Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia SO Ewa Tomczyk

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2023 r. w Piotrkowie Tryb.

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank S.A. w W.

przeciwko S. T.

o zapłatę kwoty 145.429,21 zł

1.  zasądza od pozwanego S. T. na rzecz powoda (...) Bank SA. w W. kwotę 145.429,21 (sto czterdzieści pięć tysięcy czterysta dwadzieścia dziewięć 21/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 134.472,91 (sto trzydzieści cztery tysiące czterysta siedemdziesiąt dwa 91/100) złotych od dnia 23 września 2022 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego S. T. na rzecz powoda (...) Bank SA. w W. kwotę 12.689,00 (dwanaście tysięcy sześćset osiemdziesiąt dziewięć) złotych tytułem zwodu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia SO Ewa Tomczyk

Sygn. akt I C 215/23

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 23 września 2022 r. w elektronicznym postępowaniu upominawczym do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie strona powodowa (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od pozwanego S. T. kwoty 145.429,21 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 września 2022 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu (k.57-60), wskazując że roszczenie te pozostaje w związku z niewywiązaniem się przez pozwanego z obowiązku spłaty pożyczki udzielonej umową z dnia 26 października 2016 roku nr (...).

W dniu 17 października 2022 r. Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie wydał przeciwko pozwanemu nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawie VI Nc –e (...) (k. 60 v.-62).

Pozwany w ustawowym terminie wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty (k.63-64).

Postanowieniem z dnia 3 listopada 2022 r. Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie wobec skutecznego wniesienia sprzeciwu i utraty mocy nakazu zapłaty z dnia 17 października 2022 roku umorzył postępowanie w całości (k.65 -65 v.).

W dniu 3.02.2023 r. pełnomocnik powoda wniósł pozew skierowany przeciwko pozwanemu o zapłatę kwoty 145.429,21 zł, wskazując, że skutki prawne, które ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa nastąpiły z dniem wniesienia pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym (art. 505 ³⁷ § 2 k.p.c.). Wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanego zanegował roszczenie co zasady i co wysokości (k. 83-85). Zakwestionował umocowanie osoby, która podpisała umowę w imieniu banku i złożyła wypowiedzenie umowy, negował skuteczność postanowień umowy dotyczących prowizji, zarzucił sprzeczność umowy z prawem w zakresie odsetek umownych, wywodząc, że powyższe wadliwości skutkują uprawnieniem do złożenia oświadczenia o kredycie darmowym.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 26.10.2016 r. została zawarta pomiędzy stroną powodową (...) Bank S.A. w W. a pozwanym S. T. umowa kredytu konsolidacyjnego nr (...), zgodnie z którą powodowy Bank udzielił pozwanemu kredytu w kwocie 199.221,18 zł, w tym kwotę 13.000,00 zł na potrzeby konsumpcyjne, a pozostałą kwotę na spłatę siedmiu kredytów zaciągniętych przez pozwanego w innych bankach. Pozwany zobowiązał się spłacić otrzymany kredyt wraz z odsetkami umownymi w 144 równych miesięcznych ratach kapitałowo- odsetkowych (§ 1 ust. 4). Całkowita kwota kredytu wynosiła 169.338 zł i nie obejmowała kredytowanych przez Bank kosztów kredytu w postaci odsetek umownych w kwocie 142.457,93 zł i prowizji od udzielonego kredytu wynoszącej 29.883,18 zł (§ 5).

Oprocentowane kredytu miało być liczone wg zmiennej stopy, które w całym okresie kredytowania stanowiło sumę stawki WIBOR 3M i marży w wysokości 8,27 punktów procentowych, stałej w trakcie trwania udowy. Zmiana stopy oprocentowania miała bezpośredni wpływ na wielkość zadłużenia oraz wielkość należnych odsetek. (§ 2 ust. 1 i 2).

