Treść orzeczenia I C 939/23 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

I C 939/23 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim z 2024-09-05

Sygn. akt I C 939/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 05 września 2024 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący	Sędzia Dorota Krawczyk
Protokolant	Anna Frankowska

po rozpoznaniu w dniu 06 sierpnia 2024 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z powództwa M. J. (1), M. J. (2)

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1. oddala powództwo główne w całości;

2. z roszczenia ewentualnego zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów M. J. (1), M. J. (2) kwotę 218.961,90 zł (dwieście osiemnaście tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt jeden złotych 90/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 listopada 2021 roku do dnia zapłaty i oddala powództwo ewentualne w pozostałym zakresie;

3. znosi wzajemnie koszty procesu między stronami.

Sygn. akt I C 932/23

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 25 marca 2020 roku wniesionym do Sądu Okręgowego w Warszawie powodowie M. J. (1) i M. J. (2) wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów M. J. (1) i M. J. (2) łącznie kwoty 107.906,74 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od 3 marca 2020 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie gdyby żądanie w tym zakresie (pkt. 2 petitum pozwu) nie zostało przez Sąd uwzględnione, zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z Siedzibą w W. na rzecz powodów kwoty 144.002,98 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi od dnia doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty oraz

zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że w dniu 22 sierpnia 2008 r. powodowie wraz z matką powódki Z. K. podpisali z (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. Umowę kredytu mieszkaniowego Własny K. hipoteczny nr (...).

Kredyt został udzielony w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 95.488,36 franków szwajcarskich (§ 2 ust. 1 (...)) i miał być wypłacony w walucie polskiej (§ 4 ust. 1 pkt 2) (...)). Kredyt został przeznaczony na sfinansowanie budowy domu jednorodzinnego (§ 2 ust. 1 (...)). Umowa została zawarta z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego bez możliwości negocjacji jej treści. Kredyt miał zostać uruchomiony zgodnie z zasadami przewidzianymi dla kredytów wypłacanych w walucie polskiej, tj. stosowany miał być kurs kupna dla dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów (§ 4 ust. 2 (...)).

Spłata kredytu miała nastąpić do dnia 15 sierpnia 2038 r. w ratach annuitetowych pobieranych przez (...) S.A. z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego powoda (§ 7 ust. 1, 3 i 4 (...)). Potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej miało nastąpić w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz obowiązującego w (...) S.A. w dniu wymagalności, według aktualnej Tabeli kursów (§ 22 ust. 2 pkt 1) (...)).

Obowiązkowe zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiły hipoteka zwykła, hipoteka kaucyjna oraz cesja praw z polisy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych (§ 4 ust. 1 i 2 (...)). Dodatkowe zabezpieczenie kredytu stanowiło ubezpieczenie kredytowanego niskiego wkładu finansowego (§ 4 ust. 3 (...)).

Powołując się na treść art. 410 k.c., powodowie podnieśli, że wszelkie świadczenia strony powodowej związane z przedmiotową umową, w tym przede wszystkim uiszczane raty kredytu, stanowią w istocie świadczenia nienależne. Ewentualnie w przypadku gdyby uznać, że Umowa jest ważna, to wskazać należy, że strona powodowa w zakresie uiszczanych rat kredytowych dokonywała w rzeczywistości nadpłat, nie mając świadomości, że Umowa zawiera postanowienia niedozwolone, które nie wiążą stron.

Twierdzenia powodów o spełnianiu świadczeń nienależnych oparte zostały na zarzucie nieważności umowy, która to nieważność jest przede wszystkim konsekwencją stwierdzenia, że postanowienia odnoszące się do uruchomienia kredytu oraz rozliczania spłat rat kredytowych, są abuzywne, a mianowicie postanowienia § 2 ust. 1 (...) oraz § 1 ust. 1 pkt 14 i 19, § 4 ust. 2-3, § 22 ust. 2, § 32 ust. 1, § 36 ust. 1 i § 39 ust. 1-2 (...), są sprzeczne z art. 385¹ § 1 k.c.

Powodowie podnieśli, że kwestionowane postanowienia umowne nie były indywidualnie negocjowane prze strony umowy. Strony nie uzgadniały postanowień umowy dotyczących sposobu ustalania przez Bank kursów kupna i sprzedaży (...), wg którego kwota kredytu i raty miały być przeliczane.

Powodowie podnieśli również, iż powyższe postanowienia umowne kształtują prawa i obowiązki kredytobiorców jako konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Wskazali, iż bank do przeliczenia wskazanych w umowie kwot posługuje się wewnątrzbankową tabelą kursów walut. Natomiast zasady ustalania kursów kupna i sprzedaży walut w tych tabelach zostały opisane w postanowieniach umownych w sposób skrajnie nieprecyzyjny. Taka treść postanowień pozwala pozwanemu na stosowanie dowolnych kryteriów wpływających na wysokość waluty. Postanowienia § 37 i 38 Regulaminu przyznały pozwanemu możliwość jednostronnego kształtowania kursów wymiany walut, a przez to wysokość należnych świadczeń. Powodowie, iż byli świadomi ryzyka walutowego, lecz czym innym jest ryzyko walutowe, a czym innym ryzyko swobodnego ustalania kursów wymiany walut przez drugą stronę umowy. Ponadto bank stosował dwa różne mierniki waloryzacji, dla ustalenia kwoty wypłaty kredytu miał zastosowanie kurs kupna (niższy), a do określenia wysokości aktualnego zobowiązania powoda stosowano kurs sprzedaży (wyższy).

Powodowie wskazali ponadto, iż stosowane przez bank postanowienia umowne są niejednoznaczne, o czym przesądza fakt, iż konsument w momencie zawarcia umowy nie jest w stanie ocenić wysokości wypłaconego kredytu w PLN, wysokości wynagrodzenia banku, a przede wszystkim samego mechanizmu ustalania wysokości kursów w tabelach kursów wymiany walut ustalanych przez Bank.

W ocenie powodów po wyeliminowaniu kwestionowanych postanowień, mających charakter klauzul abuzywnych, przedmiotowa umowa nie może funkcjonować w obrocie prawnym, a to rodzi podstawy do stwierdzenia jej nieważności w całości.

Powodowie wskazali również, że kwestionowana umowa nie zawiera elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu i związku z tym jest sprzeczna z art. 69 Prawa bankowego (k. 3-33).

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A. przed wdaniem się w spór co do istoty spraw wniósł o stwierdzenie przez tut. Sąd swojej niewłaściwości i przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Trybunalskim (art. 200 § 14 k.p.c.),

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, iż bezpodstawne są twierdzenia powodów, iż jakiekolwiek postanowienia umowy kredytowej były sprzeczne z ustawą, tj. prawem bankowym czy też art. 353¹k.c. W ocenie pozwanego brak podstaw do uznania powyżej umowy za nieważną, gdy nie zawiera ona żadnych postanowień, które mogłyby zostać uznane za abuzywne. Żadne z tych postanowień nie narusza interesów powodów jako konsumentów, ani nie stanowi naruszenia dobrych obyczajów.

Brak jest także podstaw do twierdzenia, iż przedmiotowa umowa jest nieważna z uwagi na jej sprzeczność jej zapisów z art. 69 Prawa bankowego. Pozwany podkreślił, iż umowa nie przewiduje waloryzacji (indeksacji) kwoty kredytu i rat kapitałowo-odsetkowych. Pozwany zaprzeczył tezom powodów, aby przedmiotowa umowa zawierała jakiekolwiek klauzule abuzywne. Samo zawarcie umowy nie może być postrzegane jako sprzeczne z dobrymi obyczajami ora rażąco naruszające interesy konsumenta. Powodowie mieli możliwość wyboru z oferty bankowej zarówno rodzaju kredytu, jak i waluty oraz sposobu rozliczania rat. Bank informował o ryzku kursowym związanym z zaciągnięciem takiego kredytu, jak i w sposób wyraźny formułował zasady spłaty kredytu. W ocenie banku biorąc pod uwagę zarówno okoliczności zawarcia umowy, jak i samą treść umowy i regulaminu, nie doszło do naruszenia dobrych obyczajów ani też naruszenia jakichkolwiek interesów powodów.

Z najdalej idącej ostrożności procesowej, pozwany podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia powodów dotyczącego wszelkich kwot uiszczonych tytułem spłaty kredytu przed dniem 20 marca 2017 roku (3 lata przed datą pozwu), a co za tym idzie, niezależnie od bezzasadności żądań powodów, roszczenia dochodzone w pozwie uległy przedawnieniu i powództwo powinno zostać oddalone w całości. W razie nie podzielenia przez Sąd argumentacji o zastosowaniu do roszczeń powodów trzyletniego terminu przedawnienia, pozwany podniósł, że bez wątpienia roszczenie powodów jest przedawnione co do wszystkich należności uiszczonych na 10 lat przed wniesieniem pozwu (k. 78-103).

Postanowieniem z dnia 10 września 2020 roku o sygn. akt II C 807/20 Sąd Okręgowy w Warszawie II Wydział Cywilny stwierdził swoją niewłaściwość i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Tryb. jako miejscowo i rzeczowo właściwemu do rozpoznania (k. 188).

W dniu 19 marca 2021 roku sprawa została zarejestrowana w Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Tryb. I Wydział Cywilny pod numerem sygn. akt I C 409/21 (k.216).

Na rozprawie w dniu 9 czerwca 2021 roku strona powodowa złożyła pismo z modyfikacją powództwa poprzez rozszerzenie żądania głównego oraz ewentualnego w zakresie pkt 1 pozwu, w ten sposób, że domagała się zasądzenia od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów M. J. (1) i M. J. (2) łącznie (do ich niepodzielnej ręki) kwoty 113.057,64 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi co do kwoty:

a. 107.906,74 CHF od dnia 3 marca 2020 r. do dnia zapłaty,

b. 5.150,90 CHF od dnia doręczenia odpisu niniejszego pisma pozwanemu do dnia zapłaty, a

ewentualnie gdyby żądanie w tym zakresie (pkt 1 petitum pozwu) nie zostało przez Sąd uwzględnione, zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów M. J. (1) i M. J. (2) łącznie (do ich niepodzielnej ręki) kwoty 145.741,97 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi co do kwoty:

c. 144.002,98 zł od dnia doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty,

d. 1.738,99 zł od dnia doręczenia odpisu niniejszego pisma pozwanemu do dnia zapłaty,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie (do ich niepodzielnej ręki) zwrotu kosztów postępowania wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona powodowa podtrzymała w całości przedstawione dotychczas stanowisko, a wskutek modyfikacji na roszczenia powodów objęte niniejszym postępowaniem składają się wszystkie świadczenia uiszczane przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia zawarcia Umowy do dnia 16 czerwca 2016 r., które stanowią świadczenia nienależne. W przypadku bowiem uznania, że Umowa jest nieważna, powodowie posiadają roszczenie o zwrot wszystkich świadczeń uiszczonych przez nich we wskazanym okresie tytułem rat kredytowych, tj. kwoty 113.057,64 CHF. W przypadku jednak, gdyby uznać, że strony są związane Umową z pominięciem kwestionowanych klauzul niedozwolonych oraz gdyby uznać za dopuszczalne przeliczenie płatności dokonanych w walucie (...) według kursu średniego NBP z dnia dokonania poszczególnych płatności, powodowie posiadają roszczenie o zwrot nadpłat dokonywanych przy spłacie poszczególnych rat kredytowych oraz przy ostatecznej spłacie kredytu. Na roszczenia powodów składałyby się wówczas kwota 145.741,97 zł (suma należnych rat kredytowych w okresie od dnia zawarcia Umowy do dnia 16 czerwca 2016 r. wynosiła 87.826,07 zł a saldo kredytu pozostałe do spłaty wynosiło wg stanu na ten dzień - 205.009,78 zł, natomiast powodowie uiścili w w/w okresie kwotę 113.057,64 CHF stanowiącą równowartość 438.577,82 zł według kursu średniego NBP z dnia dokonania poszczególnych płatności (pismo z rozszerzeniem powództwa k. 226-227 oraz pismo k. 228-255).

