Treść orzeczenia I C 988/23 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

I C 988/23 - zarządzenie, wyrok, uzasadnienie Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim z 2023-11-24

Sygn. akt I C 988/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Renata Lech

Protokolant: sekretarz sądowy Agata Warzyńska

po rozpoznaniu w dniu 30 października 2023 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S. i K. S.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie nieważności umowy i zapłatę

1. stwierdza, iż umowa o Kredyt Mieszkaniowy (...) Nr (...)09- (...) zawarta dnia 21 kwietnia 2009 roku pomiędzy powodami K. S. i M. S., a poprzednikiem prawnym pozwanego tj. (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w G. jest nieważna w całości;

2. zasądza od pozwanej (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powodów M. S. i K. S. łącznie kwotę 29.610,35 PLN (dwadzieścia dziewięć tysięcy sześćset dziesięć złotych 35/100) oraz kwotę 34.873,51 EUR (trzydzieści cztery tysiące osiemset siedemdziesiąt trzy Euro 51/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 maja 2023 roku do dnia zapłaty;

3. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie na rzecz powodów M. S. i K. S. kwotę 11.834,00 zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

SSO Renata Lech

Sygn. akt I C 988/23

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 30 maja 2023 roku powodowie M. S. i K. S. reprezentowani przez radcę prawnego M. Ś. skierowanym przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. wnosili o:

1) ustalenie przez tut. Sąd nieważności lub nieistnienia umowy nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 21 kwietnia 2009 r. zawartej uprzednio z (...) Bank (...) Spółka Akcyjna;

2) zasądzenie łącznie na rzecz Powodów od Pozwanego kwoty 29.610,35 PLN (dwadzieścia dziewięć tysięcy sześćset dziesięć 35/100) oraz kwoty 34.873,51 EUR (trzydzieści cztery tysiące osiemset siedemdziesiąt trzy 51/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od niniejszej kwoty od dnia 24 maja 2023 r. do dnia zapłaty;

ewentualnie w przypadku uznania, iż umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 21 kwietnia 2009 r. zawarta uprzednio z (...) Bank (...) Spółka Akcyjna, nie jest w całości a w części nieważna:

3) ustalenie bezskuteczności następujących postanowień umowy nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 21 kwietnia 2009 r. zawartej uprzednio z (...) Bank (...) Spółka Akcyjna:

⚫: „W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu w złotych

zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych” - § 1 ust. 2 Części Ogólnej Umowy;

⚫: „1. W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata następuje

w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłaconej kwoty wyrażonej w walucie obcej. 2. Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych" - § 13 ust. 1-2 Części Ogólnej Umowy;

⚫: „W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej: 1/ Harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany, 2/ Spłata następuje: a) w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej (...), 3/ przy Do przeliczeń wysokości rat kapitałowo - odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych" - § 15 ust. 7 Części Ogólnej Umowy;

oraz zasądzenie łącznie na rzecz Powodów od Pozwanego kwoty 1.292,61 PLN (słownie złotych polskich: jeden tysiąc dwieście dziewięćdziesiąt dwa 61/100 groszy) - z tytułu nienależnie nadpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od niniejszej kwoty od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

4) zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powodów zwrotu kosztów postępowania procesowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 złotych, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (art. 98 § l¹ KPC) - w każdym przypadku;

Za niedozwolone postanowienie umowne uznać należy klauzule, które miały zastosowanie do przedmiotowej Umowy tj.:

⚫: „W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu w złotych

⚫: „1. W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata następuje

⚫: „W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej: 1/ Harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany, 2/ Spłata następuje: a) w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej (...), 3/ przy Do przeliczeń wysokości rat kapitałowo - odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych" - § 15 ust. 7 Części Ogólnej Umowy;

Skutkiem występowania klauzul niedozwolonych jest nieważność całej umowy o kredyt i tym samym nienależność świadczeń spełnionych dotąd w jej wykonaniu przez stronę powodową, winny jej zatem zostać zwrócone przez pozwanego w całości (art. 410 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 405 i z art. 58 § 1 k.c.). Zgodnie z brzmieniem art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Kwestionowane przez powodów postanowienia, w ocenie powodów:

