Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodnicząca	Sędzia SO Ewa Tomczyk
Protokolant	Dorota Piątek

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2025 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa H. S.

przeciwko M. L. i K. L.

o zapłatę kwoty 1000.000 zł

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda H. S. solidarnie na rzecz pozwanych M. L. i K. L. kwotę 10.834,00 (dziesięć tysięcy osiemset trzydzieści cztery) złote tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 499/24

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 21 grudnia 2023 r. powód H. S. wniósł o zasądzenie solidnie od pozwanych M. L. i K. L. kwoty 1.000.000 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości 5 % od dnia 22 sierpnia 2018 r. do dnia 26 września 2023 r. i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 września 2023 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu wg norm przepisanych wskazując, że roszczenie to pozostaje w związku z niewywiązaniem się przez nieżyjącego już E. L. (1), którego spadkobiercami są pozwane, z obowiązku zwrotu pożyczki.

Pozwane w odpowiedzi na pozew wniosły o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda solidarnie na ich rzecz zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych (k. 23- 87). Zaprzeczyły istnieniu pożyczki pomiędzy powodem a ich poprzednikiem prawnym.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód przez wiele prowadził wraz z E. L. (1) działalność gospodarczą.

E. L. (1) zmarł we wrześniu 2018 r. a spadek po nim nabyły po ½ części jego żona M. L. i córka K. L..

(bezsporne)

Powód zbył w dniu 3 czerwca 2015 r. J. B. swój udział w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w S. za kwotę 2.620.000 zł. Powód potwierdził w akcie notarialnym, że cena sprzedaży została przez kupującego w całości wpłacona.

(dowód: kopia aktu notarialnego – k. 18- 22)

Pismem z dnia 14 września 2023 r. pełnomocnik powoda wezwał pozwane do „zwrotu pożyczki udzielonej E. L. (1) w okresie 22 września 2018 r. w kwocie pozostałej do spłaty równej 1.000.000 zł wraz z odsetkami w wysokości 5 % w skali roku liczonymi od dna 22 sierpnia 2018 r. (moment wpłaty ostatniej transzy pożyczki)” w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania.

(dowód: wezwanie - k. 46)

W piśmie z dnia 16 października 2023 r. pełnomocnik powoda wskazał pozwanym, że na wypadek uznania przez nie, że pożyczka udzielona E. L. (1) nie była udzielona na czas określony, a roszczenie z niej nie jest wymagalne, dokonał wypowiedzenia tej umowy w trybie art. 723 k.c., żądając niezwłocznego zwrotu kwoty pożyczki wraz z należnymi odsetkami nie później niż w terminie wskazanym w art. 723 k.c.

(dowód: pismo – k. 51)

Pismem z dnia 13 listopada 2023 r. pełnomocnik pozwanych wskazał, że po stronie pozwanych brak jest wiedzy co do istnienia rzekomego roszczenia wskazanego w pismach powoda, wskazał, że oczekuje przesłania oryginała dokumentów, które stanowić mają podstawę skierowanych wobec pozwanych roszczeń.

(dowód: pismo – k. 57)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód wywodził swe roszczenie z umowy pożyczki, a zatem podstawę prawną powództwa stanowił przepis art.720 § 1 k.c.

Zobowiązanie pożyczkodawcy polega na zobowiązaniu do przeniesienia na własność biorącego określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Pożyczkobiorca zobowiązuje się natomiast do zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Umowa pożyczki jest umową konsensualną, dwustronnie zobowiązującą i mimo, że ma charakter obligacyjny, wywiera także skutki w sferze prawa rzeczowego. Pożyczkodawca zobowiązuje się bowiem do przeniesienia własności przedmiotu pożyczki (jest zatem umową zobowiązującą do przeniesienia własności) „w zamian” za zobowiązanie pożyczkobiorcy do zwrotu, czyli do przeniesienia własności takiego samego przedmiotu na pożyczkodawcę, przy czym wykonanie zobowiązania przez pożyczkodawcę jest warunkiem skuteczności zobowiązania pożyczkobiorcy. Oznacza to, że obowiązek zwrotu pożyczki przez biorącego powstaje wtedy, gdy jej przedmiot został przez dającego wydany i między tym wydaniem a zwrotem ma upłynąć pewien czas przeznaczony na poczynienie użytku z tych pieniędzy lub rzeczy.