W odpowiedzi na powyższe pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko i wniósł o oddalenie powództwa w całości, również w jego zmodyfikowanej formie, wskazując , że dokonana przez powodów modyfikacja stanowi jedynie zmianę ilościową, sprowadzająca się do podwyższenia kwot żądanych przez powodów od pozwanego. Nadto pozwany wskazał, że powodowie nie przedstawili żadnych wyliczeń uzasadniających wysokość żądania ewentualnego w kształcie ustalonym modyfikacją powództwa z dnia 8 czerwca 2021 r., w związku z czym należy stwierdzić, iż roszczenie to jest niewykazane i podlega oddaleniu w całości. Pozwany podtrzymał zarzut braku pełnej legitymacji procesowej po stronie powodowej oraz zarzut niewykazania przez powodów faktu uiszczenia świadczeń, których zwrotu się domagają, albowiem powodowie nadal nie wykazali, których wpłat tytułem spłaty kredytu dokonali oni, a których dokonała Z. K. , pomimo iż Bank kwestionował fakt dokonywania spłat wyłącznie przez powodów. Powodowie w niniejszej sprawie nie wykazali również do kogo należał rachunek, z którego następowała spłata kredytu, jak również nie wykazali kto na ten rachunek dokonywał wpłat, co prowadzi do wniosku, że wszystkie dochodzone przez Powodów roszczenia o zapłatę jako nieudowodnione powinny zostać oddalone w całości (k.272-278).

Pismem, które wpłynęło do Sądu dnia 26 października 2021 roku strona powodowa dokonała kolejnej zmiany powództwa w ten sposób, że wnosiła o:

1. zasądzenia od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów M. J. (1) i M. J. (2) łącznie (do ich niepodzielnej ręki) kwoty 113.057,64 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi co do kwoty:

a. 107.906,74 CHF od dnia 3 marca 2020 r. do dnia zapłaty,

b. 5.150,90 CHF od dnia doręczenia odpisu niniejszego pisma pozwanemu do dnia zapłaty,

a ewentualnie gdyby żądanie w tym zakresie (pkt 1 petitum pozwu) nie zostało przez Sąd uwzględnione, zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów M. J. (1) i M. J. (2) łącznie (do ich niepodzielnej ręki) kwoty 466.366,81 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi co do kwoty:

c. 144.002,98 zł od dnia doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty,

d. 1.738,99 zł od dnia doręczenia odpisu pisma z dnia 8 czerwca 2021 r. pozwanemu do dnia zapłaty,

e. 320.624,84 zł od dnia doręczenia odpisu pisma pozwanemu do dnia zapłaty,

W uzasadnieniu powodowie podnieśli, że na ich roszczenie ewentualne objęte niniejszym postępowaniem składają się świadczenia uiszczane przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia zawarcia Umowy do dnia 17 czerwca 2016 r., które stanowią świadczenia nienależne (łącznie kwota 466.366,81 zł). W przypadku bowiem uznania, że Umowa jest nieważna, powodowie posiadają roszczenie o zwrot wszystkich świadczeń uiszczonych przez nich we wskazanym okresie tytułem rat kredytowych (k. 291-293).

Wyrokiem z 20 grudnia 2021 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, w sprawie z powództwa M. J. (1) oraz M. J. (2) przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę, zasądził od pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów M. J. (1) oraz M. J. (2) kwotę 113.057,64 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot: 107.906,74 CHF od 10 marca 2020 roku do dnia zapłaty i 5.150,90 CHF od dnia 9 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty; oddalił powództwo w dalszej części; zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11.817,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (wyrok SO w Piotrkowie Tryb. z dnia 20 grudnia 2021 roku I C 409/21 k. 378, wyrok z uzasadnieniem k. 389 - 414).

Pismem z dnia 27 lutego 2023 roku pozwany, na wypadek nie podzielenia przez Sąd Apelacyjny stanowiska Banku zaprezentowanego w niniejszej sprawie i oddalenia apelacji Banku, podniósł zarzut zatrzymania kwot dochodzonych przez powodów w niniejszym postępowaniu do czasu zaofiarowania przez powodów zwrotu lub zabezpieczenia roszczenia o zwrot otrzymanego od Banku przez kredytobiorców świadczenia w postaci kwoty wypłaconej w związku z zawarciem Umowy Kredytu tj. do czasu zwrotu lub zabezpieczenia roszczenia o zwrot łącznej kwoty 247 424,61 zł.

Jednocześnie pozwany oświadczył, iż pismami datowanymi na dzień 13 grudnia 2022r. złożył w stosunku do powodów materialne oświadczenia o skorzystaniu z prawa zatrzymania. Pisma te zostały skutecznie doręczone powodom w dniu 15 grudnia 2022 r. (pismo pozwanego z dnia 13 grudnia 2022 r. nadane listem poleconym do M. J. (1) z dowodem odbioru k.482 i 499 i verte, pismo pozwanego z dnia 13 grudnia 2022 r. nadane listem poleconym do M. J. (2) z dowodem odbioru (k. 500 i 517 i verte).

Na skutek apelacji pozwanego Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 27.03.2023r. w sprawie sygn. akt I ACa 555/22 uchylił powyższy wyrok w punktach 1 i 3 i w tej części przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Tryb. (k. 525-539)

Sąd Okręgowy w wyniku ponownego rozpoznania sprawy ustalił następujący

stan faktyczny:

W dniu 22 sierpnia 2008 r. powodowie wraz z matką powódki Z. K. zawarli z (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. Umowę kredytu mieszkaniowego Własny K. hipoteczny nr (...).

Zawarcie umowy zostało poprzedzone złożeniem w dniu 30 kwietnia 2008 roku wniosku, w którym powodowie wnosili o udzielenie kredytu mieszkaniowego w kwocie 200.000 zł w walucie (...).

Umowa składa się z dwóch części: Części Szczególnej Umowy (dalej: (...)) oraz Części Ogólnej Umowy (dalej: (...)).

Zgodnie z § 2 ust. 1 (...) kwota udzielonego kredytu to 95.488,36 CHF.

Szacunkowy całkowity koszt kredytu w dniu sporządzenia umowy wynosił 202.388,33zł.

Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 2) (...) kredyt jest wypłacany w walucie polskiej na finansowanie zobowiązań w Rzeczypospolitej Polskiej.

Kredyt przeznaczony był na sfinansowanie budowy domu jednorodzinnego w miejscowości U. (§ 2 ust. 2 (...)).

Zgodnie z § 4 ust. 2 COUw przypadku wypłaty kredytu lub transzy w walucie polskiej, stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów (§ 4 ust. 2 (...)).

Zgodnie z §1 pkt 19) (...) Tabela kursów to Tabela kursów obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępna w (...) SA oraz na stronie internetowej.

Zgodnie z § 1 pkt 19) (...) waluta wymienialna to waluta, której kursy są zamieszczone w Tabeli.

Spłata kredytu miała nastąpić do dnia 15 sierpnia 2038 r. w ratach annuitetowych pobieranych przez (...) S.A. z rachunku wskazanego w § 7 ust. 4 (...)) (§ 7 ust. 1, 3 i 4 (...)).

Zgodnie z § 22 ust. 2 pkt 1) (...) przypadku dokonywania spłat zadłużenia Kredytobiorcy z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego środki z rachunku będą pobierane w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz obowiązującego w (...) S.A. w dniu wymagalności, według aktualnej Tabeli kursów.

Zgodnie z § 22 ust. 2 pkt 3) (...) przypadku dokonywania spłat zadłużenia Kredytobiorcy z rachunku technicznego środki z rachunku będą pobierane w walucie kredytu w wysokości stanowiącej kwotę kredytu lub raty. Wpłaty dokonywane na rachunek techniczny w walucie innej niż waluta kredytu, będą przeliczane na walutę kredytu przy zastosowaniu kursów kupna/sprzedaży dla walut obowiązujących w (...) SA. Według aktualnej Tabeli kursów.

Obowiązkowe zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiły hipoteka zwykła, oraz cesja praw z polisy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych (§ 4 ust. 1 i 2 (...)).

Dodatkowe zabezpieczenie kredytu stanowiło ubezpieczenie kredytowanego niskiego wkładu finansowego (§ 4 ust. 3 (...)).

(dowód: wniosek kredytowy k. 121-129, umowa kredytu k. 40-48, zeznania powodów k. 256-257, k. 282-283, k. 257-258)

Rachunek do spłaty kredytu wskazany w § 7 ust. 4 (...) był błędny, bowiem zawierał omyłkowo dopisane cyfry „ (...)”. Prawidłowy rachunek do spłaty kredytu tj. rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy nr (...) wskazano w § 4 ust. 3 pkt 2 (...) i w § 6 ust. 4 pkt 22 (...), jako rachunek objęty dyspozycją potrącania należności.

(dowód: umowa kredytu k. 40-48, zeznania powodów k. 256-257, k. 282-283, k. 257-258)

Kredyt został uruchomiony w następujących transzach:

- w dniu 29 sierpnia 2008 r. w kwocie 36.910,40 zł,

- w dniu 7 października 2008 r. w kwocie 36.500,00 zł,

- w dniu 29 grudnia 2008 r. kwocie 77.567,46 zł,

- w dniu 6 marca 2009 r. w kwocie 96.446,75 zł.

Bank wypłacił powodom kapitał w kwocie 247.424,67zł.

(dowód: zaświadczenie z dnia 14.11.2019 r. wraz z zestawieniem spłaty kredytu k. 54-59)

Wszelkie płatności na rzecz Banku w związku ze sporną umową były dokonywane wyłącznie przez powodów M. i M. J. (2) z ich majątku wspólnego.