1. niewątpliwie zostały jednostronnie ukształtowane przez bank, a następnie

narzucone powodom we wzorcu umowy o kredyt,

2. powodowie nie mieli rzeczywistego wpływu na treść postanowień wzorca

umowy, a autonomia ich woli ograniczała się w istocie jedynie do decyzji czy

przystąpić do danej umowy czy nie,

3. nie regulują głównych świadczeń stron umowy o kredyt, albowiem dotyczą jedynie zasad określania kursów kupna waluty, który wykorzystany był do arbitralnego, zawyżonego określania przez bank wysokości kwoty zobowiązania powodów, a w konsekwencji zapewnienia sobie możliwości osiągnięcia dodatkowego zysku,

4. nie są jednoznaczne, gdyż nie precyzują żadnych obiektywnych, sprawdzalnych kryteriów, przesłanek, warunków ani czynników, które miałyby wpływać na sposób określenia przez bank wysokości kursów kupna waluty, ani nie określają jednoznacznie dnia, z którego kurs zostanie zastosowany,

5. są sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco godząc w równowagę kontraktową poprzez przyznanie bankowi uprawnienia do jednostronnego, swobodnego kształtowania kursów kupna waluty, czyli wskaźnika wpływającego bezpośrednio na wysokość zobowiązania konsumenta, przy jednoczesnym pozbawieniu powodów możliwości zapoznania się i zweryfikowania słuszności stosowanych kryteriów, czynników tego ukształtowania (wzorzec nie określa żadnych przesłanek, okoliczności, czynników ani żadnych przejrzystych i sprawdzalnych kryteriów, które mogłyby determinować zasady i granice swobody banku w określaniu wysokości kursu, dając bankowi w tym zakresie nieograniczoną swobodę i dowolność),

6. rażąco naruszają interes konsumenta, obciążając powodów w całości ryzykiem kursowym waluty na wolnym rynku, ale również ryzykiem całkowicie dowolnego, arbitralnego kształtowania kursu kupna waluty przez bank, w oderwaniu od warunków rynkowych, zapewniając bankowi dodatkowe, nieuzasadnione i nieekwiwalentne źródło dochodu, nie mogły być przez nikogo (a zwłaszcza powodów, ani Sąd) poza przedsiębiorcą (pozwanym) w żaden sposób zweryfikowane w zakresie zasad, wedle których następuje ustalenie kursów walut, a w konsekwencji wysokości rat kapitałowo - odsetkowych i w tym kontekście nawet ewentualne wytłumaczenie mechanizmu stosowanego w tym zakresie należy uznać za niewystarczające, gdyż zasadami tam wskazanymi waloryzowane są świadczenia stron umowy, co umożliwia pozwanemu kształtować w sposób jednostronny sytuację kredytobiorcy zakłócając tym samym równowagę kontraktową stron umowy kredytu.

Wobec tego, iż kwestionowane postanowienia umowne dotyczą głównych świadczeń stron, kluczowych dla ważności całej umowy, prowadzą one do nieważności całej umowy.

(k.3-31)

Pozwany (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. , reprezentowany przez pełnomocnika radcę prawnego L. W. nie uznał żądania pozwu i wniósł o oddalanie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany zakwestionował roszczenie tak co do zasady, jak i wysokości.

1) zaprzeczył twierdzeniom powodów w zakresie braku zaoferowania kredytu Złotowego w pierwszej kolejności, braku poinformowania powodów przez Bank o rodzajach kursów, jakie będą miały zastosowanie na etapie wypłaty oraz spłaty kredytu,

2) kwestionował interes prawny powodów w żądaniu ustalenia nieistnienia stosunku prawnego między stronami wynikającego z Umowy Kredytu,

3) zaprzeczył twierdzeniom powodów jakoby Umowa Kredytu naruszała zasadę swobody umów,

4) zaprzeczył twierdzeniom powodów jakoby Umowa Kredytu naruszała zasady współżycia społecznego,

5) zaprzeczył twierdzeniom powodów jakoby kwestionowane przez nich postanowienia Umowy Kredytu stanowiły klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385¹ k.c.,

6) zaprzeczył twierdzeniom powodów jakoby wyeliminowanie z Umowy Kredytu kwestionowanych postanowień skutkowało nieważnością Umowy Kredytu,

7) zaprzeczył twierdzeniom powodów jakoby wyeliminowanie z Umowy Kredytu kwestionowanych przez nich postanowień mogło skutkować zmianą innych postanowień Umowy - w tym § 2 ust. 1-2 (...) i dalszym funkcjonowaniem Umowy jako kredytu Złotowego, oprocentowanego w oparciu o stawkę referencyjną (...) 3M, a nie wynikającą z Umowy stawkę WIBOR 3M,

8) kwestionował kwoty roszczeń powodów zarówno co do zasady jak i co do wysokości, wskazując na ich dowolność oraz brak udowodnienia,

9) zaprzeczył twierdzeniom powodów jakoby pozwany osiągnął bez podstawy prawnej jakąkolwiek korzyść kosztem powodów.

