ratach płatnych 27 dnia każdego miesiąca z zastrzeżeniem ust. 3 w tym:

- od dnia 27 lutego 2022 roku do dnia 27 lutego 2022 ustala się wysokość rat w wysokości 177,00 CHF, a od 27 sierpnia 2022 do dnia zakończenia umowy kredyt spłacany będzie w równych ratach, które zawierały malejącą cześć odsetek i rosnąca część raty kapitałowej.

(dowód: umowa kredytu k. 9-11, karta informacyjna pozwanej k. 215-217, aneks z dnia 3 sierpnia 2008 k.151-152 oraz aneks z dnia 14 stycznia 2022 roku k. 158159, regulamin k. 160-177)

Pozwani poszukiwali środków na modernizację i remont budynków w których zamieszkiwali. Chcieli przeprowadzić remont dwóch domów położonych na jednej posesji. W jednej z nich zamieszkiwali pozwani T. oraz G. małżonkowie G., a w drugiej syn pozwanych M. G. (2) z żoną K..

Oba domy są z 1900 roku. Na remont był przeznaczony kredyt. Skonsolidowane zostały 2 kredyty, które byłe wcześniej wzięte przez T. G. i jego żonę. Wcześniejsze kredyty były we frankach. Koszty remontu, które planowali wzrosły, dlatego potrzebowali kolejnego kredytu.

Powodom został zaproponowany zarówno kredyt walutowy jak i złotówkowy. Kredyt indeksowany do (...) Był zachwalany jako najtańszy, najprostszy. Dla pozwanych istotną rzeczą było to jak najniższa miesięczna rata. Najważniejsza była wysokość rat.

Pozwany T. G. przeczytał umowę. Wydało mu się, że wszystko zrozumiał.

Pozwani mieli świadomość, że zmiana wysokości kursu franka będzie miała przełożenie na wysokość raty miesięcznej kredytu i wysokość kapitału.

Mówiono, że we franku łatwiej jest dostać kredyt, w złotówkach gorzej. Była pokazana przez bank oferta w złotówkach, we frankach była korzystniejsza. Pozwany M. G. (1) kupował waluty w kantorze, wie, że kupuje się drożej, sprzedaje się taniej.

W chwili zawierania spornej umowy na nieruchomości nie była prowadzona działalność gospodarcza. T. G. pracował w firmie (...), syn w Nowalijce, żona była na wcześniejszej emeryturze, synowa pracuje w szkole. Wszyscy pozwani mieszkają na tej nieruchomości. Pozwany M. G. (1) w chwili zawierania umowy pracował w magazynach i zarabiał w złotówkach 2500-3000 zł.

Obecnie pozwany M. G. (1) prowadzi działalność gospodarcza od 2020 roku, pracuje w charakterze przedstawiciela handlowego. Nie rozlicza w kosztach firmy kosztów utrzymania domu. Adres siedziby firmy jest na nieruchomości, na remont której był wzięty kredyt. Żona M. G. (1) nie ma zarejestrowanej działalności gospodarczej.

Na ratę kredytu składały solidarnie 4 osoby. Było jedno konto w banku, na które były dokonywane wpłaty. Nie spłacali rat we frankach, spłata rat była wyłącznie w złotówkach.

Pozwani około 3 lata temu przestali spłacać kredyt ponieważ pozwany M. G. (1) miał chwilowe trudności z pracą. Rata wynosiła 1400-1500 zł kiedy pozwani przestali ją spłacać. Pozwany M. G. (1) zarabiał około 5000 zł w chwili przerwania spłacania rat. Pozwany M. G. (1) miał zobowiązania wobec innych parabanków.

Co do czwartego kredytobiorcy, żony pozwanego M. G. (1) Sąd ogłosił upadłość.

Aktualnie pozwana G. G. (1) jest chora onkologicznie.

W styczniu 2024 roku pozwani zgłosili się do biura doradcy restrukturyzacyjnego R. F., rozważali zgłoszenie wniosku o upadłość.

(dowód: zeznania powodów k. 219-220, okoliczność niesporna)

Wobec kredytobiorcy K. G. Postanowieniem z 06.05.2022 roku Sąd ogłosił upadłość. Następnie w dniu 19.05.2022 roku w systemie Krajowego Rejestru Zadłużenia powód zgłosił wierzytelność wobec upadłej K. G., dlatego nie została K. G. pozwana w analizowanej sprawie.

(okoliczność niesporna, pismo powoda k. 226)

W dniu dnia 14 stycznia 2022 roku strony zmieniły warunki spłaty zobowiązania, które obejmowało: należność główna w wysokości 64.035, 54 CHF, odsetki umowne naliczone od należności głównej tj. 151,81 CHF, odsetki od zadłużenia przeterminowanego naliczone od należności głównej 5.40 CHF. Zgodnie z aneksem spłata zobowiązania z tytułu umowy od zawarcia aneksu nastąpi w 169 miesięcznych ratach płatnych 27 dnia każdego miesiąca z zastrzeżeniem ust. 3 w tym:

Od dnia 27 lutego 2022 roku do dnia 27 lutego 2022 ustala się wysokość rat w wysokości 177,00 CHF, a od 27 sierpnia 2022 do dnia zakończenia umowy kredyt miał być spłacany w równych ratach, które zawierały malejącą cześć odsetek i rosnąca część raty kapitałowej.