Świadek Z. K. - ciotka powódki stała się stroną umowy tylko po to, aby powodowie mieli zdolność kredytową do zaciągnięcia tak wysokiego kredytu jaki był im potrzebny. Kredyt spłacali wyłącznie powodowie. Z. K. nie spłacała nic. Czytała umowę przed jej podpisaniem pobieżnie. Wiedziała, że powodowie wiedzą o co chodzi w umowie. Nie pytała o nic żadnego pracownika banku w związku z umową. Powodom w banku zaoferowano kredyt w (...), wtedy to był najlepszy kredyt według pracownika banku, najbardziej korzystny, najmniejsze odsetki, bardziej opłacalny niż w PLN. Powodowie mieli spłacać mniej odsetek, pracownik banku zachęcał powodów do wzięcia tego kredytu.

Trzeci kredytobiorca- świadek Z. K. wie, że niniejsza sprawa jest o kredyt w (...), że powodowie chcą rozliczenia się z bankiem, wie na czym polega unieważnienie umowy i wyraża zgodę na negatywne skutki unieważnienia umowy.

(dowód: oświadczenie z dnia 10.02.2020 r. k. 53, zeznania świadka Z. K. k.592 verte-593)

Kredyt został całkowicie spłacony 16.06.2016 roku.

W przeliczeniu na walutę kredytu powodowie spłacili kapitał w kwocie 95.488,36 CHF i odsetki w kwocie 17.569, (...).

(dowód: zaświadczenie z dnia 14.11.2019 r. wraz z zestawieniem spłaty kredytu k. 54-59)

Dnia 21.12.2021 roku pozwany Bank wydał powodom zaświadczenie w przedmiocie spornego kredytu.

Zaświadczenie to pełnomocnik powodów złożył do akt sprawy dopiero przy piśmie z dnia 13 listopada 2023 roku, które wpłynęło do Sądu w dniu 17 listopada 2023 roku.

Rata kredytu pobierana była z rachunku technicznego, na który powodowie wpłacali złotówki.

Łącznie powodowie dokonali na rzecz pozwanego z tytułu spłaty spornego kredytu wpłat w złotówkach w wysokości 466.386,51zł.

(dowód: zaświadczenie z dnia 21.12.2021 roku k. 569-570)

Powodowie w dniu 1 czerwca 2016 roku dokonali sprzedaży nieruchomości, na którą wzięli sporny kredyt. Osoba która kupiła dom od powodów dokonała spłaty w całości pozostałego do spłaty kredytu zaciągniętego przez powodów, która to kwota została zaliczona na poczet ceny.

Powodowie dokonali sprzedaży nieruchomości na rzecz D. K. za cenę w kwocie 590.000,00 zł. „Kupujący wypłacił powodom łącznie gotówką kwotę 59.000,00 zł w tym kwotę 1.000,00 zł jako zadatek, który w całości został zaliczony na poczet ceny. Tym samym do zapłacenia pozostaje kwota 531,000,00 zł, którą za obopólnym porozumieniem stawający D. K. zapłacił w terminie dziesięciu (10) dni roboczych licząc od dnia dzisiejszego, w sposób następujący:

a) w pierwszej kolejności - z wymienionej kwoty 531.000,00 zł., zostaną przekazane środki pieniężne bezpośrednio na rzecz Wierzyciela - (...) Bank (...) Spółka Akcyjna, na jego rachunek, w celu całkowitej spłaty wierzytelności wynikających z kredytu udzielonego umową nr (...) i zabezpieczonych opisanymi w § 1 hipotekami,

b) w drugiej kolejności, kupujący wpłaci na wskazany przez powodów rachunek bankowy kwotę pieniężną stanowiącą różnicę pomiędzy kwotą 531.000,00 zł, a kwotą wpłaconą na rzecz (...) Bank (...) Spółka Akcyjna.”

(dowód: zeznania powodów k. 282-283 i 562-563 oraz 575-576, akt notarialny Rep. A nr (...))

Pismem z dnia 10 lutego 2020 r. pełnomocnik powodów złożył reklamację i wezwał pozwany Bank do zapłaty kwoty 108.733,57 CHF w terminie 14 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma. Pełnomocnik powodów powołał się w pierwszej kolejności na nieważność Umowy. Alternatywnie, gdyby Bank przyznał, że nieważne są jedynie zapisy umowy dotyczące przeliczania kwot na podstawie Tabel Banku, zwrócił się do banku z wnioskiem o przeliczenie salda kredytu z uwzględnieniem abuzywnego charakteru kwestionowanych postanowień umownych, jednocześnie wzywając bank do zapłaty kwoty 108.733,57 CHF jako świadczenia nienależnego, a pobranego tytułem rat kredytowych w związku z Umową od dnia 15 lutego 2010 r. do dnia 16 czerwca 2016 r., ewentualnie kwoty 144.153,63 zł jako świadczenia nienależnego, a pobranego tytułem rat kredytowych w zawyżonej wysokości od dnia 15 lutego 2010 r. do dnia 16 czerwca 2016 r..

W odpowiedzi bank wskazał, że nie ma podstaw do uwzględnienia żądań wskazanych w piśmie.

(dowód: reklamacja- pismo strony powodowej z dnia 10.02.2020 r. k. 49-50, odpowiedź- pismo banku k. 51-52)

Powodowie M. J. (3) oraz M. J. (2) potrzebowali środków finansowych na budowę domu usytuowanego w U..

Powodowie zwrócili się o kredyt do pozwanego, ponieważ uważali ten Bank za najbardziej wiarygodny.

Osoby, które pracowały w banku polecały wziąć kredyt we frankach.

W toku wstępnych rozmów powodom został zaproponowany kredyt w walucie (...). Powodowie byli zapewniani, że kredyt w takiej walucie będzie w ich przypadku najkorzystniejszy i najbardziej opłacalny. Podczas wyboru powodowie kierowali się wysokością raty miesięcznej oraz związanymi z kredytem kosztami kredytowymi. Chcieli żeby była niższa rata i niższe oprocentowanie.

Dla zwiększenia zdolności kredytowej do umowy przystąpiła ciotka powódki Z. K..

Powód czytał umowę. Nie przedstawiono powodom danych dotyczących kursu franka szwajcarskiego w dłuższym okresie czasu.

W dacie zawierania umowy zarówno powód jak i powódka pracowali zawodowo, otrzymywali wynagrodzenie w walucie polskiej. Powódka pracowała jako fryzjerka, a powód jako stolarz. Z. K. w dacie zawierania umowy pracowała jako główna księgowa. Spłaty kredytu dokonywali wyłącznie powodowie, Z. K. nie dokonywała z tego tytułu żądnych spłat.

Powodowie nie mieszkają w tym domu. Musieli go sprzedać ze względu na sytuację finansową. Osoba, która kupiła dom spłaciła resztę kredytu. Z części ceny został spłacony kredyt.

Wszystkie raty spornego kredytu były spłacane w złotówkach. Powód szedł do banku i płacił złotówki. Mieli konto, na to konto wpłacaliśmy raty. Powód spłacał kredyt w złotówkach. Było konto, na którym musiały znajdować się środki, aby bank mógł pobrać ratę. Powodowie na to konto dostarczali złotówki. Kupujący kredytowaną nieruchomość wpłacił na to samo konto pieniądze. Co miesiąc powód szedł z gotówką i wpłacał do banku pieniądze w złotówkach. Jakiś czas robiłm przelew z CreditAgricole na konto (...).

(dowód: zeznania powodów k. 282-283 i 562-563 oraz 575-576, zeznania świadka Z. K. k. 592 verte-593)

B. D. pracowała dla pozwanego banku w oddziale P. Tryb., gdzie zajmowała się udzielaniem kredytów hipotecznych.. W okresie zawierania przez powodów umowy kredytu tj. w latach 2008 roku, wśród dostępnych ofert kredytu była dostępna oferta kredytu w (...), USD , EURO oraz złotowego. W banku nie obowiązywała metodyka zmierzająca do udzielenia większej ilości kredytów walutowych czy też nakłaniania klientów do ich zawarcia. Pracownik banku jako pierwszą miał przekazać klientom informację o kredycie w walucie PLN i to klient podejmował jaki kredyt chce. Standardowo klienci mieli zostać poinformowani o wysokości raty, kosztach kredytu oraz oprocentowaniu, tak, aby klient zrozumiał warunki kredytu. Dodatkowo w banku w tym czasie dostępne były broszury dotyczące zmiany kursu oraz walucie wg. jakiej będzie przeliczany kredyt oraz symulacje kursu franka. Przy ofercie kredytu (...) , z którego skorzystali powodowie nie było możliwości dokonania wypłaty kredytu we franku. Pracownik banku w czasie rozmów poprzedzających zawarcie umowy pytał o cel na jaki kredyt miał zostać przeznaczony i pod tym kontem dobierał kredyt do indywidualnych potrzeb klienta. W tym okresie największą popularnością cieszył się kredyt w walucie (...). W tamtym okresie kurs franka był bardzo niski, a tym samym była niższa rata kredytu w tej walucie. W badaniu zdolności kredytowej na kredyt we franku zaszyte były mechanizmy przewidujące wahania kursowe. Kurs (...) w dniu wypłaty był inny od kursu obowiązującego w dniu udzielenia kredytu. Obowiązkiem pracowników Banku było mówienie klientom, że kurs fanka szwajcarskiego jest zmienny.

Był wzorzec umowy, mógł być on negocjowany. Były kredytu w Euro, w Dolarze.

(dowód: zeznania świadka B. D. k. 256 verte, zeznania świadka U. B. k.256 verte-257)

Pismami datowanymi na dzień 13 grudnia 2022 r. pozwany złożył w stosunku do powodów materialne oświadczenia o skorzystaniu z prawa zatrzymania kwot dochodzonych przez powodów w niniejszym postępowaniu do czasu zaofiarowania przez powodów zwrotu lub zabezpieczenia roszczenia o zwrot otrzymanego od Banku przez kredytobiorców świadczenia w postaci kwoty wypłaconej w związku z zawarciem Umowy Kredytu tj. do czasu zwrotu lub zabezpieczenia roszczenia o zwrot łącznej kwoty 247 424,61 zł.

Pisma te zostały skutecznie doręczone powodom w dniu 15 grudnia 2022 roku.

(dowód: pismo k.482-498, potwierdzenie odbioru k. 499, pismo k. 500- 516, potwierdzenie odbioru k. 517)

Pismem z dnia 14 maja 2024 roku powodowie złożyli pozwanemu oświadczenie o potrąceniu wierzytelności. Pismo to wpłynęło do pozwanego Banku w dniu 15.05.2024 roku.

W piśmie tym oboje powodowie podtrzymali oświadczenie złożone na rozprawie dnia 30 stycznia 2024 r. przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim, sygn. akt I C 939/23, iż są świadomi skutków związanych z nieważnością umowy, akceptują nieważność umowy i uważają jej nieważność za korzystną dla nich. Potwierdzili, że chcą korzystać z ochrony oraz nie być związani abuzywnymi postanowieniami umowy, a w konsekwencji też umową w całości, skoro bez postanowień abuzywnych nie może ona wiązać w całości.