Tym samym powód, opierając swoje roszczenie na podstawie umowy pożyczki, winien udowodnić istnienie tego stosunku prawnego, jak również wykazać wysokość przysługującego mu roszczenia, zgodnie z ogólnymi regułami dowodowymi. Stosownie bowiem do art. 232 k.p.c. to na stronach ciąży obowiązek przedstawienia dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Wskazany powyżej ciężar dowodu w znaczeniu formalnym uzupełnia ciężar dowodu w znaczeniu materialnym wyrażony w art. 6 k.c., który nakłada na stronę ciężar udowodnienia faktów, z których wywodzi ona skutki prawne. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 listopada 2007 r. (II CSK 293/07) ciężar udowodnienia faktu należy rozumieć z jednej strony jako obarczenie strony procesu obowiązkiem przekonania sądu dowodami o słuszności swoich twierdzeń, a z drugiej konsekwencjami poniechania realizacji tego obowiązku, lub jego nieskuteczności. Tą konsekwencją jest zazwyczaj niekorzystny dla strony wynik procesu w postaci oddalenia powództwa.

Pozwane zaprzeczyły, by E. L. (1) łączyła z powodem umowa pożyczki. W tej sytuacji powód wywodząc swe roszczenia z umowy pożyczki powinien wykazać fakt jej zawarcia oraz przekazania przedmiotu pożyczki (zob. W. Popiołek, w: K. Pietrzykowski, Komentarz KC, t. 2, 2018, art. 721, Nb 1 i n., J. Gudowski, w: Gudowski, Komentarz KC 2013, Ks. III, cz. 2, s. 535, Kodeks cywilny pod redakcją M. Załuckiego, wydanie 3. Teza 6, Legalis, ponadto wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5.03.2002 r., I CKN 1086/99, Legalis, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18.06.2015 r., I ACa 33/15), której to powinności powód nie sprostał.

Powód próbował dowodzić fakt zawarcia umowy pożyczki i przekazania kwoty pożyczki dokumentem, który nazywa w pozwie „notatka odręczna sporządzona przez E. L. (1)”, dowodem z nagrania rozmów z pozwanymi, zeznaniami świadka G. F. i dowodem z przesłuchania stron.

Pierwszy wskazany dowód został zakwestionowany przez pozwane, które zaprzeczyły by wynikał z niego fakt udzielenia przez powoda E. L. pożyczki i przekazania kwot pożyczki. Nie ulega wątpliwości, że kartka ta zawiera wskazanie kilku dat (określonych w większości tylko dniem i miesiącem) oraz różnych sum, i nie wynikają z niej twierdzenia jakie w tym zakresie formułuje powód.

Dodatkowo wskazać należy, że powód nie jest w stanie określić daty udzielenia rzekomej pożyczki, podając w tym zakresie różne daty – w pozwie 2018 r., a trakcie informacyjnych wyjaśnień - lata 2015 – 2018. Powód jednocześnie wskazuje, że pieniądze na pożyczkę posiadał ze sprzedaży nieruchomości w S. i że E. L. odbierał od nabywcy tej nieruchomości poszczególne raty za zapłatę ceny, tymczasem z treści aktu notarialnego sprzedaży nieruchomości wynika, że cena ta została zapłacona najpóźniej przy zawarciu umowy sprzedaży, co potwierdził powód w treści aktu notarialnego. Twierdzenia powoda, że treść aktu notarialnego w omawianymi zakresie nie polega na prawdzie i że cena w dacie sprzedaży nieruchomości nie była płacona i była następnie spłacana w ratach muszą być uznane w świetle zasad doświadczenia życiowego za całkowicie niewiarygodne. Trudno uznać bowiem, żeby osoba zbywająca nieruchomość i to za cenę 2.600.000 zł nie zabezpieczyła swego roszczenia o zapłatę ceny poprzez podanie faktu niezapłacenia ceny w akcie notarialnym ze wskazaniem terminu i sposobu zapłaty oraz sposobu zabezpieczenia zapłaty.

Następnie należy wskazać, że w myśl art. 720 § 2 k.c. umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej. Jest to zastrzeżenie formy wyłącznie dla celów dowodowych ( ad probationem). Oznacza to, że umowa pożyczki może być skutecznie zawarta w dowolnej formie, zaś niedochowanie formy dokumentowej w wypadku pożyczki o wartości przekraczającej 1000 złotych, nie skutkuje nieważnością umowy pożyczki, a jedynie ograniczeniami dowodowymi wynikającymi z art. 74 k.c. i pozostającym z nim w związku art. 246 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem jeżeli ustawa lub umowa stron wymaga dla czynności prawnej zachowania formy pisemnej dowód ze świadków lub z przesłuchania stron w sprawie między uczestnikami tej czynności na fakt jej dokonania jest dopuszczalny w wypadku, gdy dokument obejmujący czynność został zgubiony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią, a jeśli forma pisemna była zastrzeżona tylko dla celów dowodowych, także w przypadku określonym w kodeksie cywilnym.