(dowód: aneks do umowy k. 12)

Z uwagi na nieterminowe wywiązywanie się przez pozwanych z ciążącego na nich zobowiązania powód pismem z dnia 11 sierpnia 2022 roku wezwał pozwanych do niezwłocznej spłaty zadłużenia przeterminowanego, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Pozwani podjęli wezwania: M. G. (1) w dniu 22 sierpnia 2022 roku, G. G. (1) i T. G. w dniu 17 sierpnia 2022 roku.

(dowód: wezwania do zapłaty wraz z dowodami doręczenia k. 27-32, wypowiedzenia umowy wraz z dowodami doręczenia k. 33-38, przedsądowe wezwania do zapłaty wraz z dowodami doręczenia k. 39-44, zestawienie transakcji k.45-56 saldo kredytu k. 84-94)

Następnie, z uwagi na brak reakcji, powód skierował do pozwanych pismo z 10.02.2023r., którym wypowiedział umowę kredytu z uwagi na nieregulowanie zaległości i utrzymujące się zadłużenie przeterminowane wynikające z przedmiotowej umowy oraz wezwał pozwanych, aby w okresie biegu wypowiedzenia dokonali spłaty całości zadłużenia.

Według stanu na dzień wypowiedzenia pozwanym umowy kredytu zadłużenie z tytułu Umowy wynosiło: 810,59 PLN, w tym zadłużenie przeterminowane: 110,18 PLN.

Powód zaznaczył, że spłata zadłużenia powiększona o kwoty opłat i odsetek naliczonych do dnia spłaty winna być dokonana bezpośrednio na powoda w terminie 62 dni od daty doręczenia niniejszego wypowiedzenia, a w przypadku braku spłaty zadłużenia wg stanu salda na dzień wpływu środków na rachunek do spłaty:

1/ kwota pozostająca do spłaty stanie się w pełni wymagalna (zadłużeniem przeterminowanym), Bank skieruje sprawę do Sądu w celu uzyskania tytułu wykonawczego, a następnie rozpocznie dochodzenie swoich należności w drodze postępowania egzekucyjnego, co wiązać się będzie z obciążeniem Pani dodatkowymi kosztami,

2/ Bank dokona zgłoszenia danych do Międzybankowej (...) i będzie miał prawo do ich przetwarzania bez Pani zgody (podstawa prawna art. 105 ust 4 oraz /05a ust. 3 i 4 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe).

Dodatkowo powód pouczył pozwanych o naliczaniu odsetek od zadłużenia przeterminowanego oraz opłat zgodnie z postanowieniami Umowy oraz obowiązującym Cennikiem usług dla danego produktu, które obciążają w całości Dłużnika. Na dzień wypowiedzenia wysokość stopy procentowej od zobowiązań przeterminowanych z tytułu (...)/L./Limit w PLN, zgodnie z obowiązującym w Banku (...) usług wynosiła 24.50 % w stosunku rocznym.

Ponadto Bank pouczył pozwanych , że może dokonać zbycia wierzytelności na rzecz firmy zewnętrznej bez potrzeby kierowania egzekucji komorniczej w stosunku do zobowiązań pozwanych wobec Banku.

(dowód: wypowiedzenie umowy k. 33, 35 i 37)

Korespondencja została przez pozwanych podjęta w dniu 23 lutego 2023 roku.

(dowody doręczenia k. 34, 36 i 38)

Strona pozwana nie zastosowała się do wezwania powoda, termin wypowiedzenia upłynął w dniu 29-05-2022r..

(okoliczność niesporna)

Celem polubownego rozwiązania przedmiotowej sprawy powód w dniu 27-05-2023r. wezwał pozwanych kolejny raz do zapłaty do zapłaty z żądaniem spłaty wymagalnej wierzytelności Banku.

W pismach bank ponownie wzywał pozwanych do spłaty wymagalnego zadłużenia powstałego z tytułu zawartej umowy, wskazując że na dzień 27-05-2023 r. ich wymagalne zadłużenie powstałe z w/w tytułu wynosi łącznie 68.218,77 CHF (324.039,14 zł) w tym:

- należność główna: 64.035,54 CHF (304.168,82 zł)

- odsetki umowne naliczone od należności głównej od 28-02-2023 r. do 27.03.2023r.: 1 326,27 CHF (6.299,77 zł)

- odsetki przeterminowane w kwocie 2.856,96 CHF (13.570,55 zł) od 28-03-2023 r. do 26-05-2023 r.

Od kwoty należności głównej do dnia zapłaty Bankowi przysługują dalsze odsetki naliczane wg stopy zmiennej dla należności przeterminowanych, która aktualnie wynosi 24,50 % w stosunku rocznym.

Spłata ww. wymagalnego zadłużenia powiększona o dalsze odsetki naliczone do dnia zapłaty, winna być dokonana na rachunek prowadzony w Banku w terminie 7 dni od daty doręczenia niniejszego wezwania do zapłaty.

Ponadto Bank poinformował, iż brak spłaty określonego wyżej wymagalnego zadłużenia wraz z dalszymi odsetkami naliczonymi do dnia zapłaty we wskazanym terminie skutkować będzie kierowaniem przez Bank pozwu o wydanie nakazu zapłaty, uzyskaniem tytułu oraz wszczęciem działań egzekucyjnych zmierzających do odzyskania należności.

Jednocześnie podkreślono, iż niezależnie od działań podejmowanych przez Bank, powód jest gotowy przeprowadzić restrukturyzację zadłużenia na każdym etapie dochodzenia należności w zakresie stosowanym w przypadku innych Klientów Banku występujących o ustalenie nowego harmonogramu spłat. Ewentualna restrukturyzacja, o której mowa powyżej odbędzie się na warunkach uzgodnionych przez Bank (...).