Ponadto wskazali, że mają świadomość konsekwencji prawnych, jakie może powodować nieważność umowy (tak w zakresie ustalenia nieważności umowy w sentencji wyroku, jak i w zakresie tzw. przestankowego uznania Umowy za nieważną). Mają też świadomość, że bank może kierować wobec powodów roszczenia związane z nieważnością Umowy, w szczególności roszczenie o zwrot kwoty wypłaconego kapitału, o zapłatę tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, żądanie waloryzacji sądowej kwoty wypłaconego kapitału i inne.

Powodowie M. J. (1) i M. J. (2), mając na względzie nieważność umowy, oświadczyli, że potrącają wierzytelność przysługującą im wobec (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (objętą pozwem z dnia 20 marca 2020 r., pismem zawierającym rozszerzenie powództwa z dnia 8 czerwca 2021 r., pismem zawierającym rozszerzenie powództwa z dnia 21 października 2021 r. i wezwaniem do zapłaty z dnia 24 listopada 2023 r.) w łącznej kwocie 583.636,88 zł i 1.562,02 CHF, na którą składają się kwoty:

1. 466.366,81 zł (stanowiąca część należności uiszczonych przez powodów w PLN w okresie od dnia zawarcia Umowy do dnia 17 czerwca 2016 r. tytułem spłaty kredytu, objęta żądaniem powództwu w ramach postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim, sygn. akt I C 939/23. Wskazana wierzytelność w łącznej kwocie 466.366,81 zł została objęta: w zakresie kwoty 144.002,98 zł powództwem z dnia 20 marca 2020 r., w zakresie kwoty 1.738,99 zł rozszerzeniem powództwa z dnia 8 czerwca 2021 r., a w zakresie kwoty 320.624,84 zł rozszerzeniem powództwa z dnia 21 października 2021 r.),

2. 19,70 zł (stanowiąca różnicę pomiędzy sumą należności uiszczonych przez nas w PLN w okresie od dnia zawarcia Umowy do dnia 17 czerwca 2016 r. tytułem spłaty kredytu, tj. 466.386,51 zł, a kwotą dochodzoną przez powodów w ramach postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim, sygn. akt I C 939/23, tj. 466.366,81 zł),

3. 1.562,02 CHF (stanowiąca kwotę uiszczoną przez powodów w (...) tytułem prowizji za przedterminową całkowitą spłatę kredytu),

4. 41,67 zł (stanowiąca kwotę uiszczoną przez powdów w PLN tytułem opłaty za przypomnienie o niedostarczeniu dokumentów),

5. 43.989,94 zł (stanowiąca sumę odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych co do kwoty 144.002,98 zł od dnia 4 czerwca 2020 r. do dnia 20 listopada 2023 r.),

6. 432,51 zł (stanowiąca sumę odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych co do kwoty 1.738,99 zł od dnia 9 czerwca 2021 r. do dnia 20 listopada 2023 r.),

7. 72.786,25 zł (stanowiąca sumę odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych co do kwoty 320.624,84 zł od dnia 27 października 2021 r. do dnia 20 listopada 2023 r.), z wierzytelnością jaką (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. posiada wobec nas z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia o zwrot kwoty wypłaconego kapitału, tj. 247.424,61 zł (należność główna).

Powodowie podnieśli, że suma wypłaconego powodom przez bank kapitału wyniosła 247.424,61 zł, nie zaś 174.014,21 zł i 36.107,67 CHF, jak wskazuje bank w pozwie. Wynika to jasno z § 3 ust, 1 pkt 2. i ust. 2 pkt 2. Części Szczegółowej Umowy oraz z zaświadczenia z dnia 14 listopada 2019 r. załączonych przez bank do pozwu, zgodnie z którymi kwota w wysokości 907,14 CHF stanowiła prowizję za udzielenie kredytu, potrącana przez bank z pierwszej transzy kredytu w dniu jej wypłaty, natomiast kwota w wysokości 113,42 CHF przekazana została na spłatę raty odsetkowej. W konsekwencji, równowartość w/w kwot nigdy nie została powodom wypłacona, a zatem bank nie może domagać się ich zwrotu. Pozostałe transze kredytu zostały powodom natomiast wypłacone w walucie PLN.

Mając na uwadze, że roszczenie o zapłatę kwoty 1.562,02 CHF stało się wymagalne w dniu 2 grudnia 2023 r. (sobota), do potrącenia powinien znaleźć zastosowanie kurs średni NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności w/w roszczenia, a więc z dnia 1 grudnia 2023 r., tj. 4,5670.

Wskazujemy, że na poczet należności banku w pierwszej kolejności zaliczamy wierzytelności wskazane w pkt 2-7. powyżej, a na końcu wierzytelność wskazaną w pkt 1., poczynając od wpłat najdawniejszych.

W wyniku dokonanego potrącenia wyżej określone wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej, a więc:

1. całkowicie wygasają nasze wierzytelności określone w pkt 2-7. powyżej, zaś wierzytelność banku zostaje pomniejszona o łączną kwotę 124.403,82 zł, tj. do kwoty 123.020,79 zł,

2. następnie, pozostała wierzytelność banku ulega potrąceniu z wierzytelnością powodów wskazaną w pkt 1. powyżej, na skutego czego wierzytelność banku całkowicie wygasa. Nam natomiast z wierzytelności wskazanej w pkt 1. powyżej pozostała wierzytelność w kwocie 343.346,02 zł, dochodzona w ramach postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim, sygn. akt IC 939/23.

(dowód: oświadczenie powodów o potrąceniu wierzytelności z dnia 14 maja 2024 roku k. 597-598)

Sąd Okręgowy ocenił i zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Umowa kredytu hipotecznego zawarta pomiędzy stroną powodową i pozwanym była umową kredytu udzielonego w walucie wymienialnej. Umowa kredytu waloryzowanego stanowi szczególny rodzaj umowy kredytu bankowego, w której kredyt zostaje udzielony i wypłacony w walucie polskiej, a rozliczany w walucie obcej. Strony umawiają się bowiem, że kwota kapitału kredytu wyrażono początkowo w walucie polskiej zostanie – w drodze indeksacji – przeliczona na walutę obcą i oprocentowana w sposób właściwy dla tej waluty. W związku z tym w miejsce pierwotnego zobowiązania do zwrotu wskazanej w umowie kwoty wyrażonej w złotych powstaje zobowiązanie do zwrotu równowartości tej kwoty w walucie indeksacji. Zobowiązanie kredytobiorcy stanowi kwota wyrażona w walucie obcej i od tej kwoty naliczane są należne bankowi odsetki.

Strona powodowa zarzucała, że wprowadzony do umowy mechanizm indeksacji stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, a po jej wyeliminowaniu umowa nie może być wykonywana i jest w związku z tym nieważna w całości.

W zakresie ochrony praw konsumenta przed naruszeniami słuszności kontraktowej istnieją przepisy szczególne (w tym art. 385¹ – 385³ kc) wprowadzające instrument wzmożonej względem zasad ogólnych kontroli treści postanowień narzuconych przez przedsiębiorcę pod kątem poszanowania interesów konsumentów, a także szczególną sankcję mającą niwelować niekorzystne skutki zastosowania klauzul abuzywnych. Przepisy dotyczące nieuczciwych postanowień umownych stanowią implementację do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L 1993 Nr 95, str. 29) należy zatem odwołać się do znacznego dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Przy stwierdzeniu abuzywności niektórych postanowień umownych umowa nadal może wiązać strony w pozostałym zakresie albo – o ile po stwierdzeniu abuzywności tych postanowień nie da się wykonać – umowa może być również uznana za nieważną.

W niniejszej sprawie strona powodowa działała jako konsument, co nie było kwestionowane. Zgodnie bowiem z treścią art. 221 KC za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. O szeroko rozumianym pojęciu konsumenta wypowiedział się (...), w wyroku z dnia 8 czerwca 2023 roku w sprawie IC 570/21.

Zgodnie z art. 385 § 3 KC nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Powyższe zawiera wzruszalne domniemanie prawne nieuzgodnienia indywidualnego postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ponadto ciężar dowodu, że klauzule ryzyka walutowego i klauzule przeliczeniowe zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 385¹ § 4 kc). Zgodnie zaś z art. 3 ust. 2 dyrektywy 93/13 warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej, a fakt, że niektóre aspekty warunku lub jeden szczególny warunek były negocjowane indywidualnie, nie wyłącza stosowania niniejszego artykułu do pozostałej części umowy, jeżeli ogólna ocena umowy wskazuje na to, że została ona sporządzona w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Ciężar dowodu, że kwestionowane klauzule zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku zgodnie z art. 385¹ § 4 KC. Pozwany temu ciężarowi nie sprostał.

Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że umowa została zawarta w oparciu o standardowy wzorzec umowy kredytu indeksowanego, której integralną część stanowił regulamin, stworzony przez pozwanego. Brak indywidualnego uzgodnienia spornych postanowień umownych dotyczących indeksacji wynika z samego charakteru zawartej umowy – opartych o treść stosowanego przez bank wzorca umownego. Stronie powodowej zaoferowano produkt typowy, przygotowany w całości przez bank i adresowany do klientów zainteresowanych umową kredytu hipotecznego z wykorzystaniem waluty (...). Taki sposób zawierania umowy w zasadzie wyklucza możliwość indywidualnego wpływania przez konsumenta na treść powstałego stosunku prawnego, poza ustaleniem kwoty kredytu, ewentualnie wysokości oprocentowania, marży czy prowizji. Sama zaś możliwość wyboru kredytu złotowego nie jest dowodem na to, że konsument wybierający kredyt indeksowany mógł indywidualnie negocjować postanowienia wzorca kredytu indeksowanego Nie świadczy o indywidualnym uzgodnieniu to, że przedsiębiorca stworzył kilka wzorców umów, jeżeli konsument może jedynie dokonać wyboru pomiędzy takimi wzorcami, a nie doprowadzić w drodze negocjacji do modyfikacji postanowień danego wzorca. Niedozwolony charakter badanych klauzul usuwa wyłącznie indywidualne uzgodnienie tych klauzuli, nie zaś wybór przez konsumenta wzorca z kilku oferowanych przez pozwanego.

Dla zrealizowania przesłanki rzeczywistego wpływu konsumenta na treść postanowień umownych konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli, w wyniku rzetelnych negocjacji, w ramach których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie. Nie miało to miejsca w niniejszej sprawie. Ponadto ostatecznie umowę zawarto na podstawie wzorca umownego przygotowywanego przez bank.

Ponieważ na podstawie umowy zawartej z powodami pozwany Bank miał swobodę w ustalaniu kursu franka szwajcarskiego dla potrzeb przeliczenia kwoty kredytu udzielonego powodom na walutę (...), niedozwolony charakter tej części klauzuli indeksacyjnej jest wystarczający do wyeliminowania z umowy całości mechanizmu indeksacji.