W § 9 ust. 1 umowy przewidziano, że umowa rozwiązuje się z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia bądź w każdym czasie - za porozumieniem stron. Bank zastrzegł sobie prawo wypowiedzenia umowy w przypadku między innymi rażącego naruszenia postanowień umowy lub regulaminu udzielania pożyczek (§ 9 ust. 2 pkt 1) i stwierdzenia przez Bank zagrożenia w spłacie kredytu (§ 9 ust. 2 pkt 4). Zgodnie z § 9 ust. 3 i 4 umowy jeżeli kredytobiorca zalega ze spłatą rat kredytu, bank pisemnie wzywa kredytobiorcę do zapłaty. Gdy należności nie zostaną uregulowane w terminie 14 dni od daty odbioru wezwania do zapłaty, bank ma prawo wypowiedzieć umowę. Od następnego dnia po upływie okresu wypowiedzenia całe zobowiązanie z tytułu udzielonego kredytu staje się wymagalne i traktowane jest jako zadłużenie przeterminowane.

(dowód: umowa kredytu – k. 7-18, harmonogram spłaty – k. 19-20)

Pozwany nie wywiązywał się z obowiązku spłaty rat kapitałowo- odsetkowych.

Pismem z dnia 05.06.2022 r. zatytułowanym „ostateczne wezwanie do zapłaty” strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty wymagalnego zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt w terminie 14 dnia od dnia otrzymania wezwania, wskazując że zaległość wynosi 5.037,04 zł, informując o możliwość złożenia w terminie 14 dni od daty otrzymania pisma wniosku o restrukturyzację oraz o tym, że nieregulowanie zadłużenia będzie skutkować wypowiedzeniem umowy.

Pismo to zostało doręczone pozwanemu w dniu 9 czerwca 2022 roku.

(dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty -k.24-25, wydruk ze strony śledzenia

przesyłek - k.26)

Pismem z dnia 15 lipca 2022 r. strona powodowa wypowiedziała umowę kredytu z zachowaniem 30- dniowego okresu wypowiedzenia z powodu niedotrzymania warunków umowy i nieuregulowania zaległości w terminie. Na dzień wypowiedzenia umowy zadłużenie pozwanego wynosiło 10.291,06 zł. W piśmie wskazano, że jeżeli w okresie wypowiedzenia zostanie dokonana całkowita spłata zadłużenia przeterminowanego wypowiedzenie stanie się nieskuteczne i umowa będzie kontynuowana na dotychczasowych warunkach.

Pismo to zostało doręczone pozwanemu w dniu 21 lipca 2022 r.

(dowód: wypowiedzenie umowy - k.27-28 wraz z potwierdzeniem odbioru -k.29)

Pismem z dnia 24.08.2022 r. strona powodowa wezwała pozwanego do spłaty wymagalnego zadłużenia z umowy pożyczki w kwocie 142.749,01 zł w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Pismo to zostało doręczone pozwanemu w dniu 26.08.2022 r.

(dowód: przedsądowe wezwanie do zapłaty – k. 30, wydruk ze strony śledzenia przesyłek - k.31)

W dniu 9 września 2022 roku powodowy Bank wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 144.165,57 zł w terminie do dnia 12 września 2022 roku pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Wskazano, że na wyżej wymienioną kwotę składają się: kapitał 134.472,91 zł, odsetki umowne 9.692,66 zł.

Wypowiedzenie umowy podpisała pracownik Banku (...) posiadająca pełnomocnictwo do jednoosobowego zawierana i rozwiązywania umów kredytowych.

(dowód: wezwanie do zapłaty – k. 32, historia rachunku bankowego – k. 33-56 v., pełnomocnictwo substytucyjne – k. 104)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej powołane dowody. Dowody w postaci dokumentów nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności, nie były również kwestionowane przez strony.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Podstawę prawną powództwa stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1028) w związku z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jednolity – Dz.U. z 2023 r., poz. 2488). Zgodnie z tym przepisem przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Pozwany zawarł umowę kredytu konsolidacyjnego z powodem oraz otrzymał umówioną kwotę kredytu - na własne potrzeby konsumpcyjne oraz na spłatę innych zobowiązań.