(k.94-109 v.,)

Ostatecznie na rozprawie w dniu 30 października 2023 roku pełnomocnicy stron poparli swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

(k.180)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Bank (...) Spółka Akcyjna prowadził działalność bankową i w tym zakresie udzielał kredytów hipotecznych między innymi dla konsumentów. Powodowie w dniu 21 kwietnia 2009 r. zawarli umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...).

Powodowie zawarli Umowę jako konsumenci, co wynika z treści Umowy - § 1 ust. 2 Części Szczególnej Umowy (dalej jako: (...)), zgodnie z którym kredyt został udzielony m.in. na finansowanie kosztów budowy domu jednorodzinnego.

dowód: umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 21 kwietnia 2009 r. zawarta uprzednio z (...) Bank (...) Spółka Akcyjna k.35-49

Na podstawie zawartej Umowy Bank zobowiązał się oddać do dyspozycji powodów kwotę w złotówkach, w kwocie stanowiącej równowartość 46.387,57 EUR (słownie euro: czterdzieści sześć tysięcy trzysta osiemdziesiąt siedem 57/100) - § 1 ust. 1 (...).

Następnie na mocy Aneksu nr (...) z dnia 30 czerwca 2010 r. kwota kredytu została podwyższona do kwoty 58.879,76 EUR (słownie euro: pięćdziesiąt osiem tysięcy osiemset siedemdziesiąt dziewięć 76/100).

dowód: umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 21 kwietnia 2009 r. zawarta uprzednio z (...) Bank (...) Spółka Akcyjna k.35-49

-: Aneks nr (...) z dnia 30 czerwca 2010 r . k.50-51
-

W umowie zawarto następujące postanowienia :

⚫: „W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu w złotych

zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych” - § 1 ust. 2 Części Ogólnej Umowy;

⚫: „1. W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata następuje

w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłaconej kwoty wyrażonej w walucie obcej. 2. Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych" - § 13 ust. 1-2 Części Ogólnej Umowy;

⚫: „W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej: 1/ Harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany, 2/ Spłata następuje: a) w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej (...), 3/ przy Do przeliczeń wysokości rat kapitałowo - odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych" - § 15 ust. 7 Części Ogólnej Umowy;

dowód: umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 21 kwietnia 2009 r. zawarta uprzednio z (...) Bank (...) Spółka Akcyjna k.35-49

Kwota kredytu została powodom wypłacona w walucie polskiej, w czterech transzach, w łącznej wysokości 237.239,22 PLN (słownie złotych polskich: dwieście trzydzieści siedem tysięcy dwieście trzydzieści dziewięć 22/100), która to kwota stanowiła przy zastosowaniu wspomnianego mechanizmu denominacji równowartość kwoty 58.879,75 EUR (słownie EURO: pięćdziesiąt osiem tysięcy osiemset siedemdziesiąt dziewięć 75/100).

Powodowie spłacili na rzecz Banku kwotę 29.610,35 PLN (słownie złotych polskich: dwadzieścia dziewięć tysięcy sześćset dziesięć 35/100) oraz kwotę 34.873,51 EUR (słownie euro: trzydzieści cztery tysiące osiemset siedemdziesiąt trzy 51/100).

dowód: zaświadczenie z Banku przedstawiające historię spłaty kredytu k.52-61

Dnia 8 grudnia 2011 roku strony postępowania zawarły porozumienie umożliwiające spłatę umowy bezpośrednio w walucie EUR.

dowód: porozumienie k.66-67

W dniu 11 maja 2023 roku powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 29.610,35 PLN (dwadzieścia dziewięć tysięcy sześćset dziesięć 35/100) oraz kwoty 34.873,51 EUR (trzydzieści cztery tysiące osiemset siedemdziesiąt trzy 51/100), wyznaczając siedmiodniowy termin na spełnienie świadczenia. Pozwany podjął wezwanie w dniu 16 maja 2023 roku zaś w dniu 18 maja 2023 roku odmówił uwzględnienia reklamacji.

dowód: wezwanie do zapłaty k.70-77, stanowisko banku k.82, 83

Powodowie poszukiwali środków na budowę domu. W dacie zawierania umowy kredytowej powodowie nie prowadzili działalności gospodarczej. Po zbadaniu zdolności kredytowej powodów pracownik banku stwierdził, że powodowie winni zaciągnąć zobowiązanie kredytowe w walucie obcej.

