Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2024 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Paweł Lasoń

Protokolant Klaudia Skrobek

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2024 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie w postępowaniu grupowym

sprawy z powództwa grupowego M. Ś. — reprezentanta grupy oraz M. B., K. B., J. S., M. S., B. K., J. K. (1), S. K., E. K., K. K. (1), Ł. K., M. K. (1), D. K., J. K. (2), K. K. (2), M. K. (2), A. K. (1), H. K., M. K. (3), B. N., M. N., B. O., J. O., E. R., J. R., Z. R., M. S., R. S. (1), A. S. (1), K. K. (3), K. S. (1), A. S. (2), R. S. (2), S. S., K. S. (2), J. W., K. W.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B.

o zaniechanie naruszeń

1.  nakazuje (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. ograniczenie działalności gospodarczej emitującej hałas i pylenie prowadzonej na nieruchomości położonej w miejscowości K., obejmującej załadunek, rozładunek, sortowanie i transport węgla przez ograniczenie możliwości jej wykonywania do dni roboczych w godzinach od 8.00 do 16.00;

2.  nakazuje (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. dokonanie zmiany zagospodarowania nieruchomości położonej w miejscowości K. w pasie o szerokości 10 metrów wzdłuż całej granicy nieruchomości poprzez dokonanie na tym terenie (za wyjątkiem wjazdów) różnorodnych nasadzeń obejmujących drzewa (o wysokości docelowej co najmniej 8 metrów np.: klon polny, klon tatarski, świerk serbski, topola czarna, żywotnik zachodni, brzoza) i krzewy (w szczególności z uwzględnieniem gatunków zimozielonych np. cis pospolity, tuja szmaragd) o wysokości nie mniejszej niż 100 cm w dniu sadzenia — w terminie 5 miesięcy od dnia uprawomocnienia orzeczenia;

3.  nakazuje (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. zapewnienie aktywnej ochrony drzewostanu i nasadzeń opisanych w punkcie 2 wyroku przez zapewnienie odpowiedniego nawodnienia, nawożenia i ochrony przed szkodnikami;

4.  nakazuje (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. wykonanie na nieruchomości położonej w miejscowości K. ogrodzenia, przed pasem nasadzeń opisanym w punkcie 2 wyroku (od wewnętrznej strony tego pasa), o łącznej wysokości 6 metrów składającego się w dolnej części z trzymetrowego, jednolitego, chropowatego ogrodzenia o dużej dzwiękochłonności oraz trzymetrowej siatki przeciwpyłowej w górnej części ogrodzenia — w terminie 10 miesięcy od dnia wznowienia działalności;

5.  nakazuje (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. wykonanie kurtyn przeciwpyłowych na wszystkich kruszarkach używanych na nieruchomości położonej w miejscowości K. — w terminie 3 miesięcy od dnia wznowienia działalności;

6.  nakazuje (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. wykonanie ekranów dźwiękochłonnych o znacznej chropowatości o wysokości minimum 3 metrów pomiędzy kruszarką a ogrodzeniem od strony ulicy (...) — w terminie 3 miesięcy od dnia wznowienia działalności;

7.  nakazuje (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. stałe wykorzystywanie w trakcie prowadzenia działalności specjalistycznego pojazdu wyposażonego w urządzenie do „deszczowania dróg” a także „deszczownicę umożliwiająca zraszanie hałd i ich wierzchołków”,

8.  oddala powództwo w pozostałym zakresie

9.  zasądza od pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na rzecz M. Ś. reprezentanta grupy kwotę 15.527,81 (piętnaście tysięcy pięćset dwadzieścia siedem złotych osiemdziesiąt jeden groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

10.  ustala opłatę ostateczną od pozwu na kwotę 5.000 (pięć tysięcy złotych);

11.  nakazuje ściągnąć od pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 1.200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem nieuiszczonej części opłaty sądowej.

Sędzia Paweł Lasoń

Sygn. akt I C 455/20

UZASADNIENIE

Pozwem w postępowaniu grupowym z dnia 27 marca 2020 roku pełnomocnik powódki M. Ś. będącej reprezentantem grupy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wniosła o:

1. (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. przy ul. (...), (...)-(...) B., wpisanej do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (sąd rejestrowy: Sąd Rejonowy w Białymstoku, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego) pod numerem (...), NIP: (...), REGON: (...) dokonywania immisji w postaci emisji dymów, pyłów i hałasu na teren nieruchomości sąsiednich, stanowiących przedmiot prawa własności lub będących w posiadaniu Członków Grupy, a mianowicie następujących nieruchomości:

a) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

b) ul. (...), (...)-(...) B. ( (...)/8J,

c) ul. (...), (...)-(...) B. ( (...)),

d) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

e) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

f) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

g) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

h) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

i) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

j) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

k) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

l) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

m) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

n) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

o) ul. (...), (...)-(...) K. ( (...));

2. rozpoznanie sprawy w postępowaniu grupowym w rozumieniu u.o.d.r.w.p.g..

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że jako reprezentant grupy co najmniej 10 osób w przedmiotowym postępowaniu dochodzi roszczenia jednego rodzaju, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej, gdzie wszyscy Członkowie Grupy wywodzą swoje roszczenia ze stanowiących naruszenie korzystania z ich nieruchomości (będącej przedmiotem ich prawa własności lub w której są posiadaniu) działań pozwanej, stanowiących w ich przekonaniu niedozwolone immisje pyłu, dymu i hałasu.

Dodatkowo strona powodowa domagała się zasądzenia od pozwanej na jej rzecz kosztów niniejszego postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanego (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. wnosił o:

1)  odrzucenie pozwu jako niepodlegającego rozpoznaniu w postepowaniu grupowym oraz o

2)  zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym trzykrotności kosztów zastępstwa procesowego .

Z ostrożności procesowej, w przypadku nieuwzględnienia wniosku numer 1) i 2), pozwana wniosła o:

3)  oddalenie powództwa,

4)  zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym trzykrotności kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwany zaprzeczył podnoszonym przez stronę powodowa zarzutom wskazując , że przy korzystaniu z nieruchomości na których postawiony jest Zakład, nie zakłóca korzystania z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętna miar ę, wynikająca ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.(k.101-. 154)

W dniu 3 listopada 2020 roku Sąd postanowił rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym. (k. 313)

Postanowieniem z dnia 26 lutego 2021 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił zażalenie pozwanego na to postanowienie. (k. 341)

W toku postepowania strona powodowa kilkukrotnie modyfikowała i precyzowała powództwo i ostatecznie pismem z dnia 18 lipca 2024 roku wniosła o:

- o zakazanie (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. przy ul. (...), (...)-(...) B., wpisanej do Rejestru ul. kpt. pilota Żwirki 1C, lok. 8, (...)-(...) Ł. NIP: (...), REGON: (...) Krajowego Rejestru Sądowego (sąd rejestrowy: Sąd Rejonowy w Białymstoku, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego) pod numerem (...), NIP: (...), REGON: (...) dokonywania immisji w postaci emisji dymów, pyłów i hałasu na teren nieruchomości sąsiednich, stanowiących przedmiot prawa własności lub będących w posiadaniu Członków Grupy, a mianowicie następujących nieruchomości:

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) B.