W związku z powyższym postanowienia umowy wprowadzające mechanizm indeksacji świadczeń stron do waluty obcej mają charakter niedozwolony.

Postanowienia dotyczące indeksacji kredytu – zarówno dotyczące sposobu przeliczenia kwoty kredytu na (...) przy wypłacie kredytu, jak też zadłużenia wyrażonego w (...) na złotówki podczas spłaty poszczególnych rat – określają świadczenia główne stron w rozumieniu art. 385¹ § 1 KC. Dotyczą bowiem one bezpośrednio sposobu określenia kwoty wykorzystanego i spłacanego kredytu, a zatem elementów należących zgodnie z treścią art. 69 ustawy prawo bankowe do essentialia negotii umowy kredytu.

Następnie należało dokonać oceny, czy kwestionowane klauzule zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 385¹ § 1 zd. 2 kc), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG). Wyrażenie ich prostym i zrozumiałym językiem nie sprowadza się jednak do formalnego pouczenia o możliwości wzrostu kursu waluty, lecz wymaga przekazania niezbędnych informacji w sposób, który umożliwia konsumentowi oszacowanie – potencjalnie istotnych – konsekwencji ekonomicznych klauzuli indeksacyjnej dla jego zobowiązań finansowych.

Klauzula ryzyka walutowego nie została sformułowana w sposób jednoznaczny, ponieważ nie pozwalała kredytobiorcy na zrozumienie wszelkich konsekwencji finansowych wiążących się z zawarciem kredytu powiązanego z kursem waluty obcej.

Treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej, stosowanego w celu obliczenia rat kredytu, w taki sposób by miał on możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (zob. m.in. wyrok (...) z 18 listopada 2021 r., C - 212/20).

Odnosząc się do klauzul przeliczeniowych wskazać należy, iż na ich podstawie nie było możliwe precyzyjne określenie kwoty kredytu oraz kwoty spłaty bez odniesienia do tabeli kursów, tworzonej jednostronnie przez bank. W umowie nie zostały określone w jednoznaczny i weryfikowalny sposób kryteria, w oparciu o które bank ustalał kursy walut. Indeksacja kredytu odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez bank, będące jego wewnętrznym dokumentem. Ponadto w umowie nie wskazano żadnych kryteriów co do górnej granicy kursów ustalanych jednostronnie przez bank.

Umowa czy regulamin nie precyzuje bowiem sposobu ustalania kursu kupna i sprzedaży waluty, do której kredyt był indeksowany.

Tym samym klauzule przeliczeniowe nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs (...) dla celu wykonania umowy kredyt.

Zgodnie z art. 385¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Artykuł 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13 stanowi natomiast, że warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Przepisy dotyczące klauzul abuzywnych stanowią implementację Dyrektywy 93/13, dokonując ich wykładni uwzględnić zatem należy, dorobek orzeczniczy (...). Nie ma wątpliwości, że ścisła interpretacja przesłanki określonej w prawie polskim byłaby niezgodna z dyrektywą, dlatego konieczne jest uwzględnienie w rozszerzającej wykładni pojęcia „rażące naruszenie interesów konsumenta”, tak by objęło ono sytuację „znaczącej nierównowagi praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta”.

Kształtowanie treści stosunku obligacyjnego wbrew dobrym obyczajom wyraża się w tworzeniu przez bank takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Z kolei kształtowanie przez te postanowienia praw i obowiązków konsumenta w sposób rażąco naruszający jego interesy, ujmuje się jako nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku obligacyjnym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18).

Sąd dokonał oceny kwestionowanych postanowień umownych według stanu z chwili zawarcia umowy (zob. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17). Tym samym dla oceny tej nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, kwestia możliwości zawarcia lub faktycznego zawarcia przez strony aneksu do umowy kredytu, w tym aneksu upoważniającego kredytobiorcę do spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, a także późniejsze zmiany stanu prawnego, w tym wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało również znaczenia, że wybór kredytu indeksowanego kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR 3M) charakterystycznego dla kredytów udzielanych w walucie EUR lub powiązanych z tą walutą.

Z umową kredytu wiązało się ryzyko kursowe polegające na tym, że znaczna zmiana kursu walut mogła prowadzić do istotnej zmiany wysokości zobowiązania jednej ze stron, a skala tego ryzyka była nieograniczona. W tej sytuacji bank będący profesjonalistą winien udzielić stosowanych informacji i pouczeń konsumentom, którzy byli stroną słabszą i gorzej zorientowaną w funkcjonowaniu rynku finansowego. P. obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. W konsekwencji w informacji dla kredytobiorców należało wskazywać zarówno samą obiektywnie wysoką zmienność kursu, jak też realną możliwość zwiększenia kursu o kilkadziesiąt czy kilkaset procent w stosunku do momentu zawarcia umowy.

Obowiązkiem banku oferującego kredyt indeksowany do waluty obcej było określanie nie tylko bieżących parametrów finansowych, ale i możliwego, niekorzystnego rozwoju sytuacji na globalnym rynku walut. Niepełna informacja o ryzyku kursowym, wynikająca np. z przyjęcia zaniżonego maksymalnego wzrostu kursu, z pominięciem informacji wynikających z historii zmiany kursu danej waluty, w oczywisty sposób wpływała na decyzję zawarcia umowy przez kredytobiorcę. Nawet rozważny klient banku nie jest, co do zasady, profesjonalistą, nie posiada on dostatecznej wiedzy dla samodzielnej oceny ryzyka kursowego i musi opierać się na informacjach banku. Dlatego też, ma i zawsze miał prawo do rzetelnej informacji, która nie będzie wprowadzać go w błąd (por. wyrok SA w Warszawie z 10.02.2015 r. V ACa 567/14). Kredytujący bank jako profesjonalny uczestnik rynku finansowego musiał mieć tego pełną świadomość, w przeciwieństwie do przeciętnego obywatela.

Przy zawieraniu ocenianej umowy stronie powodowej zabrakło, zdaniem sądu, pouczenia o realnych skutkach znacznego zmiany kursu waluty obcej, w szczególności o tym, że skala ryzyka kursowego jest nieograniczona, a kredytobiorca w praktyce nie ma żadnej możliwości zabezpieczenia się przed tym ryzykiem. Powyższe zaniechania informacyjne są szczególnie istotne, jeśli wziąć pod uwagę indywidualną sytuację strony powodowej, w tym wykształcenie powodów oraz fakt, że powodowie nie posiadali dochodów euro.

W kwestionowanej umowie występuje zróżnicowanie pomiędzy kursem kupna i sprzedaży stosowanym dla określenia wysokości kapitału kredytu oraz wysokości rat spłaty. Strony umowy kredytu nie umawiały się na prowadzenie przez bank działalności kantorowej – dokonywania wymiany walut, a postanowiły jedynie wprowadzić do umowy mechanizm o charakterze indeksacyjnym, pozwalający na zastosowanie stóp procentowych przewidzianych dla waluty obcej. Równocześnie nie może budzić wątpliwości, że konstrukcja, w której w chwili wypłaty kredytu wysokość wyrażonego w złotych polskich zobowiązania konsumenta jest, w wyniku zastosowania dla jej ustalenia kursu sprzedaży, wyższa niż wysokość udzielonego mu kredytu, stanowi naruszenie interesów konsumenta. Bank wykorzystał swoją przewagę kontraktową dla wprowadzenia do umowy rozwiązań korzystnych wyłącznie dla kredytodawcy, w nieuzasadniony sposób zwiększających wysokość świadczeń, do których zobowiązany jest kredytobiorca. Kwestionowane klauzule poprzez odniesienie do tabel banku dawały mu w istocie całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank. Bank nie zaproponował przy tym żadnych mechanizmów, które ograniczałyby ryzyko walutowe, tym samym mógł ustalić kurs na dowolnym poziomie, nawet oderwanym od jakiegokolwiek kursu występującego na rynku, ze szkodą dla kredytobiorcy. Jednocześnie kredytobiorca był zmuszony zastosować się do tego kursu, gdyż nie miał możliwości spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Ponadto w oparciu o kwestionowane postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu tj. różnicy pomiędzy kursem kupna i sprzedaży waluty obcej, pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a służyły jedynie pokryciu kosztów udzielenia przez bank kredytu i zabezpieczenia banku przed ryzykiem kursowym. W umowie przy tym brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty oraz jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają.

Jednocześnie mechanizmy, które mają służyć uzasadnieniu stosowania takiej konstrukcji pozostają bez znaczenia w niniejszej sprawie, skoro oceny zgodności postanowienia umownego z dobrymi obyczajami dokonuje się w oparciu o treść umowy i okoliczności jej zawarcia, nie zaś w oparciu o przyjęty przez przedsiębiorcę sposób wykonywania umowy, w tym finansowania przez niego działalności swojego przedsiębiorstwa, w zakresie pozwalającym na wykonanie umowy. Nie ma również znaczenia, czy bank rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać. Postanowienie umowne ma niedozwolony charakter nie dlatego, że jest w niewłaściwy sposób wykorzystywane przez przedsiębiorcę – tym bardziej, że jest to okoliczność, która w toku wykonywania umowy może się zmieniać. To samo postanowienie nie może być abuzywne bądź tracić taki charakter jedynie w wyniku przyjęcia przez jedną ze stron umowy określonego sposobu jej wykonania, korzystania bądź niekorzystania z wynikających z niej uprawnień. Postanowienie jest niedozwolone, jeśli daje kontrahentowi możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR 3M).

Tym samym klauzule przeliczeniowe należało uznać za postanowienia kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający jego interesy (art. 385¹ § 1 kc).

Konsekwencją stwierdzenia, że dane postanowienie umowne ma charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385¹ § 1 kc jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385¹ § 2 kc zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (zob. m.in uchwałę Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07 oraz uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, a także wyroki Sądu Najwyższego: z 30 maja 2014 r., III CSK 204/13; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16; z 24 października 2018 r., II CSK 632/17).

W przypadku, gdy eliminacja niedozwolonego postanowienia umownego doprowadzi do takiej deformacji umowy, że na podstawie pozostałej jej treści nie da się odtworzyć praw i obowiązków stron, to nie można przyjąć, że strony są związane pozostałą częścią umowy (zob. m.in. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21 oraz wyroki Sądu Najwyższego z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 oraz z 24 października 2018 r., II CSK 632/17). Kluczowa jednak w tym zakresie jest wykładnia art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13. Przepis ten należy interpretować w ten sposób, iż warunek umowny uznany za nieuczciwy należy co do zasady uznać za nigdy nieistniejący, tak by nie wywoływał on skutków wobec konsumenta. W związku z tym sądowe stwierdzenie nieuczciwego charakteru takiego warunku powinno mieć z reguły skutek w postaci przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta, w jakiej znajdowałby się on w braku tego warunku (wyrok (...) z 21 grudnia 2016 r., C-154/15, C-307/15 i C-308/15). (...) wykluczył też, aby sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w umowach (wyrok (...) z 26 marca 2019 r., C-70/17 i C-179/17). Oznacza to, że nieuprawnione byłoby zastąpienie przez sąd postanowień niedozwolonych innymi. Możliwość takiej zmiany umowy przez sąd stałaby w sprzeczności z celami prewencyjnymi dyrektywy 93/13, gdyż przedsiębiorcy wiedzieliby, że nawet w razie zastosowania klauzuli niedozwolonej umowa zostanie skorygowana przez sąd w sposób możliwie najpełniej odpowiadający ich woli, a jednocześnie dopuszczalny w świetle przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych.