Pozwany podniósł zarzut, iż nie zostało wykazane umocowanie osoby reprezentującej bank przy zawarciu umowy kredytu do występowania w imieniu Banku, a tym samym umowa kredytu jest nieważna. Zarzut ten jest niezasadny. Po pierwsze wskazać należy, że strona pozwana wykazała złożonych w toku procesu pełnomocnictwem substytucyjnym, że podpisująca w imieniu powodowego Banku umowę kredytu A. B. posiadała w tym zakresie stosowne pełnomocnictwo. Nienależnie od tego wskazać należy, że z art. 103 § 1 i 2 k.c. jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

W świetle tego przepisu kwestia istnienia lub braku należytego umocowania pełnomocnika powoda do zawarcia umowy kredytu nie powoduje nieważności umowy. Ważność umowy zawartej przez osobę występującą jako pełnomocnik, ale niemającą umocowania lub działającą poza zakresem umocowania, zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Nie jest zatem bezwzględnie nieważna, lecz jest dotknięta sankcją bezskuteczności zawieszonej - jej ważność jest uzależniona od potwierdzenia przez uprawnioną osobę. Osobą uprawnioną do potwierdzenia takiej umowy jest osoba, w której imieniu działał tzw. rzekomy pełnomocnik. Zatem ważność umowy z powołaniem się na brak umocowania lub przekroczenie granic umocowania przez pełnomocnika może kwestionować osoba, w której imieniu działał rzekomy pełnomocnik. Osoba, która zawarła umowę z rzekomym pełnomocnikiem, nie może na tej podstawie kwestionować ważności umowy. Wszak jej oświadczenie woli jest wiążące i powinna oczekiwać na potwierdzenie umowy przez drugą stronę, czyli wykorzystać możliwość z art. 103 § 2 k.c. a nie powoływać się na nieważność umowy.

Powód również nie kwestionował czynności podjętych przez swojego pełnomocnika, udostępnił pozwanemu umówiona kwotę kredytu, a pozwany początkowo kredyt spłacał zgodnie z ustalonym harmonogramem. Obie strony uznawały zatem ważność tej umowy i przystąpiły do jej wykonania.

Te same rozważania odnieść należy do zarzutów co do braku wykazania przez powoda umocowania dla osoby, która w imieniu powodowego banku wypowiedziała umowę kredytu. Strony zawarły umowę kredytu w oparciu o wzorzec umowy przygotowany przez powoda.

W niniejszej sprawie kredytodawca jest przedsiębiorcą zajmującym się prowadzeniem działalności gospodarczej, między innymi w zakresie udzielania kredytów, a pozwana jako osoba fizyczna jest konsumentem. Strony zawarły umowę kredytu w oparciu o przygotowany przez powoda wzorzec umowny. W postępowaniu powód nie wykazał, aby postanowienia łączącej strony umowy dotyczące opłat miały być między stronami uzgodnione w sposób indywidualny (tj. przyjmowane w drodze negocjacji), zatem możliwe było ocenienie ich przez pryzmat art. 385 ¹ § 1 k.c. W ramach kontroli incydentalnej, kiedy nie ma prejudykatu w postaci wyroku Sądu Ochrony Konsumentów i Konkurencji uznającego postanowienia wzorca umownego za niedozwolone, sąd samodzielnie ocenia treść wzorca pod kątem nieuczciwego charakteru jego postanowień.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.p.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami należy uznać wprowadzenie do domowy klauzul godzących w równowagę kontraktową. Rażące naruszenie interesów konsumenta polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na jego niekorzyść. Obydwa te kryteria muszą być spełnione łącznie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.06. (...)., II CSK 515/11).

Nie ma racji pozwany kwestionując skuteczność postanowień umowy dotyczących prowizji. Zapis dotyczący pobrania przez Bank prowizji i jej wysokości został umieszczony w umowie, którą pozwany podpisał, zatem całkowicie niezrozumiała jest jego argumentacja co do tego, że kwestia ta nie została pomiędzy stronami uzgodniona. Pozwany zaczął ją kwestionować dopiero w sprzeciwie od nakazu zapłaty, prowizja nie może stanowić też sama w sobie postanowienia sprzecznego z zasadami swobody umów, jako postanowienie umowne sprzeczne z dobrymi obyczajami i zasadami współżycia społecznego - pozwany zakwestionował w tym zakresie jej ekonomiczne uzasadnienie, oraz zarzucił, że oprocentowanie kredytu liczone jest nie tylko w odniesieniu do kapitału, ale też w odniesieniu do prowizji. Odnosząc się do tych argumentów wskazać należy, że prowizja stanowi dopuszczone przez prawo wynagrodzenie dla banku za udzielenie kredytu, które wraz z odsetkami, opłatami i innymi kosztami składa się na całkowity koszt kredytu (art. 5 pkt 6 lit. a) ustawy o kredycie konsumenckim). Wysokość tych kosztów ustalana jest przez bank przy uwzględnieniu kosztów wykonywania poszczególnych czynności i usług powiększonych o określoną marżę, gwarantującą bankowi osiąganie dochodów, z których są finansowane koszty jego działalności oraz dalszy rozwój niezbędny do konkurowania z innymi podmiotami funkcjonującymi na tym rynku.

