Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący	Sędzia SO Alina Gąsior
Protokolant	sekr. sąd. Izabela Małgorzaciak

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2024 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa E. W., M. W.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w G.

o zapłatę i ustalenie

1.  ustala, że nie istnieje pomiędzy stronami stosunek prawny kredytu wynikający z umowy kredytu nr (...) z dnia 5 maja 2008 roku zawartej pomiędzy powodami E. W. i M. W. a (...) Bank S.A. z siedzibą w G.;

2.  zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. na rzecz powodów E. W., M. W. łącznie kwotę 60.138,51 (sześćdziesiąt tysięcy sto trzydzieści osiem 51/100) złotych oraz kwotę 36.020,58 CHF (trzydzieści sześć tysięcy dwadzieścia 58/100) (...) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 września 2021 roku do dnia zapłaty ;

3.  zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. na rzecz powodów E. W., M. W. kwotę 19.934,00 (dziewiętnaście tysięcy dziewięćset trzydzieści cztery 00/100) złotych tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 18.900,00 (osiemnaście tysięcy dziewięćset 00/100) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienia od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 1210/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 3 sierpnia 2020 roku powodowie E. W. i M. W., reprezentowani przez pełnomocnika, wnieśli przeciwko pozwanemu Bankowi (...) S.A. z siedzibą w G. o:

1.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powoda kwoty 90.075,17 zł tytułem nienależnie pobranych przez pozwanego rat kapitałowo – odsetkowych w wyższej wysokości niż powinien on spłacić w okresie od 19.08.2010 r do dnia 18.03.2020 r wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31.05.2020 r do dnia zapłaty,

2.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powoda kwoty 16.406,73 zł tytułem nienależnie pobranych świadczeń z tytułu opłaty manipulacyjnej wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31.05.2020 r do dnia zapłaty,

3.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powoda kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, że w dniu 6 maja 2008 roku zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bankiem S.A. z siedzibą w G. umowę kredytu o kredyt hipoteczny indeksowany kursem (...) opiewający na kwotę 314.175,40 zł na okres 360 miesięcy.

Aneksem zawartym w dniu 14.10.2013 roku strony postanowiły, że spłata kredytu może być dokonywana w złotych polskich lub w walucie, do której indeksowany jest kredyt. Przepis par. 2 ust 4 zawierał zapis o konieczności uiszczania opłaty manipulacyjnej. Powodowie zawarli umowę jako konsumenci, na wzorcu umownym stosowanym przez bank. W trakcie czynności poprzedzających zawarcie umowy pominięto kwestie związane z mechanizmami zmiany kursów, natomiast zapewniano powodów o stabilności waluty. Nie poinformowano powodów w sposób jasny i zrozumiały o ryzyku wiążącym się z zawarciem kredytu indeksowanego. Nie poinformowano także powodów o stosowaniu dwóch różnych kursów, do ustalania kwoty kapitału i spłaty rat kredytu. Pozwany nie przedstawił także powodom informacji dotyczących opłaty manipulacyjnej pobieranej z tytułu przekroczenia dopuszczalnego wskaźnika obciążenia nieruchomości kredytem. Powodom nie przedstawiono sposobu wyliczenia wysokości opłaty ani ogólnych warunków umowy ubezpieczenia. Powodowie nie mieli możliwości negocjowania warunków umowy. W chwili podpisywania umowy i w okresie późniejszym faktyczna wysokość zobowiązania pozostała nieznana.

Powodowie wskazali, że w treści umowy znajdują się postanowienia abuzywne zawarte w § 1 ust. 1, § 7 ust. 2, § 10 ust. 8 oraz w § 17 w zakresie klauzuli waloryzacyjnej a także w § 2 ust. 4 umowy w zakresie opłaty manipulacyjnej.

Zdaniem powodów kwestionowane zapisy w umowie są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interes powodów.

Powodowie wskazali też, że opłata manipulacyjna jest rodzajem opłaty nieprzewidzianej w ustawie prawo bankowe.

W odpowiedzi na pozew Bank (...) S.A. z siedzibą w G., reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwany zakwestionował roszczenie dochodzone pozwem w całości. Pozwany zaprzeczył, aby przedstawiciel banku zapewniał stronę powodową o stabilności kursu (...) i nie poinformował powodów w sposób zrozumiały o ryzyku związanym z zawarciem kredytu indeksowanego. Doradca zapoznał powodów z ryzykiem, co powodowie potwierdzili podpisując oświadczenie. Umowa kredytu indeksowanego jest przewidziana w Prawie bankowym i umowa zawarta pomiędzy stronami stanowiła właśnie taki rodzaj umowy.

Pozwany zaprzeczył, aby Bank ustalał kursy walut w sposób arbitralny, ponieważ od 2003 roku kursy walut w Tabeli Kursów ustalane są w sposób ściśle określony.

Zdaniem pozwanego postanowienia regulujące mechanizm indeksacji były przedmiotem indywidualnych ustaleń pomiędzy stronami, co wynika z treści par. 11 ust. 3 umowy. Powodowie mieli możliwość spłaty kredytu bezpośrednio we frankach szwajcarskich, co eliminowało ryzyko związane ze zmianą kursu waluty.

Pozwany wskazał, że powodowie we wniosku kredytowym podali, że wnioskują o kredyt udzielony w PLN, który ma zostać indeksowany kursem (...). Wraz z wnioskiem strona powodowa złożyła oświadczenie o zapoznaniu się z ryzykiem związanym z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, będąc uprzednio poinformowana o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej. Strona powodowa miała możliwość zapoznania się z treścią umowy kredytu, co potwierdziła składając oświadczenie.

Pozwany podniósł również, że strona powodowa miał dostęp do historii spłat księgowanych i realizowanych na rachunku kredytu oraz aktualnego salda kredytu za pośrednictwem systemu bankowości elektronicznej.

Zdaniem pozwanego, powodowie już od 17 grudnia 2008 roku mogli spłacać kredyt bezpośrednio w (...), co gwarantował pkt 5.2.4. Rekomendacji wydanej przez Komisję nadzoru Finansowego w dniu 17 grudnia 2008 roku.

Pozwany zaprzeczył, aby umowa kredytu zawierała klauzule abuzywne, a jednocześnie wskazał, że indeksacja kredytu została wprost dopuszczona przez ustawodawcę w przepisie art. 69 ust. 1 pkt. 4a oraz ust. 3.

Zdaniem pozwanego strona powodowa nie wykazała, aby kursy (...) stosowane przy wypłacie kredytu oraz przy spłacie rat był sprzeczne z dobrymi obyczajami. W paragrafie 17 umowy wskazane zostało w jaki sposób ustalane są kursy w Tabeli Kursów. Wbrew twierdzeniom powodów kurs, po którym obliczano wysokość kredytu lub raty kredytu nie był ustalany dowolnie, lecz odbywał się według ściśle określonych zasad.

Pozwany podniósł również, że strona powodowa miała rzeczywisty wpływ na treść kwestionowanych postanowień umowy i miała możliwość negocjowania postanowień umowy. Pozwany zaznaczył również, że bezzasadny jest zarzut naruszenia obowiązku informacyjnego Banku. Przy składaniu wniosku strona powodowa złożyła oświadczenie, że udzielono jej informacji o ryzyku kursowym i że jest świadoma ryzyka walutowego.

Pozwany podniósł także zarzut częściowego przedawnienia roszczenia, a mianowicie w zakresie kwot składających się na sumę roszczenia z pkt 1 pozwu, wymagalnych przed dniem 27 lipca 2010 roku.

W piśmie złożonym w dniu 27 sierpnia 2021 roku pełnomocnik powodów dokonał zmiany powództwa i :

1. rozszerzył żądanie pozwu w ten sposób, że wystąpił z nowymi żądaniami obok dotychczasowego (pkt 1. oraz l. petitum pozwu), a mianowicie wniósł o:

a) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty: 60.138,51 zł (słownie: sześćdziesiąt tysięcy sto trzydzieści osiem złotych 51/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu niniejszego pisma pozwanej do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwaną od strony powodowej w walucie PLN w okresie od dnia 19.09.2011 r. do dnia 18.03.2020 r.

b) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty: 36.020,58 CHF (słownie: trzydzieści sześć tysięcy dwadzieścia franków szwajcarskich 58/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu niniejszego pisma pozwanej do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwaną od strony powodowej bezpośrednio w walucie indeksacji w okresie od dnia 19.09.2011 r. do dnia 18.03.2020 r.

c) ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...) z dnia 05.05.2008 r.

Strona powodowa wskazała, że zgłoszone roszczenia stanowią żądania konkurencyjne względem dotychczasowego żądania pozwu. W konsekwencji strona powodowa wnosi, by zostały one rozpoznane przez Sąd w pierwszej kolejności jako tzw. żądanie główne zmienionego pozwu.

Na skutek powyższego rozszerzenia powództwa żądaniu pozwu nadany został ostateczny kształt, zgodnie z którym strona powodowa wnosi o:

- zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 60.138,51 zł (słownie: sześćdziesiąt tysięcy sto trzydzieści osiem złotych 51/100) tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwaną od strony powodowej w walucie PLN w okresie od dnia 19.09.2011 r. do dnia 18.03.2020 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu niniejszego pisma pozwanej do dnia zapłaty;

- zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 36.020,58 CHF (słownie trzydzieści sześć tysięcy dwadzieścia franków szwajcarskich 58/100) tytułem zwrotu nienależnych świadczeń pobranych przez pozwaną od strony powodowej bezpośrednio w walucie indeksacji w okresie od dnia 19.09.2011 r. do dnia 18.03.2020 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia następującego po dniu doręczenia odpisu niniejszego pisma pozwanej dnia zapłaty,

- ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...) z dnia 05.05.2008 r.;

ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia żądania głównego i uznania przez Sąd umowy zawartej przez strony za zgodną z prawem i mogącą dalej obowiązywać w kształcie pozbawionym zapisów abuzywnych, przy jednoczesnym przyjęciu braku podstaw do dochodzenia przez stronę powodową zwrotu świadczeń nienależnych spełnionych w walucie obcej bezpośrednio w tej walucie, powodowie wnieśli o:

- zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 90 075,17 zł (słownie: dziewięćdziesiąt tysięcy siedemdziesiąt pięć złotych 17/100) tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej w związku z pobraniem środków tytułem spłaty kredytu w zawyżonej wysokości w okresie od 19.08.2010 r. do 31.05.2020 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31.05.2020 r. do dnia zapłaty;

- zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 16 406,73 zł (słownie: szesnaście tysięcy czterysta sześć złotych 73/100) tytułem nienależnie pobranych świadczeń z tytułu opłaty manipulacyjnej w dniach 04.07.2011 r., 22.05.2014 r., 29.05.2017 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 31.05.2020 r. do dnia zapłaty;

Strona powodowa podkreśliła, że dokonując zmiany powództwa jednocześnie podtrzymuje pierwotne żądanie pozwu, jedynie zmieniając jego charakter na żądanie ewentualne względem żądań zgłaszanych w pkt. 1 powyżej, co nie skutkuje jego cofnięciem w jakimkolwiek zakresie.

Zgłoszone rozszerzeniem pozwu żądanie zasądzenia kwoty w PLN oparte jest na podstawie faktycznej i prawnej nieważności kwestionowanej umowy kredytowej w całości. Na skutek nieważności przedmiotowej umowy całość środków pobranych przez pozwaną od strony powodowej uznać należałoby za świadczenia nienależne, których zwrotu strona powodowa może się domagać na podstawie treści art. 405 k.c. w zw. z treścią art. 410 k.c.

W okresie od 19.09.2011 r. do dnia 18.03.2020 r. pozwana pobrała od strony powodowej tytułem realizacji kwestionowanej umowy kredytu świadczenia na łączną kwotę 60.138,51 zł. Żądanie zasądzenia kwoty w PLN wyrażone w pkt 1 lit a) niniejszego rozszerzenia pozwu obejmuje tę właśnie kwotę, stanowiącą równowartość całości świadczeń pobranych przez pozwaną od strony powodowej w walucie PLN we wskazanym okresie.

Zgłoszone rozszerzeniem pozwu żądanie zasądzenia określonej kwoty w (...) oparte jest na dwóch wzajemnie wykluczających się podstawach faktycznych i prawnych:

• nieważności kwestionowanej umowy kredytowej w całości, zgodnie z argumentacją prawną prezentowaną w dalszej części uzasadnienia niniejszego pisma;

• częściowej bezskuteczności kwestionowanej umowy w zakresie zawartych w niej postanowień, które powinny zostać uznane za niedozwolone (nieuczciwe), a zatem nie wiążące strony powodowej z mocy prawa i ze skutkiem ex tunc, przy jednoczesnym utrzymaniu umowy w mocy w pozostałej części.

W zakresie pierwszej wskazanej podstawy faktycznej i prawnej pełnomocnik powodów podkreślił, że na skutek nieważności kwestionowanej umowy całość środków pobranych przez pozwaną od strony powodowej uznać należałoby za świadczenia nienależne, których zwrotu strona powodowa może się domagać na podstawie treści art. 405 k.c. w zw. z treścią art. 410 k.c.

Pozwana pobrała od strony powodowej w okresie objętym przedmiotowym żądaniem rozszerzenia pozwu kwotę 36.020,58 CHF. W przypadku uznania kwestionowanej umowy kredytu za nieważną, całość powyższych środków uznać należy za świadczenie nienależne i to właśnie ta kwota została objęta żądaniem zgłoszonym niniejszym rozszerzeniem pozwu.

W zakresie drugiej wskazanej podstawy faktycznej i prawnej strona powodowa wskazała, że na skutek uznania klauzuli indeksacyjnej za niedozwoloną, a w konsekwencji eliminacji z kwestionowanej umowy kredytu mechanizmu przeliczenia świadczeń do waluty (...), pozostaje również odpadnięcie podstawy do pobierania przez pozwaną jakichkolwiek świadczeń w walucie (...) w toku jej wykonywania.

Powodowie wskazali, że po dacie wniesienia powództwa, dominującym w orzecznictwie stała się interpretacja przepisu art 358' k.c. przemawiająca za tym, że roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w przypadku pobrania świadczeń nienależnych w walucie obcej winno się dochodzić w walucie i wysokości tożsamej, z wysokością i walutą w jakich nienależnie środki zostały pobrane.

Przyjmując powyższą interpretację, całość środków pobranych przez pozwaną w walucie (...) uznać należy za jej bezpodstawne wzbogacenie względem strony powodowej, podlegające zwrotowi na rzecz konsumenta.

Strona powodowa podkreśliła, że obie wskazane powyżej podstawy prawne wzajemnie się wykluczają, gdyż umowa nie może być jednocześnie ważna co do zasady i bezwzględnie nieważna w całości. Jednakże w zakresie przedmiotowego żądania zarówno w przypadku całkowitej nieważności umowy, jak również jej częściowej bezskuteczności, świadczenia objęte nim pozostawałyby świadczeniami nienależnymi. Tym samym dla uwzględnienia żądania zapłaty kwoty (...) objętej rozszerzonym żądaniem pozwu wystarczające jest przyjęcie zasadności którejkolwiek z przytoczonych podstaw faktycznych.

Strona powodowa wniosła, aby Sąd w pierwszej kolejności ocenił żądanie zapłaty kwoty określonej w (...) na podstawie okoliczności faktycznych przytoczonych w niniejszym piśmie, tj. uwzględnił powództwo o jej zapłatę na tej podstawie, że zawarta umowa kredytu jest bezwzględnie nieważna w całości.

Natomiast w przypadku uznania, że strony są związane stosunkiem prawnym kredytu co do zasady, strona powodowa wnosi aby Sąd ocenił postanowienia umowy dotyczące indeksacji pod kątem ich abuzywności, a następnie ocenił zasadność żądania o zwrot kwoty określonej w (...) w odniesieniu do treści umowy nie dającej pozwanej podstaw do pobierania jakichkolwiek świadczeń w walucie obcej.