Powodowie otrzymali przygotowany przez pozwany bank dokument umowy do podpisania, nie negocjowali indywidualnie żadnych postanowień umowy, nie posiadali takiej możliwości.

Pracownik Banku poinformował powodów, że kredyt indeksowany do waluty obcej jest dla nich najlepszym rozwiązaniem. Powodowie kierowali się zaufaniem do pozwanego jako podmiotu profesjonalnego.

W momencie zawierania umowy powodowie nie byli informowani, że oprócz marży i odsetek wynikających z umów bank będzie dodatkowo zarabiał ich kosztem na spreadzie walutowym , nie przeprowadzano z powodami rozmowy na temat ryzyka walutowego.

dowód: nagranie audio-video z dnia 30 października 2023 roku zeznania powoda M. S. 00:01:46-00:08:13 k.180, 180 v., zeznania powódki K. S. 00:08:13- 00:10:10 k.180 v.,

Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd oparł się przede wszystkim na przedłożonych przez stronę powodową dokumentach, tj. umowy kredytowej oraz stanowiących jej integralną część załącznikach oraz zeznaniach powodów, które Sąd uznał za w pełni wiarygodne.

Sąd pominął wnioski dowodowe stron postępowania w pozostałym zakresie - wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego gdyż jego przeprowadzenie doprowadziłoby do przedłużenia postępowania i nie rzutowałoby ostatecznie na wynik postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Bezspornym jest, iż powodowie w dniu 21 kwietnia 2009 r. zawarli umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...).

Bank przy zawieraniu umowy posługiwał się przygotowanymi przez siebie wzorcami, które zawierały opcjonalne postanowienia w zakresie marży, oprocentowania, prowizji, zabezpieczeń. Powodowie nie negocjowali żadnych postanowień w zakresie umowy - było to niemożliwe. Podobnie jak zapisy w Umowie, które powodowie otrzymali w momencie podpisywania Umowy nie były w żaden sposób z nimi uzgodnione czy objaśniane wcześniej.

W umowie zawarto następujące zapisy:

⚫: „W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu w złotych

zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych” - § 1 ust. 2 Części Ogólnej Umowy;

⚫: „1. W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata następuje

⚫: „W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej: 1/ Harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany, 2/ Spłata następuje: a) w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej (...), 3/ przy Do przeliczeń wysokości rat kapitałowo - odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych" - § 15 ust. 7 Części Ogólnej Umowy;

Ocena zasadności powództwa w niniejszej sprawie wymaga oceny powyższych zapisów umowy zawierających klauzule przeliczeniowe w kontekście normy z art. 385 ¹§ 1 k.c.

Zgodnie z powyższym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenie stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z zapisem § 2 powyższego przepisu jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Powyższa regulacja prawna winna być przy tym interpretowana w sposób zgodny z prawem wspólnotowym, tj. przede wszystkim z Dyrektywą Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE L 1993/95/29). Z art. 3 i 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a także z pkt 1 lit j i l oraz pkt 2 lit. b i d załącznika do tej dyrektywy wynika, że „do celów przestrzegania wymogu przejrzystości zasadnicze znaczenie ma kwestia, czy umowa wskazuje w sposób przejrzysty powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty obcej, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak aby konsument mógł przewidzieć, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne”.

Zwrot „w innych warunkach” oznacza, że w momencie zawarcia umowy, konsument powinien móc przewidzieć to, co będzie w momencie spłaty poszczególnych rat miesięcznych. Ocena świadomości konsumenta przy zawieraniu umowy jest możliwa jedynie w ramach kontroli incydentalnej, a wszelkie wątpliwości co do spełnienia przez bank wymogu przejrzystości powinny być interpretowane na korzyść konsumenta.

