Portal Orzeczeń

WYROK

​  W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lipca 2020 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia SO Ewa Tomczyk

Protokolant sekr. sąd. Dorota Piątek

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2020 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko A. S. i T. S.

o zapłatę kwoty 156.741,48 zł

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od strony powodowej (...) Bank Spółki Akcyjnej w W. solidarnie na rzecz pozwanych A. S. i T. S. kwotę 4.392,00 (cztery tysiące trzysta dziewięćdziesiąt dwa) złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego A. A..

Sygn. akt I C 220/19

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 23 maja 2018 r. strona powodowa (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie solidarnie od pozwanych A. S. i T. S. kwoty 156.741,48 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa wskazała, że pozwani w dniu 19 sierpnia 2015 roku zaciągnęli względem powoda zobowiązanie - umowę pożyczki nr (...), w której m.in. zobowiązali się do terminowej spłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz powoda.

W związku z nienależytym wykonywaniem przez pozwanych zaciągniętego zobowiązanie umownego (brak terminowego regulowania wpłat), skutkującym naruszeniem warunków wyżej wymienionej umowy, zadłużenie powstałe na tle jej realizacji, z dniem 2 kwietnia 2017 roku zostało postawione w stan pełnej wymagalności.

W dniu 15 czerwca 2018 r. Sąd Rejonowy Lublin- Zachód w Lublinie wydał przeciwko pozwanym nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w sprawie VI Nc-e (...), którym nakazał pozwanym, aby zapłacili solidarnie stronie powodowej zgodnie z żądaniem pozwu (k. 9).

Pozwani w ustawowym terminie wnieśli sprzeciw od nakazu zapłaty, podnosząc, że powództwo jest przedwczesne, bowiem umowa kredytu nie została im wypowiedziana (sprzeciwy - k.22, 25).

Postanowieniem z dnia 13 listopada 2018 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Tryb.

(k.30-31).

W piśmie procesowym z dnia 2 stycznia 2020 roku pełnomocnik pozwanych z urzędu podtrzymał zarzut braku wypowiedzenia umowy kredytu, wskazywał na nieudowodnienie wysokości kwoty dochodzonej pozwem oraz niewykazanie, że A. Bank stał się wierzycielem w zakresie zawartej przez pozwanych umowy kredytu z Bankiem (...) S.A. w G., wniósł zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej pozwanym z urzędu (k.130-131), na rozprawie w dniu 3 lipca 2020 r. oświadczył, że koszty te nie one pokryte ani w części ani w całości (k. 177).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwani T. S. i A. S. zawarli w dniu 19 sierpnia 2015 r. z Bankiem (...) S.A. w G. umowę kredytu gotówkowego nr (...). Bank udostępnił pozwanym kredyt w kwocie 151.908,08 zł, którą pozwani zobowiązali się spłacić wraz z odsetkami oraz należnymi opłatami i prowizjami w 108 miesięcznych ratach w wysokości 1.979,06 zł płatnych 20-go dnia każdego miesiąca, poczynając od dnia 20.09.2015 r. Kwota kredytu była przeznaczona zasadniczo na spłatę innych kredytów, jedynie kwota 24.000 zł miała być wykorzystana przez pozwanych na cele konsumpcyjne (§ 1 i 4 umowy).

Przy zawieraniu umowy pozwani otrzymali harmonogram spłat kredytu zawierający informację o wysokości poszczególnych rat kredytu, ich liczbie, terminie płatności oraz saldzie zadłużenia.

W § 7 ust. 6 umowy kredytu przewidziano, że Bank może wypowiedzieć umowę w przypadku braku płatności w terminie określonym w umowie. Zasady wypowiedzenia umowy kredytu zostały szczegółowo określone w § 8 umowy, zgodnie z którym Bank mógł wypowiedzieć umowę kredytu w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej. Przewidziano, że termin wypowiedzenia wynosi 30 dni. Bank zobowiązał się zawiadomić kredytobiorcę o wypowiedzeniu umowy kredytu w formie pisemnej, listem poleconym. W przypadku wypowiedzenia kredytobiorca był obowiązany do spłaty całości zadłużenia wraz z należnymi odsetkami i prowizjami najpóźniej do ostatniego dnia okresu wypowiedzenia, liczonego od dnia doręczenia wypowiedzenia.