(dowód: przedsądowe wezwania do zapłaty k. 39-41 i 43 wraz z dowodami doręczenia k. 40, 42 i 44)

Na dzień pełnej wymagalności roszczenia: 29-03-2023 r. (dzień postawienia wierzytelności w pełną wymagalność, w związku z wypowiedzeniem umowy) na wartość roszczenia składały się:

- należność główna: 304 168,82 zł (słownie złotych: trzysta cztery tysiące sto sześćdziesiąt osiem i 82/100) stanowiącej równowartość 64 035,54 CHF liczone wg. kursu wynoszącego 4,7500 PLN/ 1CHF;

- odsetki umowne naliczone od należności głównej od 27-10-2021 do 27-03-2023: 6 299,77 zł stanowiącej równowartość (...).27CHF liczone wg. kursu wynoszącego 4,7500 PLN/ 1CHF;

Zgodnie z wyciągiem ksiąg bankowych Millennium z dnia 8 grudnia 2023 roku wysokość wymagalnego zobowiązania pozwanych wynosiła łącznie

362 156,68 zł i obejmowała:

- należność główna: 304 168,82 zł stanowiącej równowartość 64 035,54 CHF liczone wg. kursu wynoszącego 4,7500 PLN/ 1CHF;

- odsetki umowne naliczone od należności głównej od 27-10-2021 do 27-03-2023 : 6.299,77 zł stanowiącej równowartość 1326,27CHF liczone wg. kursu wynoszącego 4,7500 PLN/ 1CHF- odsetki przeterminowane/karne naliczone od należności głównej za okres od 28-03-2022 do 07-12-2023: 51 688,09 zł, wyliczone w następujący sposób:

- odsetki umowne naliczone od zadłużenia przeterminowanego przed wypowiedzeniem za okres 28-03-2022 r. do 27-03-2023r,: 1 357,55 zł stanowiącej równowartość 285,80 CHF liczone wg. kursu wynoszącego 4,7500 PLN/ 1CHF;

- odsetki umowne naliczone od zadłużenia przeterminowanego po wypowiedzeniu za okres od 28-03-2023r. do 07-12-2023r. w wysokości 50 330,54 zł.

Ponadto od dnia 08-12-2023 r. Bankowi przysługują dalsze odsetki od wyżej wskazanej kwoty należności głównej, które na dzień wystawienia wyciągu wynoszą 22,50 % w skali roku, obliczane wg zmiennej stopy procentowej zgodnie z postanowieniami Umowy, Cennikiem usług oraz art. 481 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny , naliczane od dnia wystawienia wyciągu z ksiąg Banku, do dnia efektywnego zaspokojenia wierzytelności Banku i obciążają Dłużnika.

(dowód: wyciąg z ksiąg bankowych k. 6-7)

Z łącznej kwoty udzielonego przez powoda kredytu w wysokości 215.000,00 zł strona pozwana tytułem spłaty wpłaciła na rzecz powoda kwotę 192.200,00 zł (103.190,21 złotych, odsetek 68.307,74 złotych, obowiązkowych rat ubezpieczenia na życie 11.700,00 złotych, obowiązkowego ubezpieczenia nieruchomości w kwocie 7.215,00 złotych i innych opłat i prowizji 800,00 złotych).

(dowód: zaświadczenie pozwanego Banku o poniesionych kosztach k. 93, 94 i 85, zaświadczenie k. 84, k.86-92)

Kredyty indeksowane są księgowane jak wszystkie inne kredyty walutowe, ich ewidencja odbywa się na kontach we franku szwajcarskim, jedyna różnica pomiędzy kredytem indeksowanym a czysto walutowym wiąże się z uruchomieniem kredytu. W przypadku kredytu indeksowanego wypłata następowała zawsze w złotych polskich. Klient kapitał, historię spłat oraz harmonogram przyszłych rat widzi we franku szwajcarskim. Od samego początku była możliwość spłaty kredytu bezpośrednio we (...). Z tego typem produktu wiąże się wiele ryzyk. Podstawowe to, że klient nie spłaci kredytu. W przypadku kredytu indeksowanego Bank ponosi jeszcze ryzyko niedopasowania stóp procentowych i ryzyko otwartej pozycji walutowej (tj. niezrealizowanych różnic kursowych). Ryzyka Banku i ryzyka klienta są różnego rodzaju. Bank w celu zabezpieczenia się przed tymi ryzykami musi pozyskiwać (...). Zastosowanie kursów kupna sprzedaży jest zapisane w umowie i jest ekonomicznie uzasadnione. Klient po otrzymaniu kredytu w (...) musiałby je sprzedać w kantorze. Do tej transakcji zastosowanie miałby kurs kupna czyli ten sam rodzaj kursu który miał zastosowanie przy uruchomieniu kredytu. Jeśli chodzi o kurs sprzedaży to sytuacja jest analogiczna przy czym klient od zawsze mógł spłacać kredyt w (...). W takiej sytuacji klient sam kupuje (...) w kantorze i do tej transakcji ma zastosowanie kurs sprzedaży, czyli ekonomicznie ten sam rodzaj kursu, który ma zastosowanie jeżeli klient zdecydował się na spłatę kredytu w banku z rachunku w PLN. Tabele kursowe są tworzone na podstawie kursów , które są na rynku międzybankowym.

/dowód: protokół z zeznaniami świadka J. C. złożone w sprawie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa sygn. akt XVI Cps 23/20 k. 145-148/

Świadek K. M. kieruje wydziałem w ramach którego tworzą Tabelę kursu walut. Do średnich kursów bank dolicza marżę. Tabele są dostępne w oddziałach Banku i na stronie internetowej. Pracownik ustala średni kurs dolara do złotówki a wszystko inne dzieje się automatycznie.