Prowizja jest wynagrodzeniem należnym bankowi za rozpoznanie wniosku o kredyt, za obsługę kredytu, tj. jego comiesięczne księgowanie, rozliczanie.

Kredyt w niniejszej sprawie został zaciągnięty na 14 lat. Prowizja ustalona na 29.883,18 zł stanowiła 14 % kwoty kapitału, w przeliczeniu na rok stanowiła koszt 178 zł miesięcznie, a 2.134 zł rocznie. Kredyt udzielony pozwanemu był kredytem konsolidacyjnym, obejmował spłatę zadłużenia z tytułu 7 innych wierzytelności, w różnych bankach, w związku z tym weryfikacja wniosku kredytowego pozwanego była czasochłonna. W świetle tego uznać należy, że prowizja w ustalonej w umowie kwocie nie może być uznana za nadmierną, nie przystającą do warunków rynkowych i by stanowiła źródło nienależnego wynagrodzenia dla banku. Wysokość prowizji została tak skalkulowana że nie przekracza maksymalnej wysokości pozaodsetkowych koszów kredytu (art. 36 lit. a) ustawy o kredycie konsumenckim).

Także całkowicie niezasadne są zarzuty dotyczące zasad oprocentowania kredytu, to jest że nie ustalono zasad zmiany wysokości oprocentowania. Ustawa o kredycie konsumenckim w art. 30 ust. 1 pkt 6 przewiduje, że w umowie należy określić stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu. Przewidziany w łączącej strony umowie indeks WIBOR 3M jest właśnie indeksem stosowanym do określania wysokości stopy procentowej kredytów złotowych. Jest to indeks ustalany jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania, po jakich największe polskie banki są gotowe złożyć u siebie depozyt. Okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania tego konkretnego kredytu, jak również wskazanie wysokości stałej marży Banku, zostały w umowie określone i nie budzą wątpliwości co do ich stosowania. Sąd nie dostrzegł zatem żadnych przesłanek, by uznać taką konstrukcję ustalenie zmiennego oprocentowania zawartą w umowie kredytu za sprzeczną z zasadą swobody umów lub zasadami współżycia społecznego.

Nie ma również racji pozwany twierdząc, że strona powodowa z naruszeniem przepisów prawa naliczała odsetki od prowizji. Prowizja jako składnik kredytu była kredytowana przez bank, co rodzi uprawnienie banku do naliczania od niej odsetek. Z analizy orzecznictwa powołanego w sprzeciwie nie wynika teza forsowana przez pozwanego co do niedopuszczalności naliczania odsetek od prowizji.

W konsekwencji należy uznać, że łącząca strony umowa jest ważna i może stanowić podstawę skutecznego dochodzenia przez Bank roszczenia związanego z niewykonaniem przez pozwanego swego zobowiązania, pozwany jako konsument działał z pełną świadomością podejmowanych decyzji w przedmiocie zaciągnięcia zobowiązania kredytowego oraz mając pełne rozeznania swej sytuacji majątkowej. Dopiero popadając w problemy finansowe, które skutkowały zaprzestaniem spłaty kredytu pozwany zaczął powoływać się na szereg wadliwości co do zawarcia umowy oraz jej postanowień. Konsekwencją tego jest również nieskuteczność złożonego przez pozwanego oświadczenia o kredycie darmowym.

Następstwem skutecznego wypowiedzenia pozwanemu umowy kredytu jest rozwiązanie umowy rodzące po stronie pozwanego obowiązek spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu był art. 98 k.p.c. w zw. z art. 505 ³⁷ § 2 k.p.c. Na zasądzoną kwotę składają się: opłata od pozwu w wysokości 5.454 zł oraz opłata w (...) 1 818 zł, koszty zastępstwa procesowego w kwocie 5.400 zł (ustalone stosownie do § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.) oraz wydatek na opłatę skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Sędzia SO Ewa Tomczyk