(dowód: umowa kredytu – k. 45-51, harmonogram spłat- k.138-139)

Pozwani dokonali spłaty kredytu w Banku (...) S.A. w wysokości 15.120,97 zł. Ostatnia wpłata raty kredytu miała miejsce w dniu 2 stycznia 2017 r.

(okoliczność przyznana przez pozwanych)

Według twierdzeń pozwanych przestali oni spłacać zobowiązanie kredytowe z powodu utraty pracy i utrzymywania się z zasiłku dla bezrobotnych.

(dowód: przesłuchanie pozwanych – k. 177 odwrót)

W dniu 4 listopada 2016 roku doszło do prawnego połączenia (...) Bank S.A z wydzieloną częścią Banku (...) S.A. poprzez przeniesienie na (...) Bank S.A. części majątku (...) S.A. w formie zorganizowanej części przedsiębiorstwa. A. Bank przejął od Banku (...) całość praw i obowiązków oraz wierzytelności i zobowiązania Banku (...) z wyjątkiem praw i obowiązków oraz wierzytelności i zobowiązań wynikających z działalności hipotecznej.

(dowód: plan podziału - k.54, załącznik nr 1 do plany podziału - k.56, odpis pełny z rejestru przedsiębiorców – k.58-68 )

Pismem z dnia 2 maja 2017 roku nazwanym przedsądowym wezwaniem do zapłaty pozwani zostali wezwani do spłaty w terminie 14 dni wymaganego zadłużenia z umowy kredytu, które na dzień 1 maja 2018 r. wyniosło 155.943,48 zł - pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

(dowód: przedsądowe wezwania do zapłaty z dnia 2 maja 2018 roku z potwierdzeniami odbioru -k.107 -110)

Pismem z dnia 05.11.2018 r. pozwani zwrócili się do strony powodowej z prośbą o zawarcia ugody deklarując spłatę zadłużenia w systemie ratalnym z ratą miesięczną w wysokości 700 zł.

(dowód: pismo - k.140)

W dniu 23 maja 2018 r. powodowy Bank wystawił wyciąg z własnych ksiąg bankowych nr (...)/ (...) stwierdzający zadłużenie pozwanych z tytułu umowy kredytu z dnia 19.08.2015 r. na kwotę 156.741,48 zł, na którą to kwotę składały się: - 136.787,11 zł niespłaconego kapitału, - 3.681,46 zł odsetek umownych, - 15.917,91 zł odsetek umownych za opóźnienie, - 355 zł – opłat umownych.

(dowód: wyciąg z ksiąg bankowych – k. 39)

Pozwana T. S. ma 71 lat, jest emerytką. Miesięczny dochód pozwanej z tytułu emerytury wynosi 1054 zł. Pozwana choruje na cukrzycę i z tego powodu pozostaje pod stałą opieką lekarza specjalisty.

Pozwany A. S. ma 77 lat, jest emerytem. Wysokość emerytury pozwanego wynosi 1264 zł.

Pozwany choruje na cukrzyce nadciśnienie tętnicze oraz ma problemy z poruszaniem. Małżonkowie nie maja nikogo na utrzymaniu.

(dowód: oświadczenie o stanie rodzinnym majątku i dochodach k.96-98,wnioski o pełnomocnika z urzędu k.83 i 84 )

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej powołane dowody. Dowody w postaci dokumentów nie budziły wątpliwości co do ich autentyczność, nie były również kwestionowane przez strony.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Kredyt zawarty przez strony miał charakter kredytu konsumenckiego, w związku z czym stosuje się do niego przepisy o ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1083), jak również przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jednolity – Dz.U. z 2019 r., poz. 2357).

W myśl art. 69 ust. 1 Prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Pozwani nie kwestionowali faktów: - zawarcia umowy kredytowej ani - zaprzestania w styczniu 2017 r. spłaty swego zobowiązania, zasadniczo ich obrona sprowadzała się do kwestionowania, że doszło do wypowiedzenia umowy kredytu, a co za tym idzie twierdzili, że powodowy Bank nie może żądać od nich spłaty całości zadłużenia. I jest to kluczowy zarzut, do którego należy się ustosunkować. Natomiast obrona pozwanych sprowadzająca się do negowania legitymacji czynnej strony powodowej w świetle dokumentów wykazujących następstwo prawne A. Banku wobec Banku (...) jest oczywiście niezasadna.