— ul. (...), (...)-(...) B. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) K.,

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...)),

— ul. (...), (...)-(...) K. ( (...));

poprzez nakazanie Pozwanej:

a) ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej na terenie nieruchomości w czasie, poprzez:

— wykonywanie jej wyłącznie w dni robocze (od poniedziałku do piątku z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy) w godzinach 8:00 - 16:00 - w tym nieprzyjmowania poza tymi godzinami załadunków i rozładunków, przy czym wjazd wagonów z węglem oraz rozładunek wagonów będzie mógł być prowadzony jedynie w godzinach od 8:00 - 16:00;

— i ograniczenie skali dystrybucji węgla, tj. przyjmowania, rozładunku, kruszenia, sortowania, magazynowania i dystrybucji poprzez:

— przyjęcie zasady jednego zamiast dwóch pociągów z węglem tygodniowo;

— zmniejszenie ilości magazynowanego węgla do 10 ton;

— zamienne wykonywanie prac, takich jak rozładunek wagonów, kruszenie węgla, sortowanie węgla, np. tak, aby w dniu rozładunku wagonów węgiel nie był kruszony, ani sortowany, a w pozostałe dni kruszeniu i/lub sortowaniu węgla nie towarzyszył rozładunek wagonów;

— ograniczenie pracy zakładu poprzez zmianę organizacji, tj. wyłączenie kruszarki i sortowników na czas rozładunku wagonów;

— dopuszczalność równoczesnej pracy jednej kruszarki i jednego sortownika;

b) zainstalowania kurtyn antypyłowych na wszelkich stosowanych przez Pozwaną kruszarkach, koszach i taśmach, służących Pozwanej obecnie do prowadzenia działalności gospodarczej, zlokalizowanych na terenie nieruchomości zajmowanej przez Pozwaną, a także uzupełnienie tych działań poprzez zrzucanie węgla z taśmociągu za pomocą rękawa stosowanego w budownictwie np. do zrzucania gruzu przez okna remontowanych budynków;

c) zainstalowania i stałego korzystania z systemu zraszania na terenie nieruchomości, poprzez:

i. zainstalowania i stałego korzystania z czterech zraszaczy stacjonarnych deszczujących w miejscu sortowania węgla , służącego do nawilżania dróg i placów między hałdami;

ii. wykorzystywania dwóch samochodów do polewania dróg dojazdowych, wyposażonych w funkcję umożliwiającą tzw. „deszczowanie dróg";

(...). stosowania zraszacza mobilnego na rampie (bocznicy kolejowej) w celu zraszania węgla podczas procesu rozładowywania węgla;

d) dokonania nasadzeń drzew wzdłuż południowej, północnej, zachodniej i wschodniej granicy nieruchomości - przy czym nasadzenia powinny dotyczyć:

i. od strony zachodniej i południowej - szybkorosnących drzew i krzewów o gładkich liściach i gęstym ulistnieniu o wysokości docelowej co najmniej 8 metrów, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków zimozielonych (jak np. klon polny, klon tatarski, świerk serbski, topola czarna czy żywotnik zachodni), odpowiednie ich nawodnienie i nawożenie, a w razie potrzeby także ochronę przed szkodnikami i pasożytami; przy czym pas zieleni powinien mieć szerokość nie mniejszą niż 10 m;

ii. od strony północnej i wschodniej granicy - poprzez zmianę zagospodarowania tej części nieruchomości i przeznaczenie go na roślinność ochronną, tj. posadzenie pasa zieleni izolacyjnej w postaci żywotników T. o minimalnej wysokości strzały 120 - 200 cm od strony działki nr (...) (wschodnia granica działki) oraz wierzby energetycznej wzdłuż północnej granicy działki; przy czym pas zieleni powinien mieć szerokość nie mniejszą niż 10 m;

(...). ogrodzenia przedmiotowej nieruchomości należącej do Pozwanej poprzez osadzenie go roślinnością pnącą (w tym bluszczem pospolitym H. helix); przy czym obsadzenie ti powinno dotyczyć:

— w razie zasądzenia żądania zawartego w lit. f niniejszego pisma - ogrodzenia posadowionego na mocy prawomocnego orzeczenia sądu wydanego w niniejszej sprawie;

— w razie oddalenia żądania zawartego w lit. f niniejszego pisma - istniejącego w chwili wydania orzeczenia ogrodzenia, tj. muru o wysokości 2,5 - 4,2 m, nad którym rozpięta jest siatka na wysokość do ok. 6,0 m, wykonanego z płyt warstwowych (beton - styropian - beton) od strony wschodniej graniczący z ul. (...), od strony północnej graniczący z działkami (...);

e) ograniczenia hałdowania węgla na terenie nieruchomości do wysokości 6 metrów, a także umiejscowienie hałdy miału węgla kamiennego z węglem typu niesort, w sposób powodujący zwiększenie odległości lokalizacji hałdy miału węgla kamiennego od lokalizacji budynku mieszkalnego na działce nr (...);

f) dokonania modernizacji ogrodzenia poprzez rozbiórkę aktualnego ogrodzenia i wzniesienia na granicy całej nieruchomości - wzdłuż granic północnej, południowej, wschodniej i zachodniej - ogrodzenia wykonanego z płyt warstwowych (beton-styropian-beton) o wysokości co najmniej 3 metrów oraz zainstalowania na niej siatki przeciwpyłowej o gramaturze 150g/m2 o wysokości co najmniej 3 metrów;

g) zainstalowanie ekranów dźwiękochłonnych z materiału o znacznej chropowatości między kruszarką a ogrodzeniem od strony ul. (...), przy minimalnej wysokości ekranów co najmniej 3 metrów, na terenie nieruchomości zajmowanej przez Pozwaną;

h) utrzymywania siatki i ogrodzenia we właściwym stanie technicznym przez cały okres prowadzenia działalności na terenie nieruchomości, tj. poprzez dbanie o ciągłość oraz stan materiału i tworzywa, z którego jest wykonywana, zapobieganie zniszczeniom, a także poprzez jej konserwację zgodnie z zaleceniami producenta;

- w terminie czterech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku w niniejszej sprawie. ( k.995-996 i k. 1003-1004)

W odpowiedzi na powyższe strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości również w jego zmodyfikowanym zakresie oraz zasadzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów procesu w tym trzykrotności kosztów zastępstwa procesowego.(k. 1006-1008)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka oraz pozostali Członkowie Grupy są właścicielami lub posiadaczami nieruchomości położonych w miejscowościach B. i K. gminie M., zlokalizowanych w najbliższym otoczeniu zakładu należącego do pozwanej.

Miejscowości B. I K. znajdują się w odległości 15 km na północ od P., w odległości około 40 km na południowy wschód od Ł. i w odległości 130 km na południowy zachód od W.. Wsie B. i K. tworzą jedną dużą wieś, gdyż ze sobą sąsiadują. Dzieli je ulica (...). Miejscowość B. liczy około 740 mieszkańców, zaś K. 450.

Nie są to miejscowości typowo rolnicze. Tylko niewielka część osób utrzymuje się z rolnictwa, większość dojeżdża do pracy w P. lub Ł., chociaż jeszcze w latach 80. XX wieku większość mieszkańców pracowała w rolnictwie.

Teren na którym zamieszkują powodowie, oraz na którym działalność gospodarcza prowadzi pozwany, to tereny przeznaczone w planie zagospodarowania przestrzennego gminy M. przeznaczone dla zabudowy mieszkaniowej i zabudowy mieszkaniowo usługowej.

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. to spółka należąca do szwajcarskiej spółki (...) . Ta z kolei w całości jest własnością największego producenta węgla w Rosji – (...).

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. prowadzi ma styku miejscowości K. i B. przy ul. (...) w K., skład węgla. Nie jest to skład węgla zajmujący się jedynie handlem detalicznym. Obejmuje on głównie działalność gospodarczą w zakresie hurtowej dystrybucji węgla kamiennego, groszku oraz miału węglowego. Obszar zakładu zajmuje blisko 50 hektarów.

Działalność firmy obejmuje rozładunek dwa razy w tygodniu dwóch pociągów po około 2 400 tysięcy ton każdy. Pociąg liczy najczęściej 42 wagonów. Na terenie Bazy znajduje się bocznica kolejowa, a którą wjeżdża 20 wagonów. Tygodniowo Baza przyjmowała około 4.800 tysięcy ton węgla.

Transporty kolejowe przyjeżdżały do pozwanego najczęściej dwa razy w tygodniu. Pociągi były rozładowywane, a węgiel sypany na hałdy. Na terenie zakładu pracowały kruszarki do węgla, sortowniki, taśmociągi, jeździły ładowarki i inne pojazdy. Taki ruch odbywał się codziennie w dni robocze. Praca kruszarki, sortowników i ładowarek trwała przez wiele godzin. Codziennie też ładowano kilkanaście ciężarówek lub ciągników z naczepą. i tirów. Poszczególnych pojazdy przyjeżdżały do składu, były ważone, ładowane i wyjeżdżały.