W świetle powyższych regulacji, aby określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za „niedozwolone postanowienie umowne" (abuzywne, czy też nieuczciwe w rozumieniu dyrektywy 93/13), spełnione muszą zostać następujące warunki: 1) zawarcie umowy z konsumentem, 2) brak indywidualnego uzgodnienia postanowienia umownego, 3) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, 4) postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy „głównych świadczeń stron".

Dokonując analizy łączącej strony umowy kredytowej w ocenie Sądu należy przyjąć, że z uwagi na to, iż w wykonaniu opisanej wyżej umowy nie doszło do transferu wartości dewizowych, umowy łączącej strony nie można określić, jako umowy o kredyt walutowy.

Bezspornym jest przy tym okoliczność, że powodowie zawierając umowę kredytową byli konsumentem według art. 22¹ k.c. Z okoliczności zawarcia umowy wynika, iż postanowienia umowy zawierające mechanizm przeliczeniowy nie zostały indywidualnie uzgodnione z kredytobiorcą. Umowę zawarto jako ramową, z wykorzystaniem wzorca banku. Sporne klauzule nie były przedmiotem negocjacji. Tymczasem kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, rozumiane, jako nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków. Zachowania stron stosunku prawnego, także w fazie poprzedzającej zawarcie umowy, powinny zaś uwzględniać takie wartości, jak: uczciwość, zaufanie, lojalność, rzetelność. Im powinny odpowiadać postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta. Cytowane wyżej klauzule nie pozwalają na realizację takich wartości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 lipca 2017r., I ACa 143/17).

Sąd podziela przy tym w pełni argumentację zawartą w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019r. w sprawie II CSK 19/18, gdzie Sąd Najwyższy wskazał, iż: „przyjmuje się, że postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP29/17, OSNC 2019, nr 1, poz. 2). Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC -ZD 2017 , nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, nie publ., z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, nie publ., z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, nie publ.). Sporna umowa kredytu została zawarta przed zmianą ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 2187 ) dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz. U. Nr 165, poz.984), którą wprowadzono uregulowania, iż umowa o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo -odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu (art. 69 ust. 2 pkt 4a pr. bank.) oraz, że w przypadku takich umów kredytu, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie (art. 69 ust. 3 pr. bank.).

W kredycie denominowanym kwota kredytu jest wyrażona w walucie obcej, a zostaje wypłacona w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu, zaś w przypadku kredytu indeksowanego, kwota kredytu jest podana w walucie krajowej, ale zostaje przeliczona na walutę obcą według klauzuli umownej opartej również na kursie kupna tej waluty obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu. W obu rodzajach kredytu kredytobiorca jest zobowiązany spłacać raty w walucie krajowej na podstawie klauzuli przeliczeniowej zgodnie z bieżącym kursem sprzedaży waluty obcej określonym przez bank-kredytodawcę.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego w odniesieniu do kredytów zawieranych przed tą nowelizacją prawa bankowego zostało już wyjaśnione, że dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej, z tym że tego rodzaju zastrzeżenie dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, a zatem nie powoduje zmiany waluty wierzytelności (por. wyrok zdnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, nie publ. oraz z dnia 29 kwietnia 2015 r., VCSK 445/14, nie publ.). Jednak mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. (por. wyrok z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, nie publ.). Do celów przestrzegania przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumenta wymagania przejrzystości zasadnicze znaczenie ma to, czy umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 kwietnia 2014 r., nr C -26/13, sprawa Árpad Kásler, Hajnalka Káslernè Rábai przeciwko OTP Jelzálogbank Zrt). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy indeksacja prowadząca do zmiany wysokości świadczenia zobowiązanego stanowi w istocie wariant waloryzacji sądowej, mają zatem zastosowania do niej przesłanki określone w art. 358¹§ 3 k.c. nakazujące rozważenie interesów stron i zasad współżycia społecznego w określaniu zmiany wysokości umownego świadczenia (por. uzasadnienie wyroku z dnia 1 marca 2017r., IV CSK 285/16, nie publ.).”

