Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 grudnia 2022r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Wojciech Rychliński

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Wioletta Kolanek

po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2022r. w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. G. i M. G.

przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie nieważności umowy

1.  stwierdza, iż umowa Nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) zawarta w dniu 7 kwietnia 2008r. pomiędzy powodami Z. G. i B. G., a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w G. jest nieważna w całości;

2.  zasądza od pozwanego (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów Z. G. i M. G. kwotę 11.834,00 złotych (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  nakazuje pobrać od pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 3.585,57 złotych (trzy tysiące pięćset osiemdziesiąt pięć 57/100) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych obciążających pozwanego;

SSO Wojciech Rychliński

Sygn. akt I C 1389/20

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 23 października 2020 roku skierowanym do Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim powodowie: Z. G. i B. G. reprezentowani przez adwokata M. S. skierowanym przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. wnosili o:

⚫

ustalenie, że umowa o kredyt mieszkaniowy nr urnowa nr (...)08- (...) zawarta dnia 7 kwietnia 2008 roku pomiędzy Z. G. i B. G., a (...) Bank (...) S.A. z siedziba w G., którego następcą prawnym jest pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. jest nieważna,

ewentualnie na wypadek uznania przez Sąd, że umowa nie jest nieważna:

⚫

zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz powodów - Z. G. i B. G., kwoty 57 415,99 zł (pięćdziesiąt siedem czterysta piętnaście 99/100) tytułem zwrotu świadczeń nienależnych dokonanych przez powodów na rzecz pozwanego w wyniku stosowania przez pozwanego w umowie nr (...) o kredyt mieszkaniowy N. - H. zawartej w dniu 7 kwietnia 2008 r. pomiędzy powodami - Z. G. i B. G. a (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. (którego następcą prawnym jest (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.) niedozwolonej i niewiążącej klauzuli waloryzacyjnej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 września 2020 r. do dnia zapłaty,

oraz

⚫

zobowiązanie pozwanego do dokonania ponownego przeliczenia stanu zadłużenia powodów wg treści tej Umowy bez kwestionowanych klauzul tj. jako kredytu udzielonego w złotych polskich bez waloryzacji;

⚫

zasądzenie od pozwanego łącznie na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 złotych.

W uzasadnieniu powyższego żądania powodowie wskazali, iż niedozwolony charakter mają następujące postanowienia umowne: §1ust.2 (...) ,,w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacona w złotych zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą Kursów, obowiazująca w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych ‘’.

§ 7 ust.5 (...) ,,w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, prowizje pobierane są w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej’’

Zgodnie z § 11 ust.2 i 3 (...) ,,w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej wypłata środków następuje w złotych w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej.

Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredyt stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów z dnia wypłaty środków’’.

Zgodnie z § 13 ust.7 pkt.2 i 3 (...) ,,raty kapitałowo-odsetkowe spłacane będą w złotych po ich uprzednim przeliczeniu przez bank wg. kursu sprzedaży dewiz dla (...) zgodnie z Tabelą kursową obowiązującą w Banku w dniu spłaty’’.

Kwestionowane przez powodów postanowienia umowy, w ocenie powodów:

1.  niewątpliwie zostały jednostronnie ukształtowane przez bank, a następnie

narzucone powodom we wzorcu umowy o kredyt,

2.  powodowie nie mieli rzeczywistego wpływu na treść postanowień wzorca

umowy, a autonomia ich woli ograniczała się w istocie jedynie do decyzji czy

przystąpić do danej umowy czy nie,

3.  nie regulują głównych świadczeń stron umowy o kredyt, albowiem dotyczą jedynie zasad określania kursów kupna waluty, który wykorzystany był do arbitralnego, zawyżonego określania przez bank wysokości kwoty zobowiązania powodów, a w konsekwencji zapewnienia sobie możliwości osiągnięcia dodatkowego zysku,

4.  nie są jednoznaczne, gdyż nie precyzują żadnych obiektywnych, sprawdzalnych kryteriów, przesłanek, warunków ani czynników, które miałyby wpływać na sposób określenia przez bank wysokości kursów kupna waluty, ani nie określają jednoznacznie dnia, z którego kurs zostanie zastosowany,

5.  są sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco godząc w równowagę kontraktową poprzez przyznanie bankowi uprawnienia do jednostronnego, swobodnego kształtowania kursów kupna waluty, czyli wskaźnika wpływającego bezpośrednio na wysokość zobowiązania konsumenta, przy jednoczesnym pozbawieniu powodów możliwości zapoznania się i zweryfikowania słuszności stosowanych kryteriów, czynników tego ukształtowania (wzorzec nie określa żadnych przesłanek, okoliczności, czynników ani żadnych przejrzystych i sprawdzalnych kryteriów, które mogłyby determinować zasady i granice swobody banku w określaniu wysokości kursu, dając bankowi w tym zakresie nieograniczoną swobodę i dowolność),