Największa uciążliwość była związana z rozładowywaniem wagonów oraz z codziennym kruszeniem i sortowaniem węgla.

Swoją działalność pozwana rozpoczęła ok. 2007-2008 roku i od samego początku obejmował on hurtową sprzedaż węgla. Skala tej działalności znacznie wykraczała ponad potrzeby najbliższego lokalnego rynku.

Taka działalność spotkała się z niezadowoleniem okolicznych mieszkańców. Funkcjonowanie firmy generuje bardzo duże ilości pyłu węglowego, który unosi się w powietrzu przenosząc się również na sąsiednie nieruchomości. Mieszkańcy zaczęli zgłaszać liczne skargi do urzędów państwowych związane z działalnością pozwanego. Apogeum miało miejsce w latach 2013 - 2015. Poza zapyleniem, pozwana generuje hałas wynikający zarówno z wykonywanych rozładunków wagonów kolejowych jak i pracy sortowników, kruszarek, taśmociągów oraz poruszających się po terenie zakładu traktorów, ładowarek i innych pojazdów, przyjeżdżających i wyjeżdżających tirów. Wraz z rozwojem działalności firmy uciążliwości z tym związane były coraz większe i stawały się coraz bardziej dokuczliwe.

Na terenie nieruchomości pozwanego węgiel jest składowany na wysokich hałdach, dochodzących do 6-7 metrów. Wzbijane przez wiatr chmury pyłu węglowego osadzają się na budynkach, roślinach i innych elementach nieruchomości powodów. Pył osiada na roślinach, oknach, parapetach, elewacjach domów, rynnach a nawet dostaje się do wewnątrz domów z tego terenu.

Maszyny pozwanej firmie działają prze 5 dni w tygodniu. Nie zawsze wszystkie na raz i nie wszystkie przez 8 godzin.

Największe nasilenie pylenia ma miejsce w okresach suchych: lipiec-październik, a następnie styczeń i luty. Chmury pyłu dostrzegalne są gołym okiem.

W trybie administracyjnym zostały nałożone na pozwanego pewne wymagania i ograniczenia działalności, obejmujące przede wszystkim instalację siatek przeciwpyłowych na jego ogrodzeniach. Siatki te z biegiem czasu uległy znacznemu zniszczeniu.

Po 2018 roku na terenie zakładu zostały wykonane prace które miały na celu częściowe ograniczenie emisji pyłu, ale w żaden sposób nie ograniczyły one hałasu.

Wybudowany został mur oporowy tj. ogrodzenie z płyty warstwowej., które w rezultacie spowodowało rozprzestrzenianie się hałasu.

Wprowadzone w 2016-2017 roku zasady dotyczące maksymalnej wysokości hałd (do 6 metrów tj równe wysokości ogrodzenia siatki) nie zawsze były przestrzegana. Z reguły w okresie , kiedy przywożone są duże ilości węgla hałdy są wyższe.

Źródłem pylenia jest sortowanie, przeładowywanie materiałów z hałdy na hałdę , a także rozładunek pociągów. Dodatkowe zapylenie powstawało w sytuacji samozapłonów do jakich czasem dochodziło oraz związanych z tym rozgrzebywaniem hałd celem dotarcia do źródła ognia i ich gaszenia.

Zapylenie oraz hałas źle działają na samopoczucie okolicznych mieszkańców.

/ dowód: zeznania świadków: A. K. (2) l. 511 verte-512, B. K. k. 512 i verte, A. S. (2) k. 512 verte-513 verte, B. N. k. 513 verte-514 verte, K. B. k. 514 erte-515 verte, L. K. k. 515 verte, Z. rajskiego k. 515 vere-516 verte, K. S. (3) k. 516 verte-517 ,R. S. (1) k.517 i verte, M. K. (2) k. 517 verte-518, K. W. k. 518, J. O. k. 518 verte; zeznania powodów: M. Ś. k. 509—511/

Po agresji Rosji na Ukrainę Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z dnia 25 kwietnia 2022 roku wpisał (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w B. na listę sankcyjną i objętą ograniczeniami uregulowanymi w art. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2022 roku o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego. Skutkiem tego było zamrożenie środków finansowych i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, pozostających w faktycznym władaniu lub pod kontrolą, zakazie udostępnia jakichkolwiek środków finansowych i gospodarczych.

W praktyce oznaczało to również zamrożenie działalności prowadzonej przez pozwanego.

Na podstawie decyzji z dnia 28 lipca 2022 roku Szef Krajowej Administracji Skarbowej zwolnił zasoby gospodarcze pozwanego w postaci blisko 54 tysięcy ton węgla w celu jego sprzedaży.

W następstwie tej decyzji działalność gospodarcza pozwanego została ograniczona jedynie do sprzedaży węgla składowanego już na jego terenie.

/dowód: decyzja – k. 482-490/

Z opinii powołanego w sprawie biegłego z zakresu ochrony środowiska wynika, że poziom hałasu emitowanego przez Bazę (...) w bezpośrednim sąsiedztwie zakładu (nieruchomości sąsiadujące z Bazą) jest nieznacznie niższy od wartości dopuszczalnej, określonej w decyzji Starosty (...). Jednocześnie poziom ten pod względem formalno-prawnym spełnia wymagania dla obszarów zabudowy zagrodowej oraz mieszkaniowo-usługowej. Jest jednak wyższy od poziomu dopuszczalnego na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej.

Pomiary, wykonywane przez Inspekcję Ochrony Środowiska, których wyniki znajdują się w aktach sprawy prowadzone były podczas normalnej pracy Bazy. Odbywało się wówczas kruszenie węgla w kruszarce, jego sortowanie przez sortowniki, rozładunek transportu kolejowego oraz ruch ciągników siodłowych z naczepami, ładowarek, koparek i innych pojazdów. Nie wszystkie te prace i ruch pojazdów odbywały się przez cały czas, nie był to więc maksymalny hałas, jaki może powstawać w Bazie. Podczas pomiarów wykonywanych w dniu 28.06.2023 r. pracowały równocześnie, przez cały czas wykonywania pomiarów: jedna kruszarka, dwa sortowniki (jeden bez węgla, w drugim używany był tylko jeden z trzech taśmociągów, jedna ładowarka i jeden zestaw transportowy, składający się z ciągnika siodłowego z naczepą samowyładowczą. W tym czasie nie było w Bazie więcej maszyn, pojazdów lub ich operatorów.

Z zeznań świadków wynika, że najbardziej uciążliwą dla nich cechą hałasu emitowanego przez Bazę jest jego długotrwałość.

Poziom hałasu zmierzony w dniu 28.06.2023 r., poziom hałasu mierzony przez Inspekcję Ochrony Środowiska (poza jednym przypadkiem) było nieznacznie niższe od wartości dopuszczalnej określonej w decyzji administracyjnej. Mieścił się też w granicach określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie poziomów hałasu w środowisku [Dz.U. 2014.112 j.t.] dla terenów zabudowy zagrodowej i terenów mieszkaniowo-usługowych, w większości przypadków był on wyższy od poziomu dopuszczalnego na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (LAeqD=50 decybeli).

W przypadku takim, jak w przedmiotowej sprawie, gdy chodzi o ewentualne zakłócanie korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych istotne może być położenie Bazy i nieruchomości sąsiednich na wsi, nie zaś w centrum dużego miasta. Tereny wiejskie w powszechnym mniemaniu uchodzą za cichsze od terenów wielkomiejskich. Także uprzemysłowienie kojarzone jest z miastami, zwłaszcza wielkimi. Może to wyjaśniać fakt, że osoby mieszkające na wsi oczekują, że poziom hałasu będzie tam niższy od dopuszczalnego na podstawie przepisów prawa i wydanych na ich podstawie przepisów administracyjnych. Istotna może być też różnica między poziomem a natężeniem hałasu. Zwiększenie poziomu hałasu o 10 decybeli powoduje, że jest on odbierany przez ludzi jako dwukrotnie głośniejszy.

