Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lipca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący	Sędzia SO Alina Gąsior
Protokolant	staż. Izabela Małgorzaciak

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2022 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa M. N.

przeciwko B. N.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego B. N. na rzecz powoda M. N. kwotę 250.000,00 (dwieście pięćdziesiąt tysięcy 00/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 września 2020 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  zasądza od pozwanego B. N. na rzecz powoda M. N. kwotę 8.437,00 (osiem tysięcy czterysta trzydzieści siedem 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  nakazuje ściągnąć od pozwanego B. N. na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim) kwotę 12.500,00 (dwanaście tysięcy pięćset 00/100) złotych tytułem opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa oraz kwotę 2.936,56 (dwa tysiące dziewięćset trzydzieści sześć 56/100) złotych tytułem wydatków poniesionych tymczasowo ze Skarbu Państwa.

Sygn. akt I C 1057/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 sierpnia 2020 r. powód M. N., reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o zasądzenie od pozwanego B. N. kwoty 250.000 zł wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, tytułem częściowego roszczenia oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 25 stycznia 1993 roku pozwany zawarł w formie aktu notarialnego umowę darowizny ze swoimi rodzicami, na mocy której pozwany zobowiązał się do wypłacenia powodowi kwoty pieniężnej najpóźniej do ukończenia przez powoda 25 – ego roku życia oraz do wyprawienia mu wesela. Powód otrzymał od pozwanego kwotę 12.000 zł, która uznana została przez niego jako wypełnienie obowiązku wyprawienia mu wesela.

Dnia 23 maja 2006 roku zawarty został w formie aktu notarialnego aneks do umowy darowizny z dnia 25 stycznia 1993 roku, zgodnie z którym strony ustaliły nowy termin spłaty, wyznaczając go na dzień 31 grudnia 2009 roku.

Powód podał, że zobowiązanie pozwanego swe źródło znajduje w aktach notarialnych z dnia 25.01.1993 roku i z dnia 23.05.2006 roku, w których pozwany zobowiązał się do spełnienia świadczenia pieniężnego na rzecz powoda, będącego bratem pozwanego. Wysokość świadczenia wskazana została w § 13 umowy darowizny w sposób opisowy, poprzez powiązanie jej z aktualną na dzień spełnienia świadczenia wartością nieruchomości składającej się z działki (...) położonej we wsi W.. Powód szacunkowo określił jej wartość na kwotę 250.000 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwany B. N., reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. Pozwany podniósł zarzut nieudowodnienia roszczenia co do zasady i co do wysokości, niewłaściwości rzeczowej Sądu oraz zarzut przedawnienia. Pozwany wskazał, że kwota należna powodowi powinna być liczona na dzień ukończenia przez niego 25 - ego roku życia zgodnie z wolą darczyńców, zaś aneks do tej umowy zmienia jedynie termin realizacji świadczenia. Pozwany wskazał także, że powód z uwagi na tryb życia pozostaje na jego utrzymaniu, co wiązało się z wydatkami pozwanego w wysokości co najmniej 20.160 zł. Pozwany wskazał także, że przyjęta przez powoda wartość wykracza poza średnie ceny za 1 ha gruntów ornych wg GUS, które w 2002 r. wynosiło 4.711 zł na 1 ha. Pozwany w zakresie zarzutu przedawnienia wskazał regulację art. 118 kc.

Postanowieniem z dnia 11 grudnia 2020 r. Sąd dokonał sprawdzenia wartości przedmiotu sporu.

Pismem z dnia 14 marca 2022 r. powód rozszerzył powództwo i wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 281.600 zł z odsetkami ustawowymi wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2010 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

Pozwany podtrzymał żądanie oddalenia powództwa w całości, a ponadto podniósł zarzut przedawnienia co do rozszerzonego powództwa w kwocie 31.600 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 25 stycznia 1993 roku pozwany B. N. zawarł ze swoimi rodzicami w formie aktu notarialnego umowę darowizny, na mocy której otrzymał od nich zabudowaną nieruchomość rolną oznaczoną numerami działek (...) oraz nieruchomość rolną oznaczoną numerem działki (...), położone we wsi W., w gminie T..

