Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 grudnia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący	Sędzia Ewa Tomczyk
Protokolant	st.sekr.sąd. Dorota Piątek

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2021 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S. i I. S.

przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej we W.

o ustalenie

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powodów M. S. i I. S. solidarnie na rzecz pozwanego (...) Bank Spółki Akcyjnej we W. kwotę 5.417,00 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sędzia Ewa Tomczyk

Sygn. akt I C 1079/21

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 21 lipca 2021 roku skierowanym przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej we W. powodowie M. S. i I. S. uznanie umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 24 sierpnia 2004 roku za nieważną w całości, z uwagi na klauzule niedozwolone ustalające zasady dotyczące ustalenia wartości kredytu, wypłaty kredytu oraz jego spłaty (§ 1 ustęp l , § 3 ustęp 2, § 6 ustęp 3,4,5) oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w stawce podwójnej wraz z odsetkami za opóźnienie w płatności od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik strony pozwanej wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie solidarnie od powodów zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie M. S. i I. S. w dniu 24 sierpnia 2004 r. zawarli z poprzednikiem prawnym strony pozwanej (...) Bankiem S.A. w P. umowę kredytu hipotecznego nr (...). Na wniosek kredytobiorców Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 38.532,11 zł na okres 360 miesięcy na zakup lokalu mieszkalnego. Kredyt był nominowany do (...) wg kursu kupna walut dla (...) obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości kredytu (§ 1 i 2 umowy).

Kredyt został wypłacony w jednej transzy w terminie 1 miesiąca od zawarcia umowy w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości transzy na (...) wg kursu kupna walut dla (...) ustalanego przez Bank i obowiązującego w Banku w dniu wypłaty środków (3 ust. 1i 2 umowy).

Zgodnie z § 6 ust. 3,4 i 5 umowy wysokość rat kapitałowo - odsetkowych była ustalana po przeliczeniu kwoty wypłaconego kredytu w (...) stosownie do § 3 ust. 1 i 2. Raty kredytu wraz odsetkami były płatne w złotych w kwocie stanowiącej równowartość (...) zgodnie z harmonogramem spłat. Jako datę spłaty raty kredyt przyjmowany był dzień wpływu środków na rachunek banku. Kwota wpłaty raty w złotych przeliczana była na (...) wg kursu sprzedaży obowiązującego w NBP na dzień przed datą wpływu środków do Banku.

(dowód: umowa kredytu hipotecznego -k. 64-67)

Powodowie dokonali całkowitej spłaty udzielonego im kredytu w związku ze sprzedażą mieszkania, na zakup którego kredyt został udzielony. Pismem z dnia 27 listopada 2013 roku Bank dokonał rozliczenia umowy kredytowej, w którym potwierdził, iż powodowie dokonali całkowitej spłaty udzielonego powodom kredytu, a łączna kwota wpłat wyniosła 18.638,69 CHF. Na rachunku powstała nadpłata w kwocie 16,82 CHF, która po przeliczeniu wyniosła 59.39 zł. Kwota ta została zwrócona powodom przez Bank.

(dowód: pismo z dnia 27 listopada 2013 roku -k. 63, przesłuchanie powodów- k. 146 - 147)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powodowie domagali się ustalenia nieważności umowy powołując się na występowanie w umowie kredytu zawartej z poprzednikiem prawnym strony pozwanej niedozwolonych postanowień dotyczących zasad określania kwoty kredytu oraz rat kredytu w oparciu o kursy (...) ustalane przez Bank zawarte w § 1 ust. 1, § 3 ust. 2 i § 6 ust. 3, 4, 5 umowy, wywodząc z odwołaniem się przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. że postanowienia te jako nie uzgadniane indywidualnie z powodami nie wiążą ich, a co za tym idzie, że są podstawy do uznania przedmiotowej umowy za nieważną. W tym stanie rzeczy w pierwszej kolejności rozważyć należało, jaki jest charakter umowy kredytowej, czy umowa kredytowa jest ważna i czy wskazywane przez powodów postanowienia miały charakter niedozwolony.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 – 4 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidulanie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanej konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Sąd podziela zarzuty powodów co do tego, że wskazane przez nich postanowienia umowne zawierające mechanizm indeksacji są niedozwolonymi postanowieniami umownymi bowiem nie były indywidualnie ustalane, co wynika z samego charakteru zawartej umowy – opartej o treść stosowanego przez bank wzorca umownego. Rację mają także powodowie, że klauzula kształtująca mechanizm indeksacji określa główne świadczenie kredytobiorcy, i dotyczy to także postanowień stanowiących część mechanizmu indeksacji, określające sposób oznaczenia kursu miarodajnego dla przeliczenia walutowego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, z dnia 7 listopada 2019 r. IV CSK 13/19, z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18).

Następstwem wprowadzenia do umowy łączącej strony mechanizmu indeksacji kredytu do waluty obcej było również rażąco nierównomierne rozłożenie pomiędzy stronami ryzyka wynikającego z wyrażenia wysokości zobowiązania konsumenta w walucie obcej, której kurs podlega nieograniczonym zmianom. Ryzyko to ponosi w zasadzie wyłącznie kredytobiorca –konsument, albowiem wysokość jego zobowiązania może osiągnąć niczym nieograniczoną wysokość wraz ze spadkiem wartości waluty krajowej w stosunku do waluty denominacji, a ponadto może to nastąpić na każdym etapie długoletniego wykonywania umowy.

Nie są również jednoznaczne postanowienia klauzuli indeksacyjnej dotyczące kursów walut – czyli postanowienia wprowadzające ryzyko spreadów walutowych.