/dowód: protokół z zeznaniami świadka K. M. złożone w sprawie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa sygn. akt I C 4213/17 k. 149-150/

Sąd Okręgowy ocenił, co następuje:

Sąd postanowił na podstawie art. 235² § 1 pkt 2 i 5 kpc pominął wnioski strony powodowej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków T. K. i R. L., uznając, że dowód ten przyczyniłby się wyłącznie do przedłużenia postępowania. Z zeznań świadków J. C. i K. M. złożonych w innych sprawach, których dowody Sąd dopuścił wynika na jakich zasadach powód udzielał kredytów indeksowanych, jak były tworzone Tabele kursowe.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Umowa kredytu hipotecznego zawarta pomiędzy stroną powodową i pozwaną była umową kredytu waloryzowanego. Umowa kredytu waloryzowanego stanowi szczególny rodzaj umowy kredytu bankowego, w której kredyt zostaje udzielony i wypłacony w walucie polskiej, a rozliczany w walucie obcej. Strony umawiają się bowiem, że kwota kapitału kredytu wyrażono początkowo w walucie polskiej zostanie – w drodze indeksacji – przeliczona na walutę obcą i oprocentowana w sposób właściwy dla tej waluty. W związku z tym w miejsce pierwotnego zobowiązania do zwrotu wskazanej w umowie kwoty wyrażonej w złotych powstaje zobowiązanie do zwrotu równowartości tej kwoty w walucie indeksacji. Zobowiązanie kredytobiorcy stanowi kwota wyrażona w walucie obcej i od tej kwoty naliczane są należne bankowi odsetki.

Strona pozwana w odpowiedzi na pozew zarzucała, że wprowadzony do umowy mechanizm indeksacji stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, a po jej wyeliminowaniu umowa nie może być wykonywana i jest w związku z tym nieważna w całości.

W zakresie ochrony praw konsumenta przed naruszeniami słuszności kontraktowej istnieją przepisy szczególne (w tym art. 385¹ – 385³ kc) wprowadzające instrument wzmożonej względem zasad ogólnych kontroli treści postanowień narzuconych przez przedsiębiorcę pod kątem poszanowania interesów konsumentów, a także szczególną sankcję mającą niwelować niekorzystne skutki zastosowania klauzul abuzywnych. Przepisy dotyczące nieuczciwych postanowień umownych stanowią implementację do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L 1993 Nr 95, str. 29) należy zatem odwołać się do znacznego dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Przy stwierdzeniu abuzywności niektórych postanowień umownych umowa nadal może wiązać strony w pozostałym zakresie albo – o ile po stwierdzeniu abuzywności tych postanowień nie da się wykonać – umowa może być również uznana za nieważną.

W niniejszej sprawie strona pozwana działała jako konsument. Zgodnie bowiem z treścią art. 221 kc za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. O szeroko rozumianym pojęciu konsumenta wypowiedział się (...), w wyroku z dnia 8 czerwca 2023 roku w sprawie IC 570/21.

Przedmiotowa umowa nie miała związku z działalnością gospodarczą lub zawodową pozwanych. Pozwani sporną umową refinansowali kredyt na remont domów, w których mieszkają do tej pory. W chwili zawierania umowy o kredyt żadna ze stron nie prowadziła działalności gospodarczej. Od 2020 roku pozwany M. G. (1) ma zarejesrtowaną działalność gospodarczą pod adresem kredytowanej nieruchomości, jest przedstawicielem handlowym, kosztów utrzymania domu nie rozlicza w kosztach firmy.

Trzeba mieć na uwadze, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku (...) C-570/21 z dnia 08.06.2023 r. wskazał, że sąd krajowy ma obowiązek wziąć pod uwagę wszystkie czynniki związane z umową kredytu w celu ustalenia, czy dana osoba spełnia definicję „konsumenta” zgodnie z dyrektywą o ochronie konsumentów. (...) w dniu 8 czerwca br. wydał następujący wyrok:

„1) Artykuł 2 lit. b) dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że:

pojęcie „konsumenta” w rozumieniu tego przepisu obejmuje osobę, która zawarła umowę kredytu do użytku częściowo związanego z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, a w części niezwiązanego z tą działalnością, wspólnie z innym kredytobiorcą, który nie działał w ramach swojej działalności gospodarczej lub zawodowej, jeżeli cel działalności gospodarczej lub zawodowej jest tak ograniczony, że nie jest on dominujący w ogólnym kontekście tej umowy.

2) Artykuł 2 lit. b) dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że:

w celu ustalenia, czy dana osoba jest objęta zakresem pojęcia „konsumenta” w rozumieniu tego przepisu, a w szczególności, czy gospodarczy cel umowy kredytu zawartej przez tę osobę jest tak ograniczony, że nie jest on dominujący w ogólnym kontekście tej umowy, sąd odsyłający jest zobowiązany uwzględnić wszystkie istotne okoliczności towarzyszące tej umowie, zarówno ilościowe, jak i jakościowe, takie jak w szczególności podział wykorzystania pożyczonego kapitału na działalność zawodową i pozazawodową, a w przypadku większej liczby kredytobiorców okoliczność, że tylko jeden z nich realizuje cel gospodarczy lub że kredytodawca uzależnił udzielenie kredytu przeznaczonego na cele konsumenckie od częściowego przeznaczenia pożyczonej kwoty na spłatę długów związanych z działalnością gospodarczą lub zawodową.”