Zgodnie z § 13 umowy, pozwany zobowiązał się do wypłacenia powodowi najpóźniej do dnia ukończenia przez niego 25 - ego roku życia kwoty pieniężnej stanowiącej równowartość ceny, jaką uzyskałby ze sprzedaży działki oznaczonej numerem (...) położonej we wsi W. oraz do wyprawienia mu wesela.

/dowód: akt notarialny z dnia 25.01.1993 r. Rep. A Nr 301/1993 k.7-8v, skrócony odpis księgi wieczystej rep. KW nr (...) k.9-9v/

Powód ukończył 25 lat w dniu (...)

/bezsporne/

Dnia 23 maja 2006 roku strony zawarty w formie aktu notarialnego aneks do umowy darowizny z dnia 25 stycznia 1993 roku, zgodnie z którym strony ustaliły nowy termin spłaty, wyznaczając go na dzień 31 grudnia 2009 roku. Jednocześnie powód oświadczył, że otrzymał od pozwanego kwotę 12.000 zł, którą to kwotę traktuje jako wypełnienie obowiązku wyprawienia mu wesela i zwalnia go z tego obowiązku.

/dowód: akt notarialny z dnia 23.05.2006 r. - aneks do umowy darowizny, Rep. A Nr 1910/2006 k.10-10v/

Powód pismem z dnia 31 grudnia 2019 r. zainicjował postępowanie w przedmiocie zawezwania do próby ugodowej pomiędzy stronami. Zawezwanie dotyczyło kwoty 250.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w związku z niewykonaną umową darowizny. Do zawarcia ugody nie doszło, gdyż zawezwany nie stawił się na posiedzenie w dniu 5 marca 2020 r.

/dowód: akta sprawy SR w Piotrkowie Tryb. sygn. akt I Co 7/20: zawezwanie k.3-5, protokół posiedzenia k.24/

Wartość rynkowa prawa własności nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka gruntu nr (...), obręb 17 W. według aktualnego stanu na dzień 15 stycznia 2022 r. i aktualnej wartości wynosi 281.600 zł. Wyszacowana wartość rynkowa prawa własności nieruchomości gruntowej odzwierciedla przyjęty do jej wyceny stan, charakter i sposób użytkowania oraz aktualne tendencje na rynku podobnych nieruchomości.

/dowód: opinia biegłego rzeczoznawcy k.103-125/

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie wyżej wskazanych dowodów. Sąd pominął wniosek powoda o jego przesłuchanie na podstawie art. 235 ²§ 1 pkt 2 i 5 kpc, jak również nie przeprowadził dowodu z przesłuchania stron, gdyż postępowanie dowodowe miało przede wszystkim na celu ustalenie istnienia zobowiązania wynikającego z umowy darowizny, zmodyfikowanego następnie przez umowę stron. W tym zakresie wystarczające okazały się dokumenty zebrane w aktach sprawy. Dla oceny zasadności roszczenia znaczenie miała zaś ocena prawna. Relacje między stronami pozostają bez związku dla istnienia zobowiązania oraz jego wysokości, tym bardziej iż pozwany nie podniósł w tym zakresie stosownego zarzutu procesowego. Sąd z tego powodu nie czynił również ustaleń co do ewentualnie ponoszonych przez pozwanego kosztów utrzymania powoda, jak i ewentualnych wzajemnych rozliczeń stron wynikających ze stosunku pracy.