Podstawa faktyczna żądania o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego kredytu w zakresie ustalenia, że zawarta przez strony umowa kredytu jest nieważna w całości jest tożsama jak w przypadku żądań kondykcyjnych (żądania zwrotu świadczeń). W ramach żądania zapłaty dodatkową przesłankę rozstrzygnięcia stanowi fakt, że powodowie wykonywali na rzecz pozwanej i jego poprzednika prawnego określone świadczenia na podstawie umowy, która jest bezwzględnie nieważna w całości.

Nieważna czynność prawna nie kreuje natomiast sama w sobie określonych praw i obowiązków po jednej lub obu stronach czynności prawnej. Należy bowiem uznać, że roszczenia kondykcyjne są wynikiem dwóch zdarzeń — nie tylko samego zawarcia umowy ale również wykonywania świadczeń.

Co do kształtu żądania o ustalenie strona powodowa wskazuje, że w myśl art. 189 k. p. c. przedmiotem powództwa o ustalenie jest istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa. Żądanie pozwu o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego powinno zatem dokładnie określać ten stosunek, zarówno pod względem przedmiotowym jak i podmiotowym. Wobec braku legalnej definicji „stosunku prawnego" należy przyjąć, że chodzi o taki stosunek, w którym istnieją prawa podmiotowe i odpowiadające im obowiązki, które zostały określone przez dyspozycję normy prawa cywilnego.

Strona powodowa wskazała, ze żądanie zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy, a termin spełnienia takiego świadczenia ustala się na podstawie art. 455 k.c.

W odpowiedzi na zmianę powództwa pozwany bank wniósł o oddalenia powództwa również w zakresie zmodyfikowanym.

Pozwany podtrzymał wszelkie dotychczas zgłoszone twierdzenia dotyczące podstawy faktycznej i prawnej zarzutów obronnych przeciwko żądaniom kredytobiorców. Pozwany powołał się na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 29 kwietnia 2021 roku, podając, że (...) potwierdził, że sąd krajowy może ewentualnie usunąć z par. 17 umowy kredytu tylko element dotyczący marży Banku, w przypadku stwierdzenia jego abuzywności. Pozostałe elementy umowy powinny zostać zachowane. Zdaniem pozwanego z wyroku (...) wynikają dwie zasady, a mianowicie trwałości umowy i nakaz usunięcia z umowy tylko tego, co jest nieuczciwe. W ocenie pozwanego treść par. 17 umowy, po wykreśleniu z niego postanowienia o marży Banku pozostaje jasna, czytelna i zrozumiała. Nie wymaga żadnego uzupełnienia.

Pozwany podniósł, że powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy kredytu.

W dniu 28 grudnia 2021 roku Sąd wydał wyrok, w którym orzekł zgodnie z żądaniem pozwu (zmodyfikowanym w piśmie z dnia 27 sierpnia 2021 roku).

Od powyższego wyroku pozwany wniósł apelację.

Pozwany, w piśmie z dnia 19 grudnia 2022 roku skierowanym do Sądu Apelacyjnego w Łodzi zgłosił ewentualny zarzut zatrzymania świadczenia. Pozwany, na podstawie art. 496 w związku z art. 497 k.c. podniósł zarzut zatrzymania świadczenia, które w razie uwzględnienia roszczenia objętego powództwem przysługiwało będzie stronie powodowej od Banku, do czasu zaoferowania Bankowi zwrotu świadczenia w postaci kwoty wypłaconej kredytobiorcom – 310.000 zł albo zabezpieczenia roszczenia o jej zwrot.

Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2023 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Postanowieniem wydanym dnia 30 sierpnia 2023 roku Sąd udzielił powodom zabezpieczenia w zakresie roszczenia o ustalenie poprzez: wstrzymanie na czas trwania postępowania obowiązku dokonywania spłat rat kredytu określonych w umowie z dnia 6 maja 2008 roku zawartej pomiędzy powodami a (...) Bankiem S.A. z siedzibą w G., zakazanie pozwanemu złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu i zakazanie pozwanemu dokonywania wpisów w rejestrach prowadzonych przez Biuro (...) S.A. i (...) Banków (...) oraz do biur informacji gospodarczej o braku spłaty rat wynikających z zawartej umowy, zakazanie pozwanemu kierowania do powodów monitów oraz wezwań do zapłaty dotyczących braku spłaty rat wynikających z umowy kredytu.

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 5 maja 2008 roku pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w G. została zawarta umowa kredytu nr (...). Zgodnie z umową:

1. Bank udziela Kredytobiorcy Kredytu w kwocie 314.175,40 złotych polskich, indeksowanego kursem (...) zwanego dalej (...), na warunkach określonych w Umowie, a Kredytobiorca zobowiązuje się do wykorzystaniu Kredytu zgodnie z postanowieniami Umowy, zwrotu kwoty wykorzystanego Kredytu wraz z odsetkami, w terminach oznaczonych w Umowie oraz zapłaty Bankowi prowizji, opłat i innych należności wynikających z Umowy. Na kwotę Kredytu składa się:

a) kwota pozostawiona do dyspozycji Kredytobiorcy w wysokości 310.000,00 złotych polskich, przeznaczona na realizację celu określonego w ust. 2.,

b) koszty z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty pracy, opisanego w § 13, w wysokości 3.725,40 złotych polskich,

c) koszty z tytułu opłaty sądowej należnej za wpis hipoteki, opisanej w § 12 ust. 1, w wysokości 200,00 złotych polskich,

d) opłata z tytułu wyceny nieruchomości w wysokości 250,00 złotych polskich.

W dniu wypłaty saldo jest wyrażane w walucie do której indeksowany jest Kredyt według kursu kupna waluty do której indeksowany jest Kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., opisanej szczegółowo w § 17, następnie saldo walutowe przeliczane jest dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest Kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank SA, opisanej szczegółowo w §17.

2. Kredyt przeznaczony jest na cele konsumpcyjne Kredytobiorcy w kwocie 2. 800,00 złotych polskich oraz na spłatę następujących zobowiązań finansowych Kredytobiorcy:

a) Karta kredytowa w (...) SA

b) Karta kredytowa w (...) SA

c| Kredyt gotówkowy w (...) SA

d) kredyt budowlano-hipoteczny w (...) SA z dnia 27.09. 2006 r.

5. Spłata Kredytu wraz z odsetkami nastąpi w 360 równych miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych na zasadach określonych w § 10.

Zgodnie z paragrafem 2:

1. Oprocentowanie Kredytu na dzień sporządzenia Umowy wynosi 5,350 % w skali roku i stanowi sumę następujących pozycji: marży Banku niezmiennej w okresie trwania Umowy w wysokości 1,330 % oraz aktualnie obowiązującego indeksu L3, opisanego szczegółowo w § 8 oraz 1,25 punktu procentowego do czasu określonego w ust. 2

2. Po przedstawieniu w Banku odpisu z Księgi Wieczystej dla każdej nieruchomości opisanej w § 3 ust. 1 zawierającego prawomocny wpis Hipotek: na rzecz Banku zgodnie z postanowieniami § 12 ust. 1 oraz prawa osób wymienionych w § 3 ust. 1 do nieruchomości opisanych w § 3 ust. 1 i niezawierającego niezaakceptowanych przez Bank obciążeń, oprocentowanie Kredytu będzie obniżone o 1,250 punkt procentowy. Obniżenie oprocentowania nastąpi w tym samym dniu kalendarzowym miesiąca, w którym nastąpiła wypłata Kredytu la w przypadku wypłat w transzach -pierwszej transzy Kredytu, najbliższym po dniu, w którym został przedstawiony w Banku w/w odpis z KW dla każdej nieruchomości opisanej w § 3 ust. 1, Jeżeli wyplata Kredytu (a w przypadku wypłat w transzach - pierwszej transzy Kredytu) miała miejsce w dniu, który nie ma swojego odpowiednika w danym miesiącu, to zmiana oprocentowania nastąpi w ostatnim dniu kalendarzowym danego miesiąca.

3. Kredytobiorca jest zobowiązany do zapłaty prowizji za wcześniejszą spłatę Kredytu w wysokości 6.283,51 złotych polskich w przypadku dokonania nadpłaty lub nadpłat w wysokości łącznie przekraczającej 50 % kwoty przyznanego Kredytu, w ciągu pierwszych 3 lat liczonych od dnia wypłaty Kredytu, a w przypadku wypłat w transzach - pierwszej transzy Kredytu). W takiej sytuacji prowizja zostanie doliczona do salda Kredytu z dniem dokonania nadpłaty lub nadpłat i zostanie przeliczona na walutę, do której indeksowany jest kredyt po kursie sprzedaży obowiązującym w dniu dokonania czynności przez Bank. Przez nadpłatę rozumie się również całkowitą, wcześniejszą niż wynikającą z harmonogramu, spłatę kredytu w okresie, o którym mowa wyżej.

4. Z tytułu przekroczenia dopuszczalnego wskaźnika obciążenia (...) Kredytem, Kredytobiorca zobowiązany jest do zapłaty co trzy lata opłaty manipulacyjnej. Wysokość pierwszej opłaty manipulacyjnej wynosi 0,00 złotych polskich. Kwota ta zostanie uiszczona najpóźniej przed wypłatą Kredytu na rachunek (...) o numerze (...) prowadzony przez (...) Bank S.A. Każda kolejna opłata manipulacyjna będzie wynosiła 3,6% różnicy pomiędzy kwotą pozostającego do spłaty salda Kredytu, określoną w złotych polskich (w przypadku kredytów indeksowanych ustaloną według kursu spłaty Kredytu obowiązującego zgodnie z § 17, na ostatni dzień mijającego 3-letniego okresu kredytowania, a kwotą 301.040.00 złotych polskich. Obowiązek zapłaty opłaty manipulacyjnej ustaje, gdy w dacie jej płatności saldo zadłużenia obniży się do kwoty niższej lub równej kwocie określonej na końcu poprzedniego zdania, czyli przestanie przekraczać dopuszczalny wskaźnik obciążenia (...) Kredytem. Druga i każda kolejna opłata manipulacyjna będzie doliczana do salda kredytu z dniem powstania obowiązku jej uiszczenia. W przypadku kredytów indeksowanych przed doliczeniem, o którym mowa w poprzednim zdaniu opłata zostanie przeliczona na walutę, do której indeksowany jest Kredyt według kursu obowiązującego dla spłaty Kredytu, zgodnie z § 17.

5. W przypadku rezygnacji wszystkich ubezpieczonych Kredytobiorców z ochrony ubezpieczeniowej opisanej w § 13 ust. 8 - 14 w ciągu pierwszych 12 miesięcy od uruchomienia Kredytu, a w przypadku wypłat w transzach - pierwszej transzy Kredytu, oprocentowanie, o którym mowa w § 2 ust. 1 zostanie zwiększone o 0,35 punktu procentowego, począwszy od najbliższego Terminu Płatności następującego po dostarczeniu do Banku pisemnego oświadczenia Kredytobiorcy o rezygnacji z ubezpieczenia.

W paragrafie 3 umowy uregulowane zostało zabezpieczenie spłaty kredytu:

1. Nieruchomością w rozumieniu postanowień umowy jest: działka nr ewid. (...) położna w miejscowości W. ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...)

2. Prawnym zabezpieczeniem spłaty Kredytu z uwzględnieniem postanowień § 12 jest:

a) Hipoteka kaucyjna w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu określonej w § 1 ust. 1, zwana dalej Hipoteką wpisana w Księdze Wieczystej prowadzonej dla (...) zgodnie z postanowieniami § 12,

b) Cesja na rzecz Banku wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia (...) zgodnie z § 12 ust 4 i 5

c) Ubezpieczenie, o którym mowa w § 13 ust 8-14,

Część ogólna umowy regulowała w §7 wypłatę kredytu:

1. Z zastrzeżeniem postanowień § 18 ust. 3, wypłata Kredytu nastąpi jednorazowo w terminie nie dłuższym niż 5 dni roboczych, po spełnieniu warunków określonych w § 4 Umowy i otrzymaniu przez Bank wniosku o wypłatę, sporządzonego prawidłowo przez Kredytobiorcę na formularzu, którego wzór stanowi Załącznik B („Wniosek o Wypłatę") z tym jednak zastrzeżeniem, że jeżeli Umowa zostanie zawarta poza lokalem (...) Banku, wypłata nastąpi nie wcześniej niż po upływie 10 dni od dnia jej zawarcia.

2. Wypłata wskazanej we Wniosku o Wypłatę kwoty nie wyższej niż Kredyt będzie dokonana przelewem na wskazany/e w tym wniosku rachunek/rachunki bankowy/bankowe prowadzony/prowadzone w banku krajowym. Dzień dokonania przelewu kwoty Kredytu będzie uważany za dzień wypłaty Kredytu. Za prawidłowe wskazanie we Wniosku o Wypłatę rachunków, na które zostanie przelana kwota Kredytu odpowiedzialność ponosi wyłącznie Kredytobiorca. Każdorazowo wypłacona kwota złotych polskich, zostanie przeliczona na walutę do której indeksowany jest Kredyt według kursu kupna waluty Kredytu podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank SA, obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez Bank.

3. W razie nieprawidłowego wypełnienia formularza Wniosku o Wypłatę lub popełnienia innych uchybień uniemożliwiających uwzględnienie złożonego Wniosku o Wypłatę, w tym w szczególności nie przedstawienia Bankowi dokumentów, które zgodnie z Umową Kredytobiorca zobowiązany jest przedstawić najpóźniej wraz z Wnioskiem o Wypłatę, Bank nie dokona wypłaty do czasu usunięcia stwierdzonych uchybień.

4. Refinansowane niniejszym Kredytem zobowiązanie bądź zobowiązania wymienione w § 1 ust 2, które na dzień wypłaty kredytu wykazują łączne saldo zadłużenia powyżej 20 000,00 zł, będą wypłacane na wskazane w tym wniosku rachunki bankowe Wierzycieli Kredytobiorcy, natomiast te z nich które na dzień wypłaty Kredytu wykazują łączne saldo zadłużenia poniżej 20 000,00 zł będą wypłacone na wskazany we wniosku rachunek bankowy Kredytobiorcy z przeznaczeniem na spłatę tego zobowiązania, bądź tych zobowiązań chyba, że Umowa stanowi inaczej. Z tym, że zapisu zdania poprzedzającego nie stosuje się do refinansowania pożyczek i kredytów hipotecznych.

Paragraf 8 Części ogólnej umowy regulował oprocentowanie kredytu, zaś paragraf 9 prowizje i opłaty.

Paragraf 10 umowy regulował spłatę kredytu.

§10 Spłata Kredytu

1. Spłata Kredytu wraz z odsetkami, dokonywana będzie nie później niż w tym samym dniu kalendarzowym każdego miesiąca, w którym nastąpiła wypłata Kredytu, zwanym w dalszej części umowy (...). Jeżeli Termin Płatności ustalony według powyższych zasad przypada na dzień, którego nie ma w danym miesiącu, to Termin Płatności za ten miesiąc następuje w ostatnim dniu kalendarzowym danego miesiąca. Jeżeli Termin Płatności jest dniem wolnym od pracy, płatność nastąpi w najbliższym dniu roboczym następującym po tym dniu, z zastrzeżeniem, że za czas pomiędzy Terminem Płatności przypadającym w dniu wolnym od pracy, a najbliższym dniem roboczym Bank pobiera odsetki umowne od części kapitałowej Raty, które są doliczane do kolejnej Raty pomniejszając jej część kapitałową. Korekta kapitału zostanie uwzględniona w kolejnym harmonogramie spłat Kredytu. W przypadku, gdy Kredytobiorca dokona spłaty Raty przed Terminem płatności przypadającym w dniu wolnym od pracy, Bank nie pobierze odsetek umownych od części kapitałowej Raty za czas pomiędzy Terminem Płatności przypadającym w dniu wolnym od pracy, a najbliższym dniem roboczym.