W ocenie Sądu sporny kredyt był wzięty i spożytkowany wyłącznie na cele mieszkaniowe kredytobiorców.

Zgodnie z art. 385 § 3 kc nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Powyższe zawiera wzruszalne domniemanie prawne nieuzgodnienia indywidualnego postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ponadto ciężar dowodu, że klauzule ryzyka walutowego i klauzule przeliczeniowe zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 385¹ § 4 kc). Zgodnie zaś z art. 3 ust. 2 dyrektywy 93/13 warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej, a fakt, że niektóre aspekty warunku lub jeden szczególny warunek były negocjowane indywidualnie, nie wyłącza stosowania niniejszego artykułu do pozostałej części umowy, jeżeli ogólna ocena umowy wskazuje na to, że została ona sporządzona w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Ciężar dowodu, że kwestionowane klauzule zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku zgodnie z art. 385¹ § 4 kc. Bank temu ciężarowi nie sprostał.

Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że umowa została zawarta w oparciu o standardowy wzorzec umowy kredytu indeksowanego, której integralną część stanowił regulamin, stworzony przez pozwanego. Brak indywidualnego uzgodnienia spornych postanowień umownych dotyczących indeksacji wynika z samego charakteru zawartej umowy – opartych o treść stosowanego przez bank wzorca umownego. Stronie powodowej zaoferowano produkt typowy, przygotowany w całości przez bank i adresowany do klientów zainteresowanych umową kredytu hipotecznego z wykorzystaniem waluty (...). Taki sposób zawierania umowy w zasadzie wyklucza możliwość indywidualnego wpływania przez konsumenta na treść powstałego stosunku prawnego, poza ustaleniem kwoty kredytu, ewentualnie wysokości oprocentowania, marży czy prowizji. Sama zaś możliwość wyboru kredytu złotowego nie jest dowodem na to, że konsument wybierający kredyt indeksowany mógł indywidualnie negocjować postanowienia wzorca kredytu indeksowanego Nie świadczy o indywidualnym uzgodnieniu to, że przedsiębiorca stworzył kilka wzorców umów, jeżeli konsument może jedynie dokonać wyboru pomiędzy takimi wzorcami, a nie doprowadzić w drodze negocjacji do modyfikacji postanowień danego wzorca. Niedozwolony charakter badanych klauzul usuwa wyłącznie indywidualne uzgodnienie tych klauzuli, nie zaś wybór przez konsumenta wzorca z kilku oferowanych przez pozwanego.

Dla zrealizowania przesłanki rzeczywistego wpływu konsumenta na treść postanowień umownych konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli, w wyniku rzetelnych negocjacji, w ramach których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie. Nie miało to miejsca w niniejszej sprawie. Ponadto ostatecznie umowę zawarto na podstawie wzorca umownego przygotowywanego przez bank.

Ponieważ na podstawie umowy zawartej z powodami pozwany Bank miał swobodę w ustalaniu kursu franka szwajcarskiego dla potrzeb przeliczenia kwoty kredytu udzielonego powodom na walutę (...), niedozwolony charakter tej części klauzuli indeksacyjnej jest wystarczający do wyeliminowania z umowy całości mechanizmu indeksacji.

W związku z powyższym postanowienia umowy wprowadzające mechanizm indeksacji świadczeń stron do waluty obcej mają charakter niedozwolony.

Postanowienia dotyczące indeksacji kredytu – zarówno dotyczące sposobu przeliczenia kwoty kredytu na (...) przy wypłacie kredytu, jak też zadłużenia wyrażonego w (...) na złotówki podczas spłaty poszczególnych rat – określają świadczenia główne stron w rozumieniu art. 385¹ § 1 kc. Dotyczą bowiem one bezpośrednio sposobu określenia kwoty wykorzystanego i spłacanego kredytu, a zatem elementów należących zgodnie z treścią art. 69 ustawy prawo bankowe do essentialia negotii umowy kredytu.

Następnie należało dokonać oceny, czy kwestionowane klauzule zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 385¹ § 1 zd. 2 kc), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG). Wyrażenie ich prostym i zrozumiałym językiem nie sprowadza się jednak do formalnego pouczenia o możliwości wzrostu kursu waluty, lecz wymaga przekazania niezbędnych informacji w sposób, który umożliwia konsumentowi oszacowanie – potencjalnie istotnych – konsekwencji ekonomicznych klauzuli indeksacyjnej dla jego zobowiązań finansowych.

Klauzula ryzyka walutowego nie została sformułowana w sposób jednoznaczny, ponieważ nie pozwalała kredytobiorcy na zrozumienie wszelkich konsekwencji finansowych wiążących się z zawarciem kredytu powiązanego z kursem waluty obcej.

Treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej, stosowanego w celu obliczenia rat kredytu, w taki sposób by miał on możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (zob. m.in. wyrok (...) z 18 listopada 2021 r., C - 212/20).

Odnosząc się do klauzul przeliczeniowych wskazać należy, iż na ich podstawie nie było możliwe precyzyjne określenie kwoty kredytu oraz kwoty spłaty bez odniesienia do tabeli kursów, tworzonej jednostronnie przez bank. W umowie nie zostały określone w jednoznaczny i weryfikowalny sposób kryteria, w oparciu o które bank ustalał kursy walut. Indeksacja kredytu odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez bank, będące jego wewnętrznym dokumentem. Ponadto w umowie nie wskazano żadnych kryteriów co do górnej granicy kursów ustalanych jednostronnie przez bank.

Umowa czy regulamin nie precyzuje bowiem sposobu ustalania kursu kupna i sprzedaży waluty, do której kredyt był indeksowany.