Ustalając wartość nieruchomości Sąd w pełni uznał wnioski biegłego z zakresu rzeczoznawstwa majątkowego, którego opinia jest pełna, jasna i logiczna. Co prawda pozwany w toku postępowania kwestionował opinię, podnosząc, że przedmiotowa nieruchomość została rok wcześniej zbyta za inną, niższą kwotę, jednak okoliczność ta nie podważa prawidłowości wyceny dokonanej przez biegłego. Wskazać należy, iż biegły ustala wartość nieruchomości, zaś akt notarialny przedstawiony przez pozwanego wskazuje cenę, które to pojęcia nie są ze sobą tożsame. Wskazać chociażby należy, iż przedmiotowa nieruchomość w chwili sprzedaży była obciążona 2 hipotekami, która to okoliczność ma wpływ na cenę, ale nie ma wpływu na wartość, zaś w niniejszej sprawie to wartość jest miarodajna dla ustalenia wysokości zobowiązania. Pozwany nie przedstawił natomiast żadnych merytorycznych zastrzeżeń do opinii biegłego w zakresie ustalenia wartości nieruchomości. W konsekwencji stanowisko pozwanego należało uznać jedynie za nieskuteczną polemikę z niekorzystnymi dla niego wnioskami opinii.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest w znacznej części zasadne.

Powód dochodzi zapłaty w oparciu o zastrzeżenie w umowie darowizny nakładające na obdarowanego pozwanego obowiązek świadczenia na rzecz osoby trzeciej kosztem swojego pozostałego majątku.

Umowa darowizny jest czynnością prawną, mocą której darczyńca zobowiązuje się jednostronnie do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego. Darowizna może być obciążona poleceniem, co wprost wynika z treści art. 893 kc, lecz w orzecznictwie i doktrynie dopuszcza się również tzw. darowiznę obciążliwą, stanowiącą wykształcony w praktyce obrotu stosunek, w którego treści występuje odmienny element - świadczenie obdarowanego powiązane z określonym wierzycielem wywodzącym swoje uprawnienie z treści art. 393 kc. Nałożenie na obdarowanego obowiązku spełnienia świadczenia na rzecz innej osoby, która jednocześnie staje się wierzycielem, nie jest przy tym sprzeczne z naturą umowy darowizny i jest dopuszczalne w świetle zasady swobody umów wynikającej z art. 353 ¹ kc.

Dokonując wykładni zawartej przez pozwanego z darczyńcami umowy należało dojść do wniosku, że była to umowa darowizny zawierająca również zobowiązanie się przez pozwanego w akcie notarialnym umowy darowizny do spełnienia świadczenia na rzecz powoda w rozumieniu art. 393 kc.

Zgodnie z art. 393 § 1 kc jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia.

Treść art. 393 kc nie stawia umowie na rzecz osoby trzeciej żadnych wymagań co do jej treści lub formy. Umowa ta podlega zatem takim ustawowym wymaganiom, jakie są przewidziane dla czynności prawnych w ogólności, oraz takim przesłankom, których spełnienia ustawa wymaga przy czynnościach prawnych danego rodzaju. Zastrzeżenie spełnienia świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie musi być przez strony uczynione wyraźnie. Wystarczy, jeżeli da się je ustalić w drodze interpretacji, zgodnie z dyrektywami wykładni oświadczeń woli sformułowanymi w art. 65 kc, tj. w szczególności z uwzględnieniem okoliczności, w jakich strony złożyły oświadczenia woli, oraz z uwzględnieniem celu umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2003 r.).

W niniejszej sprawie umowa na rzecz osoby trzeciej stanowiąc element umowy głównej została zawarta we właściwej dla umowy głównej formie tj. w formie aktu notarialnego. Pozwany zobowiązał się do spełnienia świadczenia na rzecz powoda najpóźniej do dnia ukończenia przez niego 25 - ego roku życia w wysokości stanowiącej równowartość ceny, jaką uzyskałby ze sprzedaży działki oznaczonej numerem (...) położonej we wsi W. oraz do wyprawienia mu wesela. Powód i pozwany również w formie aktu notarialnego dokonali zmiany obowiązku świadczenia poprzez zmianę termin spłaty, wyznaczając go na dzień 31 grudnia 2009 roku, a ponadto powód zwolnił pozwanego z obowiązku wyprawienia mu wesela.