2. Spłata Kredytu będzie dokonywana w ratach, zwanych dalej (...) określonych w części szczególnej Umowy, obejmujących łącznie część spłacanego Kredytu oraz naliczone i należne stosownie do § 2 odsetki. Raty płatne będą przez Kredytobiorcę, w złotych polskich, miesięcznie, z zachowaniem postanowień ust 1.

3. Niezwłocznie po wypłacie Kredytu, Bank prześle Kredytobiorcy na wskazany przez niego adres korespondencyjny, oraz. jeśli było ustanowione poręczenie, także poręczycielom harmonogram spłat Kredytu; harmonogram spłat będzie stanowił integralną część Umowy. W razie nie dostarczenia Harmonogramu w terminie określonym w Umowie Kredytobiorca jest obowiązany niezwłocznie skontaktować się z Bankiem. Nie otrzymanie Harmonogramu nie zwalnia Kredytobiorcy z obowiązku zapłaty Raty.

4. Harmonogram spłat kredytu zawiera najbliższe 24/36 Rat. W przypadku wygaśnięcia harmonogramu. Bank wyśle Kredytobiorcy kolejny, nie później niż 10 dni przed ostatnim Terminem Płatności zawartym w dotychczasowym harmonogramie spłat Kredytu. Nowy harmonogram spłat kredytu będzie obowiązywał strony zgodnie z § 19 ust. 1.

5. O zachowaniu terminu płatności świadczy data wpłynięcia kwot na rachunek Banku w (...) SA z siedzibą w G..

6. Niezwłocznie po wypłacie (...) Bank prześle Kredytobiorcy informację o numerach rachunków, na które następować będzie spłata Kredytu; wskazane zostaną dwu numery rachunków:

a) Główny - na który należy dokonywać wpłaty Rat. W przypadku dokonania przez Kredytobiorcę przedpłaty, tj. wpłata zostanie dokonana przed Terminem Płatności, wpłata ta zostanie rozliczona zgodnie z ust. 8. Ewentualna nadpłata zostanie zaliczona na poczet następnej Raty wynikającej z harmonogramu opisanego w ust. 31 zostanie rozliczona zgodnie z ust, 8. z zastrzeżeniem postanowień § 16.

b) Pomocniczy - na który Kredytobiorca może dokonywać nadpłat Kapitału. Nadpłata Kapitału dokonana w ten sposób zostanie przeznaczona na spłatę kapitału Kredytu

7. Na wniosek Kredytobiorcy Bank może dokonać zmiany Terminu Płatności.

8. Rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez Kredytobiorcę, będzie następować z datą wpływu środków do Banku, według kursu sprzedaży waluty do której jest indeksowany Kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank SA, obowiązującego w dniu wpływu środków do Banku.

9. Wysokość Raty ulega zmianie wyłącznie w przypadku zmiany oprocentowania zgodnie z zapisami § 8 oraz w sytuacji opisanej w ust 14. Na wniosek Kredytobiorcy w przypadku dokonaniu nadpłaty (...) Bank może zmienić wysokość raty Kredytu. Za dokonanie powyższej zmiany Bank pobierze opłatę w wysokości określonej w obowiązującej w Banku (...) prowizji i opłat z tytułu wykonania koniecznych operacji księgowych. W przypadku dokonania nadpłaty, o ile Kredytobiorca nie złoży wniosku a dokonanie zmiany wysokości Raty, okres kredytowania ulega odpowiedniemu skróceniu, z zastrzeżeniem, że w przypadku zmiany oprocentowania zostaje przywrócony pierwotny okres kredytowania określony w § 1.

10. W przypadku zmiany oprocentowania, Kredytobiorca oraz jeżeli było ustanowione poręczenie, także poręczyciel, otrzyma aktualny harmonogram spłat Kredytu zgodnie z ust 4, co będzie stanowiło zmianę w zakresie wysokości spłat,

Zgodnie z ust. 14 powołanego paragrafu 10, na wniosek Kredytobiorcy Bank może dokonać zmiany waluty, do której jest indeksowany Kredyt. Za powyższą zmianę Bank nie pobiera opłaty bankowej. Wszelkie inne opłaty związane ze zmianą waluty, w szczególności opłaty sądowe ponosi Kredytobiorca. Bank może odmówić dokonania zmiany waluty, do której indeksowany jest Kredyt, w szczególności, gdy wniosek o dokonanie zmiany waluty zostanie złożony:

a) w okresie spłaty wyłącznie rat odsetkowych.

b) przed wypłaceniem przez Bank wszystkich środków przyznanych aneksem podwyższającym kwotę Kredytu.

W paragrafie 11 ust. 3 umowy widnieje zapis, że „Kredytobiorca oświadcza, że postanowienia niniejszej Umowy zostały z nim indywidualnie uzgodnione”.

Zgodnie z § 11 ust. 6, Kredytobiorca oświadcza, że znane jest mu ryzyko występujące przy kredytach indeksowanych kursem waluty obcej, wynikające ze zmiany kursu waluty obcej, do której jest indeksowany Kredyt, w stosunku do złotych polskich. Oświadcza ponadto. że został poinformowany że w przypadku wzrostu kursu waluty indeksacji Kredytu w stosunku do złotych polskich, nastąpi odpowiedni wzrost jego zadłużenia w złotych polskich wobec Banku z tytułu zaciągniętego Kredytu oraz wzrost wysokości raty Kredytu wyrażonej w złotych polskich, co może spowodować, że ustanowione prawne zabezpieczenie stanie się niewystarczające, a zdolność Kredytobiorcy do obsługi zadłużenia ulegnie pogorszeniu. Powyższe może skutkować konsekwencjami wynikającymi z § 12 ust. 6 oraz § 18.

Zgodnie z § 11 ust. 7 Kredytobiorca oświadcza, że znane jest mu ryzyko wynikające ze zmiany stopy procentowej Kredytu. Oświadcza ponadto, że został poinformowany, że w przypadku wzrostu oprocentowania Kredytu, nastąpi odpowiedni wzrost wysokości raty Kredytu, a w konsekwencji wysokość całego zobowiązania wynikającego z Umowy. Może to spowodować, że ustanowione zabezpieczenie stenie się niewystarczające, a zdolność Kredytobiorcy do obsługi zadłużenia ulegnie pogorszeniu. Powyższe może skutkować konsekwencjami wynikającymi z § 12 ust. 6 oraz §18.

§12 umowy regulował zabezpieczenia. Zabezpieczenia:

1. Kredytobiorca ustanawia na (...) na rzecz Banku hipotekę kaucyjną w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170 % kwoty Kredytu określonej w § 1 ust. 1 dla zabezpieczenia spłaty kapitału Kredytu, odsetek, opłat, prowizji i innych należności mogących powstać w wykonaniu niniejszej Umowy, w szczególności różnic kursowych. W tym celu Kredytobiorca złoży odpowiednie oświadczenie o ustanowieniu Hipoteki. Ponadto, Kredytobiorca zobowiązuje się w przypadku, gdy nie jest jedyną osobą określoną w § 3 ust. 1 jako uprawniona do (...), że na (...) zostanie ustanowiona hipoteka opisana powyżej. W tym celu Kredytobiorca spowoduje że zostanie złożone odpowiednie oświadczenie o ustanowieniu takiej hipoteki. Hipoteka, o które) mowa w zdaniu poprzednim zostanie ustanowiona z najwyższym pierwszeństwem lub poprzedzona jedynie hipoteką lub hipotekami na rzecz (...) Banku SA

W § 17 umowy wskazana została Tabela Kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A.

1. Do rozliczania transakcji wypłat i spłat Kredytów stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji.

2. Kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna.

3. Kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego da danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży.

4. Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Banku S.A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże (...) Banku S.A.

5. Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku określane są przez Bank po godz. 15.00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane są w siedzibie Banku oraz publikowane na stronie internetowej (...) Banku S.A. (www.gemoneybank.pl).

W § 19 umowy ust. 6 widniał zapis, że powoływane w umowie załączniki stanowią integralną część umowy.

(dowód: umowa kredytu – k. 38 – 44)

W dniu 14 października 2013 roku pomiędzy powodami a Bankiem (...) S.A. z siedzibą w K. został podpisany aneks do umowy kredytu:

Na podstawie art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 roku o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw:

1. Strony postanawiają dokonać zmiany określonego w Umowie (...) Nr (...), zwanej dalej (...) sposobu spłaty, w ten sposób, że od dnia wejścia w życie niniejszego Aneksu spłata może być dokonywana w złotych polskich lub w walucie, do której jest indeksowany Kredyt.

2. w związku z powyższym Strony postanawiają, że:

a) rozliczenie wpłat dokonanych w złotych polskich będzie następować zgodnie z zasadami opisanymi dotychczas w Umowie,

b) rozliczenie wpłat dokonanych w walucie, do której indeksowany jest Kredyt pomniejszają należności Banku z tytułu Kredytu o kwotę spłaty Kredytu w wolucie, do której jest indeksowany Kredyt/Pożyczka,

c) w przypadku, gdy w Umowie przewidziana została prowizja za wcześniejsza spłatę i spłata Kredytu/P. następuje w walucie do której indeksowany jest Kredyt, na potrzeby ustalenia łącznej kwoty nadpłat w złotych polskich, kwotę w walucie przelicza się na złote polskie przy zastosowaniu średniego kursu Narodowego Banku Polskiego opublikowanego w dniu poprzedzającym przeprowadzenie operacji przez Bank.

Strony postanawiają doprecyzować określony w Umowie sposób i termin ustalania kursów walut i od dnia wejście niniejszego Aneksu stosować następujące postanowienia:

§2. 1. Do rozliczania transakcji wypłat i spłat Kredytu dokonywanych w złotych polskich opisanych w § 1 ust 2 litera „a" niniejszego Aneksu stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez Bank dla waluty, do której jest indeksowany Kredyt, obowiązujące w dniu dokonania transakcji. Rozliczenie przy zastosowaniu kursów sprzedaży nie dotyczy spłat w walucie do której indeksowany jest Kredyt, o których mowa w §1 ust 2 lit b) niniejszego Aneksu . Spłaty opisane w poprzednim zdaniu pomniejszają należności B. z tytułu Kredytu o kwotę spłaty.

2. Kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna ustalana decyzją Banku.

3. Kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży ustalana decyzją Banku.

4. Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez Bank stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich na stronie internetowej NBP lwvAv.nbp.pl) w poprzednim dniu roboczym skorygowane o morze (...) Banku

5. Marże kupna i sprzedaży opisane w ust. 2 i 3 ustalane są raz na miesiąc decyzją Banku. Wyliczenie ww, marż polega na obliczeniu różnicy pomiędzy średnimi kursami złotego do danych walut ogłoszonymi w tabeli kursów średnich NBP w przedostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego okres obowiązywanie wyliczonych marż, a średnią arytmetyczną z kursów kupna/sprzedaży stosowanych do transakcji detalicznych z pięciu banków na ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczonych marż. Banki, o których mowo w poprzednim zdaniu to: (...) SA, (...) S,A (...) SA. (...) Bank SA. i (...) SA. Marże kupna i marże sprzedaży oraz zasady ich ustalania mogą ulegać zmianom.

6. Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez B. walut zawartych w ofercie Banku określane są przez Bank po godz. 15.00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane są w siedzibie B. oraz publikowane są na stronie internetowej Banku (www.bph.pl).

7. Bank powiadomi Kredytobiorcę z 30 dniowym wyprzedzeniem o zmianie zasad ustalania kursów kupna/sprzedaży wraz z podaniem daty wprowadzenia tych zmian w życie, pisemnie no podany adres do korespondencji, z zastrzeżeniem, że w poniżej opisanych przypadkach Bank może powiadomić (….).

Dodatkowo Bank udostępni zmienione zasady ustalania kursów kupna/sprzedaży na stronie internetowej Banku oraz w P. B., W przypadku zmiany zasad ustalania kursów kupna/sprzedaży opisanych w niniejszym paragrafie Kredytobiorcy przysługuje prawo do złożenia pisemnego wypowiedzenia Umowy z zachowaniem 2 miesięcznego terminu wypowiedzenia bez ponoszenia opłat lub prowizji z tego tytułu. W przypadku braku wpływu do Banku pisemnego wypowiedzenia Umowy w terminie 65 dni licząc od dnia, w którym każdy z Kredytobiorców dowiedział się o zmianie zasad ustalania kursów - uznaje się, że zmienione zasady ustalanie kursów obowiązują Strony

(dowód: aneks – k. 45 – 47)

W dniu 1 kwietnia 2008 roku powodowie złożyli w Banku wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego, w którym został zakreślony punkt, że wnioskują o udzielenie kredytu w PLN indeksowanego kursem (...). Jako wnioskowaną kwotę kredytu wskazano 300.000 zł.

(dowód: wniosek – k. 211)

W wykazie zobowiązań spłacanych kredytem (...) Banku S.A. wskazano – kredyt mieszkaniowy 300.000 zł oraz raty kredytowe w innych bankach.

(dowód: wykaz zobowiązań – k. 215)

W dniu 1 kwietnia 2008 roku powodowie złożyli podpisy na oświadczeniach, że przedstawiono im ofertę kredytu w złotych polskich oraz, że wybrali kredyt w walucie obcej, będąc uprzednio poinformowany o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej. Oświadczenie zawierało także zapis, że „oświadczam, że zostałem poinformowany przez G. M. bank o ryzyku stopy procentowej w przypadku kredytów o zmiennej stopie procentowej”. Powodowie złożyli także podpisy na dokumencie – zawiadomienie dotyczące prawa odstąpienia od umowy, zgodnie z którym kredytobiorcy przysługuje prawo odstąpienia od umowy kredytu bez podania przyczyn w terminie 10 dni od dnia jej zawarcia, poprzez złożenie na piśmie oświadczenia o odstąpieniu.

(dowód: oświadczenia – k. 218, 219, zawiadomienie – k. 221)

Powodowie złożyli również podpisy na oświadczeniu, że przed podpisaniem umowy otrzymali Tabelę prowizji i opłat, Ogólne Warunki Ubezpieczeń oraz wzór umowy, z którego klauzule zostaną przeniesione do umowy, którą zamierzają zawrzeć. Jednocześnie oświadczyli na piśmie, że zostali poinformowani przez przedstawiciela banku o konieczności zapoznania się z dostarczonymi im dokumentami zanim podejmą decyzję o zawarciu umowy kredytu.

(dowód: oświadczenie – k. 223)

W dniu 6 maja 2008 roku powodowie złożyli wnioski o wypłatę kredytu – 295.000 zł i 15.000 zł i kwoty te zostały kredytobiorcom wypłacone na wskazane konto.

(dowód: wnioski – k. 239, 240, potwierdzenie wypłat – k. 242, 243, 244, 245)

Powodowie zaciągnęli kredyt w pozwanym banku na spłatę wcześniejszego kredytu, który był zaciągnięty w (...) na zakup nieruchomości. Wcześniejszy kredyt również był kredytem hipotecznym i był zaciągnięty w złotówkach. Powodowie nie mieli wcześniej kredytów walutowych. Środki z kredytu otrzymanego w 2008 roku zostały przeznaczone na pokrycie kosztów zakupu nieruchomości, na której powodowie zamieszkali i mieszkają do chwili obecnej. Z otrzymanej kwoty kredytu 310.000 zł, kwota 300.000 zł została przeznaczona na spłatę kredytu w (...), a pozostała kwota 10.000 zł na spłatę karty kredytowej, która również związana była z zaciągnięciem pierwszego kredytu.