Poziom hałasu pod względem formalno-prawnym spełnia wymagania dla obszarów zabudowy zagrodowej oraz mieszkaniowo-usługowej. Jest jednak wyższy od poziomu dopuszczalnego na terenach zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Poziom i natężenie tego hałasu zmniejszają się też stopniowo, w miarę oddalania się od Bazy. Zmniejszanie to może być zróżnicowane w zależności od czynników atmosferycznych, zwłaszcza kierunku i prędkości wiatru (dźwięk będzie odbierany jako cichszy po stronie nawietrznej niż w tej samej odległości po stronie zawietrznej). Odnosząc się do „przeciętnej miary" wymienionej w art. 144 kc należy zauważyć, że długotrwałe, codzienne odgłosy działalności przemysłowej na wsi mogą być przez okolicznych mieszkańców postrzegane bardziej negatywnie niż miałoby to miejsce w wielkim mieście. Negatywny odbiór takiego hałasu może być nasilony u niektórych osób, np. ze względu na bardziej wrażliwy słuch albo celowy wybór miejsca zamieszkania na wsi w oczekiwaniu, że będzie tam ciszej niż w mieście, nawet kosztem dłuższych dojazdów do pracy, szkoły, sklepu itd.

Z nieruchomości pozwanego na nieruchomości powodów przenosi się pył węglowy. Ustalenie intensywności tego przenoszenia w jednostkach miary w czasie wykonywania opinii było niemożliwe, ze względu na wstrzymanie normalnej działalności Bazy. W oparciu znajdujące się w aktach sprawy dowody, wymienione w rozdziale 1.5 tej opinii, odzwierciedlające stan sprzed wstrzymania działalności Bazy można jedynie stwierdzić, że była to intensywność powodująca zabrudzenia. W aktach sprawy nie ma informacji o tym, by w pobliżu Bazy i nieruchomości powodów znajdowało się inne źródło intensywnej emisji pyłów do powietrza atmosferycznego. Wątpliwe jest, by o ewentualnym istnieniu takiego źródła nie wiedzieli mieszkańcy K., w tym powodowie oraz pracownicy Bazy. Można więc przyjąć, że źródłem pyłu węglowego, który w przeszłości powodował zabrudzenia na terenie nieruchomości powodów były magazynowanie, segregowanie, kruszenie, wyładunek, przeładunek i załadunek węgla na terenie Bazy w K..

Jednoznaczne wskazanie elementu działalności pozwanego stanowiącego źródło największego zapylenia podczas niemal całkowitego wstrzymania tej działalności nie jest możliwe. Możliwe jest wyróżnienie następujących źródeł:

-magazynowanie węgla w hałdach o znacznej powierzchni i wysokości,

- rozładunek wagonów kolejowych,

-kruszenie i sortowanie węgla,

- ruch pojazdów i maszyn po pokrytych miałem węglowym drogach zakładowych.

Na podstawie archiwalnego zdjęcia na k. 615 możliwe jest wskazanie magazynowania węgla w postaci wysokich hałd o znacznej powierzchni jako prawdopodobnego najważniejszego źródła emisji pyłu opadającego na pobliskie, a w przypadku silniejszego wiatru także na dalej położone nieruchomości.

Opierając się na archiwalnej dokumentacji fotograficznej znajdującej się w aktach sprawy można stwierdzić, że poziom zapylenia na pobliskich nieruchomościach był większy od typowego zapylenia na terenie każdej zabudowy, nawet przemysłowej. Takie zapylenie może występować tylko w miejscach, gdzie znajduje się dużo materiału o konsystencji pylistej, niezależnie od tego, czyjego obecność ma charakter naturalny (piaszczyste wybrzeże morskie, pustynia piaszczysta), czy antropogeniczny (hałdy węgla, popiołu, żużla, zaorane pole). Okolicznością nasilającą pylenie może być ruch pojazdów po drodze gruntowej lub pokrytej np. miałem węglowym, przesypywanie pyłu w związku z wyładunkiem, załadunkiem, przeładunkiem, transportem, kruszeniem itd.

Zastosowane dotychczas rzez pozwanego środki mające ograniczyć pylenie były częściowo odpowiednie ale niewystarczające. Środki te obejmowały ogrodzenie nieruchomości oraz zraszanie terenu. Powierzchnia Bazy wynosi 49,174 ha (ustalono na podstawie G. 360), długość placu magazynowego: 320 m, szerokość 123- 142 m, długość przekątnej 342 m. Wysokość hałd magazynowanego węgla dopuszczona w decyzji Starosty (...) wynosiła 6 m, w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego - 5 m, największa zmierzona podczas kontroli - 6,5 m. Wysokość ogrodzenia Bazy wraz z siatkami na konstrukcjach oporowych wynosiła natomiast 6 m. Ogrodzenie to wraz z siatkami nie mogło zatem zapobiegać wywiewaniu pyłu węglowego przez wiatr. Częściową osłonę od wiatru mogły zapewniać drzewa rosnące wzdłuż granic nieruchomości. Rosły one tylko wzdłuż części granic zakładu. Do zraszania terenu wykorzystywany był system zraszaczy, który stopniowo rozbudowywano oraz samochód strażacki z armatką wodną. W aktach sprawy znajdują się jednak informacje o zraszaniu pokrytych miałem węglowym dróg zakładowych, nie ma informacji o zraszaniu hałd z węglem. W aktach sprawy nie ma informacji pozwalających ocenić, czy częstotliwość zraszania była wystarczająca, stopniowa rozbudowa systemu zraszaczy wskazuje na to, że początkowo ich liczba była niewystarczająca. W „Przeglądzie ekologicznym../' Bazy zraszanie zostało wskazane jako jedna z najlepszych dostępnych technik zapobiegania wywiewaniu pyłu z hałd przez wiatr. „Dokument Referencyjny../' ma jednak dość ogólnikowy charakter, nie zastępuje on doboru parametrów stosowanych rozwiązań przez projektantów. Na stronie 290 tego dokumentu znajduje się skopiowany do tej opinii rysunek 4.20 przedstawiający przykładowy, skuteczny system zraszania hałdy za pomocą deszczownicy zainstalowanej na samochodzie - cysternie. Na zdjęciu tym widać, że ramię deszczownicy jest dostatecznie długie, by skutecznie zraszać hałdę na całej jej wysokości. Stosowany w Bazie (...) w K. samochód strażacki może zastąpić samochodową cysternę na wodę przedstawioną na rysunku 4.20 z „Dokumentu Referencyjnego...", armatka wodna nie zapewnia natomiast odpowiedniego rozdrobnienia podawanej przez nią wody. Została ona zaprojektowana w celu podawania strumienia wody w celu gaszenia pożarów, nawet, jeśli konieczne jest zachowanie bezpiecznego dystansu od źródła ognia. Reasumując, samochód strażacki z armatką wodną powinien zostać zastąpiony specjalistycznym urządzeniem wyposażonym w deszczownicę umożliwiającym zraszanie hałd, z uwzględnieniem ich szczytowych partii. Podczas prac projektowych może okazać się, że deszczownica powinna poruszać się na stelażach wspartych na słupach o wysokości wyższej niż hałdy z węglem.

Także stosowana dotychczas roślinność ochronna nie spełnia należycie swojej funkcji. Zastosowana na zachodniej granicy Bazy (od strony torów kolejowych) posadzona została na wale ziemno-gruzowym. Może ona chronić przed wiatrem hałdy węgla, zwłaszcza w sezonie wegetacyjnym, kiedy ma liście. Jest ona jednak za niska, by ochrona ta była skuteczna w stosunku do hałd węgla o wysokości ok. 6 m. Od strony południowej posadzony został pas żywotników T., których aktualna wysokość przekracza 4 m. Wysokość hałd węgla sięgała 6 m. Taśmociągi sortowników także wynosiły węgiel na wysokość wyższą od wysokości posadzonych wierzb, żywotników oraz wysokość ogrodzenia z siatkami przeciwpyłowymi. Żaden z tych środków nie był w stanie zapobiec rozprzestrzenianiu pyłu węgla na większej wysokości.