W rezultacie należało przyjąć, że zakwestionowane przez powodów postanowienia umowne wprowadzające mechanizm indeksacji zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest już pogląd, że postanowienia umów o kredyt indeksowany do walut obcych, pozostawiające bankowi swobodę przy ustalaniu kursów wymiany walut stosowanych przy rozliczaniu kredytu, są niedozwolone. Mechanizm ustalania przez bank kursu (...) przewidziany w umowie kredytu hipotecznego zawartej z powodami pozostawał bankowi swobodę w ustalaniu tego kursu zarówno dla potrzeb przeliczenia kwoty udzielonego kredytu na walutę (...) jak również na potrzeby przeliczenia rat kapitałowo- odsetkowych na walutę polską a umowa nie zawierała kryteriów ustalania tego kursu.

Opisane wyżej konstrukcje prowadzą do rażącego naruszenia interesów konsumenta, gdyż brak jest sprawiedliwego i uczciwego wyważenia praw i obowiązków stron umowy, a jednocześnie konsument nie dysponuje, zgodnie z postanowieniami umowy, żadnym instrumentem, który pozwoliłby mu na ograniczenie ponoszonego ryzyka na kursowego, a w szczególności zmianę sposobu wykonywania umowy wraz z niekorzystnym ukształtowaniem się kursu walut w sposób pozwalający na przywrócenie sprawiedliwego i uczciwego wyważenia praw i obowiązków stron umowy.

Także Sąd Okręgowy podziela pogląd, że skutkiem abuzywności powyższych postanowień umownych jest ich całkowita bezskuteczność - i nie ma możliwości zastąpienia niedozwolonych postanowień postanowieniami „kursowymi” wynikającymi z przepisów prawa, bowiem takie nie istnieją oraz że z uwagi na to, że powodowie spłacili całe zobowiązanie wynikające z przedmiotowej umowy ustalenie bezskuteczności umowy nie zagraża interesom kredytobiorców – konsumentów.

Mimo powyższego brak było podstaw do ustalenia nieważności umowy kredytu – ustalenia nieistnienie stosunku wynikającego z takiej umowy, bowiem powodowie nie wykazali, że mają interes prawny w takim ustaleniu.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. przesłanką zasadności powództwa o ustalenie jest istnienie interesu prawnego w zgłoszeniu żądania ustalenia.

Niezbędnym warunkiem dopuszczalności uwzględnienia powództwa o ustalenie jest wykazanie interesu prawnego. Interes ten jest przesłanką materialno – prawną tego powództwa, a zatem w razie braku tego interesu powództwo jako bezzasadne podlega oddaleniu.

Interes ten jest rozumiany jako obiektywna, w świetle obowiązujących przepisów prawnych, wywołana rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzeba ochrony prawnej, to jest potrzeba uzyskania określonej treści wyroku (por. Tadeusz Rowiński, „Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym”, Wydawnictwo Prawnicze 1971, s. 26). Obiektywna potrzeba ochrony uzasadniająca interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje z reguły wówczas, gdy istnieje niepewność prawa lub stosunku prawnego.

Niepewność ta może wynikać z wielu przyczyn – może być wynikiem spodziewanego kwestionowania praw lub kwestionowanie istnienia stosunku prawnego.

Jednocześnie w orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że interes prawny nie występuje w tych sytuacjach, w których występuje równocześnie – obok- także inna forma ochrony prawnej powoda – stąd możliwość wytoczenia powództwa o zasądzenie wyklucza po stronie powoda istnienie interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie naruszonego prawa lub stosunku prawnego (por. następujące orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 19.01.1993 r., I CR 2/93, nie publ., z dnia 13.04.1965 r. II CR 266/64, OSP 1966, z. 7-8, poz. 166, z dnia 8.02.1973 r., III CZP 12/72, OSN 1974, z. 4, poz. 60, z dnia 11.01.1972 r., I CR 388/71, (...)).

W takiej sytuacji wytoczenie powództwa opartego na podstawie art. 189 k.p.c. byłoby niecelowe wobec możliwości skorzystania z właściwej i skuteczniejszej formy ochrony prawnej w postaci innego powództwa – albo wręcz zbędne – ustalenie to bowiem byłoby obojętne dla ochrony sfery prawnej powoda (por. Tadeusz Rowiński, „Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym”, Wydawnictwo Prawnicze 1971, s. 74 i 106).

W sprawie, w której interes prawny stanowi przesłankę powództwa, na podmiocie podejmującym daną czynność spoczywa ciężar wykazania interesu prawnego, jest on obowiązany przytoczyć fakty uzasadniające ten interes a na sądzie obowiązek zbadania, czy podejmujący daną czynność ma interes prawny.

W ocenie Sądu powodowie nie wykazali interesu w ustaleniu nieważności umowy kredytu zawartej z pozwanym. Nie ulega przy tym wątpliwości, że łączący strony długoterminowy stosunek prawny został wykonany – powodowie spłacili w całości zobowiązanie wynikające z umowy kredytu, a potwierdzeniem powyższego sąd nie tylko zeznania powodów ale i pismo pozwanego z dnia 27.11.2013 r. Zatem twierdzenie pełnomocnika powodów zawarte w jego złożonym już po zamknięciu rozprawy piśmie z dnia 10.12.2022 r., że umowa trwa nadal do 2034 r. są całkowicie gołosłowne. Skoro umowa została już wykonana a powodom przysługują roszczenia o zapłatę w związku z bezskutecznością umowy oparte na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu, powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy, co skutkowało oddaleniem powództwa.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowił przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. - ponieważ powodowie przegrali sprawę, obciąża ich obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez stronę pozwaną w postaci kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 5.400 zł (ustalonych stosownie do § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie – Dz.U. poz. 1800 ze zm.) i wydatku na opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Sędzia Ewa Tomczyk