Powodowie szukali kredytu, który stanowił mniejsze obciążenie w budżecie. Od początku szukali kredytu „frankowego”, a wybór konkretnego banku zaproponował im pośrednik. Powodowie zdecydowali się na kredyt, który pozwalał na niższe raty i mniejsze oprocentowanie. Spotkania z pośrednikiem odbyły się dwukrotnie, natomiast powodowie nie byli w siedzibie banku. Powodowie byli zapewniani, że kurs franka jest stabilny od wielu lat. Powódka miała świadomość, że kurs waluty może się zmienić. Przedstawiciel zapewniał, że zmiana może być niewielka. Powodom pokazano wykres obrazujący, że przez wiele lat kurs nie zmieniał się.

Powódka miała wiedzę, że w Banku są prowizje i tabela opłat, nie wie natomiast czy miała wiedzę o Tabelach kursów.

Harmonogram spłat był przedstawiany we frankach. Bank pobierał raty z konta powodów. Po podpisaniu aneksu powodowie sami kupowali walutę i spłacali raty kredytowe. Raty kredytu były spłacane z majątku wspólnego kredytobiorców. Powodowie nie negocjowali warunków umowy i nie zabrali jej do domu, nie mieli wiedzy, że mieli taką możliwość. Pośrednik nie omówił zapisów umowy z powodami.

Powódka, znając średni kurs NBP była w stanie przeliczyć wysokość rat, natomiast nie miała wiedzy, że dochodzi do tego marża banku. Powodom nie wyjaśniono w jaki sposób Bank ustala marżę w oparciu o którą nastąpi skorygowanie kursu franka szwajcarskiego. Powodowie nie otrzymali także informacji odnośnie opłaty manipulacyjnej pobieranej z tytułu przekroczenia wskaźnika obciążenia nieruchomości. Powodowie nie mieli możliwości wyboru Towarzystwa (...) odnośnie niskiego wkładu.

Powodowie z przekazów medialnych uzyskali informację, że w umowie mogą się znajdować klauzule niedozwolone i wówczas dali swoją umowę do prawnika celem jej analizy.

Powodowie nie kojarzą i nie pamiętają, aby przed zawarciem umowy okazano im „Informację dla klientów G. M. Banku ubiegających się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej wraz z wykresem.(k. 669, k. 670)

W dacie składania wniosku o kredyt powódka pracowała w banku (...) SA, zajmując się sprawami biurowymi, wypisywała wezwania do zapłaty, upomnienia.

Powodowie nie prowadzili nigdy działalności gospodarczej, a dom, w którym mieszkają nie był wynajmowany.

Powodowie mają świadomość, że w przypadku unieważnienia umowy będą zobowiązani do rozliczenia się z bankiem i zwrotu kwoty kapitału. Uważają, ze unieważnienie umowy będzie dla nich korzystne.

(dowód: zeznania powódki E. W. – protokół k. 598v, k.599, protokół k. 1046v, k. 1047, k.1047v, zeznania powoda M. W. – protokół k. 599, protokół k. 1047v, k. 1048)

Proces udzielania kredytów dla każdego kredytu był taki sam. W 2008 roku decyzje dotyczące wniosków kredytowych oparte były na tych samych procedurach obowiązujących w (...) Banku S.A. W 2009 roku po nowelizacji rekomendacji S można było spłacać kredyt w walucie (...), ale wymagało to sporządzenia i podpisania przez strony aneksu. Informacje te były powszechnie znane, szczególnie osobom posiadającym kredyt w walucie obcej. Klienci mogli uzyskać takie informacje od doradców kredytowych oraz na infolinii banku. Od wejścia w życie ustawy antyspredowej klienci mogli spłacać kredyt w walucie bez konieczności podpisania aneksu.

W dniu wypłaty kredytu klient dowiadywał się po jakim kursie został przeliczony kredyt, otrzymywał harmonogram, na którym widniała kwota kredytu wyrażona w walucie. Według wiedzy pracownika banku, doradca miał obowiązek informowania klienta o sposobie ustalania kursów. Na podstawie umowy klient był informowany o tym, że wypłata nastąpi według kursu kupna, a spłata według kursu sprzedaży według tabeli banku. Klient podpisując umowę wyrażał na to zgodę.

Sposób wyliczania kursów obowiązuje od 1 kwietnia 2003 roku na podstawie uchwały zarządu banku. W chwili podpisywania umowy kredytobiorcy znali kwotę kredytu w PLN i na podstawie bieżących kursów znali przybliżoną kwotę kredytu po wypłacie, tj. w walucie (...).

Od 1 lipca 2006 roku obowiązywała doradców i pośredników procedura regulująca zasady informowania klientów Banku o ryzykach związanych z zaciąganiem kredytów w walutach obcych lub indeksowanych do waluty obcej. Informacje miały dotyczyć ryzyka walutowego i ryzyka stopy procentowej.

Jedyną możliwością negocjacji kursu był etap przyznawania kredytu i wtedy istniała możliwość wynegocjowania średniego kursu NBP do przeliczenia wypłaty kredytu i spłaty rat. Nie było możliwości negocjowania kursu do przeliczenia poszczególnych rat kredytowych. Zdarzały się negocjacje dotyczące niskiego wkładu.

W przypadku kredytu udzielanego w walucie obcej doradca/ pośrednik miał obowiązek przedstawienia symulacji wysokości miesięcznych rat spłaty kredytu; przy aktualnym poziomie kursu waluty i stóp procentowych, zakładając deprecjacje kursu złotego do waluty kredytu, zakładając że stopa procentowa dla waluty jest równa stopie procentowej w złotych polskich a kapitał większy o 20%, zakładając że stopa procentowa wzrośnie o 400 punktów bazowych, wzrost stopy procentowej. Kredyt walutowy musiał być porównany do analogicznego kredytu dostępnego w PLN i w oparciu o te informacje klient podejmował decyzję o wyborze waluty kredytu.

Klienci mogli negocjować warunki umowy, mogli zawnioskować o różne odstępstwa, m. innymi o odstępstwo dotyczące dokumentów, oprocentowania kredytu, prowizji od kredytu, a nawet wynegocjowania średniego kursu NBP do wypłaty i spłaty kredytu, warunków wejścia w życie umowy. Bank po analizie dokumentacji wyrażał lub nie wyrażał zgody na odstępstwo.

Bank nie narzucał klientom zapisów o opłacie manipulacyjnej, to była decyzja klientów. Opłata manipulacyjna rekompensowała bankowi ryzyko związane z brakiem wkładu własnego.

(dowód: zeznania na piśmie świadka I. W. – k. 484 – 491)

Bank badał zmiany kursów każdego dnia i wartości spreedów powinny odzwierciedlać ryzyko zmiany kursów, co stanowi dla banków zasadę uniwersalną. Zdarzały się wypłaty kredytów w (...), np. gdy klient zaciągniętym kredytem spłacał wcześniej zaciągnięty w (...). Wymagało to odstępstwa cenowego.

Kredyty indeksowane i denominowane są traktowane jak kredyty walutowe, przy czym jednoznacznie określił to (...) w nowelizacji rekomendacji S z 3 grudnia 2019 roku. Są one obecnie uważane jako dwukrotnie bardziej szkodliwe. W 2005 roku wagi ryzyka dla kredytów złotowych i walutowych były równe.

Klient poznawał ostateczną wartość zadłużenia w (...) po wypłacie ostatniej transzy. Powinno to zostać ujęte w harmonogramie spłat. Klient nigdy nie otrzymał (...) w formie fizycznej, natomiast obrót wartościami dewizowymi był przeprowadzany, gdyż występowały przeliczenia z (...)/PLN i PLN/ (...). Bank musiał dokonać obrotu dewizami, żeby obsłużyć kredyt powodów na rynku międzybankowym.

(dowód: zeznania na piśmie świadka E. C. – k. 494 – 498)

Widniejąca na umowie jako osoba, w obecności której umowa została zawarta - K. B., nie uczestniczyła bezpośrednio w zawieraniu umowy z powodami. W latach 2007 – 2-10 była pośrednio pracownikiem G. M. Banku na zasadzie współpracy w (...). K. B. nie pamięta powodów. Z reguły klienci nie negocjowali zapisów umowy, a jeśli już to kwestie związane z marżą i prowizją, do czego bank nie ustosunkowywał się pozytywnie. W dacie podpisywania umowy nie było możliwości spłacania kredytu indeksowanego w walucie (...) bezpośrednio w tej walucie.

(dowód: zeznania na piśmie 508 – 509)świadka K. B. – k. 508 – k. 509)

W okresie od 19 maja 2008 roku do 11 września 2020 roku powodowie uiścili na rzecz pozwanego Banku łącznie tytułem rat kapitałowo – odsetkowych kwotę 79.240,87 CHF, w tym 56.496,63 tytułem kapitału i kwotę 21.963,36 tytułem odsetek. Od dnia 3 lutego 2014 roku wpłaty na rzecz banku dokonywane są w walucie (...). Spłata kapitału i odsetek we wskazanym okresie w PLN wynosi 77.654,32 zł kapitał i 49.782,74 zł odsetki.

(dowód; wydruk z systemu Banku – k.251 – k. 257)

W piśmie z dnia 27 maja 2020 roku powodowie zwrócili się do banku z reklamacją, wnosząc o zwrot kwoty 91.259,75 zł tytułem nienależnie pobranych rat kapitałowo – odsetkowych w okresie od 21.06.2010 r do 18.03.2020 r. oraz kwoty 16.406,73 zł tytułem nienależnie pobranej opłaty manipulacyjnej.

W piśmie z dnia 2 sierpnia 2020 roku bank nie uwzględnił reklamacji.

(dowód: reklamacja – k. 48 – 52, pismo banku – k. 53 – k. 57)

W piśmie z dnia 30 listopada 2022 roku pozwany reprezentowany przez pełnomocnika złożył powodom oświadczenie o skorzystaniu a prawa zatrzymania obejmującego kwotę 60.138,51 zł i kwotę 36.020,58 CHF, do których zwrotu Bank może zostać zobowiązany w przypadku prawomocnego zakończenia postępowania do czasu zaoferowania przez powodów zwrotu świadczenia wzajemnego w postaci kwoty 310.000 zł. oświadczenia zostały wysłane do powodów i do ich pełnomocnika.

(dowód: oświadczenia – k. 910, 911, 912, 913, potwierdzenie nadania – k. 915, potwierdzenia odbioru – k. 916, 917)

Zarządzeniem nr (...) Prezesa Zarządu (...) Bank S.A. z dnia 23 czerwca 2006 r. wprowadzono procedurę regulującą zasady informowania Klientów G. M. Banku o ryzykach z zaciąganiem kredytów hipotecznych w walutach obcych lub indeksowanych do waluty obcej, z datą obowiązywania od dnia 1 lipca 2006 r.

W zakresie ryzyka walutowego doradca kredytowy bądź pośrednik miał obowiązek informować klientów: 1) że przy kredytach walutowych występuje ryzyko walutowe (kursowe) związane z możliwością wystąpienia zmiany kursu waluty, w której został zaciągnięty kredyt, 2) że ze względu na zmianę kursu złotego (PLN) do waluty, wysokość raty spłacanego kredytu może się obniżać lub zwiększać. Poza tym, w przypadku wzrostu kursu waluty wzrasta także jego saldo zadłużenia, w związku z czym w sytuacji znacznego wzrostu kursu waluty saldo kredytu może przekroczyć wartość nieruchomości, która stanowi jego zabezpieczenie. Ryzyko jest ponoszone przez Klienta, 3) od czego uzależniony jest kurs kupna (kurs po którym następuje wypłata kredytu) i kurs sprzedaży (kurs, po którym następuje spłata kredytu) waluty ustalany jest przez Bank (obecnie w G. M. Banku jest on oparty o średni kurs NBP +/-marża GE Banku, 4) gdzie można znaleźć aktualny kurs sprzedaży dla kolejnych spłat rat (infolinia G. M. Banku - (...), (...) lub strona internetowa G. M. Banku - www.gemoneybank.pl) oraz o możliwości skorzystania z usługi polecenia zapłaty, w ramach której Bank automatycznie pobiera wymaganą kwotę z rachunku Klienta. Dodatkowo Doradca Kredytowy/P. prezentuje Klientowi wykres przedstawiający zmiany kursu złotego w stosunku do franka szwajcarskiego, euro i dolara amerykańskiego w okresie ostatnich trzech lat - kurs średni NBP. Informacja będzie aktualizowana raz na kwartał. Jednym z załączników do Zarządzenia Prezesa z dnia 23 czerwca 2006 r. był druk przedstawianego klientom do podpisania oświadczenia, że zostali poinformowani o ryzyku walutowym.

(dowód: zarządzenie, k. 663, k. 664)

Pozwany dysponował drukiem pt.: „Informacja dla Klientów G. M. Banku ubiegających się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej", z której wynikało m.in. że zmiana kursu złotego do waluty kredytu wpływa na wysokość miesięcznej raty spłacanego kredytu oraz na wysokość sald zadłużenia, co wytłuszczono.

(dowód: informacja, k. 669)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wskazane dowody. Zapisy umowne umowy kredytowej i aneksu były niesporne w sprawie. Legitymacja bierna pozwanego również nie budziła w ocenie Sądu wątpliwości.

Sąd pominął dowód z dokumentów złożonych przez pozwanego w postaci pisemnego oświadczenia świadka I. W. oraz protokołu przesłuchania świadka E. C. w innej sprawie, uznając że zgłoszone dowody zmierzają do zastąpienia zeznań świadków pisemnymi oświadczeniami, które nie są tożsame z zeznaniami świadka złożonymi na piśmie.

Jednocześnie świadkowie ci złożyli zeznania na piśmie.

Odnosząc się do zeznań świadków zgłoszonych przez pozwanego, należy zaznaczyć, że świadkowie I. W. i E. C. nie uczestniczyły przy zawieraniu umów z kredytobiorcami i ich zeznania wskazywały na to jak powinna wyglądać procedura przy zaciąganiu kredytów, natomiast na podstawie zeznań wskazanych świadków nie można ustalić jak faktycznie wyglądało przestrzeganie procedury i przekazywanie informacji kredytobiorcom.

Świadek I. W. wskazała, że według jej wiedzy, doradca miał obowiązek informowania klienta o sposobie ustalania kursów. Na podstawie umowy klient był informowany o tym, że wypłata nastąpi według kursu kupna, a spłata według kursu sprzedaży według tabeli banku. Klient podpisując umowę wyrażał na to zgodę.

Odnosząc się do zeznań świadka K. B., której nazwisko widnieje na umowie, jako osoby obecnej przy zawieraniu umowy, należy podnieść, że świadek nie pamięta powodów, nie uczestniczyła przy zawieraniu umowy, a zatem również nie ma wiedzy jak przebiegał proceder związany z zawieraniem transakcji. Jednocześnie świadek ten jednoznacznie wskazała, że w dacie zawierania umowy nie istniała możliwość spłacania kredytu bezpośrednio w walucie (...), a kredyty indeksowane i denominowane zostały uznane jako walutowe dopiero w 2019 roku przez (...). Świadek K. B. stwierdziła także, że z reguły klienci nie negocjowali zapisów umowy, a jeśli już to kwestie związane z marżą i prowizją, do czego bank nie ustosunkowywał się pozytywnie.

O możliwości spłacania kredytu bezpośrednio w walucie, do której był indeksowany kredyt zeznała także świadek I. W., podając, że taka możliwość istniała po wejściu w życie Rekomendacji S, tj. w 2009 roku i wówczas wymagane było podpisanie aneksu, natomiast po wejściu w życie ustawy antyspredowej istniała możliwość spłacania kredytu w walucie bez podpisywania dodatkowego aneksu.