Przepis art. 246 k.p.c. pozostaje w ścisłym związku z przepisami k.c. dotyczącymi formy czynności prawnych (art. 73- 78 ¹ k.c.) Przepisy KC wymieniają formę pisemną, dokumentową i elektroniczną oraz inne formy szczególne. Natomiast ze względu na skutki niedochowania zastrzeżonej przez ustawę lub umowę formy należy wyróżnić: formę pod rygorem nieważności ( ad solemnitatem), formę zastrzeżoną dla wywołania szczególnych skutków prawnych ( ad eventum), formę dla celów dowodowych ( ad probationem). Skutkiem niedochowania formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej zastrzeżonej przez ustawę pod rygorem nieważności jest nieważność dokonanej czynności prawnej (art. 73 § 1 k.c.). W wypadku niedochowania innej formy szczególnej zastrzeżonej przez ustawę czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna, chyba że zachowanie formy szczególnej zostało zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej (art. 73 § 2 k.c.) Natomiast niezachowanie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej zastrzeżonej przez ustawę bez rygoru nieważności powoduje niedopuszczalność dowodów z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności, chyba że zastrzeżony został w ustawie skutek ad eventum (art. 74 § 1 k.c.). Zastrzeżenie w umowie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej bez określenia skutków niezachowania zastrzeżonej formy uznawane jest za zastrzeżenie formy dla celów dowodowych. Wskazać należy, że treść art. 246 k.p.c. nie została dostosowana do obecnego brzmienia przepisów KC dotyczących, obok formy pisemnej, również formy dokumentowej i elektronicznej. Podzielić należy jednak pogląd, że zakres ograniczeń dowodowych przewidziany w tym przepisie dotyczy wszystkich tych form [zob. M. R. , w: A. M. , K. P. (red.), Kodeks, t. I, art. 246, Nb 6 i 7].

Skutkiem niedochowania formy ad probationem są ograniczenia o charakterze procesowym dotyczące możliwości przeprowadzenia dowodów z zeznań świadków i przesłuchania stron (art. 246 i 247 k.p.c.). Możliwość dopuszczenia tych dowodów powstaje w dwóch sytuacjach. Pierwsza z nich występuje, gdy wymagana dla celów dowodowych forma pisemna, dokumentowa lub elektroniczna została zachowana, jednakże doszło do utraty dokumentu inkorporującego tę czynność prawną. Sytuacja druga występuje, gdy czynność prawna została dokonana bez dochowania formy zastrzeżonej dla celów dowodowych – wówczas przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron jest dopuszczalne jedynie w następujących okolicznościach: 1) gdy obie strony czynności prawnej wyrażą na to zgodę; 2) żądanie przeprowadzenia dowodu pochodzi od konsumenta będącego stroną czynności prawnej z przedsiębiorcą; 3) fakt dokonania czynności prawnej został uprawdopodobniony za pomocą dokumentu; 4) czynność prawna dokonana została w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami.

Nie ma racji powód twierdząc, że wnioskowane przez niego dowody są dopuszczalne z uwagi uprawdopodobnienie faktu dokonania czynności prawnej za pomocą dokumentów, za które uważa stenogram rozmów stron oraz notatkę odręczną E. L..

Wstępnie wskazać należy, że środkiem uprawdopodobnienia czynności prawnej może być każde pismo, niezależnie od pochodzenia, byleby dawało ono dostateczne podstawy do przypuszczenia, że czynność nastąpiła.

Legalną definicję dokumentu zawiera obecnie art. 77 ³ k.c., w myśl tego przepisu dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jego treścią. Nośnikiem informacji jest każdy przedmiot, który umożliwia utrwalenie i odtworzenie informacji (kartka papieru, dysk komputerowy, urządzenie umożliwiające nagranie i odtworzenie głosu itd.).

Dokument uprawdopodabniający dokonanie czynności w formie pisemnej nazywany jest „początkiem dowodu na piśmie”. W wyroku z dnia 29.9.2004 r. (II CK 527/03, L.) Sąd Najwyższy uznał, że początkiem dowodu na piśmie może być każdy dokument, z którego treści bezpośrednio lub pośrednio wynika fakt dokonania czynności – zarówno dokument prywatny, jak i urzędowy, w szczególności wystarczający jest list, dowód wpłaty, wycinek prasowy, wydruk komputerowy lub telegram. Dokument potwierdzające fakt dokonania czynności nie musi pochodzić od stron tej czynności (por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8.5.2001 r., IV CKN 290/00, OSNC 2002, Nr 1, poz. 9).

Warunkiem dopuszczalności prowadzenia omawianych dowodów na fakt dokonania czynności prawnej bez zachowania zastrzeżonej dla niej formy pisemnej jest istnienie pisma mającego związek ze sprawą oraz spełnienie wymagania, aby treść pisma dawała dostateczne podstawy do przypuszczenia że dana czynność prawna rzeczywiście została dokonana. Nie każde zatem pismo oferowane przez stronę jako tzw. początek dowodu na piśmie pozwala na zastosowanie wyjątku od zasady zakazu prowadzenia dowodu na fakt dokonania czynności prawnej zdziałanej bez zachowania formy pisemnej zastrzeżonej dla celów dowodowych, lecz tylko takie, z którego da się wyprowadzić określone prawdopodobieństwo dokonania czynności prawnej wskazanej przez stronę.