Wyeliminowanie z umowy łączącej strony abuzywnych postanowień umownych nie pozwala na jej utrzymanie.

Po wyeliminowaniu klauzul kursowych w kredycie waloryzowanym do waluty obcej, nie wiadomo, w jakiej wysokości mają być spłacane raty, skoro były one wyrażone w walucie obcej, co czyni umowę niewykonalną (por. wyroki Sądu Najwyższego z 30 września 2020 r., II CSK 556/18 i z 20 czerwca 2022, (...) 701/22). Jednocześnie wyeliminowanie abuzywnych klauzul przeliczeniowych nie prowadzi do utrzymania w mocy umowy kredytu indeksowanego kursem EUR jako kredytu złotowego oprocentowanego według stawki LIBOR (por wyroki Sądu Najwyższego: z 17 marca 2022 r., (...) 474/22; z 13 kwietnia 2022 r., (...) 15/22; z 26 kwietnia 2022 r., (...) 550/22; z 10 maja 2022 r., (...) 694/22; z 20 maja 2022 r., (...) 796/22). Uznanie klauzul przeliczeniowych za niedozwolone postanowienia umowne skutkuje więc nieważnością całej umowy kredytu, ponieważ skoro określają one sposób wykonania umowy kredytu, to bez nich nie jest wiadomo, jak ta umowa ma być wykonywana, a zatem umowa ta po wyłączeniu z niej klauzul przeliczeniowych nie może dalej obowiązywać w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.

Skutki unieważnienia umowy dla konsumenta należy ocenić w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony do celów tej oceny decydująca jest wola konsumenta wyrażona w tym względzie. Ochrona konsumenta może być pełna i zapewniona tylko, gdy zostaną uwzględnione jego rzeczywiste i bieżące interesy, a nie interesy i okoliczności mające miejsce w chwili zawarcia umowy. Art. 6 ust. 1 dyrektywy zdaniem (...) stoi na przeszkodzie unieważnienia umowy, jeżeli takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby konsument nie wyraził zgody na takie utrzymanie umowy. Decydujące znaczenie ma więc wola konsumenta, który może uznać, że zastąpienie abuzywnego postanowienia umowy nie jest dla niego korzystne i wybrać skutek, jakim jest upadek umowy, może także zgodzić się na uzupełnienie luk w umowie, aby uniknąć upadku umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11.12.2019 r., V CSK 382/18).

Strona powodowa, mając świadomość konsekwencji prawno-ekonomicznych ustalenia nieważności umowy kredytu, zgodziła się na nie.

Unieważnienie umowy nie spowoduje negatywnych skutków dla konsumentów.

Treść art. 385¹ § 1 kc oraz art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie wskazuje wprost na sankcję nieważności umowy zawierającej niedozwolone postanowienia umowne, dlatego jeżeli niedozwolone postanowienia umowne określają świadczenia główne umowy, sankcja nieważności całej umowy będzie mieć podstawę w art. 58 § 1 kc.

W konsekwencji przedmiotową umowę uznać należało za nieważną na podstawie art. 58 § 1 kc.

Jednocześnie brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za bezwzględnie nieważną. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353¹ kc i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy.

Strona powodowa żąda zwrotu świadczeń, które świadczyła na podstawie nieważnej umowy.

Dla ostatecznego rozliczenia stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405 – 410 kc regulujące zasady rozliczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia i nienależnego świadczenia.

Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Szczególnym rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw. świadczenie nienależne. Przepis art. 410 § 2 kc stanowi zaś, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Dla aktualizacji roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia wystarczające jest wykazanie samego przesunięcia majątkowego pomiędzy zubożonym a wzbogaconym będącego następstwem spełnienia nienależnego świadczenia, gdyż ze swej istoty spełnienie tego świadczenia spełnia przesłankę zubożenia, zaś jego otrzymanie - kryteria wzbogacenia. Bez znaczenia w sprawie pozostawało więc to, czy pozwany faktycznie rozporządził środkami finansowymi otrzymanymi w ramach spłat rat kredytu, choćby na pokrycie własnych zobowiązań i nie zachodzi w tym wypadku potrzeba ustalenia, czy wzbogaciło ono odbiorcę. Samo bowiem spełnienie świadczenie nienależnego jest źródłem roszczenia restytucyjnego.

Brak zastrzeżenia przez kredytobiorców zwrotu spełnianego świadczenia (rat kredytu) nie niweczył skuteczności roszczenia, gdyż jak wynika z art. 411 pkt 1 kc spełnienie świadczenia w wykonaniu nieważnej czynności prawnej rodzi obowiązek zwrotu, nawet jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie jest do tego zobowiązany. W niniejszej sprawie podstawą prawną świadczenia była nieważna czynność prawna, która nie stała się ważna mimo spełnienia świadczenia, a w takim wypadku wiedza spełniającego świadczenie, że nie był do świadczenia zobowiązany, nie zwalnia odbiorcy świadczenia do jego zwrotu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2018 r., I CSK 575/17).

W sprawie nie znajduje również zastosowania wyłączenie z art. 411 pkt 2 kc (zasady współżycia społecznego), albowiem skutki stosowania przez bank niedozwolonych postanowień umownych nie mogą podlegać ochronie prawnej. Świadczenie spełnione przez stronę powodową w następstwie nieważnej umowy kredytowej nie może być kwalifikowane jako czyniące zadość zasadom współżycia społecznego, skoro to właśnie zastosowanie przez bank wzorca umownego zawierającego klauzule abuzywne należało oceniać w kontekście naruszenia dobrych obyczajów.

W ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, że powodowie spłacali sporny kredyt w złotówkach.

Jak wynika z zeznań powoda M. J. (2) wszystkie raty spornego kredytu były spłacane w złotówkach. Powód nigdy nie wpłacał żadnych franków do banku. Powód szedł do banku i płacił złotówki. Mieli konto, na którym musiały znajdować się środki, aby bank mógł pobrać ratę. Powodowie na to konto dostarczali złotówki. Kupujący kredytowaną nieruchomość wpłacił na to samo konto pieniądze. Co miesiąc powód szedł z gotówką i wpłacał do banku pieniądze w złotówkach. Jakiś czas robił przelew z CreditAgricole na konto (...). Powód spłacał sporny kredyt w złotówkach.

Kredyt został całkowicie spłacony 16.06.2016 roku.

Pozwany Bank wydał powodom zaświadczenie z dnia 21.12.2021 roku w przedmiocie spornego kredytu. Zaświadczenie to pełnomocnik powodów złożył do akt sprawy dopiero na żądanie Sądu, przy piśmie z dnia 13 listopada 2023 roku, które wpłynęło do Sądu w dniu 17 listopada 2023 roku (k. 569-570).

Rata kredytu pobierana była z rachunku technicznego, na który powodowie wpłacali złotówki. Jak wynika z zeznań powodów nie kupowali oni franków szwajcarskich i nie wpłacali do banku franków szwajcarskich, ani nie przelewali na konto techniczne franków szwajcarskich, tylko przelewali na rachunek techniczny złotówki.

Jak wynika z zaświadczenia pozwanego Banku z dnia 21.12.2021 roku łącznie powodowie dokonali na rzecz pozwanego z tytułu spłaty spornego kredytu wpłat w złotówkach w wysokości 466.386,51zł.

Z zaświadczenia z dnia 14.11.2019 r. wraz z zestawieniem spłaty kredytu wynika, że w przeliczeniu na walutę kredytu powodowie spłacili kapitał w kwocie 95.488,36 CHF i odsetki w kwocie 17.569, (...) (k. 54-59), a więc z tego zaświadczenia w ogóle nie wynika, że powodowie wpłacali franki szwajcarskie tytułem spłaty kredytu.

Fakt, że kredyt był spłacany w złotówkach potwierdza również wpłata złotówek przez nabywcę nieruchomości, któremu powodowie sprzedali kredytowaną nieruchomość, co wynika z zeznań powodów i treści aktu notarialnego Rep. A nr (...).

Zgodnie z pismem Wierzyciela z dnia 31 maja 2016 r. całkowite zadłużenie z tytułu spornego kredytu zabezpieczonego hipotekami, na dzień 31 maja 2016 r., wynosiło 79.980,42 CHF, co stanowi równowartość 327.039,94 zł i taka kwota została zapłacona przez nabywcę bezpośrednio do Banku tytułem spłaty spornego kredytu.

b) w drugiej kolejności, kupujący wpłaci na wskazany przez powodów rachunek bankowy kwotę pieniężną stanowiącą różnicę pomiędzy kwotą 531.000,00 zł, a kwotą wpłaconą na rzecz (...) Bank (...) Spółka Akcyjna.”

Powyższe zaświadczenia w żadnej mierze nie są sprzeczne ze sobą. Z zaświadczenia pozwanego Banku z dnia 21.12.2021 roku wynika, że łącznie powodowie dokonali na rzecz pozwanego z tytułu spłaty spornego kredytu wpłat w złotówkach w wysokości 466.386,51zł, natomiast z zaświadczenia z dnia 14.11.2019 r. wraz z zestawieniem spłaty kredytu wynika, że w przeliczeniu na walutę kredytu powodowie spłacili kapitał w kwocie 95.488,36 CHF i odsetki w kwocie 17.569, (...).

W piśmie z rozszerzeniem powództwa z dnia 8 czerwca 2021r. złożonym na rozprawie w dniu 09.06.2021r. (k. 230-233) k. 230 pełnomocnik powodów pisze, że strona powodowa zaprzecza, jakoby kwota kredytu była wyrażona w (...), że Bank udzielił kredytu w (...), że oddał do dyspozycji kwotę (...). Wskazuje, że zobowiązanie strony powodowej zawsze było wyrażone w walucie PLN, a jedynie jego wysokość zależała od kursu (...) z tabeli banku. Skoro strona powodowa kwestionuje, że kredyt został udzielony we (...), bo Bank nie wypłacił (...), że wyrażenie kwoty kredytu w (...) miało jedynie charakter techniczny, to tym samym spłata nie następowała w (...), skoro faktycznie spłata następowała w złotówkach, a jedynie przeliczano wpłacone złotówki na walutę kredytu (tutaj (...)), co też miało jedynie charakter techniczny.

Niezrozumiałym dla Sądu jest twierdzenie powoda, że Bank wypłacając kapitał w złotówkach dokonywał technicznego przeliczenia, a powodowie spłacając złotówki żądają zwrotu od Banku franków szwajcarskich, które Bank jedynie „technicznie” przeliczał na (...).