Zdaniem Sądu o braku możliwości negocjacji warunków umowy, w tym zwłaszcza co do postanowień określających zasady indeksacji świadczy zawarcie umowy na standardowym wzorcu umownym sporządzonym przez Bank, na kształt którego kredytobiorcy nie mieli żadnego wpływu.

W ocenie Sądu, na podstawie zeznań świadków zgłoszonych przez pozwanego nie sposób ustalić jak faktycznie przebiegało spotkanie powodów z przedstawicielem banku, czy też z pośrednikiem, jaki był zakres pouczeń i informacji przekazanych powodom na temat produktu – kredytu hipotecznego, jakie dokumenty powodowie otrzymali w chwili zawarcia umowy, czy powodowie mieli możliwość negocjowania umowy.

Sąd pominął wniosek dowodowy powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny finansów i rachunkowości, uznając, że dowód ten nie ma znaczenia dla rozpoznania istoty sprawy, a przyczyniłby się wyłącznie do przedłużenia postępowania i zwiększyłby jego koszty, tj. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 kpc.

Skoro powództwo główne okazało się skuteczne co do zasady, zbędne był wyliczanie przez biegłego łącznej wartości rat kredytu przy założeniu, że powodowie nie są związani postanowieniami umownymi zawartymi w postanowieniach wskazanych przez powodów. Należy wskazać, że łączna kwota spłat dokonanych przez powodów na rzecz Banku wynika z zestawienia sporządzonego przez pozwanego, przy czym zestawienie dotyczy zarówno kwot wpłacanych w PLN, jak też w (...).

Sąd pominął także, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 kpc wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i bankowości oraz wniosek o ponowne przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka K. B. bezpośrednio przed Sądem.

W ocenie Sądu okoliczności wskazane przez pozwanego, na które biegły miałby sporządzić opinię, a mianowicie rynkowy charakter kursów kupna i sprzedaży (...) z Tabeli kursów, ustalenie, że kursy te nie odbiegały w sposób istotny na niekorzyść strony powodowej od średnich kursów kupna i sprzedaży (...) w innych bankach oferujących kredyty walutowe, nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Natomiast wniosek pozwanego odnośnie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, zgłoszony z ostrożności procesowej, na wypadek uznania przez Sad, że klauzule przeliczeniowe stanowią postanowienia abuzywne, także nie ma znaczenia dla rozpoznania istoty sprawy.

Mianowicie biegły miałby sporządzić opinię celem ustalenia: wysokości wierzytelności Banku wobec strony powodowej obliczonej przy założeniu, że wszelkie kwoty, które Bank przeliczył stosując kursy walut z Tabeli Kursów, zostałyby przeliczone przy zastosowaniu średnich (...) z Tabeli A NBP obowiązujących w dacie poszczególnych przeliczeń, a także celem ustalenia różnicy pomiędzy wartością spłat dokonanych przez stronę powodową w walucie PLN i przeliczonych na (...) przy zastosowaniu kursu sprzedaży Banku wskazanego w Tabeli Kursów, a wartością spłat dokonanych przez powodów przy założeniu, że kursem przeliczenia spłaty danej raty byłby średni kurs NBP z Tabeli A z daty dokonania danej spłaty, a także z zastrzeżeniem, że przeliczenie spłat dokonywane przez powodów powinno być dokonane wyłącznie dla kwot wpłacanych w walucie PLN.

Zasadniczy spór pomiędzy stronami w niniejszej sprawie dotyczył kwestii materialnoprawnych i koncentrował się na ocenie postanowień umownych stosowanych przez pozwanego przez pryzmat ich zgodności z przepisami prawa chroniącymi konsumentów, tym samym Sąd nie potrzebował wiadomości specjalnych, które mógłby przedstawić biegły. Wobec zasadności stanowiska powodów co do nieważności umowy, postępowanie dowodowe ograniczało się do ustalenia kwoty nienależnie pobranego świadczenia przez bank od powodów. Ustalając wysokość zobowiązania, Sąd przyjął kwotę wskazaną przez powodów na podstawie dokumentów wystawionych przez pozwanego, których wiarygodności pozwany nie kwestionował. Natomiast okoliczność związana z kształtowaniem się kursów pozwanego, w tym kwestia ich rynkowego charakteru, nie miała znaczenia dla stwierdzenia niedozwolonego charakteru kwestionowanych postanowień umownych. Dla oceny postanowień umownych wystarczająca była ocena prawna treści umowy dokonywana na chwilę jej zawarcia, a nie w okresie wykonywania umowy.

Przez podobny pryzmat Sąd ocenił treść oświadczenia podpisanego przez powodów, które dotyczyło tego, że powodowie przed podjęciem decyzji o kredycie w walucie obcej zostali poinformowani o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej, zwłaszcza że nie sposób z tego oświadczenia wywieść jaka był treść pouczenia.

Dokumenty załączone przez pozwanego (k. 669, 670) w postaci (...) dla klientów ubiegających się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej oraz wykres zestawienia wartości kursów nie zawierają podpisu kredytobiorców i brak jest dowodu, że został im przedstawiony. Powodowie, którym zostały okazane powyższe dokumenty nie potwierdzili, aby zostały im przedstawione przed zawarciem umowy, poza tym nie zostały też wymienione wśród załączników wskazanych w umowie.

Jednocześnie, wbrew stanowisku pozwanego zakres informacji w broszurze nie wyjaśniał w jasny sposób ryzyka związanego z kredytem walutowym, a ogólne stwierdzenie, że wysokość zadłużenia może ulegać wahaniom na skutek zmiany kursu waluty, nie obrazuje faktycznego ryzyka związanego z zawarciem umowy indeksowanej w przypadku nieograniczonego wzrostu kursu waluty. Poza tym kredytobiorcom nie przedstawiono historycznych notowań kursu (...) na przestrzeni np. 10 lat wstecz.

Odnosząc się do wniosku pozwanego o ponowne przesłuchanie świadka K. B. bezpośrednio przed Sądem, w przypadku przeprowadzenia dowodu z ponownego przesłuchania powodów, zdaniem Sądu wniosek ten nie zasługiwał na uwzględnienie. Mianowicie świadek K. B. złożyła zeznania na piśmie, udzieliła odpowiedzi na pytania obu stron i jak zeznała nie pamięta powodów. Jednocześnie świadek odniosła się do ewentualnej możliwości negocjowania postanowień umowy i procedury związanej z udzielaniem kredytu hipotecznego indeksowanego do (...). Jednocześnie powodowie, którzy zostali przesłuchani ponownie nie wskazali żadnych nowych okoliczności, odnośnie których miałaby złożyć zeznania świadek B..

Należy także zaznaczyć, że świadek składając zeznania na piśmie nie pamiętała wielu okoliczności, co jest w pełni zrozumiałe, zważywszy na to, że świadek składała zeznania o standardowych czynnościach podejmowanych wiele lat wcześniej. Inaczej natomiast przedstawia się to w przypadku powodów, którzy zawarli umowę kredytową na zaspokojenie podstawowych potrzeb związanych z zakupem domu, umowa była dla nich sprawą kluczową, dlatego też pamiętali więcej szczegółów związanych z jej podpisaniem.

Załączone przez pozwanego Zarządzenie Prezesa Zarządu (...) Bank S. A. z dnia 23 czerwca 2006 r. wraz z załącznikami (k. 663 – k. 667) stanowi wewnętrzną procedurę Banku i nie dowodzi jaki faktycznie był zakres informacji przekazywanej kredytobiorcom przy zawieraniu umów hipotecznych indeksowanych do (...).

Jednocześnie, jak już zaznaczono przy pierwotnym rozpoznaniu sprawy, żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy w ocenie Sądu nie miały złożone przez pozwanego dokumenty w postaci opinii prywatnych oraz stanowisk instytucji jako niezwiązane bezpośrednio z umową łączącą strony. Sąd nie był bowiem w żadnym zakresie związany stanowiskami czy poglądami osób trzecich. Wskazane dokumenty stanowią jedynie część argumentacji strony.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości. Powodowie, po dokonaniu modyfikacji powództwa domagali się unieważnienia umowy kredytu zawartej pomiędzy stronami i zasądzenia na ich rzecz zwrotu świadczeń, które uiścili na rzecz pozwanego Banku w okresie od 19 września 2011 roku do dnia 18 marca 2020 roku.

Odnosząc się do żądania powodów ustalenia nieistnienia pomiędzy stronami umowy kredytu, należy mieć na uwadze przepis art. 189 kpc, zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Podstawową przesłanką merytoryczną powództwa o ustalenie jest zatem istnienie interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.

Zdaniem Sądu, stronie powodowej przysługuje interes prawny w dochodzeniu ustalenia nieważności umowy. Rozstrzygnięcie pozwoli powodom uniknąć ewentualnych sporów w przyszłości w zakresie wysokości świadczenia pieniężnego należnego pozwanemu bankowi. Umowa kredytu została zawarta na okres kilkudziesięciu lat i obecnie strony nadal są nią związane. Bez rozstrzygnięcia na przyszłość o zasadach rozliczenia kredytu, nie istnieje możliwość definitywnego zakończenia sporu. Rozstrzygnięcie roszczenia o ustalenie nieważności umowy zniesie stan niepewności strony powodowej w zakresie wysokości rat i sposobu ich rozliczania. Sama możliwość wytoczenia powództwa o świadczenie nie wyczerpuje interesu prawnego w żądaniu ustalenia. Zakresem res iudicata objęta jest sentencja wyroku, zaś przesłankowe ustalenie nieważności umowy i zasądzenie na tej podstawie kwot nienależnie wypłaconego świadczenia, nie będzie zawierało ww. rozstrzygnięcia w sentencji. Wskazać należy również na treść art. 7 ust. 1 Dyrektywy 93/13, wymagającego zapewnienia stosownych i skutecznych środków mających na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami.

Powodowie podnieśli, że zawarta przez nich umowa zawiera klauzule niedozwolone.

Powodowie oraz poprzednik prawny pozwanego zawarli umowę kredytu indeksowanego do waluty (...). Umowa obejmowała kwotę w PLN, która została przeliczona na (...), a następnie ponownie na PLN. Kredyt objęty kwestionowaną umową jest kredytem złotowym, którego saldo wyrażane jest w walucie obcej, do której kredyt został indeksowany. Zastosowany w umowie mechanizm indeksacji nie zmienia kwoty i waluty kredytu, wyrażonej w PLN, a stanowi on jedynie klauzulę przeliczeniową, mocą której strony ustaliły, że zobowiązanie wyrażone w walucie polskiej w dniu uruchomienia kredytu, miało zostać przeliczone na walutę (...). Kredytobiorca zobowiązany był do dokonania spłaty kredytu, przy czym wysokość rat, uiszczanych w PLN, obliczona miała być według kursu (...).

Oceniając ważność czynności prawnej nie można przypisywać dominującego znaczenia ani okolicznościom poprzedzającym zawarcie umowy, ani sposobowi jej wykonania. O ważności umowy orzeka się oceniając jej treść i cel z daty zawarcia umowy, a nie sposób jej faktycznego wykonania.

W zakresie ochrony praw konsumenta przed naruszeniami słuszności kontraktowej istnieją przepisy szczególne (w tym art. 385 ¹ – 385 ³ kc) wprowadzające instrument wzmożonej względem zasad ogólnych kontroli treści postanowień narzuconych przez przedsiębiorcę pod kątem poszanowania interesów konsumentów, a także szczególną sankcję mającą niwelować niekorzystne skutki zastosowania klauzul abuzywnych. Przepisy dotyczące nieuczciwych postanowień umownych stanowią implementację do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L 1993 Nr 95, str. 29) należy zatem odwołać się do znacznego dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Przy stwierdzeniu abuzywności niektórych postanowień umownych umowa nadal może wiązać strony w pozostałym zakresie albo – o ile po stwierdzeniu abuzywności tych postanowień nie da się wykonać – umowa może być również uznana za nieważną.

Umowa kredytu wiąże się z działalnością gospodarczą pozwanego, natomiast w niniejszej sprawie strona powodowa działała jako konsument. Zgodnie bowiem z treścią art. 22 ¹ kc za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Powodowie zaciągnęli kredyt na potrzeby mieszkaniowe. Mianowicie, posiadali już kredyt w PLN zaciągnięty na zakup nieruchomości i środki z kredytu będącego przedmiotem niniejszego postępowania były im potrzebne głównie na spłatę poprzedniego kredytu i w niewielkiej części na uregulowanie innych zobowiązań.

Zdaniem Sądu, fakt zaciągnięcia wcześniejszego kredytu nie niweczy statusu powodów jako konsumentów, zwłaszcza że jak wskazano środki uzyskane z kredytu zostały przeznaczone na potrzeby mieszkaniowe powodów, którzy zamieszkali i cały czas mieszkają w skredytowanej nieruchomości. Należy także zaznaczyć, że powodowie nigdy nie prowadzili działalności gospodarczej, ani też nie wynajmowali skredytowanej nieruchomości. Powódka w dacie zawierania umowy była pracownikiem innego Banku, jednak do zakresu jej obowiązków należały sprawy biurowe, nie związane z produktami kredytów hipotecznych.

W tym miejscu należy przytoczyć wyrok (...) z dnia 8 czerwca 2023 roku w sprawie C- 570/21, w którym Trybunał znacząco rozszerzył pojęcie konsumenta w kontekście dyrektywy 93/13. Mianowicie w powołanym wyroku Trybunał przyjął szeroką definicję konsumenta, wskazując, że w sytuacji, gdy umową kredytu kredytobiorca finansuje zarówno cele zarobkowe jak i konsumpcyjne, może być uznany za konsumenta, jeśli cel niezarobkowy jest dominujący.

W niniejszej sprawie środki z kredytu zostały przeznaczone w przeważającej części na cel mieszkaniowy poprzez spłatę wcześniejszego kredytu zaciągniętego na zakup nieruchomości, dlatego też powodowie występowali niewątpliwie jako konsumenci.

Zgodnie z art. 385 § 3 kc nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Powyższe zawiera wzruszalne domniemanie prawne nieuzgodnienia indywidualnego postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ponadto ciężar dowodu, że klauzule ryzyka walutowego i klauzule przeliczeniowe zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 3851 § 4 kc). Zgodnie zaś art. 3 ust. 2 dyrektywy 93/13 warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej, a fakt, że niektóre aspekty warunku lub jeden szczególny warunek były negocjowane indywidualnie, nie wyłącza stosowania niniejszego artykułu do pozostałej części umowy, jeżeli ogólna ocena umowy wskazuje na to, że została ona sporządzona w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że umowa została zawarta w oparciu o standardowy wzorzec umowy kredytu indeksowanego stworzony przez pozwanego. Brak indywidualnego uzgodnienia spornych postanowień umownych dotyczących indeksacji wynika z samego charakteru zawartej umowy – opartych o treść stosowanego przez bank wzorca umownego. Stronie powodowej zaoferowano produkt typowy, przygotowany w całości przez bank i adresowany do klientów zainteresowanych umową kredytu hipotecznego z wykorzystaniem waluty (...). Taki sposób zawierania umowy w zasadzie wyklucza możliwość indywidualnego wpływania przez konsumenta na treść powstałego stosunku prawnego, poza ustaleniem kwoty kredytu, ewentualnie wysokości oprocentowania, marży czy prowizji. Nie stanowi też indywidualnego uzgodnienia dokonanie wyboru przez konsumenta jednego z kilku rodzajów umów przedstawionych przez przedsiębiorcę, w tym umowy kredytu złotowego, bez mechanizmu indeksacji. Możliwość wyboru kredytu złotowego nie jest dowodem na to, że konsument wybierający kredyt indeksowany mógł indywidualnie negocjować postanowienia wzorca kredytu indeksowanego. Nie świadczy o indywidualnym uzgodnieniu to, że przedsiębiorca stworzył kilka wzorców umów, jeżeli konsument może jedynie dokonać wyboru pomiędzy takimi wzorcami, a nie doprowadzić w drodze negocjacji do modyfikacji postanowień danego wzorca. Niedozwolony charakter badanych klauzul usuwa wyłącznie indywidualne uzgodnienie tych klauzuli, nie zaś wybór przez konsumenta wzorca z kilku oferowanych przez pozwanego. Późniejszy wniosek o zmianę warunków umowy nie stanowi negocjacji.