W celu ograniczenia emisji hałasu dotychczas stosowane są w Bazie dwa rozwiązania:

- ogrodzenie nieruchomości murem z płyt warstwowych (beton-styropian-beton) od strony wschodniej graniczącej z ul. (...), od strony północnej graniczącej z działkami (...),

-roślinność ochronna w postaci wierzby energetycznej od strony zachodniej - graniczącej z terenem kolejowym i żywotników od strony południowej-graniczącej z działkami o numerach ewidencyjnych: 318/1, 322, 323/2, 324, 326.

Dźwiękochłonność muru, którego powierzchnia od strony zakładu jest gładka, a nie chropowata jest stosunkowo niewielka. Bardziej skuteczna pod tym względem jest roślinność ochronna ze względu na chropowatą powierzchnię (gałęzie, liście, szpilki). Dobrym rozwiązaniem jest też wał ziemny, na którym rosną krzewy znajdujący się wzdłuż części zachodniej granicy Bazy. Dźwiękochłonność roślinności ogranicza zastosowanie jej w wybranych miejscach.

W celu ograniczenia emisji hałasu i pyłów z Bazy (...) w K. możliwe są następujące działania:

- bierna ochrona drzewostanu istniejącego w zakładzie i wokół zakładu, wraz z podszytem (krewami i podrostami) polegająca na ich nieusuwaniu do czasu utraty żywotności z przyczyn naturalnych, o ile tylko ich stan nie będzie zagrażać bezpieczeństwu

- aktywna ochrona istniejącego drzewostanu wraz z podszytem polegająca na usuwaniu ewentualnych pasożytów i szkodników,

- posadzenie dodatkowej roślinności ochronnej przy granicy zakładu tj:

* od strony zachodniej południowej znajdują się tereny zieleni niskiej - można tam posadzić szybkorosnące drzewa i krzewy, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków zimozielonych, wzrost posadzonych roślin można przyspieszyć poprzez odpowiednie nawodnienie i nawożenie, a w razie potrzeby także ochronę przed szkodnikami i pasożytami,

* przy północnej i wschodniej granicy możliwa jest zmiana zagospodarowania terenu i przeznaczenie go na roślinność ochronną,

* obsadzenie istniejącego muru roślinnością pnącą (np. bluszczem pospolitym H. helix) od strony zakładu zwiększy chropowatość jego powierzchni, a więc dźwiękochłonność, obsadzenie taką samą roślinnością istniejących płotów nada im minimalną dźwiękochłonność,

* szerokość pasa roślinności ochronnej powinna być większa niż 10 m wszędzie tam, gdzie jest to możliwe,

- między kruszarką a ogrodzeniem od strony ul. (...), między sortownikami a ogrodzeniem, możliwe jest zlokalizowanie ekranów dźwiękochłonnych z materiału o znacznej chropowatości, podobne rozwiązanie może być zastosowane przy dwóch murowanych osłonach prostopadłych do muru od strony ul. (...), minimalna wysokość tych ekranów powinna wynosić 3 m,

- wydajne ograniczenie emisji pyłów wymaga zainstalowania systemu zraszaczy deszczujących zapewniających skuteczne nawilżanie dróg i placów między hałdami oraz samych hałd, przykładowe rozwiązanie dotyczące skutecznego nawilżania hałd opisano wyżej, rozwiązanie takie może być nieskuteczne tylko w okresach mrozów, przy równoczesnym braku opadów śniegu ze względu na zamarzanie wody w temperaturach niższych lub równych 0°C, jest to jednak problem rozwiązywalny przy obecnym stanie techniki,

- alternatywą dla nawilżania hałd może być nakrywanie ich plandekami, jeśli nie spowoduje to zagrożenia pożarem lub wybuchem, zastosowanie tego rozwiązania może jednak wymagać znacznego ograniczenia rozmiarów hałd i być mniej korzystne dla przedsiębiorcy,

- możliwe jest zwiększenie wytrzymałości stosowanych siatek przeciwpyłowych poprzez dodanie do obecnie istniejącego systemu stelaży dodatkowych elementów metalowych, tak pionowych, jak i poziomych, pozwoli to na rozpięcie na stelażu siatek większej gęstości przy mniejszym ryzyku uszkodzenia ich przez wiatr,

W celu ograniczenia emisji pyłu i hałasu możliwe są następujące zaniechania:

- ograniczenie skali dystrybucji węgla o połowę, czyli przyjmowanie, rozładunek, kruszenie, sortowanie, magazynowanie i dystrybucja jednego zamiast dwóch pociągów z węglem tygodniowo (przy niezmienionej ilości węgla transportowanego jednym składem kolejowym) spowodowałoby:

* zmniejszenie liczbę dni w tygodniu, kiedy słyszalne byłyby odgłosy rozładunku,

* zmniejszenie ilości magazynowanego węgla skutkujące obniżeniem wysokości i powierzchni hałd co wydatnie obniżyłoby emisję pyłu zwiększając jednocześnie skuteczność działania stosowanych obecnie osłon ograniczających wynoszenie pyłu przez wiatr z powierzchni hałd,

* umożliwiłoby zamienne wykonywanie prac, takich jak rozładunek wagonów, kruszenie węgla, sortowanie węgla, to z kolei wpłynęłoby na zmniejszenie emisji hałasu (w dniu rozładunku wagonów węgiel nie byłby kruszony ani sortowany, w pozostałe dni kruszeniu i/lub sortowaniu węgla nie towarzyszyłby rozładunek wagonów),

* następstwem zmniejszenia ilości przyjmowanego, rozdrabnianego i sortowanego węgla byłoby ograniczenie ruchu pojazdów transportujących węgiel wewnątrz zakładu oraz poza zakład, to również zmniejszyłoby emisję hałasu i pyłu,

- ograniczenie emisji hałasu i w mniejszym stopniu emisji pyłu spowodowałyby również następujące zmiany w organizacji pracy zakładu:

* wyłączanie kruszarki i sortowników na czas rozładunku wagonów (pomiar skutków tego rozwiązania w dniu 28.06.2023 r. był niemożliwy, ze względu na nieprzyjmowanie węgla do Bazy od czasu objęcia jej sankcjami),

*dopuszczalność równoczesnej pracy kruszarki i jednego sortownika (w czasie pomiarów poziomu hałasu pracowały: jedna kruszarka, jeden sortownik podający węgiel jednym z trzech taśmociągów i obsługiwany przez jedną ładowarkę i jeden zestaw transportowy składający się z ciągnika siodłowego i naczepy samowyładowczej oraz drugi sortownik bez podawania węgla i obsługi przez ładowarkę i zestaw transportowy, poziom hałasu był wówczas niemal równy wartości dopuszczalnej, pozwala to wnioskować, że poziom hałasu spowodowanego pracą sortownika podającego węgiel wszystkim trzema taśmociągami będzie większy, włączenie wówczas drugiego sortownika i obciążenie go węglem powoduje znaczne prawdopodobieństwo emisji hałasu na poziomie przekraczającym wartość dopuszczalną, praca sortownika bez węgla nie ma sensu, dlatego łącznie z kruszarką nie powinien pracować więcej niż jeden sortownik, możliwe, że zastosowanie tego rozwiązania nie musiałoby spowodować ograniczenia ilości przyjmowanego do Bazy węgla, albo niewielkie zmniejszenie tej ilości - dokładną wiedzę na ten temat posiada zapewne przedsiębiorca),

Spośród działań proponowanych przed przedsiębiorcę [k. 86] celowe byłoby zamontowanie kurtyn antypyłowych na kruszarce, koszach i taśmach w celu zabezpieczenia przed unoszeniem się pyłów, działanie to należałoby uzupełnić o zrzucanie węgla z taśmociągu na pomocą rękawa podobnego do tych, jakie w budownictwie stosowane są do zrzucania gruzu przez okna remontowanych budynków.

Istniejący system zraszania powinien być maksymalnie wykorzystywany, dotychczasowy opad pyłu na nieruchomości sąsiednie wskazuje jednak, że dotychczas był on niewystarczający lub w niewystarczający sposób wykorzystywany.