Celem umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej jest ułatwienie obrotu i dokonanie przez jedno świadczenie spełniane przez dłużnika do rąk osoby trzeciej (w ramach tzw. stosunku zapłaty łączącego dłużnika z tą osobą) dwóch przysporzeń: pomiędzy dłużnikiem i wierzycielem, czyli zastrzegającym (tzw. stosunek pokrycia) oraz pomiędzy wierzycielem a osob1 trzecią (tzw. stosunek waluty).

W ocenie Sądu pozwany stał się względem powoda dłużnikiem w ramach stosunku zapłaty, który to stosunek nie ma charakteru abstrakcyjnego względem osoby trzeciej, gdyż ma podstawę prawną w stosunku pokrycia.

Na pozwanym ciążył obowiązek spełnienia świadczenia na rzecz powoda w wysokości stanowiącej równowartość ceny, jaką uzyskałby ze sprzedaży działki, do dnia 31 grudnia 2009 roku. Zastrzeżenie nie określało daty ustalenia wartości nieruchomości, a jednocześnie spełnienie świadczenia nie było uzależnione od faktycznej czynności sprzedaży nieruchomości. Celem zastrzeżenia było bowiem zabezpieczenie sytuacji majątkowej powoda w dłuższej perspektywie czasu, co wynikało z zamiaru podziału majątku rodziców za ich życia, ale tak, aby każdy z braci otrzymał przysporzenie, przy czym w chwili darowizny w 1993 r. powód był niepełnoletni. Z tego powodu wysokość świadczenia została określona poprzez wartość nieruchomości, która jest zmienna w czasie i odnosi się bezpośrednio do jednego z przedmiotów darowizny uzyskanej przez pozwanego. W konsekwencji w ocenie Sądu zastrzeżenie to należy interpretować w oparciu o aktualną dla chwili jego realizacji wartość nieruchomości. Taka interpretacja zgodnie z wolą darczyńców pozwala na najpełniejsze zabezpieczenie interesu powoda. Natomiast daty ustalenia wartości nie stanowi, wbrew stanowisku pozwanego, data ukończenia przez powoda 25 - ego roku życia, bowiem ta wyznaczała jedynie termin na wykonanie zobowiązania. Poza tym przyjęcie wartości na ten właśnie moment czyniłby w istocie niemożliwym ustalenie wartości przy skorzystaniu z zastrzeżenia przez powoda przed tą datą.

Postępowanie dowodowe wykazało, że wartość nieruchomości określonej w zastrzeżeniu pozwanego według aktualnego stanu i aktualnych cen wynosi 281.600 zł. Dokonana przez pozwanego i jego żonę sprzedaż przedmiotowej nieruchomości za kwotę 210.000 zł miała co prawda miejsce, gdy pozwany pozostawał już w zwłoce z wykonaniem zastrzeżenia, jednak wówczas sam pozwany go nie zrealizował. W konsekwencji, skoro wartość nieruchomości dotyczy momentu faktycznego skorzystania z zastrzeżenia, miarodajną wartością stanowi wartość najbardziej aktualna, tj. wartość ustalona w toku niniejszego postępowania.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia, przy czym nie wskazał, jaki okres czasu wziął pod uwagę.