Należy także zaznaczyć, że świadek K. B., której podpis widnieje na umowie jako osoby obecnej przy podpisaniu umowy zeznała, że negocjacje dotyczyły ewentualnie marży i prowizji, przy czym z reguły bank nie ustosunkowywał się pozytywnie.

W niniejszej sprawie kwestionowane były postanowienia zawarte w § 1 ust. 1, § 7 ust. 2, § 10 ust. 8 oraz w § 17 ust. 1 - 5umowy.

Postanowienia dotyczące indeksacji kredytu – zarówno dotyczące sposobu przeliczenia kwoty kredytu na franki przy wypłacie kredytu, jak też zadłużenia wyrażonego we frankach na złotówki podczas spłaty poszczególnych rat – określają świadczenia główne stron w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc. Dotyczą bowiem one bezpośrednio sposobu określenia kwoty wykorzystanego i spłacanego kredytu, a zatem elementów należących zgodnie z treścią art. 69 ustawy prawo bankowe do essentialia negotii umowy kredytu.

Następnie należało dokonać oceny, czy kwestionowane klauzule zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1 zd. 2 kc), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG). Wyrażenie ich prostym i zrozumiałym językiem nie sprowadza się jednak do formalnego pouczenia o możliwości wzrostu kursu waluty, lecz wymaga przekazania niezbędnych informacji w sposób, który umożliwia konsumentowi oszacowanie – potencjalnie istotnych – konsekwencji ekonomicznych klauzuli indeksacyjnej dla jego zobowiązań finansowych.

Treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej, stosowanego w celu obliczenia rat kredytu, w taki sposób by miał on możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (zob. m.in. wyrok (...) z 18 listopada 2021 r., C - 212/20).

Odnosząc się do klauzul przeliczeniowych wskazać należy, iż na ich podstawie nie było możliwe precyzyjne określenie salda kredytu oraz kwoty spłaty bez odniesienia do tabeli kursów, tworzonej jednostronnie przez bank. W umowie nie zostały określone w jednoznaczny i weryfikowalny sposób kryteria, w oparciu o które bank ustalał kursy walut. Indeksacja kredytu odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez bank, będące jego wewnętrznym dokumentem. Ponadto w umowie nie wskazano żadnych kryteriów co do górnej granicy kursów ustalanych jednostronnie przez bank.

Powyższe klauzule nie odwołują się do ustalanego w sposób obiektywny kursu (...), lecz pozwalają w rzeczywistości bankowi kształtować ten kurs w sposób dowolny. Chociaż przy wyznaczaniu przez bank kursów kupna i sprzedaży waluty w Tabeli Kursów – według zapisów § 17 umowy kredytu – wykorzystywane są średnie kursy NBP, to jednak odejmowana jest od nich marża kupna (w przypadku kursu kupna) lub dodawana jest marża sprzedaży (w przypadku kursu sprzedaży), a wysokość marży kupna i marży sprzedaży lub zasady ich wyznaczania nie zostały w umowie kredytu w żaden sposób określone. Na mocy powyższych postanowień umownych bank może zatem jednostronnie i arbitralnie, a przy tym w sposób wiążący, modyfikować wskaźnik, według którego obliczana jest wysokość kapitału kredytu (salda kredytu) oraz świadczeń kredytobiorcy (rat kredytowych i innych należności banku). Indeksacja kredytu udzielonego na podstawie umowy o kredyt hipoteczny odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez bank, będące jego wewnętrznym dokumentem i to uprawnienie banku do określania wysokości kursu (...) na gruncie zawartej umowy nie doznaje – z przyczyn wyżej opisanych – żadnych formalnie określonych ograniczeń. Umowa nie precyzuje bowiem sposobu ustalania marży kupna i marży sprzedaży, o które korygowane są kursy średnie NBP w celu wyznaczenia kursów kupna i sprzedaży waluty (...) w Tabeli Kursów poprzednika prawnego. W szczególności regulacje umowne nie przewidują wymogu, aby wysokość marży była ograniczona kwotowo lub procentowo w relacji do kursu waluty (...) publikowanego przez Narodowy Bank Polski. Bez znaczenia pozostaje fakt, że marża ta ustalana była na podstawie średniej arytmetycznej marż pięciu innych banków. Z kolei odwołanie się banku do marż kupna/sprzedaży stosowanych przez banki nie jest obiektywne. Sąd wziął pod uwagę, że pozwany (a wcześniej jego poprzednik), podobnie jak wszystkie wymienione w regulaminie banki są podmiotami sektora bankowego działającymi na wolnym rynku i oferującymi produkty bankowe o tym samym charakterze. Jako takie zmierzają więc do osiągnięcia dodatnich wyników finansowych przez co ich interesy należy uznać za zbieżne. Konsekwencją tego jest to, że banki wymienione w zarządzeniu kształtują swą politykę finansową w sposób pozwalający generować zyski, w tym również zyski w zakresie sprzedaży walut. Żaden z nich nie działa w oderwaniu od realiów panujących na rynku usług finansowych, zaś ich działania wzajemnie na siebie wpływają.

Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie I ACa 253/22 czy też w sprawie I ACa 2869/22.

Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie I ACa 253/22 podzielił też stanowisko wyrażone w uzasadnieniu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w sprawie V ACa 573/21 oraz Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie I ACa 179.21, iż klauzuli indeksacyjnej dotyczącej marży Banku (§ 17 umowy) nie można zakwalifikować jako zobowiązania umownego odrębnego od innych postanowień umownych.

Wykładni § 17 umowy należy dokonywać z uwzględnieniem ust. 1, zgodnie z którym do rozliczania transakcji wypłat i spłat kredytów stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych. Z postanowienia tego, a także z postanowień § 1 ust. 1 oraz § 7 ust. 2 i § 10 ust. 6 umowy jasno wynika, że do rozliczenia transakcji wypłaty stosowany był kurs kupna (...), zaś do rozliczenia spłaty - kurs sprzedaży (...). Kursy kupna i sprzedaży byty określone jako średni kurs złotego do danych walut ogłoszony w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna/plus marża sprzedaży. Jak trafnie wskazuje się w ww. orzeczeniach, nawet zatem gdyby przyjąć, że klauzulą dotyczącą marży Banku należy obejmować nie tylko wyrażenie „marża kupna", „marża sprzedaży", ale także fragment postanowienia dotyczący korygowania kursu średniego NBP o powyższą marżą tj. odpowiednio jej odjęcie lub dodanie, to nie można pomijać, że cały § 17 umowy dotyczy sposobu ustalania kursu waluty (...) w Tabeli kursów kupna/sprzedaży stosowanej przez poprzednika prawnego pozwanego Banku w celu określenia wysokości wypłaconego kredytu oraz wysokości rat kredytu. Tym samym analizowane postanowienie umowy nie kreowało odrębnego zobowiązania, a służyło jedynie sprecyzowaniu zobowiązania w zakresie określenia wysokości świadczenia głównego stron tj. wysokości wypłaconego kredytu oraz wysokości spłacanych rat. W § 1 ust. 1, § 7 ust. 2 i § 10 ust. 8 przewidziano bowiem jedno świadczenie (wypłacany kredyt oraz raty kredytu) w wysokości wynikającej z tabeli kursowej banku, bez wyodrębnienia świadczenia spełnianego według średniego kursu NBP i świadczenia stanowiącego marżę banku.

Nie sposób zatem uznać, że postanowienie § 17 dotyczące marży Banku stanowi warunek odrębny od innych postanowień umowy. Ponadto wyrażony w powołanych wyżej postanowieniach umowy mechanizm indeksacyjny jest ze sobą wewnętrznie powiązany w taki sposób, że wyeliminowanie elementu dotyczącego marży spowodowałby zmianę- istoty treści klauzuli indeksacyjnej. Wyeliminowanie elementu dotyczącego marży spowodowałoby bowiem, że kurs kupna i sprzedaży waluty (...) rozumiany byłby wyłącznie jako „średni kurs złotego do danej waluty ogłoszony w tabeli kursów NBP". Taki zabieg nie tylko wypaczyłby sens pozostałych postanowień umowy odsyłających wszak do różnych kursów wymiany, ale w istocie stanowiłby także niedopuszczalną redukcję utrzymującą skuteczność abuzywnej klauzuli waloryzacyjnej, przez podzielenie jej na część wadliwą i dopuszczalną. Ponadto należy zgodzić się z prezentowanym w wymienionych wyżej orzeczeniach poglądem, że próba wyeliminowania z § 17 umowy jedynie elementu warunku dotyczącego marży nie spełni odstraszającego celu dyrektywy nr 93 / 13, ani nie przywróci równowagi kontraktowej. Zastosowanie takiego kursu nie konwaliduje podstawowej dysfunkcjonalności umowy kredytu indeksowanego do (...) bowiem nie usunie mechanizmu prowadzącego do obciążenia powodów nieograniczonym ryzykiem walutowym, rozumianym jako możliwość spadku wartości waluty polskiej w stosunku do waluty przeliczeniowej (...) w toku obowiązywania umowy. Wyeliminowanie z klauzuli waloryzacyjnej samego mechanizmu ustalania kursu waluty, przy braku przepisów dyspozytywnych, które mogłyby wypełnić powstałą w ten sposób lukę, czyni całe postanowienia § 1 ust. 1, § 7 ust. 2 i § 10 ust. 6 regulacją, której wprost nie sposób zastosować. Bez unormowania kursu miarodajnego dla poszczególnych przeliczeń, przeliczenia te nie mogą być dokonane, a postanowienia dotyczące waloryzacji - wywrzeć skutku. Łączność między postanowieniami określanymi jako klauzula indeksacji (ryzyka walutowego) i klauzula spreadu walutowego sprawia, że wskutek uznania drugiej z nich za abuzywną nie można ustalić parametrów kursów wymiany a w efekcie wykonać klauzuli indeksacji. Postanowienia te składają się na mechanizm indeksacji i mogą funkcjonować tylko łącznie (por. powołane wyżej wyroki SN: z 30 września 2020 r., I CSK 556/18; z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18 i z 3 lutego 2022 r., (...) 975/22). W tym stanie rzeczy w pełni uprawnione pozostaje stanowisko o bezskuteczności klauzul indeksacyjnych w całości, a nie tylko tego ich fragmentu, który zawiera odesłanie do Tabel kursowych Banku.

W ocenie Sądu nie sposób, uznać, aby § 17 umowy czy jakiekolwiek inne jej postanowienie pozwalały kredytobiorcy na zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić stosowany przez powodowy bank kurs wymiany. Odwołanie się do Tabel kursowych banku, określających sposób wyznaczenia kursu waluty przy zastosowaniu bliżej nie sprecyzowanej co do wysokości marży banku (spread walutowy) powodowało, że na podstawie zapisów umowy strona powodowa nie była w stanie w sposób racjonalnie uzasadniony określić wysokości własnego zobowiązania, a tym samym ocenić skutków ekonomicznych wynikających z zawartej umowy kredytowej, a także ryzyka związanego z podpisaniem umowy.

Umowa nie zawiera także definicji marży kupna i marży sprzedaży, co sprawia, że kryteria ustalania kursów wymiany, mimo że odwołujące się do czynnika obiektywnego tj. średniego kursu NBP, nadal pozostają nieprecyzyjne i niejasne. Także obowiązująca w tym zakresie w Banku Uchwała Zarządu nr 18/2003 z 26 marca 2003 r. wątpliwości tych nie wyjaśniała. Zresztą uchwała była skierowana do pracowników pozwanego, natomiast nie stanowiła załącznika do umowy stron.

Tym samym klauzule przeliczeniowe nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, pozostając w sprzeczności z wymogiem prostoty i jasności zapisów umownych, które winny spełniać kryteria umożliwiające kredytobiorcy zrozumienie w pełni zapisów umowy i oszacować konsekwencje finansowe zawartej umowy. Ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób bank ustala kurs (...) dla celu wykonania umowy kredytowej.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Artykuł 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13 stanowi natomiast, że warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Przepisy dotyczące klauzul abuzywnych stanowią implementację Dyrektywy 93/13, dokonując ich wykładni uwzględnić zatem należy, dorobek orzeczniczy (...). Nie ma wątpliwości, że ścisła interpretacja przesłanki określonej w prawie polskim byłaby niezgodna z dyrektywą, dlatego konieczne jest uwzględnienie w rozszerzającej wykładni pojęcia „rażące naruszenie interesów konsumenta”, tak by objęło ono sytuację „znaczącej nierównowagi praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta”.

Kształtowanie treści stosunku obligacyjnego wbrew dobrym obyczajom wyraża się w tworzeniu przez bank takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Z kolei kształtowanie przez te postanowienia praw i obowiązków konsumenta w sposób rażąco naruszający jego interesy, ujmuje się jako nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku obligacyjnym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18).

Sąd dokonał oceny kwestionowanych postanowień umownych według stanu z chwili zawarcia umowy (zob. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17). Tym samym dla oceny tej nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, kwestia zawarcia przez strony aneksu do umowy kredytu, w tym aneksu upoważniającego kredytobiorcę do spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, późniejsze zmiany regulaminu pozwanego banku, a także późniejsze zmiany stanu prawnego, w tym wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało również znaczenia, że wybór kredytu w walucie obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania ( (...)) charakterystycznego dla kredytów udzielanych w walucie (...) lub powiązanych z tą walutą.

Z umową kredytu wiązało się ryzyko kursowe polegające na tym, że znaczna zmiana kursu walut mogła prowadzić do istotnej zmiany wysokości zobowiązania jednej ze stron, a skala tego ryzyka była nieograniczona. W tej sytuacji bank będący profesjonalistą winien udzielić stosowanych informacji i pouczeń konsumentom, którzy byli stroną słabszą i gorzej zorientowaną w funkcjonowaniu rynku finansowego. P. obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. W konsekwencji w informacji dla kredytobiorców należało wskazywać zarówno samą obiektywnie wysoką zmienność kursu, jak też realną możliwość zwiększenia kursu o kilkadziesiąt czy kilkaset procent w stosunku do momentu zawarcia umowy. Dostrzec także należy, iż w chwili zawierania umów frankowych zmienność kursu danej waluty obcej nie była powszechnie znana w polskim społeczeństwie. Dlatego też obowiązkiem banku oferującego kredyt indeksowany do waluty obcej było określanie nie tylko bieżących parametrów finansowych, ale i możliwego, niekorzystnego rozwoju sytuacji na globalnym rynku walut. Niepełna informacja o ryzyku kursowym, wynikająca np. z przyjęcia zaniżonego maksymalnego wzrostu kursu, z pominięciem informacji wynikających z historii zmiany kursu danej waluty, w oczywisty sposób wpływała na decyzję zawarcia umowy przez kredytobiorcę. Nawet rozważny klient banku nie jest, co do zasady, profesjonalistą, nie posiada on dostatecznej wiedzy dla samodzielnej oceny ryzyka kursowego i musi opierać się na informacjach banku. Dlatego też, ma i zawsze miał prawo do rzetelnej informacji, która nie będzie wprowadzać go w błąd (por. wyrok SA w Warszawie z 10.02.2015 r. V ACa 567/14). Ryzyko kursowe towarzyszyło umowie kredytu zawartej na tak długi okres i w całości obciążało kredytobiorcę, co uzasadniało przedstawienie zagrożeń będących wynikiem zdarzeń nadzwyczajnych mogących spowodować 100 - 200% wzrost kursu waluty.