Na rozprawie w dniu 17.10.2023 roku (k. 562) pełn. powodów oświadczył, że żąda zapłaty franków, bo bank wydał zaświadczenie we frankach, a roszczenie ewentualne dotyczy kwot faktycznie zapłaconych przez powodów w złotówkach. Jak już wyżej Sąd przeanalizował zaświadczenia pozwanego Banku z żadnego z nich nie wynika, aby powodowie spłacali kredyt we frankach szwajcarskich, bądź pobierane były z konta technicznego franki. Bank pobierał złotówki z konta, które to złotówki powodowie wpłacali, aby następnie za te złotówki kupić franki.

Dlatego też Sąd oddalił w całości powództwo z żądaniem głównym.

Oddalenie powództwa głównego wymagało analizy powództwa ewentualnego, którym strona powodowa żądała zasądzenia od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów M. J. (1) i M. J. (2) łącznie (do ich niepodzielnej ręki) kwoty 466.366,81 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w płatności liczonymi co do kwoty:

c. 144.002,98 zł od dnia doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty,

d. 1.738,99 zł od dnia doręczenia odpisu pisma z dnia 8 czerwca 2021 r. pozwanemu do dnia zapłaty,

e. 320.624,84 zł od dnia doręczenia odpisu pisma pozwanemu do dnia zapłaty,

Z dokumentów Banku – z zaświadczeń, które nie budzą wątpliwości Sądu, co do ich wiarygodności, wynika, że Bank wypłacił powodom kapitał w kwocie 247.424,61zł, a powodowie tytułem spłaty wpłacili na rzecz pozwanego Banku kwotę 466.386,51zł.

W ocenie Sądu do potrącenia z wierzytelnością Banku z tytułu wypłaconego przez Bank kapitału w kwocie 247 424,61 zł może zostać przedstawiona jedynie wierzytelność powodów z tytułu spłaty rat kredytu w kwocie 466 386,51 zł. W związku z tym, że jak ustalił przesłankowo Sąd, sporna umowa była nieważna, Sąd zasądził od pozwanego łącznie na rzecz powodów kwotę 218 961,90 zł.

Pozostałych kwot przedstawionych do potrącenia strona powodowa w żaden sposób nie udowodniła, dlatego też Sąd oddalił powództwo ewentualne w pozostałym zakresie.

O odsetkach od zasądzonej kwoty należności głównej Sąd orzekł zgodnie z art. 481 § 1 i 2 kc, uznając, przy uwzględnieniu treści art. 455 kc, że w przypadku świadczenia nienależnego obowiązany do jego zwrotu pozostaje w opóźnieniu dopiero, gdy nie spełni świadczenia po wezwaniu. Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe, a zatem staje się wymagalne po wezwaniach do zapłaty. W ocenie Sądu zasadnym było zasądzenie odsetek dopiero od dnia 04.11.2021 roku, tj. od dnia następnego po doręczeniu pisma z rozszerzeniem powództwa z dnia 21.10.2021r. (wpłynęło do Sądu 26.10.2021r.), a w pozostałym zakresie żądanie co do odsetek należało oddalić jako niezasadne.

Niezasadny jest zarzut pozwanego – zarzut zatrzymania.

Prawo zatrzymania uregulowane jest w art. 496 i 497 k.c.

Stosownie do treści art. 496 k.c., jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Przepis ten stosuje się odpowiednio do nieważności umowy (art. 497 k.c.). Na możliwość postawienia zarzutu zatrzymania w sprawach dotyczących kredytów zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 r. w sprawie III CZP 11/20. Pogląd tam wyrażony powoduje rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych, ponieważ już wcześniej w judykaturze argumentowano, że umowa kredytu – jako umowa dwustronnie zobowiązująca i odpłatna – nie jest umową wzajemną.

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30 grudnia 2019 r. w sprawie I ACa 697/18 zauważył, że już w wyroku z dnia 4 grudnia 2019 r. w sprawie I ACa 442/18 wskazał, i podtrzymuje to stanowisko, że umowa kredytu – jako umowa dwustronnie zobowiązująca i odpłatna – nie jest umową wzajemną. Nie spełnia ona kryteriów określonych w art. 487 § 2 k.c.

Sąd nadmienił, że w doktrynie twierdzi się, że cechą wyróżniającą umowy dwustronnej jest rola, jaka została takim umowom wyznaczona we wzajemnych relacjach. Istota tych umów polega na tworzeniu podstaw do wymiany dóbr i usług. W tym sensie są one uznawane za główny instrument obrotu towarowo-pieniężnego, podstawę gospodarki rynkowej.

Nie każda umowa dwustronnie zobowiązująca jest jednak umową wzajemną. Umowy wzajemne wyodrębnia się nie tylko z uwagi na to, że każda ze stron takiej umowy jest jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem strony przeciwnej, lecz także z uwagi na istnienie dwóch rodzajowo różnych, ale co do zasady wzajemnie ekwiwalentnych świadczeń. Ta relacja uzasadnia szczególne uregulowanie wielu kwestii związanych z wykonywaniem i skutkami niewykonania umów wzajemnych (art. 487-497 k.c.). Ekwiwalentność świadczeń, charakterystyczna dla umów wzajemnych, oznacza, że strony spełniają różne świadczenia, zasadniczo o równoważnej wartości. Umowami wzajemnymi są niewątpliwie sprzedaż (gdzie zachodzi wymiana towar – pieniądz), zamiana (wymiana jednej rzeczy określonej co do tożsamości na inną tak określoną rzecz), umowa o dzieło lub o roboty budowlane (wynagrodzenie stanowiące ekwiwalent wykonanej pracy i jej trwałego efektu). Świadczenie jednej strony umowy wzajemnej jest odpowiednikiem świadczenia strony przeciwnej.

Czynności wzajemnej towarzyszy zamiar wymiany różnych dóbr (rzecz za inną rzecz, pieniądze za rzecz, pieniądze za usługi). Z tej przyczyny, w przekonaniu Sądu Apelacyjnego w Warszawie, przedmiotem wzajemnych świadczeń w umowie wzajemnej w praktyce obrotu prawnego nie są nigdy świadczenia identyczne. Nikt zachowujący się racjonalnie nie będzie zawierał umowy, która miałaby polegać np. na wymianie tony węgla na identyczną tonę węgla, czy też innej rzeczy na rzecz identyczną co do wszystkich cech, gdyż taka transakcja nie miałaby żadnego ekonomicznego ani życiowego sensu. Różnorodność świadczeń obu stron wydaje się więc esencją, istotą umowy wzajemnej. Tylko wówczas ma też sens używanie w odniesieniu do umów wzajemnych terminu „ekwiwalentność świadczeń”; w innymi wypadku świadczenia nie byłyby ekwiwalentne, lecz dokładnie takie same. Jednocześnie ta różnorodzajowość świadczeń wzajemnych powoduje, że w razie nieważności umowy każda strona powinna zwrócić drugiej to, co od niej otrzymała, i może oczekiwać jednocześnie zwrotu tego, co sama świadczyła.

Co do umowy pożyczki, która może wystąpić w różnych formach, jako oprocentowana lub nie, zdecydowanie dominuje pogląd odrzucający jej wzajemność. Pożyczka jest niewątpliwie umową dwustronnie zobowiązującą. Dającego pożyczkę obciąża obowiązek wydania przedmiotu pożyczki, na pożyczkobiorcy spoczywa zaś obowiązek jej zwrotu. Nie można jednak argumentować, że zwrot przedmiotu pożyczki po upływie umówionego okresu jest ekwiwalentem świadczenia pożyczkodawcy.

Pożyczkodawca, kiedy udziela pożyczki, może się kierować różnymi względami. W przypadku pożyczek nieoprocentowanych, czyli nieodpłatnych, które spotyka się zasadniczo między osobami połączonymi więziami rodzinnymi lub przyjacielskimi, są to pobudki o charakterze nieekonomicznym, zwykle chęć udzielenia czasowej pomocy pożyczkobiorcy. Dający pożyczkę zastrzega sobie prawo do odzyskania pożyczonych rzeczy, nie oznacza to jednak, aby obowiązek zwrotu przedmiotu pożyczki był ekwiwalentem świadczenia pożyczkodawcy. W relacjach gospodarczych pożyczki są zwykle odpłatne, za możliwość korzystania z cudzego kapitału przez określony czas biorący pożyczkę uiszcza zatem wynagrodzenie na rzecz dającego pożyczkę. Także to wynagrodzenie nie jest jednak ekwiwalentem świadczenia spełnionego przez dającego pożyczkę, czyli dania pożyczki.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie pogląd odrzucający koncepcję wzajemności umowy pożyczki jest słuszny, a te same względy przemawiają za przyjęciem, że również umowa kredytu nie spełnia warunków, której pozwalałyby zaliczyć ją do umów wzajemnych. Jest ona umową dwustronnie zobowiązującą i odpłatną, ale nie jest umową wzajemną.

W uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 r. w sprawie III CZP 11/20 Sąd Najwyższy wskazał, że prawo zatrzymania stanowi instrument, który może zapobiec zagrożeniom związanym z niewypłacalnością jednego z obustronnie wzbogaconych. Wyjaśnił, że wbrew pozorom możliwość skorzystania z tego prawa (co wymaga złożenia oświadczenia woli) nie przekreśla stwierdzenia, że w zakresie, w jakim spłaty kredytu stanowią jedynie zwrot kapitału (bez odsetek), nie mogą być traktowane jako świadczenie wzajemne względem oddania przez bank tego kapitału do dyspozycji kredytobiorcy (jest nim zobowiązanie kredytobiorcy do zapłacenia oprocentowania i prowizji – por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2014 r.6 oraz z dnia 7 marca 2017 r. II CSK 281/16 , Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 stycznia 2022 r. I ACa 477/19).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu swego stanowiska zauważył, że zobowiązanie kredytodawcy do udostępnienia środków pieniężnych jest odpowiednikiem zobowiązania kredytobiorcy do zapłacenia oprocentowania i prowizji, a „obowiązek zwrotu wykorzystanego kapitału jest – w relacji do obowiązku oddania środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy – czymś więcej niż zobowiązaniem do świadczenia wzajemnego (ma charakter bardziej podstawowy niż obowiązek zapłaty oprocentowania czy wynagrodzenia), a nie czymś mniej, co uzasadnia zastosowanie tego przepisu także w tym przypadku (w celu zabezpieczenia roszczenia restytucyjnego banku) z odwołaniem do rozumowania a minori ad maius”.

Na kanwie cytowanego fragmentu uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r. sądy powszechne wydały orzeczenia dopuszczające możliwość zastosowania prawa zatrzymania w sprawach kredytów.