Pojęcie skuteczności wypowiedzenia umowy jest szerokie. Obejmuje wszystkie czynniki, które powinny ziścić się oraz działania, których powód musiał dopełnić, żeby doprowadzić do złożenia pozwanym oświadczenia o rozwiązaniu umowy, które skutkowało wymagalnością ich zobowiązania będącego podstawą wystawienia wyciągu z ksiąg bankowych. Przyjmowane jest w orzecznictwie, że wypowiedzenie umowy jest prawokształtującym oświadczeniem, bardzo istotnym i dotkliwym dla kredytobiorcy, bo jego wykonanie może doprowadzić do zakończenia tego stosunku przed pierwotnie ustalonym okresem spłaty kredytu a zatem nie może być dokonane w sposób nagły, zaskakujący, nawet jeżeli istnieją podstawy do jego podjęcia, zgodnie z treścią umowy kredytowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015 r., V CSK 698/14).

Kwestię wypowiedzenia umowy kredytu regulował szczegółowo § 8 umowy kredytu, nakładając na bank obowiązek zawiadomienia kredytobiorcy o wypowiedzeniu umowy kredytu w formie pisemnej listem poleconym.

Nadto należy wskazać na obowiązującą w dacie postawienia przez powodowy Bank zadłużenia w stan natychmiastowej wykonalności regulację prawną zawartą w art. 75 lit. c) Prawa bankowego, zgodnie z którą jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych. W wezwaniu bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

Przepis ten wprowadzony został mocą ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1854) Zgodnie z art. 13 tej ustawy weszła ona w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Ogłoszenie miało miejsce 12 listopada 2015 r., zatem art. 75c prawa bankowego zaczął obowiązywać 27 listopada 2015 r., czyli obowiązywał w dacie , jak to wskazała strona powodowa, postawienia kredytu w stan pełnej wymagalności.

Tryb wynikający z art. 75c ustawy Prawo bankowe nie został zachowany przez powoda. Z przedłożonych przez powoda dokumentów nie wynika bowiem, by powód przed wypowiedzeniem umowy kredytowej, wzywał pozwanych kredytobiorców do dokonania spłaty w terminie 14 dni roboczych, i by poinformował pozwanych o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Powód nie wykazał zatem, by dochował wymogów z art. 75c prawa bankowego. Wprawdzie wskazany przepis został dodany już po zawarciu przedmiotowej umowy kredytowej stron (umowa z dnia 19.08.2015 r.), a mianowicie powołaną ustawą z dnia 25 września 2015 r. i wszedł w życie dnia 27 listopada 2015 r., ale ma on zastosowanie także do umów zawartych przed wyżej wymienioną nowelizacją. Należy podkreślić, że art. 12 ustawy z dnia 25 września 2015 r. wyznaczał bankom termin 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy, na dostosowanie ich działalności do wymagań określonych w art. 75c ustawy Prawo bankowe.

Strona pozwana, mimo podniesienia przez pozwanych już w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutu braku wypowiedzenia umowy kredytu, nie przedstawiła dowodów potwierdzających dopełnienie wymogów formalnych związanych z wypowiedzeniem umowy kredytu wskazanych w art. 75 lit. c) Prawa Bankowego i § 8 umowy kredytu. Ograniczyła się jedynie do złożenia pisma z dnia 2 maja 2018 r. stanowiącego przedsądowe wezwanie do zapłaty. Jednocześnie wskazać należy, że strona powoda nie powołała się na fakt wypowiedzenia umowy kredytu – w pozwie znalazło się jedynie stwierdzenie, że zadłużenie powstałe na tle realizacji umowy kredytu zostało z dniem 2 kwietnia 2017 r. postawione w stan pełnej wymagalności (k. 6 i 42). Natomiast w piśmie procesowym z dnia 14 stycznia 2020 r. (k. 134-137) stanowiącym ustosunkowanie się do zarzutów podniesionych przez pozwanych zawodowy pełnomocnik strony powodowej w ogóle nie odniósł się do zarzutu braku wypowiedzenia umowy kredytu.