Zakup pojazdu do zraszania dróg byłby celowy, od warunkiem, że będzie to pojazd zapewniający „deszczowanie", takie jak stosuje się w polewaczka do mycia ulic, nie zaś samochód strażacki wyposażony w armatkę wodną. W przypadku przyjęcia rozwiązań proponowanych wyżej przez biegłego może jednak okazać się że zwilżanie dróg wewnątrzzakładowych można zapewnić bez eksploatacji takiego pojazdu.

Budowa konstrukcji oporowej z płyt wysokości 6 m nie ograniczy wywiewania pyłu z hałd węgla tej samej wysokości, bardziej skuteczna będzie pod tym względem roślinność ochronna, która dodatkowo ograniczy emisję hałasu. Rozwiązanie tekiem można wziąć pod uwagę w miejscach, gdzie roślinności posadzić nie można, np. na bramach wjazdowych do zakładu, zamiast płyt oporowych o gładkiej powierzchni lepiej zastosować płyty o powierzchni chropowatej, które dodatkowo będą pełnić funkcję ochrony przed hałasem.

Rozbudowa sieci hydrantów ma znaczenie czysto techniczne, może okazać się konieczne w przypadku zwiększonego poboru wody do zraszania hałd węgla oraz dróg dojazdowych i placów manewrowych. Sama rozbudowa hydrantów, bez racjonalnego zraszania terenu zakładu nie zmniejszy emisji pyłów.

Szczegółowy wybór zaprezentowanych wyżej rozwiązań mających na celu ograniczenie emisji pyłu i hałasu przez Bazę (...) w K. powinien uwzględniać interes społeczny, strategię dalszego rozwoju przedsiębiorstwa, przewidywaną specyfikę działalności, jaka będzie prowadzona po ewentualnym jej wznowieniu i zostać przeprowadzona z udziałem projektanta, który weźmie też pod uwagę specyfikacje techniczne wybranych urządzeń, rozwiązań technicznych. Zieleń ochronna powinna zostać dobrana przez projektanta zieleni, z uwzględnieniem interesu społecznego oraz strategii dalszej działalności Bazy.

Przyjmując, stan na dzień sporządzenia opinii z dnia 17 września 2023 roku poprzedzonej oględzinami, czyli stan, w którym praca Bazy (...) jest mocno ograniczona, to nie stwierdzono, by działalność ta powodowała immisje w postaci pyłów i dymów, które zakłócają korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno- gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Na podstawie znajdującej się w aktach sprawy dokumentacji fotograficznej możliwe jest stwierdzenie, że w przeszłości, przy „pracy przedsiębiorstwa Pozwanej w „zwykłym" trybie" miały miejsce, przynajmniej okresowe, immisje pyłów powodujące zabrudzenie pyłem węglowym nieruchomości sąsiednich.

W bezpośrednim sąsiedztwie zakładu znajduje się niemal wyłącznie zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, mimo, że Studium uwarunkować i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy M. dopuszcza możliwość sadowienia tam także zabudowy zagrodowej i usługowej. Realnie, takiej zabudowy w otoczeniu Bazy (...) w K. jest bardzo mało.

Sortowanie węgla powoduje powstawanie hałasu i unoszenie się pyłu do powietrza atmosferycznego.

/dowód: opinia biegłego z zakresu ochrony środowiska k. 691-719 wraz z opinia uzupełniającą k. 944-950/

Sąd zważył i ocenił co następuje:

Powództwo należało uznać za uzasadnione co do zasady.

Stan faktyczny w ustalonym zakresie nie był sporny. Oczywiście strony odmiennie oceniają znaczenie ustalonych faktów dla rozstrzygnięcia. Przede wszystkim pozwany twierdzi, że brak dowodów potwierdzających zasadność powództwa a odziaływanie przedsiębiorstwa pozwanego na nieruchomości sąsiednie nie przekracza przeciętnej miary. Ponadto zdaniem pozwanego wobec wstrzymania działalności pozwanego odpadły ewentualne podstawy uwzględnienia powództwa.

Rozważając zasadność powództwa w niniejszej sprawie należy mieć na uwadze przepis art. 222 § 2 k.c. w związku z art. 144 k.c.

Zgodnie z art. 222 § 2 k.c. przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Art. 144 k.c. określa natomiast, w imię sąsiedzkich stosunków, granicę wykonywania uprawnień właściciela. W razie przekroczenia tej granicy właścicielowi nieruchomości sąsiedniej przysługuje roszczenie negatoryjne z art. 222 § 2 k.c.

W świetle art. 144 k.c. właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Przepis powyższy ustanawia więc zakaz tylko takich działań właściciela nieruchomości, które przekraczają granice, poza którymi działania te przestają być uprawnieniem wynikającym z własności, a stają się działaniem bezprawnym, bez względu na winę i szkodę wyrządzoną na nieruchomości sąsiedniej. Granice te określa przeciętna miara zakłóceń wynikająca ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i ze stosunków miejscowych.

Nie są objęte zakazem zakłócenia takie, z którymi każdy właściciel powinien się liczyć w konkretnych warunkach. Nie jest bowiem możliwe wyeliminowanie wszystkich uciążliwości stwarzanych przez życie w określonym środowisku, okolicy i stosunkach. Zabronione są immisje zakłócające ponad przeciętną miarę korzystanie z nieruchomości sąsiednich.

Właściwą miarę wyznacza się natomiast za pomocą obiektywnego kryterium: społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości oraz stosunków miejscowych. Należy równocześnie zauważyć, że dopuszczalne są immisje, które nie przekraczają przeciętnej miary zakłóceń.

Z powyższego wynika, iż właściciel nieruchomości musi liczyć się z normalnym oddziaływaniem nieruchomości sąsiedniej na swoją nieruchomość.

Oceniając stan faktyczny sprawy przez pryzmat powołanych przepisów należy uznać, że działalność pozwanego wykracza poza ramy działalności przeciętnej miary wynikającej ze stosunków miejscowych. Za postawieniem takiej tezy przemawia przede skala działalności pozwanego. W sprawie niniejszej trzeba przede wszystkim dostrzegać, że uciążliwości związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa pozwanego wynikają głównie z ilości i intensywności działań prowadzonych na jego terenie. Przedsiębiorstwo pozwanego nie jest typowym składem węgla jakie znajduje się właściwie w każdej gminie. To Baza (...) zajmująca się jego hurtowym obrotem. Ilości przetwarzanego u pozwanego węgla znacząco przekraczają zapotrzebowanie na ten opał lokalnej społeczności. Jest to zatem firma skupiająca się na handlu hurtowym, przetwarzaniu i przeładunku węgla. To właśnie z tego powodu Sąd uznał, że sposób prowadzenia tej działalności wykracza poza ramy przeciętnej miary stosunków miejscowych.

Jak to wyżej wskazano K. i B. do tereny wiejskie jednak same te miejscowości to przede wszystkim zabudowa typowo mieszkalna. Dokonana prze sąd ocena przeciętnej miary musi zatem uwzględniać sąsiedztwo o charakterze mieszkalnym usługowym ale i typowo mieszkalnym.

Oczywiście teren działalności pozwanego to tereny o przeznaczeniu usługowym, na których na mocy decyzji administracyjnej zezwolono na prowadzenie takiej działalności. Już z tego tylko tytułu wypływa dla pozwanego szereg ograniczeń o charakterze administracyjno-prawnym. Nie oznacza to jednak, że działalność w ramach administracyjnych ograniczeń chroni przed zarzutem immisji.

Przy ocenie, czy "przeciętna miara" zakłócenia została przekroczona, należy mieć na uwadze sposób korzystania zarówno z nieruchomości wyjściowej, jak i z nieruchomości, na którą oddziaływanie jest skierowane. Te oba sposoby korzystania muszą być przy tym rozważane z punktu widzenia ogólnego kryterium oceny w postaci społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości. Daje to podstawę do pożądanego w tym względzie porównywania. Nieuzasadnione byłoby, aby korzystanie z jednej nieruchomości sąsiedniej mogłoby pod względem sposobu i rozmiaru odbywać się z zasadniczym ograniczeniem korzystania z drugiej nieruchomości, jeżeli ważne względy natury społecznej tego nie uzasadniają. W tym kontekście nie można abstrahować od charakteru źródła zakłóceń. Szczególne znaczenie mogą mieć tu względy dotyczące środowiska naturalnego człowieka i jego walorów społecznych.