W ocenie Sądu nie można uznać za zgodnego z wymogami dobrej wiary postanowienia umowy stanowiącego podstawę do obciążenia ryzykiem kursowym kredytobiorcę, jeżeli taki kredytobiorca poprzez treść projektu umowy: nie został uświadomiony, że ze skorzystaniem z kredytu wiąże się nieograniczone i nieprzewidywalne ryzyko kursowe, które może doprowadzić do sytuacji, gdy spłata kredytu będzie przerastać możliwości ekonomiczne kredytobiorcy; nie zapoznał się z symulacją obrazującą wzrost kosztów obsługi spłaty kredytu i samego zadłużenia kredytowego w sytuacji silnej deprecjacji złotówki i wzrostu oprocentowania, aby mógł sobie uświadomić – w oparciu o konkretne liczby i kwoty – jakie grozić mu będzie zadłużenie oraz koszty obsługi spłaty kredytu w przypadku „zmaterializowania się” ryzyka kursowego.

Treść łączącej strony umowy nie spełnia powyższych wymogów.

Rażące naruszenie interesów konsumenta wynika natomiast przede wszystkim z nierównomiernego rozłożenia ryzyka kursowego, przejawiającego się w przerzuceniu praktycznie całego ryzyka na pozwanych jako kredytobiorców, co było generowane przez klauzule wyliczające należności. Na skutek tych postanowień wymagalne należności powodów zostały uzależnione od bieżącego kursu EUR.

Powodowie zostali wystawieni na nieograniczone ryzyko kursowe, podczas, gdy ryzyko kursowe Banku, gdyby nawet nie zabezpieczył się przed nim, co najwyżej teoretycznie ograniczało się do spadku kursu EUR/PLN do poziomu zerowego.

W świetle przedstawionej powyżej argumentacji należy wskazać, iż o niedozwolonym charakterze Klauzul Przeliczeniowych świadczy nie tylko arbitralne prawo Banku do ustalania przez siebie kursów EUR/PLN, ale przede wszystkim przerzucenie na powodów ryzyka kursowego, o którego potencjalnych negatywnych skutkach i ich skali oraz prawdopodobieństwie wystąpienia, powodowie nie zostali uświadomieni przez Bank.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż zapisy 1 ust. 2 Części Ogólnej Umowy, § 13 ust. 1-2 Części Ogólnej Umowy i § 15 ust. 7 Części Ogólnej Umowy nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 21 kwietnia 2009 r. określające klauzule przeliczeniowe są niedozwolonymi postanowieniami umownymi w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c.

Wobec powyższego należy rozważyć, jaki skutek dla ważności umowy ma wyeliminowanie powyższych klauzul przeliczeniowych, czy łącząca strony umowa kredytowa pozbawiona klauzul waloryzacyjnych może nadal skutecznie funkcjonować w obrocie. Odwołując się do orzecznictwa (...), w tym wyroku z dnia 3 października 2019r. w sprawie C-260/18 (K. D. i J. D. przeciwko Raiffeisen Bank, pkt 59-61) należy wskazać, iż zgodnie z dotychczasową linią orzecznictwa, uzupełnienie umowy o postanowienia wywodzone z ogólnych reguł prawa cywilnego jest niedopuszczalne. Wypełnienie luki powstałej po eliminacji nieuczciwych postanowień umownych jest możliwe tylko i wyłącznie, gdy zostaną spełnione kumulatywnie następujące warunki: brak uzupełnienia umowy prowadzi do upadku całej umowy, upadek umowy byłby niekorzystny dla konsumenta, istnieją przepisy dyspozytywne, które określają, jaki sposób ustawodawca uznał za modelowe ukształtowanie praw i obowiązków stron danego stosunku prawnego, a uregulowanie takie korzysta z domniemania uczciwości.

W ocenie Sądu przedmiotowa umowa kredytowa pozbawiona mechanizmu indeksacji jest umową, która nie może nadal skutecznie funkcjonować w obrocie. Podzielając argumentację zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019r. (V CSK 382/18), należy wskazać, iż zastrzeżone w umowie kredytu złotowego denominowanego do waluty obcej klauzule kształtujące mechanizm waloryzacji, określają główne świadczenie kredytobiorcy.

Waloryzacja jest elementem przedmiotowo istotnym dla tego rodzaju umów.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, zaś kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W ocenie Sądu zasadnym jest przyjęcie, że opisane wyżej klauzule waloryzacyjne (odniesienie do innej waluty) i tzw. spready (różne kursy tej waluty) „określają główne świadczenia stron” umowy kredytu bankowego w rozumieniu art. 385¹§ 1 k.c. Odnoszą się one bowiem bezpośrednio elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu bankowego. Odwołując się do argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu przywołanego powyżej orzeczenia Sądu Najwyższego o zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić, gdy na skutek eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji, dojdzie do przekształcenia kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej w zwykły (tzn. nieindeksowany) kredyt złotowy, oprocentowany wg stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Jednakże taka daleko idące przekształcenie umowy prowadzi do powstania umowy o odmiennej istocie i charakterze. Oznacza to, że po wyeliminowaniu klauzul indeksacyjnych, utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością.