Wskazać należy, że w przypadku gdy bank przed wypowiedzeniem umowy kredytu nie doręczy kredytobiorcy wezwania określonego w art. 75 lit. c ust. 1 -2 Prawa bankowego czynność prawna banku polegająca na wypowiedzeniu umowy jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.). W szczególności nie prowadzi ona do wymagalności wierzytelności banku o spłatę tej części kredytu, co do której kredytobiorca nie pozostawał w opóźnieniu. Art. 75c Prawa bankowego stanowi w całości przepis semidyspozytywny. Może zostać zmieniony w umowie kredytu albo osobnym porozumieniu jedynie na korzyść kredytobiorcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23.05.2019 r., sygn. akt V ACa 93/18 , Sąd Apelacyjny w Łodzi z dnia 9.08.2018 r., sygn. akt I ACa 1609/17)

Tym samy uznać należy, że skoro powodowy Bank nie dochował trybu przewidzianego w art. 75c ustawy prawo bankowe, ani nie wypowiedział umowy - powództwo oparte na okoliczności, że dochodzona kwota jest wymagalna, bo powód wypowiedział umowę kredytu, a w następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia umowy, całość zadłużenia z tytułu umowy stała się zadłużeniem wymagalnym i przeterminowanym jest bezzasadne.

Bezsporne było, że na dzień zamknięcia rozprawy część rat kredytu, zgodnie z harmonogramem spłat kredytu, była wymagalna, ale Sąd, będąc związany podstawą żądania nie mógł wyrokować z uwzględnieniem innego stanu faktycznego niż ten, który był wywodzony przez powoda. Zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Pojęcie żądania określa art. 187 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c., zgodnie z którym pozew powinien m.in. zawierać dokładnie określone żądanie oraz wskazanie faktów, na których powód opiera swoje żądanie. Żądanie powództwa określa więc nie tylko jego przedmiot, lecz również jego podstawa faktyczna. Zasądzenie sumy pieniężnej, która wprawdzie mieści się w granicach kwotowych powództwa, lecz z innej podstawy faktycznej, stanowi orzeczenie ponad żądanie. Wyrok uwzględniający powództwo na podstawie faktycznej, na której powód ani w pozwie, ani w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie opierał powództwa, stanowi zasądzenie ponad żądanie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2005 r., II CK 556/04, OSNC 2006/2/38, Biul.SN 2005/5/10). Innymi słowy zasądzenie zaległej kwoty (nawiasem mówiąc niewykazanej co do wysokości), wynikającej z faktu zalegania z zapłatą, a nie z faktu wypowiedzenia umowy, stanowiłoby orzeczenie na podstawie faktycznej nie powołanej przez powoda (tak również Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 6.06.2019 r., I ACa 1132/18, LEX nr 2706336).

Jednocześnie oddalenie powództwa nie zamyka powodowemu Bankowi możliwości dochodzenia od pozwanych zapłaty niezapłaconych dotychczas rat kredytu, a roszczenie w tym zakresie nie uległo przedawnieniu bowiem zostało przerwane przez wytoczenie niniejszego powództwa (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.).

Jednocześnie wskazać należy, że brak wypowiedzenia umowy kredytu nie może być konwalidowany poprzez wytoczenie powództwa, a dokładnie przez doręczenie pozwanym odpisu pozwu. Sprzeciwiają się temu zarówno charakter prawny wypowiedzenia umowy kredytu, jego skutki, jak również brak spełnienia rygorów wynikających z treści przytoczonego wcześniej art. 75 lit. c Prawa bankowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23.05.2019 r. V ACa 93/18).

Podstawą orzeczenia o kosztach procesu był przepis art. 98 § 1 k.p.c., art. 99 k.p.c. i art. 122 § 1 k.p.c. Zasądzona od strony powodowej kwota 4.392 zł to koszty pomocy prawnej udzielonej pozwanym z urzędu ustalone na podstawie § 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3.10.2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jednolity - Dz. U. z 2019 r., poz. 68) powiększone zgodnie z dyspozycją § 4 ust. 3 tego rozporządzenia o stawkę podatku od towarów i usług.