Należy podkreślić, że przepis art. 144 k.c., który ma na celu zapobieżenie zakłóceniu korzystania z nieruchomości sąsiedniej ponad przeciętną miarę i jest jednym z przepisów składających się na kompleksową dziedzinę tzw. prawa sąsiedzkiego. W związku z tym wykładni wymaga sformułowanie "korzystanie z nieruchomości sąsiednich". Według tradycyjnych pojęć korzystanie z nieruchomości przejawia się w wykonywaniu aktów władztwa fizycznego nad nieruchomością. Uniemożliwienie lub utrudnienie w sferze wykonywania aktów władztwa w tym sensie może polegać na różnego rodzaju immisjach materialnych. Istota ich wyraża się w tym, że określone przyczyny (zachowania) są źródłem przenikania w sferę nieruchomości sąsiedniej określonych elementów i zjawisk przyrody w szerokim tego słowa znaczeniu lub oddziaływania na nieruchomość określonych sił. Przyczyną sprawczą tych zakłóceń mogą być konstrukcje budowlane, dymy, gazy, wyziewy, zapylenia, wstrząsy, energia itd. Rozwój techniki i w jego wyniku powstawanie co raz szerzej rozbudowującego się środowiska technicznego, cywilizacyjnego człowieka nakazuje objęcie art. 144 k.c. także immisji mających np. swoje źródło w falach elektromagnetycznych (radio, telewizja). Hipoteza art. 144 k.c. obejmuje także tzw. immisje niematerialne, tj. immisje oddziaływające nie na nieruchomość w powyższym sensie, ale na sferę psychiczną właściciela lub posiadacza nieruchomości. Z reguły wchodzi tu w grę wywoływanie zagrożeń psychicznych, stresów i różnego rodzaju napięć psychicznych, naruszenie poczucie piękna, odczuć moralnych itd. Mechanizm "działań" zakłócających korzystanie z nieruchomości sąsiednich może być złożony.

Sąd przychyla się przy tym do stanowiska wyrażonego w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 sierpnia 2017 r. w sprawie I ACa 206/17, w którym wskazano, że Oceny poziomu immisji (w postaci hałasu czy zapylenia) nie można opierać wyłącznie na odniesieniu ich do istniejących w tym przedmiocie norm. Przekroczenie normy stanowi tylko jeden z ocenianych elementów. Uciążliwość związana z hałasem, czy emisją zanieczyszczeń, może bowiem wynikać nie tylko ze zmierzonego ich poziomu, ale także z ich ciągłego bądź natarczywego charakteru.

2. W przypadku, gdy działalność gospodarcza wywołuje zakłócenia, o których mowa w art. 144 KC, ochrona przewidziana w tym przepisie przysługuje właścicielowi sąsiedniej nieruchomości niezależnie od wyników postępowania administracyjnego dotyczącego przedmiotu będącego źródłem zakłóceń. Bezprawności działań pozwanej nie usuwa bowiem uzyskanie przez nią decyzji administracyjnej zezwalającej na prowadzenie działalności gospodarczej na nieruchomości graniczącej z działką zajmowaną przez powoda.

W podobnym tonie wypowiedział się również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 stycznia 2017 r., V CSK 190/16 wskazując, że co do zasady udzielenie pozwolenia na budowę oznacza, że wybudowanie obiektu zgodnie z tym pozwoleniem nie narusza uzasadnionych interesów osób trzecich i wiąże sąd w postępowaniu cywilnym. Związanie dotyczy jednak bezpośredniego przedmiotu rozstrzygnięcia decyzji, którym w wypadku pozwolenia na budowę jest przyznanie inwestorowi uprawnienia do rozpoczęcia i wykonywania robót budowlanych i w tym tylko zakresie sąd związany jest pozwoleniem na budowę i nie może poczynić ustaleń odmiennych. Nie wiąże go natomiast ustalenie, że wybudowanie obiektu zgodnie z pozwoleniem nie narusza uzasadnionych interesów osób trzecich i w tym zakresie może poczynić ustalenia, nie może jednak ich uczynić podstawą orzeczenia nakazującego rozebranie obiektu zabudowanego zgodnie z pozwoleniem na budowę, gdyż wówczas kwestionowałoby zasadność tej decyzji administracyjnej, nie będąc powołanym do jej kontroli i wzruszenia. Nie jest natomiast wykluczone nakazanie podjęcia innego działania (zaniechania), jeżeli w konkretnych okolicznościach może ono prowadzić do niezakłóconego korzystania z nieruchomości sąsiedniej. W procedurze związanej z realizacją inwestycji drogowej również wymagane jest poszanowanie występujących w obszarze oddziaływania obiektu, uzasadnionych interesów osób trzecich i zamieszczenie ewentualnych wymagań w tym zakresie w decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Nie bez znaczenia jest i to, że ocena na etapie wstępnym dokonywana jest na podstawie prognoz i szacunków, których trafność podlega weryfikacji dopiero po realizacji inwestycji budowlanej. Tym bardziej więc niedopuszczalne jest wyłączenie a priori możliwości powoływania się na spowodowanie przez inwestycję na sąsiedniej nieruchomości zakłóceń o natężeniu kwalifikującym je jako przekraczające przeciętną miarę. Ocena tej miary nie może przy tym pomijać zgodnego z przeznaczeniem sposobu korzystania z tej nieruchomości. Oznacza to, że w przypadku nieruchomości przeznaczonej na cele mieszkalne ocena musi być dokonana przy uwzględnieniu obowiązujących w tym zakresie standardów.

Wbrew twierdzeniom pozwanego należało uznać, że materiał dowodowy sprawy dostarcza wystarczająco dużo dowodów potwierdzających, że przedsiębiorstwo pozwanego emituje na tyle istotne zapylenie, że przekracza ono przeciętną miarę. Poziom tego zapylenia można bardzo wyraźnie dostrzec na zdjęciach lotniczych wykonanych zimą. Obłoki pyłu widoczne są na zdjęciach i filmach załączonych do sprawy. Z zeznań stron i świadków wynika, że okoliczne nieruchomości bywają tak zapylone, że weście pomiędzy rośliny powoduje ubrudzenie czarnym proszkiem. Pył osiada na oknach, samochodach tarasach. Bardzo dobrze jest widoczny w basenach ogrodowych. Porównując te dowody ze zdjęciami zapylonego śniegu wokół Bazy pozwanego łatwo wyobrazić sobie skalę zapylenia w czasie wielu dni suchych. Analiza zdjęć z pory zimowej pokazuje, że w krótkim czasie musiało dojść do takiego zapylenia. Od wielu lat śnieg rzadko leży dłuższy czas. Stary śnieg na ogół wygląda inaczej niż świeży. Co więcej załączone do akt sprawy zdjęcia dotyczą przypadkowych okresów i nie zostały wykonane na potrzeby niniejszej sprawy, ale są zdjęciami lotniczymi dostępnymi na komercjalnych platformach obrazujących zmiany krajobrazu na przestrzeni lat. Ich konfrontacja z pozostałymi dowodami w tym zdjęciami, filmami i zeznaniami stron i świadków wskazuje, że zapylenie w niektórych okresach z pewnością musi być co najmniej tak duże jak opisują to powodowie w swoich zeznaniach.

Sąd oczywiście dostrzega, że pylenie na terenach rolniczych jest zjawiskiem, z którym trzeba się liczyć w niektórych okresach roku. Występuje ono z pewnością w czasie żniw i jesienią. Zapylenie wynikające z działalności pozwanego przekracza jednak przeciętną miarę i z tego powodu potrafi być istotnie uciążliwe. W przypadku nieruchomości w najbliższym sąsiedztwie pozwanego zmusiło ono właścicieli do zaniechania zaplanowanej wcześniej budowy domów. Wszechobecny pył skutecznie zniechęcił ich do planów zamieszkania w tak bliskim sąsiedztwie pozwanego.