Właściwy w tym wypadku jest dziesięcioletni termin przedawnienia, wynikający z art. 118 kc w związku z art. 5 ust. 2 zd. 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) i upłynąłby z dniem 31 grudnia 2019 r., w sprawie nastąpiło jednak przerwanie biegu przedawnienia co do części roszczenia. Bieg przedawnienia przerywa się bowiem przez każdą czynność przed sądem, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Czynnością przerywającą bieg przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 kc) jest zaś wniosek uprawnionego o zawezwanie obowiązanego do próby ugodowej. Skutek w postaci przerwania biegu przedawnienia następuje także wtedy, gdy do zawarcia ugody nie doszło. Niestawiennictwo na posiedzenie sądu nie znosi bowiem skutków złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Przy czym zawezwanie do próby ugodowej (art. 185 kpc) może prowadzić do przerwania biegu przedawnienia roszczenia, jeżeli w treści wniosku w sposób jednoznaczny oznaczono przedmiot żądania i jego wysokość. Złożenie wniosku o przeprowadzenie posiedzenia pojednawczego jest bowiem także dochodzeniem roszczenia, skoro w ten sposób może być osiągnięty cel, jakiemu służy dochodzenie roszczenia poprzez wniesienie pozwu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16 kwietnia 2014 r., V CSK 274/13). Wniosek nie przerywa zaś przedawnienia co do innych roszczeń, które mogą wynikać z tego samego stosunku prawnego, ani ponad kwotę w zawezwaniu określoną (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 lipca 2017 r., I CSK 716/16). Powyższego nie zmienia okoliczność, że powód mógł nie znać pełnej wysokości przysługujących mu roszczeń. Wiedza wierzyciela o istnieniu wierzytelności i jej wysokości nie jest co do zasady konieczna do tego, aby biegło przedawnienie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2021 r., I (...) 258/21). Niemniej nie było przeszkód, aby powód jeszcze przed wszczęciem postępowania pojednawczego upewnił się co do wysokości należnych roszczeń.

W konsekwencji zawezwanie do próby ugodowej dokonane w dniu 31 grudnia 2019 r. skutecznie przerwało bieg przedawnienie w stosunku do kwoty objętej tym zawezwaniem, tj. 250.000 zł i wobec tej kwoty przedawnienie zaczęło biec na nowo. Roszczenie ponad tę kwotę uległo natomiast przedawnieniu z upływem 31 grudnia 2019 r., tj. w dniu następnym. Powód rozszerzył powództwo ponad kwotę 250.000 zł już po tym terminie.

W konsekwencji zarzut przedawnienia pozwanego należało uznać za zasadny w części, tj. co do kwoty 31.600 zł.

Mając na uwadze powyższe, Sąd zasądził od pozwanego B. N. na rzecz powoda M. N. kwotę 250.000 zł, a w pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił.

O odsetkach od powyższej kwoty Sąd orzekł na podstawie art. 481 kc, określając początek ich biegu na dzień 19 września 2020 roku jako następny po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu. W ocenie Sądu brak było podstaw do zasądzenia odsetek od 2010 roku skoro odsetki te zostały zasądzone od kwoty ustalonej na 2022 rok, znacznie odbiegającej już choćby z uwagi na samą wartość siły nabywczą pieniądza od kwoty możliwej do uzyskania w 2010 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 kpc w zw. z art. 98 § 2 kpc i art. 99 kpc, dokonując ich stosunkowego rozdzielenia, albowiem żądania powoda zostały uwzględnione w części wynoszącej 89 % (uwzględniono 250.000 zł z 281.600 zł).

Niezbędne koszty procesu poniesione przez powoda wyniosły łącznie 10.817 zł, na co składa się: 10.800 zł - wynagrodzenie pełnomocnika oraz 17,00 zł - opłata skarbowa od dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa.

Pozwany poniósł wydatki w tej samej wysokości 10.817 zł na którą składają się: 10.800 zł - wynagrodzenie pełnomocnika i 17,00 zł - opłata skarbowa od pełnomocnictwa. Tym samym uzasadnione wynikiem procesu koszty powoda, po zaokrągleniu wyników obliczeń do pełnego złotego, wyniosły kwotę 9.627 zł (10.817 zł x 89%), a uzasadnione koszty procesu pozwanego wyniosły 1.190 zł (10.817 zł x 11%). Różnica między uzasadnionymi kosztami procesu poniesionymi przez każdą stronę, wynosząca 8.437 zł została zasądzona od pozwanego na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 zd. 1 kpc Sąd nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 12.500 zł tytułem opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa (250.000 zł x 5%) oraz kwotę 2.936,56 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo ze Skarbu Państwa.

Sędzia SO Alina Gąsior

z/ odpis doręczyć pełnomocnikowi pozwanego