Przy zawieraniu ocenianej umowy powodowie uzyskali informację o stabilności kursu, natomiast zabrakło rzetelnego pouczenia o realnych skutkach znacznego zmiany kursu waluty obcej, w szczególności o tym, że skala ryzyka kursowego jest nieograniczona, a kredytobiorca w praktyce nie ma żadnej możliwości zabezpieczenia się przed tym ryzykiem. Powyższe zaniechania informacyjne są szczególnie istotne, jeśli wziąć pod uwagę indywidualną sytuację strony powodowej, w tym okoliczność przeznaczenia środków z kredytu na cele mieszkaniowe i fakt, że nie posiadała ona dochodów ani oszczędności w (...). W konsekwencji należało uznać, że strona powodowa nie została w sposób rzetelny poinformowana o zasadach funkcjonowania kredytu i ryzyku kursowym.

Jak już wskazano wcześniej zakres informacji zawarty w podpisanych przez powodach oświadczeniach nie pozwalał na pełną ocenę ryzyka związanego z zawarciem kredytu odnoszącego się do waluty obcej.

Co prawda od dnia 1 lipca 2006 r. obowiązywała banki krajowe Rekomendacja S Komisji Nadzoru Finansowego, zalecająca ustne informowanie przyszłych kredytobiorców o skutkach ryzyka wzrostu kursu franka szwajcarskiego o 20%, jednakże Sąd stoi na stanowisku, że nawet literalne zastosowanie się do tej rekomendacji przez banki nie mogło wskazywać na prawidłowe wykonanie obowiązku informacyjnego przez tak wyspecjalizowane i profesjonalne podmioty. Rekomendacja została sporządzona przy kursie (...) 2,55 zł i ryzyko wzrostu kursu o 20% oznaczało, że osiągnie on 3,06 zł, czyli nieomal wcześniejsze o kilka lat maksimum. F. szwajcarski ulegał jednak dalszemu silnemu osłabieniu (m.in. wskutek działań administracyjnych banku centralnego Szwajcarii), co wskazywało na konieczność zakładania kardynalnie wyższego marginesu ryzyka wzrostu (ówcześnie (...) osiągał wieloletnie minima i ryzyko wzrostu kursu było nieuchronne). Kredytujący bank jako profesjonalny uczestnik rynku finansowego musiał mieć tego pełną świadomość, w przeciwieństwie do przeciętnego obywatela. Podobnie bank musiał mieć świadomość, zawierając umowę z powodami, że przy kursie (...) osiągającym wieloletnie minima, nieuchronnie wystąpią w przyszłości dla kredytodawców negatywne konsekwencje w związku ze wzrostem kursu waluty, gdyż wcześniej sytuacje takie związane z udzielaniem kredytów denominowanych do (...) miały już miejsce w innych krajach prowadząc do poważnych perturbacji na rynku finansowym, dramatycznego zwiększania obciążeń kredytobiorców (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 19 kwietnia 2023 r., I ACa 901/22). Przy omawianiu warunków kredytu pracownik banku nie sprecyzował możliwego zakresu ryzyka kursowego. Bank nie poinformował powodów w sposób pełny, jasny i zrozumiały o ryzyku, związanym z zawarciem umowy, zwłaszcza w kontekście wniosków możliwych do wyprowadzenia z historycznych kursów (...) oraz wieloletniego okresu związania stron umową. W konsekwencji przy zawieraniu ocenianej umowy stronie powodowej świadomie przedstawiano jedynie fragment bardzo złożonego stosunku prawnego, z nadmiernym koncentrowaniem się na kwestii niskiej raty kapitałowej i ukrywając wiedzę o ryzyku dysproporcji świadczeń na niekorzyść kontrahenta. Zabrakło także pouczenia o realnych skutkach znacznego zmiany kursu waluty obcej, w szczególności o tym, że skala ryzyka kursowego jest nieograniczona, a kredytobiorca w praktyce nie ma żadnej możliwości zabezpieczenia się przed tym ryzykiem. Powyższe zaniechania informacyjne są szczególnie istotne, jeśli wziąć pod uwagę indywidualną sytuację strony powodowej, w tym wykształcenie i doświadczenie oraz fakt, że nie posiadała ona dochodów ani oszczędności w (...).

W konsekwencji należało uznać, że strona powodowa nie została w sposób rzetelny poinformowana o zasadach funkcjonowania kredytu i ryzyku kursowym.

W kwestionowanej umowie występuje zróżnicowanie pomiędzy kursem kupna i sprzedaży stosowanym dla określenia wysokości kapitału kredytu oraz wysokości rat spłaty. Strony umowy kredytu nie umawiały się na prowadzenie przez bank działalności kantorowej – dokonywania wymiany walut, a postanowiły jedynie wprowadzić do umowy mechanizm o charakterze indeksacyjnym, pozwalający na zastosowanie stóp procentowych przewidzianych dla waluty obcej. Równocześnie nie może budzić wątpliwości, że konstrukcja, w której w chwili wypłaty kredytu wysokość wyrażonego w złotych polskich zobowiązania konsumenta jest, w wyniku zastosowania dla jej ustalenia kursu sprzedaży, wyższa niż wysokość udzielonego mu kredytu, stanowi naruszenie interesów konsumenta. Bank wykorzystał swoją przewagę kontraktową dla wprowadzenia do umowy rozwiązań korzystnych wyłącznie dla kredytodawcy, w nieuzasadniony sposób zwiększających wysokość świadczeń, do których zobowiązany jest kredytobiorca. Z treści kwestionowanych klauzul nie wynikało, w jaki sposób bank ustalał będzie kursy waluty (...), z uwagi na powiązanie tego kursu z marżą banku. Jednocześnie kredytobiorca był zmuszony zastosować się do tego kursu, gdyż w dacie zawarcia umowy nie miał możliwości spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Ponadto w oparciu o kwestionowane postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu tj. różnicy pomiędzy kursem kupna i sprzedaży waluty obcej, pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a służyły jedynie pokryciu kosztów udzielenia przez bank kredytu i zabezpieczenia banku przed ryzykiem kursowym. W umowie przy tym brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty oraz jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają.

Jednocześnie mechanizmy, które mają służyć uzasadnieniu stosowania takiej konstrukcji pozostają bez znaczenia w niniejszej sprawie, skoro oceny zgodności postanowienia umownego z dobrymi obyczajami dokonuje się w oparciu o treść umowy i okoliczności jej zawarcia, nie zaś w oparciu o przyjęty przez przedsiębiorcę sposób wykonywania umowy, w tym finansowania przez niego działalności swojego przedsiębiorstwa, w zakresie pozwalającym na wykonanie umowy. Nie ma również znaczenia, czy bank rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać. Postanowienie umowne ma niedozwolony charakter nie dlatego, że jest w niewłaściwy sposób wykorzystywane przez przedsiębiorcę – tym bardziej, że jest to okoliczność, która w toku wykonywania umowy może się zmieniać. To samo postanowienie nie może być abuzywne bądź tracić taki charakter jedynie w wyniku przyjęcia przez jedną ze stron umowy określonego sposobu jej wykonania, korzystania bądź niekorzystania z wynikających z niej uprawnień. Postanowienie jest niedozwolone, jeśli daje kontrahentowi konsumenta możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania ( (...)).

Tym samym klauzule przeliczeniowe zawarte w § 1 ust. 1, § 7 ust. 2, § 10 ust. 8 oraz w § 17 umowy należało uznać za postanowienia kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający jego interesy (art. 385 ¹ § 1 kc).

Przez podobny pryzmat Sąd ocenił postanowienie zawarte w przepisie § 2 ust. 4 umowy, gdzie wprowadzona została opłata manipulacyjna, mimo odrębnych zabezpieczeń uregulowanych w paragrafie 12 i 13 umowy. Opłata manipulacyjna, podobnie jak i saldo zadłużenia przeliczane są do waluty, do której indeksowany jest kredyt zgodnie z zasadami uregulowanymi w § 17 umowy.

Konsekwencją stwierdzenia, że dane postanowienie umowne ma charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹§ 1 kc jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ¹ § 2 kc zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (zob. m.in uchwałę Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07, oraz uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, a także wyroki Sądu Najwyższego: z 30 maja 2014 r., III CSK 204/13; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16; z 24 października 2018 r., II CSK 632/17).

Wyeliminowanie z klauzuli waloryzacyjnej samego mechanizmu ustalania kursu waluty, przy braku przepisów dyspozytywnych, które mogłyby wypełnić powstałą w ten sposób lukę, czyni całe postanowienia § 1 ust. 1, § 7 ust. 2 i § 10 ust. 8 regulacją, której wprost nie sposób zastosować. Bez unormowania kursu miarodajnego dla poszczególnych przeliczeń, przeliczenia te nie mogą być dokonane, a postanowienia dotyczące waloryzacji - wywrzeć skutku. Łączność między postanowieniami określanymi jako klauzula indeksacji (ryzyka walutowego) i klauzula spreadu walutowego sprawia, że wskutek uznania drugiej z nich za abuzywną nie można ustalić parametrów kursów wymiany a w efekcie wykonać klauzuli indeksacji. Postanowienia te składają się na mechanizm indeksacji i mogą funkcjonować tylko łącznie. W tym stanie rzeczy w pełni uprawnione pozostaje stanowisko o bezskuteczności klauzul indeksacyjnych w całości, a nie tylko tego ich fragmentu, który zawiera odesłanie do Tabel kursowych Banku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w sprawie sygn. V ACa 573/21 oraz wyroki Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie I ACa 179/21 i I ACa 253/22 wraz z orzeczeniami tam powołanymi).

W przypadku, gdy eliminacja niedozwolonego postanowienia umownego doprowadzi do takiej deformacji umowy, że na podstawie pozostałej jej treści nie da się odtworzyć praw i obowiązków stron, to nie można przyjąć, że strony są związane pozostałą częścią umowy (zob. m.in. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21 oraz wyroki Sądu Najwyższego z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 oraz z 24 października 2018 r., II CSK 632/17). Kluczowa jednak w tym zakresie jest wykładnia art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13. Przepis ten należy interpretować w ten sposób, iż warunek umowny uznany za nieuczciwy należy co do zasady uznać za nigdy nieistniejący, tak by nie wywoływał on skutków wobec konsumenta. W związku z tym sądowe stwierdzenie nieuczciwego charakteru takiego warunku powinno mieć z reguły skutek w postaci przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta, w jakiej znajdowałby się on w braku tego warunku (wyrok (...) z 21 grudnia 2016 r., C-154/15, C-307/15 i C-308/15). (...) wykluczył też, aby sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w umowach (wyrok (...) z 26 marca 2019 r., C-70/17 i C-179/17). Oznacza to, że nieuprawnione byłoby zastąpienie przez sąd postanowień niedozwolonych innymi. Możliwość takiej zmiany umowy przez sąd stałaby w sprzeczności z celami prewencyjnymi dyrektywy 93/13, gdyż przedsiębiorcy wiedzieliby, że nawet w razie zastosowania klauzuli niedozwolonej umowa zostanie skorygowana przez sąd w sposób możliwie najpełniej odpowiadający ich woli, a jednocześnie dopuszczalny w świetle przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych.

Wyeliminowanie z umowy łączącej strony abuzywnych postanowień umownych nie pozwala na jej utrzymanie. W świetle wiążącej wykładni dokonanej przez (...) (wyrok z dnia 3 października 2019 r., C-260/18) uzupełnianie umowy przepisami dyspozytywnymi jest uzależnione od niemożności utrzymania umowy w mocy i zgody konsumenta na takie uzupełnienie. Powodowie takowej zgody nie wyrazili. Poza tym nie pozwala na to art. 56 kc odwołujący się do zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów, a w prawie polskim brak jakiegokolwiek innego nadającego się do zastosowania przepisu. W szczególności przepisem takim nie jest art. 358 kc oraz art. 354 kc.

Wyeliminowanie abuzywnych klauzul przeliczeniowych nie prowadzi do utrzymania w mocy umowy kredytu indeksowanego/denominowanego kursem (...) jako kredytu złotowego oprocentowanego według stawki LIBOR (por wyroki Sądu Najwyższego: z 17 marca 2022 r., (...) 474/22; z 13 kwietnia 2022 r., (...) 15/22; z 26 kwietnia 2022 r., (...) 550/22; z 10 maja 2022 r., (...) 694/22; z 20 maja 2022 r., (...) 796/22). Uznanie klauzul przeliczeniowych za niedozwolone postanowienia umowne skutkuje więc nieważnością całej umowy kredytu, ponieważ skoro określają one sposób wykonania umowy kredytu, to bez nich nie jest wiadomo, jak ta umowa ma być wykonywana, a zatem umowa ta po wyłączeniu z niej klauzul przeliczeniowych nie może dalej obowiązywać w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.

Skutki unieważnienia umowy dla konsumenta należy ocenić w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony do celów tej oceny decydująca jest wola konsumenta wyrażona w tym względzie. Ochrona konsumenta może być pełna i zapewniona tylko, gdy zostaną uwzględnione jego rzeczywiste i bieżące interesy, a nie interesy i okoliczności mające miejsce w chwili zawarcia umowy. Art. 6 ust. 1 dyrektywy zdaniem (...) stoi na przeszkodzie unieważnienia umowy, jeżeli takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby konsument nie wyraził zgody na takie utrzymanie umowy. Decydujące znaczenie ma więc wola konsumenta, który może uznać, że zastąpienie abuzywnego postanowienia umowy nie jest dla niego korzystne i wybrać skutek, jakim jest upadek umowy, może także zgodzić się na uzupełnienie luk w umowie, aby uniknąć upadku umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11.12.2019 r., V CSK 382/18).

Powodowie, mając świadomość konsekwencji prawno-ekonomicznych ustalenia nieważności umowy kredytu, zgodzili się na nie, wnosząc o unieważnienie przedmiotowej umowy. Unieważnienie umowy nie spowoduje negatywnych skutków dla konsumenta, bowiem powodowie spłacili już kapitał kredytu.

Treść art. 385 ¹ § 1 kc oraz art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie wskazuje wprost na sankcję nieważności umowy zawierającej niedozwolone postanowienia umowne, dlatego jeżeli niedozwolone postanowienia umowne określają świadczenia główne umowy, sankcja nieważności całej umowy będzie mieć podstawę w art. 58 § 1 kc.

W konsekwencji Sąd uznał, na podstawie art. 385 ¹ § 1 kc, że nie istnieje stosunek prawny kredytu wynikający z umowy zawartej pomiędzy stronami w dniu 5 maja 2008 roku z uwagi na nieważność umowy.

Jednocześnie brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za bezwzględnie nieważną. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353 ¹ kc i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy. Treść umowy nie naruszała także zasady nominalizmu (art. 358 § 1 kc w brzmieniu obowiązującym do dnia 23.01.2009 r.), skoro kredytu udzielono w walucie polskiej, zaś (...) stanowił jedynie walutę indeksacji. Z kolei postanowienia umowne obciążające kredytobiorcę nieograniczonym ryzykiem kursowym oraz dające bankowi całkowitą swobodę w kształtowaniu kursu waluty obcej stanowią niedozwolone postanowienia umowne (art. 3851 § 1 kc), co wyłącza możliwość uznania ich za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 kc) lub sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej (art. 3531 kc) (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2022 r., III CZP 40/22).

Dla ostatecznego rozliczenia stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405 – 410 kc regulujące zasady rozliczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia i nienależnego świadczenia.

Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Szczególnym rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw. świadczenie nienależne. Przepis art. 410 § 2 kc stanowi zaś, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Dla aktualizacji roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia wystarczające jest wykazanie samego przesunięcia majątkowego pomiędzy zubożonym a wzbogaconym będącego następstwem spełnienia nienależnego świadczenia, gdyż ze swej istoty spełnienie tego świadczenia spełnia przesłankę zubożenia, zaś jego otrzymanie - kryteria wzbogacenia. Bez znaczenia w sprawie pozostawało więc to, czy pozwany faktycznie rozporządził środkami finansowymi otrzymanymi w ramach spłat rat kredytu, choćby na pokrycie własnych zobowiązań i nie zachodzi w tym wypadku potrzeba ustalenia, czy wzbogaciło ono odbiorcę. Samo bowiem spełnienie świadczenie nienależnego jest źródłem roszczenia restytucyjnego.

Brak zastrzeżenia przez kredytobiorców zwrotu spełnianego świadczenia (rat kredytu) nie niweczył skuteczności roszczenia, gdyż jak wynika z art. 411 pkt 1 kc spełnienie świadczenia w wykonaniu nieważnej czynności prawnej rodzi obowiązek zwrotu, nawet jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie jest do tego zobowiązany. W niniejszej sprawie podstawą prawną świadczenia była nieważna czynność prawna, która nie stała się ważna mimo spełnienia świadczenia, a w takim wypadku wiedza spełniającego świadczenie, że nie był do świadczenia zobowiązany, nie zwalnia odbiorcy świadczenia do jego zwrotu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2018 r., I CSK 575/17).

W niniejszej sprawie nie znajduje również zastosowania wyłączenie z art. 411 pkt 2 kc (zasady współżycia społecznego), albowiem skutki stosowania przez bank niedozwolonych postanowień umownych nie mogą podlegać ochronie prawnej. Świadczenie spełnione przez stronę powodową w następstwie nieważnej umowy kredytowej nie może być kwalifikowane jako czyniące zadość zasadom współżycia społecznego, skoro to właśnie zastosowanie przez bank wzorca umownego zawierającego klauzule abuzywne należało oceniać w kontekście naruszenia dobrych obyczajów.

W 2013 roku powodowie podpisali aneks, zgodnie z którym mogli dokonywać spłat bezpośrednio w walucie (...). Wbrew stanowisku pozwanego, w dacie zawarcia umowy kredytobiorcy nie mieli możliwości spłacania kredytu w walucie (...), co potwierdziła jednoznacznie świadek K. B. i sam zapis umowy w paragrafie 10 ust. 2. Wprawdzie rekomendacja (...) wprowadziła możliwość spłacania kredytu bezpośrednio w walucie, jednak obowiązywała ona od grudnia 2009 roku i pozwany nie wykazał, aby powodom zaoferowano taką możliwość. Jednocześnie należy stwierdzić, że podpisanie aneksu pomiędzy stronami nie niweczy skutków wprowadzenia do umowy klauzul abuzywnych i nie wpływa na ważność umowy łączącej strony.

W niniejszej sprawie w okresie od 19 maja 2008 roku do 11 września 2020 roku powodowie uiścili na rzecz pozwanego Banku łącznie tytułem rat kapitałowo – odsetkowych kwotę 79.240,87 CHF, w tym 56.496,63 tytułem kapitału i kwotę 21.963,36 tytułem odsetek. Od dnia 3 lutego 2014 roku wpłaty na rzecz banku dokonywane są w walucie (...). Spłata kapitału i odsetek we wskazanym okresie w PLN wynosi 77.654,32 zł kapitał i 49.782,74 zł odsetki.

Powodowie dochodzą zwrotu świadczeń za okres od 19 września 2011 roku do 18 marca 2020 roku zarówno uiszczonych w PLN – 60.138,51 zł oraz w (...) 36.020,58 CHF.

Kwota ta stanowi świadczenie nienależne w związku z nieważnością umowy. W ocenie Sądu konsekwencją nieważności umowy jest bowiem obowiązek zwrotu wszystkiego co strona pozwana otrzymała od strony powodowej, czyli wszystkich świadczeń uiszczonych bankowi. W konsekwencji Sąd zasądził powyższą kwotę od pozwanego na rzecz powodów wraz z ustawowymi odsetkami.

Sąd nie uwzględnił zarzutu przedawnienia podniesionego przez pozwanego.

Odnośnie żądania ustalenia, wskazać należy, iż zgodnie z wyrokiem (...) z dnia 10 czerwca 2021 roku w połączonych sprawach C-776/19 do C-782/19 (pkt 39) nie ulega przedawnieniu roszczenie konsumenta o stwierdzenie nieuczciwego charakteru warunku znajdującego się w umowie zawartej między przedsiębiorcą a tym konsumentem. Roszczenia powodów o zapłatę nie można uznać za świadczenie okresowe, w konsekwencji wyłączona jest możliwość zastosowania trzyletniego terminu przedawnienia przewidzianego w przepisie art. 118 kc. Skoro umowa jest nieważna, to nie ma podstaw do rozróżnienia odsetkowej i kapitałowej części rat, gdyż w ogóle nie doszło do skutecznego ustalenia ratalnej spłaty. Zastosowanie ma zatem 10-letni okres przedawnienia zgodnie z art. 118 kc w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 roku (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104). Również pozwany wskazuje na termin 10-letni.

Co do kwestii początku biegu terminu przedawnienia, to z uwagi na zastrzeżoną dla kredytobiorcy-konsumenta możliwość podjęcia ostatecznej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli umownej (i uniknięcia w ten sposób skutków nieważności umowy) albo powołania się na całkowitą nieważność umowy także wtedy, gdy mogłaby zostać utrzymana w mocy przez zastąpienie klauzuli niedozwolonej stosownym przepisem (por. wyrok (...) z 3.10.2019 r. w sprawie C - 260/18, pkt 55, 67), należy uznać, że termin przedawnienia roszczenia o zwrot nienależnie spełnionego świadczenia może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę - konsumenta wiążącej (świadomej, wyraźnej i swobodnej) decyzji w tym zakresie. Dopiero bowiem wtedy można przyjąć, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny, a strony mogą zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (art. 120 § 1 zd. 1 kc) - (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11.12.2019 r., V CSK 382/18, nie publ., uchwała Sądu Najwyższego z 16.02.2021 r., III CZP 11/20, lex 3120579, wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 22.04.21 r., C-485/19).

W niniejszej sprawie powodowie podjęli decyzję co do powołania się na nieważność umowy w dacie złożenia reklamacji, a swoje żądanie unieważnienia umowy zawarli w piśmie modyfikującym powództwo złożonym w dniu 27 sierpnia 2021 roku.

Powyższe oznacza, że roszczenie nie jest przedawnione.

W konsekwencji Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów dochodzoną przez nich kwotę.

Sąd od powyższej kwoty zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie: od następnego dnia po doręczeniu pozwanemu odpisu pisma modyfikującego powództwo, tj. od dnia 3 września 2021 roku, zgodnie z żądaniem pozwu na podstawie art. 455 kc i 481 kc.

Pozwany, na etapie postępowania apelacyjnego w sprawie zgłosił zarzut zatrzymania.

Stosownie do art. 496 i 497 kc prawo zatrzymania powstaje m.in. w przypadku nieważności umowy wzajemnej, kiedy to każda ze stron zobowiązana jest do zwrotu otrzymanego świadczenia drugiej.

Strona pozwana na wypadek uznania umowy kredytu za nieważną zgłosiła zarzut zatrzymania kwoty 310.000,00 zł , stanowiącej kwotę kapitału wypłaconego powodom w związku z zawartą umową kredytu.

Prawo zatrzymania zostało pomyślane jako środek zabezpieczenia służący do uzyskania pewności, że druga strona również dokona zwrotu świadczenia. Jednocześnie zaznaczenia wymaga, że zarzut prawa zatrzymania, ma podwójny charakter. W zakresie prawa materialnego stanowi on jednostronne oświadczenie woli, prowadzące do zahamowania skuteczności roszczenia strony przeciwnej (art. 461 § 1 k.c, art. 496 k.c. art. 497 k.c).

Powołanie się na ten zarzut w trakcie procesu jest czynnością procesową o charakterze zarzutu merytorycznego. Realizacja prawa zatrzymania następuje przez jednostronne oświadczenie woli, które prowadzi do zahamowania skuteczności roszczenia strony przeciwnej (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 stycznia 2020 r., sygn. akt I ACa 1205/18, LEX nr 2956811).

Powyższe nie przesądza jednak o możliwości odstąpienia od zbadania czy zaszły materialnoprawne przesłanki skorzystania z prawa zatrzymania, do których należy wymagalność roszczenia wzajemnego przysługującego pozwanemu (por. T. Wiśniewski, Prawo zatrzymania w Kodeksie cywilnym, Warszawa 1999, s. 125; podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2000 r., sygn. akt IV CKN 54/00, LEX nr 599789).

Warunkiem uznania prawnej skuteczności zgłoszonego prawa zatrzymania jest w pierwszej kolejności uznanie, że umowa zawarta przez strony jest nieważna oraz że miała ona charakter wzajemny. W niniejszej sprawie obie te przesłanki zostały spełnione. Umowa kredytu zawarta przez strony jest nieważna z przyczyn, które wskazano w uzasadnieniu.

Jednocześnie Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyrokach z dnia 17 marca 2022 roku (sygn. akt IICSKP 474/22, LEX nr 3362167); z dnia 16 lutego 2021 roku (sygn. akt III CZP 11/20; LEX nr 3120579) oraz z dnia 7 marca 2014 roku (sygn. akt W CSK 440/13, LEX nr 1444460), że umowa kredytu należy do umów wzajemnych. Wprawdzie wzajemność umowy kredytu (art. 487 § 2 k.c.) początkowo wzbudzała wątpliwości, ale obecnie przeważający jest pogląd, zgodnie z którym świadczenie przez kredytobiorcę z tytułu odsetek i prowizji jest odpowiednikiem świadczenia banku polegającego na oddaniu do dyspozycji na czas oznaczony określonej kwoty pieniężnej. Zobowiązanie kredytodawcy do udostępnienia środków pieniężnych jest odpowiednikiem zobowiązania kredytobiorcy do zapłacenia oprocentowania i prowizji.

Prawo zatrzymania zostało pomyślane jako środek zabezpieczenia służący do uzyskania pewności, że druga strona również dokona zwrotu świadczenia. Jednocześnie zaznaczenia wymaga, że zarzut prawa zatrzymania, ma podwójny charakter.

Sąd rozpoznający sprawę, podziela prezentowane w orzecznictwie wątpliwości co do tego, jak w praktyce miałaby wyglądać realizacja zatrzymania na etapie wykonania wyroku, gdyby zarzut zatrzymania traktować poważnie, jako mający doprowadzić do równoczesnej wymiany świadczeń pieniężnych konsumenta i banku, szczególnie wobec aktualnego stanowiska Sądu Najwyższego, zgodnie z którym spłacona w międzyczasie część kapitału jest objęta równocześnie obiema kondykcjami - zarówno banku, jak i konsumenta. Jest wątpliwe, czy pozostaje zgodne z zasadą efektywnej ochrony konsumentów towarzyszące prawu zatrzymania założenie, że konsument musi ponownie zgromadzić całą kwotę kapitału, niezależnie od tego, jaką część kapitału- już spłacił przed dniem wyrokowania, aby skutecznie dochodzić od banku zwrotu nienależnych świadczeń. W rzeczywistości zresztą zatrzymanie i tak byłoby „wstępem" do potrącenia, co również podważa sens sięgania po tę instytucję przy rozliczeniach stricte pieniężnych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 lutego 2022 r., sygn. akt I ACa 103/21, LEX nr 3341132).

Podnieść także należy, że uwzględnienie zarzutu zatrzymania zgłoszonego w toku postępowania skutkuje zawarciem w wyroku zastrzeżenia, iż spełnienie przez pozwanego świadczenia będzie uzależnione od jednoczesnego spełniania świadczenia wzajemnego przez powoda lub zabezpieczenia roszczenia

Rozwiązanie takie może jednak znaleźć zastosowanie tylko wówczas, gdy świadczenia wzajemne stron nie są tożsame, natomiast w przypadku, gdy obie strony są zobowiązane do spełnienia świadczeń pieniężnych, nie zachodzi potrzeba zabezpieczenia spełnienia świadczenia wzajemnego, gdyż każdej stron, będącej nie tylko dłużnikiem, ale jednocześnie wierzycielem przysługuje dalej idące uprawnienie - potrącenie wzajemnych wierzytelności, które prowadzi do umorzenia wierzytelności. W tej sytuacji należało uznać, iż podniesienie zarzutu zatrzymania nastąpiło w sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa i ratio legis normy prawnej zawartej w art. 496 k.c, przez co nie może być uznane za skuteczne (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 czerwca 2021 r., sygn. akt I ACa 645/20, LEK nr (...) oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 maja 2022 roku, sygn. akt I ACa 1404/21; niepubl).

W ocenie Sądu, sytuacja prawna obu stron nieważnej umowy kredytu jest dostatecznie unormowana innymi przepisami, co zostało już wyżej zasygnalizowane.

Uzupełniająco należy dodać, że w zarzucie zatrzymania chodzi o to, aby w sytuacji wzajemnych - różnorodzajowych - roszczeń, każdy z wierzycieli spełniając swój dług odzyskał także swoją wierzytelność. Spełnienie obu świadczeń prowadzi do umorzenia obu długów, które nie nadają się do umorzenia przez potrącenie. Taki skutek w przypadku wzajemnie przysługujących wierzytelności pieniężnych można natomiast uzyskać poprzez potrącenie. Tym bowiem, co wyróżnia rozliczenia z nieważnej umowy kredytu jest dopuszczalność dokonania potrącenia przez dowolną stronę nieważnej umowy. Brak możliwości potrącania świadczeń wydaje się być istotną przyczyną ustanowienia prawa zatrzymania w określonych ustawą przypadkach, gdy ustawodawca uznał konieczność zapewnienia dodatkowej ochrony dłużnikowi, który pozostaje jednocześnie wierzycielem swojego wierzyciela zaś przedmiot obu wierzytelności wyklucza potrącenie (art. 461 i art. 496-497 k.c).

Ochrona banku przed niewypłacalnością konsumenta nie jest dostatecznym argumentem do stosowania zatrzymania per analogiam. Gdyby kierować się przesłanką niewypłacalności dłużnika, to można by rozszerzyć stosowanie prawa zatrzymania na prawie każdy stosunek cywilny, w którym wypłacalność jednej ze stron może być zagrożona. Tymczasem z woli ustawodawcy stosowanie zatrzymania ograniczono do określonych w ustawie przypadków.

W konsekwencji Sąd nie uwzględnił zarzutu zatrzymania podniesionego przez pozwanego.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Powództwo zostało uwzględnione w całości, dlatego też Sąd zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej całość poniesionych przez powodów kosztów procesu.

Na zasądzoną od pozwanego kwotę złożyły się – opłata od pozwu – 1.000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa każdego z powodów – łącznie 34 zł i koszty zastępstwa procesowego – 10.800,00 zł za postępowanie przed Sądem I instancji i 8.100,00 zł za postępowanie przed Sądem Apelacyjnym rozpoznającym apelację pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 28 grudnia 2021 roku. Zasądzona na rzecz powodów kwota tytułem zwrotu wynagrodzenia pełnomocnika została ustalona w wysokości jednej stawki minimalnej określonej w § 2 pkt 7 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Od kwoty kosztów sądowych zostały zasądzone odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty na podstawie art. 98 § 12 kpc.

Sędzia Alina Gąsior

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.