Stwierdzenie abuzywności postanowień umownych powoduje zatem, w ocenie Sądu, że przedmiotowa umowa jest nieważna ex tunc i ex lege. Eliminacja ze stosunku prawnego postanowień uznanych za abuzywne prowadzi bowiem do zniweczenia całego stosunku prawnego.

Powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności łączącej go z pozwanym umowy kredytowej, niezależnie od zasadności zgłoszonego żądania zasądzenia zwrotu nienależnego świadczenia.

Powodowie mają przy tym świadomość skutków prawnych i finansowych stwierdzenia nieważności umowy. Strony łączy bowiem stosunek prawny o charakterze długoterminowym, który nie został jeszcze, zgodnie z jego treścią wykonany. Stwierdzenie nieważności umowy przesądza w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania świadczeń na rzecz banku w przyszłości, daje zatem podstawę do zaprzestania spłaty kolejnych rat kredytu. Ustalające orzeczenie Sądu usuwa więc wątpliwości co do istnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia Banku wynikające z umowy. Stwierdzenie nieważności umowy ma zatem istotny wpływ na zakres dalszej odpowiedzialności powodów jako kredytobiorcy, co przesądza o istnieniu interesu prawnego.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. orzekł jak w wyroku, a mianowicie stwierdził, iż umowa o Kredyt Mieszkaniowy (...) Nr (...)09- (...) zawarta dnia 21 kwietnia 2009 roku pomiędzy powodami K. S. i M. S., a poprzednikiem prawnym pozwanego tj. (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. jest nieważna w całości.

Uznanie klauzul przeliczeniowych za postanowienia niedozwolone skutkuje uznaniem łączącej strony umowy za nieważną i koniecznością rozliczenia świadczeń wzajemnie spełnionych przez strony. Skutkiem uznania spornej umowy za nieważną jest obowiązek zwrotu przez obie strony tego, co sobie nawzajem świadczyły wobec odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia – art. 410 k.c.

Powództwo obejmuje żądanie zwrotu nienależnych świadczeń w postaci kolejno wpłacanych przez powodów rat kredytu, a mianowicie kwoty 29.610,35 PLN (dwadzieścia dziewięć tysięcy sześćset dziesięć 35/100) oraz kwoty 34.873,51 EUR (trzydzieści cztery tysiące osiemset siedemdziesiąt trzy 51/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od niniejszej kwoty od dnia 24 maja 2023 r. do dnia zapłaty.

Wobec stwierdzenia nieważności umowy powyższe żądanie należało uznać za w pełni zasadne. Dlatego też Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Odsetki zostały zasądzone na podstawie art. 481§ 1 k.c. od dnia 24 maja 2023 roku.

W dniu 11 maja 2023 roku powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 29.610,35 PLN (dwadzieścia dziewięć tysięcy sześćset dziesięć 35/100) oraz kwoty 34.873,51 EUR (trzydzieści cztery tysiące osiemset siedemdziesiąt trzy 51/100), wyznaczając siedmiodniowy termin na spełnienie świadczenia. Pozwany podjął wezwanie w dniu 16 maja 2023 roku zaś w dniu 18 maja 2023 roku odmówił uwzględnienia reklamacji. Stąd roszczenie stało się wymagalne od dnia 24 maja 2023 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę poniesionych przez nich kosztów procesu w łącznej wysokości 11.834,00 zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym: 1.000 zł z tytułu opłaty sądowej od pozwu oraz 10.834,00 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego wraz z opłatami skarbowymi od pełnomocnictwa ( 17,00 złotych x 2).

SSO Renata Lech

ZARZĄDZENIE

1. Odnotować zwrot akt w kontrolce terminowości sporządzania uzasadnień;

2. Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego;

Dnia……grudnia 2023 roku

SSO Renata Lech

Dodano: 6 grudnia 2024, Opublikował(a): Beata Gurdziołek
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim
Osoba, która wytworzyła informację: Renata Lech
Data wytworzenia informacji: 24 listopada 2023