Działalność pozwanego emituje również hałas, który przekracza normy dopuszczalne dla terenów budownictwa jednorodzinnego. Niezwykle istotne w tym aspekcie jest również to, że sama zgodność z normami hałasu nie oznacza konieczności oddalenia powództwa o immisje jak chciałby pozwany. Sama uporczywość hałasu bez przekraczania dopuszczalnych norm jest wystarczającą przesłanką uznania, że może ona stanowić ingerencję w sąsiednie nieruchomości ponad przeciętną miarę. Taka sytuacja wystąpiła w stanie faktycznym niniejszej sprawy. Hałasy związane z rozładunkiem pociągów, pracą kruszarek i ciągłym poruszaniem się dużej ilości pojazdów po nieruchomości pozwanego, poza pyleniem powodują hałas. W sytuacji kiedy tego rodzaju działalność trwa przez długi czas uciążliwość z nim związana jest duża nawet jeśli hałas docierający do poszczególnych zabudowań nie przekracza dopuszczalnych norm. Potwierdzają to zeznania stron i świadków, które zostały zobiektywizowane pomiarami hałasu przeprowadzanymi przez biegłego. Wnioski tej opinii również wskazują na to, że uciążliwość tego rodzaju hałasu przekracza przeciętną miarę.

W konsekwencji należało uznać, że roszczenia powodów są uzasadnione co do zasady.

Nie ma przy tym racji pozwany twierdząc, że wstrzymanie jego działalności na skutek objęcia sankcjami oznacza, że powództwo winno być oddalone, bowiem w chwili zamknięcia rozprawy immisje już nie występowały, zaś przeszkoda w działalności pozwanego ma charakter trwały. Nie można zgodzić z tą argumentacją. Nie można bowiem wykluczyć, żeby w przyszłości pozwany z pewnością nie mógł podjąć takiej działalności, albo, że takiej działalności nie podejmie jakiś jego następca prawny. W takiej sytuacji nie można zmuszać powodów do konieczności wytaczania nowego powództwa.

Ponieważ źródłem zakłóceń prawa własności były immisje, rolą Sądu zgodnie z art. 144 w zw. z art. 222 § 2 k.c. było nałożenie na pozwanego jako właściciela/użytkownika nieruchomości, z której pochodzą negatywne oddziaływania, takich obowiązków, które doprowadzą do "powrotu" zakłóceń w granice przeciętnej miary, a więc dozwolonego negatywnego oddziaływania na nieruchomości sąsiednie (vide: wyrok SN z 14.5.2002 r., V CKN 1021/00, Legalis nr 81791).

W tej sytuacji, uznając roszczenie powodów związane z immisjami obejmującymi pył i hałas za uzasadnione, w pkt 1 wyroku sąd nakazał pozwanemu ograniczenie działalności jedynie do dni roboczych w godzinach 8.00-16.00. Ponadto nałożono na pozwanego szereg obowiązków związanych z koniecznością takiego dostosowania nieruchomości do prowadzonej działalności aby realnie obniżyć poziom odziaływania na nieruchomości sąsiednie. W ocenie Sadu najlepiej cel ten będą realizować działania wymienione w punktach od 2 do 7 wyroku. W ocenie Sądu spośród sposobów ograniczenia emisji i hałasów zawartych w opinii biegłego działania zawarte w punktach 2-7 wyroku pozwolą obniżyć poziom immisji do dozwolonego oddziaływania.

(...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B. dokonanie zmiany zagospodarowania nieruchomości położonej w miejscowości K. w pasie o szerokości 10 metrów wzdłuż całej granicy nieruchomości poprzez dokonanie na tym terenie (za wyjątkiem wjazdów) różnorodnych nasadzeń obejmujących drzewa (o wysokości docelowej co najmniej 8 metrów np.: klon polny, klon tatarski, świerk serbski, topola czarna, żywotnik zachodni, brzoza) i krzewy (w szczególności z uwzględnieniem gatunków zimozielonych np. cis pospolity, tuja szmaragd) o wysokości nie mniejszej niż 100 cm w dniu sadzenia - Sąd miał na uwadze, że powinno to być jedno z podstawowych działań, które będą w stanie w dłuższej perspektywie czasu zapewnić należyty odgrodzenie i osłonienie nieruchomości pozwanego od nieruchomości sąsiednich. Biegły wskazał, że takie działanie obniży zarówno poziom pylenia jak i hałasy. Co więcej z biegiem lat skuteczność tego środka będzie wzrastać. Sąd rozumie przy tym, że jest to bardzo daleko idąca ingerencja w nieruchomość pozwanego jednakże jest ona konieczna dla osiągnięcia celu niniejszego postępowania. Pozwany powinien albo zmienić przeznaczenie i zagospodarowanie pasa gruntu w granicach istniejącego ogrodzenia, albo nabyć grunty wokół obecnego ogrodzenia nieruchomości aby obsadzić je we wskazany w punkcie 1 sposób. Ważne jest aby wokół firmy pozwanego stworzyć dziesięciometrowy pas ochronny z roślinności, która stanowić będzie naturalną barierę dla pyłu i hałasu. Jeżeli pozwany nie będzie miał możliwości nabycia gruntu wokół istniejącego ogrodzenia, aby zapewnić taki dziesięciometrowy pas ochronny powinien zmienić przeznaczenie obszaru wokół całej bazy w taki sposób aby dziesięciometrowy pas nasadzeń znalazł się w aktualnych granicach własności pozwanego. Oczywistym jest, że to bardzo kosztowne i pracochłonne zadanie, ale nie niemożliwe do wykonania. Pozwany ma zamrożone bardzo duże środki finansowe, które za zgodą odpowiednich organów mogą być przeznaczone na wykonanie niniejszego orzeczenia. ‘

Są to najważniejsze działania, które winny być jak najszybciej wykonane aby zapewnić skuteczną ochronę przed nadmiernym oddziaływaniem nieruchomości i działalności pozwanego na nieruchomości sąsiednie. Co więcej ogrodzenie opisane w punkcie 4 wyroku winno być usytuowane wokół części produkcyjnej a dopiero na zewnątrz tego ogrodzenia winien znajdować się dziesięciometrowy pas ochronny z drzew i krzewów.

Takie ograniczenie prawa własności nie narusza praw właściciela bowiem zmierza jedynie do zmniejszenia szkodliwości oddziaływania tej działalności na nieruchomości sąsiednie. Siłą rzeczy wprowadzenie takich rozwiązań zmusi pozwanego do zmniejszenia zakresu prowadzonej działalności do rozmiarów akceptowalnych ze względu na istniejące stosunki miejscowe.

Obowiązki nałożone w punktach 5-7 stanowią uzupełninie obowiązków wynikających z punktu 2 i 4 i są prostą pochodną wniosków zawartych w opinii biegłego. Na potrzeby uzasadnienia orzeczenia nie jest konieczne powtarzanie w tym miejscu uzasadnienia opinii biegłego.

Mając na uwadze, że zastosowane przez Sad środki są dość skomplikowane i czasochłonne Sąd rozłożył w czasie konieczność ich wykonania. Dokonano tego w taki sposób aby wykonanie orzeczenia uczynić realnym.

W ocenie Sądu wykonanie niniejszego orzeczenia będzie wystarczające dla osiągniecia celów postępowania. Sąd nie uwzględnił przy tym żądań, które były albo niemożliwe do wykonania, albo dublowały się z orzeczonymi, albo takich których wykonanie mogłoby być jedynie iluzoryczne.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. uznając, że co do zasady zostało uwzględnione w całości. Oddaleniu podlegały jedynie poszczególne sposoby usunięcia skutków stwierdzonych naruszeń. To co do zasady nie czyni powodów przegranymi w żadnej istotnej części.

W pozostałym zakresie o kosztach orzeczono na podstawie art. art. 113. ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, który stanowi, że kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator (powód był zwolniony od kosztów sądowych), sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

ZARZĄDZENIE

(...)