Tym samym klauzule przeliczeniowe nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs (...) dla celu wykonania umowy kredyt.

Zgodnie z art. 385¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Artykuł 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13 stanowi natomiast, że warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Przepisy dotyczące klauzul abuzywnych stanowią implementację Dyrektywy 93/13, dokonując ich wykładni uwzględnić zatem należy, dorobek orzeczniczy (...). Nie ma wątpliwości, że ścisła interpretacja przesłanki określonej w prawie polskim byłaby niezgodna z dyrektywą, dlatego konieczne jest uwzględnienie w rozszerzającej wykładni pojęcia „rażące naruszenie interesów konsumenta”, tak by objęło ono sytuację „znaczącej nierównowagi praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta”.

Kształtowanie treści stosunku obligacyjnego wbrew dobrym obyczajom wyraża się w tworzeniu przez bank takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Z kolei kształtowanie przez te postanowienia praw i obowiązków konsumenta w sposób rażąco naruszający jego interesy, ujmuje się jako nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku obligacyjnym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18).

Sąd dokonał oceny kwestionowanych postanowień umownych według stanu z chwili zawarcia umowy (zob. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17). Tym samym dla oceny tej nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, kwestia możliwości zawarcia lub faktycznego zawarcia przez strony aneksu do umowy kredytu, w tym aneksu upoważniającego kredytobiorcę do spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, a także późniejsze zmiany stanu prawnego, w tym wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało również znaczenia, że wybór kredytu indeksowanego kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR 3M) charakterystycznego dla kredytów udzielanych w walucie EUR lub powiązanych z tą walutą.

Z umową kredytu wiązało się ryzyko kursowe polegające na tym, że znaczna zmiana kursu walut mogła prowadzić do istotnej zmiany wysokości zobowiązania jednej ze stron, a skala tego ryzyka była nieograniczona. W tej sytuacji bank będący profesjonalistą winien udzielić stosowanych informacji i pouczeń konsumentom, którzy byli stroną słabszą i gorzej zorientowaną w funkcjonowaniu rynku finansowego. P. obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. W konsekwencji w informacji dla kredytobiorców należało wskazywać zarówno samą obiektywnie wysoką zmienność kursu, jak też realną możliwość zwiększenia kursu o kilkadziesiąt czy kilkaset procent w stosunku do momentu zawarcia umowy.

Obowiązkiem banku oferującego kredyt indeksowany do waluty obcej było określanie nie tylko bieżących parametrów finansowych, ale i możliwego, niekorzystnego rozwoju sytuacji na globalnym rynku walut. Niepełna informacja o ryzyku kursowym, wynikająca np. z przyjęcia zaniżonego maksymalnego wzrostu kursu, z pominięciem informacji wynikających z historii zmiany kursu danej waluty, w oczywisty sposób wpływała na decyzję zawarcia umowy przez kredytobiorcę. Nawet rozważny klient banku nie jest, co do zasady, profesjonalistą, nie posiada on dostatecznej wiedzy dla samodzielnej oceny ryzyka kursowego i musi opierać się na informacjach banku. Dlatego też, ma i zawsze miał prawo do rzetelnej informacji, która nie będzie wprowadzać go w błąd (por. wyrok SA w Warszawie z 10.02.2015 r. V ACa 567/14). Kredytujący bank jako profesjonalny uczestnik rynku finansowego musiał mieć tego pełną świadomość, w przeciwieństwie do przeciętnego obywatela.

Przy zawieraniu ocenianej umowy stronie powodowej zabrakło, zdaniem sądu, pouczenia o realnych skutkach znacznego zmiany kursu waluty obcej, w szczególności o tym, że skala ryzyka kursowego jest nieograniczona, a kredytobiorca w praktyce nie ma żadnej możliwości zabezpieczenia się przed tym ryzykiem. Powyższe zaniechania informacyjne są szczególnie istotne, jeśli wziąć pod uwagę indywidualną sytuację strony powodowej, w tym wykształcenie powodów oraz fakt, że powodowie nie posiadali dochodów euro.

W kwestionowanej umowie występuje zróżnicowanie pomiędzy kursem kupna i sprzedaży stosowanym dla określenia wysokości kapitału kredytu oraz wysokości rat spłaty. Strony umowy kredytu nie umawiały się na prowadzenie przez bank działalności kantorowej – dokonywania wymiany walut, a postanowiły jedynie wprowadzić do umowy mechanizm o charakterze indeksacyjnym, pozwalający na zastosowanie stóp procentowych przewidzianych dla waluty obcej. Równocześnie nie może budzić wątpliwości, że konstrukcja, w której w chwili wypłaty kredytu wysokość wyrażonego w złotych polskich zobowiązania konsumenta jest, w wyniku zastosowania dla jej ustalenia kursu sprzedaży, wyższa niż wysokość udzielonego mu kredytu, stanowi naruszenie interesów konsumenta. Bank wykorzystał swoją przewagę kontraktową dla wprowadzenia do umowy rozwiązań korzystnych wyłącznie dla kredytodawcy, w nieuzasadniony sposób zwiększających wysokość świadczeń, do których zobowiązany jest kredytobiorca. Kwestionowane klauzule poprzez odniesienie do tabel banku dawały mu w istocie całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank. Bank nie zaproponował przy tym żadnych mechanizmów, które ograniczałyby ryzyko walutowe, tym samym mógł ustalić kurs na dowolnym poziomie, nawet oderwanym od jakiegokolwiek kursu występującego na rynku, ze szkodą dla kredytobiorcy. Jednocześnie kredytobiorca był zmuszony zastosować się do tego kursu, gdyż nie miał możliwości spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Ponadto w oparciu o kwestionowane postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu tj. różnicy pomiędzy kursem kupna i sprzedaży waluty obcej, pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a służyły jedynie pokryciu kosztów udzielenia przez bank kredytu i zabezpieczenia banku przed ryzykiem kursowym. W umowie przy tym brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty oraz jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają.