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 25 stycznia 2022 r. w sprawie I ACa 665/21 zajął stanowisko, że choć w piśmiennictwie wskazuje się na jednorodność świadczeń banku i kredytobiorcy, co powinno skłaniać raczej do sięgania do konstrukcji potrącenia, to jest prezentowany także pogląd, że chodzi o zbieżność przedmiotu świadczeń obu stron, ale w ramach innych zobowiązań w tym samym stosunku prawnym. Również wzajemność świadczeń można ujmować w rozumieniu art. 487 § 2 k.c. jako zależność świadczenia jednej strony od świadczenia drugiej, a nie tylko obiektywną ich ekwiwalentność.

Realizacja prawa zatrzymania polega na złożeniu wierzycielowi prawnokształtującego oświadczenia woli o skorzystaniu z tego prawa. Jest to czynność o charakterze materialnoprawnym, która nie wymaga zachowania określonej formy, jeśli tylko doszło do konkretyzacji roszczenia będącego jego podstawą i określenia jego zakresu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 1999 r., I CKN 225/98). Można przyjąć, podobnie jak w przypadku potrącenia, że jeżeli strona korzystała z prawa zatrzymania przed wszczęciem postępowania sądowego albo w jego toku, ale poza nim, w postępowaniu sądowym może się powołać na ten fakt i podnieść już tylko procesowy zarzut zatrzymania.

Zważywszy na ewentualny charakter oświadczenia wyrażonego przez pozwanego, można zauważyć, że dopuszczalność takiej konstrukcji jest uznawana przez komentatorów i orzecznictwo. Na gruncie przepisów o potrąceniu wypracowano stanowisko, w świetle którego oświadczenie tego rodzaju nie nosi znamion warunkowości, a jego znaczenie procesowe powstaje w razie stwierdzenia zasadności roszczenia powoda (Por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1961 r., IV CR 212/61, OSNC 1963, nr 6, poz. 120; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2011 r., II CSK 70/11. Zob. też wyroki: Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 lutego 2017 r., I ACa 722/16; Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 29 grudnia 2014 r., I ACa 168/14; Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 czerwca 2013 r., I ACa 493/13; Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 marca 2013 r., I ACa 1178/12). W przypadku zatrzymania akcentowany przez przeciwników powyższego rozwiązania brak stanowczości oświadczenia i związaną z tym niejasność sytuacji kontrahenta trzeba rozpatrywać dodatkowo w kontekście odmiennej funkcji zatrzymania, które przecież nie służy do realizacji roszczenia wzajemnego, a jedynie ma je zabezpieczać.

Pogląd, że umowa kredytu jest umową wzajemną, został również wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 11 stycznia 2022 r. I ACa 477/19. W ocenie składu orzekającego zobowiązanie kredytodawcy do udostępnienia środków pieniężnych jest odpowiednikiem zobowiązania kredytobiorcy do zapłacenia oprocentowania i prowizji. Z tych względów do umowy kredytu znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego o skutkach wykonania i niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych (art. 487 k.c. i nast.).

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na zakres związania uchwałą Sądu Najwyższego. Zgodnie z art. 87 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 1904 ze zm.) uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej izby, z chwilą ich podjęcia, uzyskują moc zasad prawnych. Skład siedmiu sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, mającą podbudowę w poglądach nauki prawa, uchwały Sądu Najwyższego mające moc zasady prawnej, przyjęte do stosowania do szerszej praktyki, wiążą tylko składy Sądu Najwyższego. Nie mogą one orzekać sprzecznie z taką zasadą prawną, chyba że nastąpi zmiana stanu prawnego lub też Sąd Najwyższy, w specjalnej przewidzianej do tego procedurze, odstąpi od danej zasady prawnej.

Uchwały mające moc zasad prawnych wiążą wszystkie składy Sądu Najwyższego, niezależnie od ich rangi. Oznacza to, że uchwała składu siedmiu sędziów, mająca moc zasady prawnej, jest wiążąca dla innych składów Sądu Najwyższego. Związanie zasadami prawnymi tylko składów Sądu Najwyższego nie oznacza, że zasady prawne pozostają bez wpływu na orzecznictwo sądów powszechnych i sądów wojskowych. Brak bowiem formalnej mocy wiążącej orzecznictwa Sądu Najwyższego – poza związaniem wynikającym z przepisów szczególnych (por. art. 390 § 2 oraz art. 39820 k.p.c.) – nie oznacza, że nie ma ono realnego wpływu na orzecznictwo sądowe. Zawiera bowiem zawsze określoną wykładnię danej normy prawnej, popartą szeroką argumentacją i autorytetem Sądu Najwyższego. Niezastosowanie się do takiej uchwały wymaga zatem przedstawienia pogłębionej kontrargumentacji (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2019 r., V CZ 23/19).

W świetle powyższego za w pełni zasadne i dopuszczalne – mimo występowania w obrocie prawnym uchwały z dnia 16 lutego 2021 r. – można uznać stanowisko przedstawione przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 23 lutego 2022 r. I ACa 31/21.

W uzasadnieniu ww. wyroku Sąd Apelacyjny stwierdził, że prawo zatrzymania może mieć zastosowanie przy umowach wzajemnych, a taką nie jest umowa kredytu w rozumieniu art. 487 k.c. Umowa jest wzajemna, gdy strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Jest oczywiste, że są to świadczenia ekwiwalentne, ale subiektywnie (w ocenie stron), nie da się jednak przyjąć, że są to świadczenia jednorodzajowe, dotyczące tego samego przedmiotu (w umowie kredytu przedmiotem są pieniądze).

Zgodnie z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego stawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 2439 ze zm.) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu stanowi zatem, że kredytobiorca zwraca to samo świadczenie, a nie spełnia inne równoważne. Niemożliwe jest więc zastosowanie przepisów art. 496 i 497 k.c. per analogiam.

Ponadto w doktrynie podkreśla się, że celem zatrzymania jest zabezpieczenie spełnienia świadczenia. Tymczasem zatrzymanie pieniędzy przez bank prowadzi de facto do spełnienia świadczenia kredytobiorcy, a nie do zabezpieczenia. Czyli takie zatrzymanie nie realizuje celu zabezpieczenia, ale inny cel, nieprzewidziany w ustawie.

Wreszcie też przyjmuje się, że prawo zatrzymania nie powstaje lub wygasa, gdy istnieje inne zabezpieczenie. W analizowanej sprawie takim zabezpieczeniem jest hipoteka, która jest ciągle wpisana i zabezpiecza żądanie banku. Sąd może wprawdzie w wyroku orzec o nieważności umowy, ale nie powoduje to wykreślenia hipoteki, czyli zabezpieczenia. Wątpliwe jest zatem w ogóle powstanie prawa do zatrzymania świadczenia, skoro bank ma zabezpieczoną możliwość uzyskania kwoty stanowiącej wypłacone środki.

Na marginesie natomiast należy wspomnieć, że przedmiotem sprawy było inne świadczenie (spłata nieważnego kredytu) niż świadczenie banku (zwrot wypłaconej kwoty), zarzut zatrzymania winien zaś dotyczyć świadczenia stanowiącego żądanie powodów. Powyższe argumenty są wystarczające dla nieuwzględnienia zarzutu zatrzymania. Sąd Okręgowy nie przychyla się do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w jednej z ww. uchwał, że dopuszczalna jest w tej materii wykładnia rozszerzająca.

Dodatkowo należy podkreślić, że skorzystanie z prawa zatrzymania w toku postępowania w sprawie kredytu frankowego jest warunkowe – uzależnione od przyszłego rozstrzygnięcia sądu unieważniającego daną umowę.

Tymczasem przyjmuje się, że niedopuszczalne jest zastrzeganie warunku w przypadku składania jednostronnych oświadczeń woli o charakterze prawnokształtującym (tak K. Mularski, w: Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz, M. Gutowski (red.), uwagi do art. 496). Zastrzeżenie warunku powoduje w przypadku takiej czynności jej nieważność z uwagi na sprzeczność z prawem, co wynika z art. 89 k.c. umożliwiającego zastrzeganie warunku tylko w przypadku czynności prawnych, których właściwość na to pozwala. Oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania ma zaś charakter jednostronnej czynności prawnej, której charakter nie pozwala na dokonywanie jej warunkowo. Przemawiało to za uznaniem, że zgłoszony zarzut był bezskuteczny (por. Wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 21 kwietnia 2021 r., I C 1410/20).

W ocenie Sądu zarzut pozwanego, co do braku pełnej legitymacji procesowej po stronie powodowej oraz zarzut niewykazania przez powodów faktu uiszczenia świadczeń, których zwrotu się domagają, albowiem powodowie nie wykazali, których wpłat tytułem spłaty kredytu dokonali oni, a których dokonała Z. K., pomimo iż Bank kwestionował fakt dokonywania spłat wyłącznie przez powodów jest niezasadny.

Jak wynika z zeznań trzeciego kredytobiorcy świadka Z. K. oraz z zeznań powodów wszelkie płatności na rzecz Banku w związku ze sporną umową były dokonywane wyłącznie przez powodów M. i M. J. (2) z ich majątku wspólnego. Świadek Z. K. - ciotka powódki stała się stroną umowy tylko po to, aby powodowie mieli zdolność kredytową do zaciągnięcia tak wysokiego kredytu jaki był im potrzebny. Kredyt spłacali wyłącznie powodowie. Z. K. nie spłacała żadnych kwot. Z zeznań trzeciego kredytobiorcy - świadka Z. K. wynika, że wie o co jest sprawa, wie na czym polega unieważnienie umowy i wyraża zgodę na negatywne skutki unieważnienia umowy.

Jak wynika z Uchwały Sądu Najwyższego w Izbie Cywilnej 26 października 2023 r. w sprawie sygn. akt III CZP 156/22, którą Sąd orzekający w całości podziela, „W sprawie o ustalenie nieważności umowy kredytu i o zwrot nienależnych świadczeń spełnionych na jej podstawie po stronie powodowej nie zachodzi współuczestnictwo konieczne kredytobiorców.”

A więc powodowie mają pełną legitymację czynną w analizowanej sprawie oraz zasadne jest żądanie zwrotu wszystkich wpłaconych kwot wyłącznie na rzecz powodów, bowiem to wyłącznie powodowie dokonywali spłat spornego kredytu z majątku wspólnego małżonków.

Niezasadny jest zarzut pozwanego, że powodowie w związku z dokonaną przedterminową spłatą kredytu udzielonego na podstawie Umowy kredytu, nie są uprawnieni do formułowania zarzutu abuzywności wobec postanowień Umowy kredytu. W ocenie Sądu skoro umowa z uwagi na zawarte w niej klauzule abuzywne była nieważna od samego początku, ale powodowie mają czas na oświadczenie o skorzystaniu z prawa do ustalenia jej nieważności to nie można przyjąć, że ten czas jest w jakiś sposób ograniczony.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu był przepis artykułu 100 KPC, zgodnie z treścią którego w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Sędzia SO Dorota Krawczyk

Z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.

Dodano: 23 stycznia 2025, Opublikował(a): Beata Gurdziołek
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Dorota Krawczyk
Data wytworzenia informacji: 5 września 2024