Analizując w powyższym kontekście „notatkę” przedstawioną przez powoda wskazać należy, że nie można z niej wywieść, by dotyczyła ona udzielenia przez powoda pożyczki w kwocie 1.000.000 zł w trzech transzach. Kartka zawiera szereg dat i kwot, i nie można, jak chce powód, wywodzić z niej, że wynika z niej jakiekolwiek zobowiązanie E. L. wobec powoda. Zważywszy na opisaną wcześniej sprzeczność wyjaśnień powoda co do kwestii zapłaty za nieruchomość w S. nie można uznać, że kartka jest kwitowaniem pobierania przez E. L. należności za nieruchomość w S. od jej nabywcy (skoro cena została zapłacona przed nabyciem nieruchomości), a nie tym bardziej zatrzymania przez E. L. kwoty 1.000.000 zł i to z tytułu umowy pożyczki oprocentowanej 5 % w skali roku.

Także nośnik z nagraniem załączonym do pozwu nie może być traktowany jako uprawdopodobnienie faktu dokonania czynności prawnej za pomocą dokumentu.

Nie ulega wątpliwości, że nagranie dotyczy rozmowy prowadzonej przez powoda z pozwanymi, tymczasem powód powołuje się na pożyczkę udzieloną ojcu i mężowi pozwanych.

Nośnik zawierający informację, która nie jest treścią oświadczenia woli, ale inną informacją (np. informacja o fakcie zawarcia umowy, ale bez jej treści), nie spełnia wymogów formy dokumentowej (por. komentarz do art. 77 ³ k.c. pod red. serii Osajda/red. tomu Borysiak 2024, Legalis).

Niezależnie od tego wskazać należy, że z nagrania nie wynika nawet, jak twierdzi powód, że pozwane potwierdziły fakt zawarcia między powodem a E. L. umowy pożyczki. Trzeba również wskazać, że pozwane nie wiedziały że są nagrywane. Tego typu nagranie, w której jedna ze stron ma świadomość jego prowadzenia budzi wątpliwości co do jego bezstronności w zakresie obrazowania rzeczywistego stanu faktycznego. Rozmowa jest wyraźnie sprowokowana i kierowana przez powoda pod określonym kątem, to jest uzyskania potwierdzenia rzekomej pożyczki. W tej sytuacji nie może być uznana za wiarygodny dowód zmierzający do sprostania przez powoda ciężarom dowodnym w tym postępowaniu. Niezależnie od tego wskazać należy, że z nagrania wynika, w powiązaniu z informacjami podawanymi przez powoda w toku informacyjnego wysłuchania, że powód w celu uniknięcia rozliczenia w toku sprawy o podział majątku wspólnego ze swą byłą żoną wyzbył się między innymi na rzecz pozwanych własności nieruchomości nabytych w trakcie małżeństwa i że czynność ta została dokonana tylko i wyłącznie na potrzeby uszczuplenia majątku podlegającego podziałowi, gdyż powód pobierał za pośrednictwem pozwanych pożytki z tych nieruchomości w postaci czynszu czy dzierżawy, których pozwane zaprzestały na rzecz powoda przekazywać od 2 lat.

Zatem powód, jako że nie uprawdopodobnił faktu zawarcia umowy pożyczki, nie mógł dowodzić w tym procesie zeznaniami świadków ani dowodem z przesłuchania stron faktu istnienia umowy pożyczki. Dlatego też jego wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka G. F. i dowodu z przesłuchania stron jako dowodu, którego przeprowadzenie wyłączają przepisy podlegał na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 1 k.p.c. pominięciu.

Nieudowodnienie roszczenia skutkowało oddaleniem powództwa.

Już na marginesie wskazać należy na daleko idąca niekonsekwencję powoda w swych twierdzeniach co do warunków umowy pożyczki – treść wezwań do zapłaty kierowanych do pozwanych wskazuje, że sam powód nie wie jakie były warunki umowy – raz twierdzi, że umowa była zawarta na czas określony dwóch lat, by następnie twierdzić, że pożyczka była udzielona na czas nieokreślony, i wypowiada umowę.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowił przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 105 k.p.c. Na rzecz pozwanych zostały zasądzone poniesione przez nie koszty zastępstwa procesowego ustalone stosowanie do treści § 2 pkt 7 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1935) w kwocie 10.800 zł oraz zwrotu wydatku na opłatę skarbową od pełnomocnictw -34 zł.

Sędzia SO Ewa Tomczyk