Jednocześnie mechanizmy, które mają służyć uzasadnieniu stosowania takiej konstrukcji pozostają bez znaczenia w niniejszej sprawie, skoro oceny zgodności postanowienia umownego z dobrymi obyczajami dokonuje się w oparciu o treść umowy i okoliczności jej zawarcia, nie zaś w oparciu o przyjęty przez przedsiębiorcę sposób wykonywania umowy, w tym finansowania przez niego działalności swojego przedsiębiorstwa, w zakresie pozwalającym na wykonanie umowy. Nie ma również znaczenia, czy bank rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać. Postanowienie umowne ma niedozwolony charakter nie dlatego, że jest w niewłaściwy sposób wykorzystywane przez przedsiębiorcę – tym bardziej, że jest to okoliczność, która w toku wykonywania umowy może się zmieniać. To samo postanowienie nie może być abuzywne bądź tracić taki charakter jedynie w wyniku przyjęcia przez jedną ze stron umowy określonego sposobu jej wykonania, korzystania bądź niekorzystania z wynikających z niej uprawnień. Postanowienie jest niedozwolone, jeśli daje kontrahentowi możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR 3M).

Tym samym klauzule przeliczeniowe należało uznać za postanowienia kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający jego interesy (art. 385¹ § 1 kc).

Konsekwencją stwierdzenia, że dane postanowienie umowne ma charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385¹ § 1 kc jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385¹ § 2 kc zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (zob. m.in uchwałę Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07 oraz uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, a także wyroki Sądu Najwyższego: z 30 maja 2014 r., III CSK 204/13; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16; z 24 października 2018 r., II CSK 632/17).

W przypadku, gdy eliminacja niedozwolonego postanowienia umownego doprowadzi do takiej deformacji umowy, że na podstawie pozostałej jej treści nie da się odtworzyć praw i obowiązków stron, to nie można przyjąć, że strony są związane pozostałą częścią umowy (zob. m.in. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21 oraz wyroki Sądu Najwyższego z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 oraz z 24 października 2018 r., II CSK 632/17). Kluczowa jednak w tym zakresie jest wykładnia art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13. Przepis ten należy interpretować w ten sposób, iż warunek umowny uznany za nieuczciwy należy co do zasady uznać za nigdy nieistniejący, tak by nie wywoływał on skutków wobec konsumenta. W związku z tym sądowe stwierdzenie nieuczciwego charakteru takiego warunku powinno mieć z reguły skutek w postaci przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta, w jakiej znajdowałby się on w braku tego warunku (wyrok (...) z 21 grudnia 2016 r., C-154/15, C-307/15 i C-308/15). (...) wykluczył też, aby sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w umowach (wyrok (...) z 26 marca 2019 r., C-70/17 i C-179/17). Oznacza to, że nieuprawnione byłoby zastąpienie przez sąd postanowień niedozwolonych innymi. Możliwość takiej zmiany umowy przez sąd stałaby w sprzeczności z celami prewencyjnymi dyrektywy 93/13, gdyż przedsiębiorcy wiedzieliby, że nawet w razie zastosowania klauzuli niedozwolonej umowa zostanie skorygowana przez sąd w sposób możliwie najpełniej odpowiadający ich woli, a jednocześnie dopuszczalny w świetle przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych.

Wyeliminowanie z umowy łączącej strony abuzywnych postanowień umownych nie pozwala na jej utrzymanie.

Po wyeliminowaniu klauzul kursowych w kredycie waloryzowanym do waluty obcej, nie wiadomo, w jakiej wysokości mają być spłacane raty, skoro były one wyrażone w walucie obcej, co czyni umowę niewykonalną (por. wyroki Sądu Najwyższego z 30 września 2020 r., II CSK 556/18 i z 20 czerwca 2022, (...) 701/22). Jednocześnie wyeliminowanie abuzywnych klauzul przeliczeniowych nie prowadzi do utrzymania w mocy umowy kredytu indeksowanego kursem EUR jako kredytu złotowego oprocentowanego według stawki LIBOR (por wyroki Sądu Najwyższego: z 17 marca 2022 r., (...) 474/22; z 13 kwietnia 2022 r., (...) 15/22; z 26 kwietnia 2022 r., (...) 550/22; z 10 maja 2022 r., (...) 694/22; z 20 maja 2022 r., (...) 796/22). Uznanie klauzul przeliczeniowych za niedozwolone postanowienia umowne skutkuje więc nieważnością całej umowy kredytu, ponieważ skoro określają one sposób wykonania umowy kredytu, to bez nich nie jest wiadomo, jak ta umowa ma być wykonywana, a zatem umowa ta po wyłączeniu z niej klauzul przeliczeniowych nie może dalej obowiązywać w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.

Skutki unieważnienia umowy dla konsumenta należy ocenić w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony do celów tej oceny decydująca jest wola konsumenta wyrażona w tym względzie. Ochrona konsumenta może być pełna i zapewniona tylko, gdy zostaną uwzględnione jego rzeczywiste i bieżące interesy, a nie interesy i okoliczności mające miejsce w chwili zawarcia umowy. Art. 6 ust. 1 dyrektywy zdaniem (...) stoi na przeszkodzie unieważnienia umowy, jeżeli takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby konsument nie wyraził zgody na takie utrzymanie umowy. Decydujące znaczenie ma więc wola konsumenta, który może uznać, że zastąpienie abuzywnego postanowienia umowy nie jest dla niego korzystne i wybrać skutek, jakim jest upadek umowy, może także zgodzić się na uzupełnienie luk w umowie, aby uniknąć upadku umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11.12.2019 r., V CSK 382/18).

Strona pozwana, mając świadomość konsekwencji prawno-ekonomicznych ustalenia nieważności umowy kredytu, zgodziła się na nie, powołując się na nieważność umowy w odpowiedzi na pozew.

Unieważnienie umowy nie spowoduje negatywnych skutków dla konsumentów.

Treść art. 385¹ § 1 kc oraz art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie wskazuje wprost na sankcję nieważności umowy zawierającej niedozwolone postanowienia umowne, dlatego jeżeli niedozwolone postanowienia umowne określają świadczenia główne umowy, sankcja nieważności całej umowy będzie mieć podstawę w art. 58 § 1 kc.

W konsekwencji przedmiotową umowę uznać należało za nieważną na podstawie art. 58 § 1 kc.

Jednocześnie brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za bezwzględnie nieważną. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353¹ kc i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy.

Strona pozwana żądała zwrotu świadczeń, które świadczyła na podstawie nieważnej umowy i zgłosiła zarzut potrącenia swojej wierzytelności w postaci wszystkich wpłat z wierzytelnością Banku w postaci wypłaconego kapitału i przyznała za uzasadnione żądanie jedynie co do kwoty 22.800,00zł.

Dla ostatecznego rozliczenia stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405 – 410 kc regulujące zasady rozliczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia i nienależnego świadczenia.

Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Szczególnym rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw. świadczenie nienależne. Przepis art. 410 § 2 kc stanowi zaś, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Dla aktualizacji roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia wystarczające jest wykazanie samego przesunięcia majątkowego pomiędzy zubożonym a wzbogaconym będącego następstwem spełnienia nienależnego świadczenia, gdyż ze swej istoty spełnienie tego świadczenia spełnia przesłankę zubożenia, zaś jego otrzymanie - kryteria wzbogacenia. Bez znaczenia w sprawie pozostawało więc to, czy pozwany faktycznie rozporządził środkami finansowymi otrzymanymi w ramach spłat rat kredytu, choćby na pokrycie własnych zobowiązań i nie zachodzi w tym wypadku potrzeba ustalenia, czy wzbogaciło ono odbiorcę. Samo bowiem spełnienie świadczenie nienależnego jest źródłem roszczenia restytucyjnego.

Brak zastrzeżenia przez kredytobiorców zwrotu spełnianego świadczenia (rat kredytu) nie niweczył skuteczności roszczenia, gdyż jak wynika z art. 411 pkt 1 kc spełnienie świadczenia w wykonaniu nieważnej czynności prawnej rodzi obowiązek zwrotu, nawet jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie jest do tego zobowiązany. W niniejszej sprawie podstawą prawną świadczenia była nieważna czynność prawna, która nie stała się ważna mimo spełnienia świadczenia, a w takim wypadku wiedza spełniającego świadczenie, że nie był do świadczenia zobowiązany, nie zwalnia odbiorcy świadczenia do jego zwrotu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2018 r., I CSK 575/17).

W sprawie nie znajduje również zastosowania wyłączenie z art. 411 pkt 2 kc (zasady współżycia społecznego), albowiem skutki stosowania przez bank niedozwolonych postanowień umownych nie mogą podlegać ochronie prawnej. Świadczenie spełnione przez stronę powodową w następstwie nieważnej umowy kredytowej nie może być kwalifikowane jako czyniące zadość zasadom współżycia społecznego, skoro to właśnie zastosowanie przez bank wzorca umownego zawierającego klauzule abuzywne należało oceniać w kontekście naruszenia dobrych obyczajów.

Kwota wpłat dokonanych przez stronę powodową wynika z zaświadczenia pozwanego Banku, a więc nie budzi wątpliwości Sądu, zresztą nie była sporna.

O odsetkach od zasądzonej kwoty należności głównej Sąd orzekł zgodnie z art. 481 § 1 i 2 kc, uznając, przy uwzględnieniu treści art. 455 kc, że w przypadku świadczenia nienależnego obowiązany do jego zwrotu pozostaje w opóźnieniu dopiero, gdy nie spełni świadczenia po wezwaniu. Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe, a zatem staje się wymagalne po wezwaniach do zapłaty.

Odsetki od dnia następnego od daty doręczenia oświadczenia o powołaniu się przez pozwanych na nieważność umowy i potrącenie czyli od dnia następnego od doręczenia odpowiedzi pozew powodowi, doręczone 11.04.2024 roku, więc odsetki zasądzono od 12.04.2024 roku, oddalając w pozostałym zakresie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 100 k.p.c., rozliczając je stosunkowo. Powód przegrał sprawę w 92,50% i w takiej wysokości powinien ponieść koszty procesu zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, dlatego Sąd zasądził od powoda Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. łącznie na rzecz pozwanych M. G. (1), G. G. (1), T. G. kwotę 7.868,00zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sędzia SO Dorota Krawczyk

Z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.

Dodano: 23 stycznia 2025, Opublikował(a): Beata Gurdziołek
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim
Osoba, która wytworzyła informację: Dorota Krawczyk
Data wytworzenia informacji: 19 września 2024