6.  rażąco naruszają interes konsumenta, obciążając powodów w całości ryzykiem kursowym waluty na wolnym rynku, ale również ryzykiem całkowicie dowolnego, arbitralnego kształtowania kursu kupna waluty przez bank, w oderwaniu od warunków rynkowych, zapewniając bankowi dodatkowe, nieuzasadnione i nieekwiwalentne źródło dochodu, nie mogły być przez nikogo (a zwłaszcza powodów, ani Sąd) poza przedsiębiorcą (pozwanym) w żaden sposób zweryfikowane w zakresie zasad, wedle których następuje ustalenie kursów walut, a w konsekwencji wysokości rat kapitałowo - odsetkowych i w tym kontekście nawet ewentualne wytłumaczenie mechanizmu stosowanego w tym zakresie należy uznać za niewystarczające, gdyż zasadami tam wskazanymi waloryzowane są świadczenia stron umowy, co umożliwia pozwanemu kształtować w sposób jednostronny sytuację kredytobiorcy zakłócając tym samym równowagę kontraktową stron umowy kredytu.

Wobec tego, iż kwestionowane postanowienia umowy kredytu dotyczą głównych świadczeń stron, kluczowych dla ważności całej umowy, prowadzą one do nieważności całej umowy.

Powołane postanowienia umowne wprost wskazują natomiast, że strony zawarły umowę, mocą której bank zobowiązał się udzielić stronie powodowej kredytu w nieokreślonej kwocie i to zarówno w odniesieniu do złotych polskich, jak i franków szwajcarskich. Wartość ta została, czy będąc bardziej precyzyjnym jest, na bieżąco ustalana przy zastosowaniu kursu kupna (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w banku w dniu realizacji zlecenia płatniczego. Tak ukształtowana treść warunków umowy, jako wbrew regulacji wynikającej z art. 69 ust. 1 i 69 ust. 1 pkt 2 pr. bank, niezawierająca precyzyjnego oznaczenia kwoty udzielonego kredytu, prowadzi do nieważności Umowy.

(k.1-20)

Pozwany (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. , reprezentowany przez pełnomocnika radcę prawnego A. N. nie uznał żądania pozwu i wniósł o oddalanie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany zakwestionował roszczenie tak co do zasady, jak i wysokości.

Pozwany zaprzeczył wszelkim twierdzeniom strony powodowej zawartym w pozwie. Za całkowicie niezasadne należy uznać zarzuty w przedmiocie nieważności Umowy Kredytu oraz możliwości kwalifikowania kwestionowanych przez powodów postanowień umownych, jako postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ §1k.c. oraz wywodzone w pozwie skutki postulowanej abuzywności.

Pozwany zaprzeczył temu, że umowa kredytu jest sprzeczna z prawem bankowym, naturą zobowiązania, zasadami współżycia społecznego czy dobrymi obyczajami, zawiera postanowienia niedozwolone i naruszające interesy powodów.

Pozwany zaprzeczył temu, jakoby powodowie nie otrzymali rzetelnych informacji, w tym dotyczących ryzyka kursowego, a ich brak doprowadził do znaczącej nierównowagi kontraktowej, gdyż jego pracownicy byli zobowiązani do przedstawienia rzetelnych informacji na temat wszystkich ryzyk związanych z zaciągnięciem zobowiązań w (...).

Pozwany zaprzeczył temu, jakoby powodowie, nie mieli skutecznych możliwości negocjacyjnych, a tym samym warunki umowy kredytu nie były z nimi ustalane indywidualnie, w szczególności odnośnie kwoty kredytu, zasad wypłaty i spłaty kredytu. To kredytobiorcy, a nie bank, wskazali wysokość kredytu, cel kredytowania, na kanwie czego precyzyjnie określono indywidualne warunki uruchomienia transz kredytu.

Pozwany zaprzeczył temu, że w razie przyjęcia przez Sąd abuzywności klauzul przeliczeniowych, umowa nie nadaje się do wykonania, ponieważ kredyt po wyeliminowaniu rzekomo abuzywnych klauzul umownych nie będzie mógł być jedynie spłacany w złotówkach po kursie z tabeli, nie wpływa to jednak w żaden sposób na możliwość spłaty kredytu w walucie, w której kwota zobowiązania jest wyrażona.

Pozwany zaprzeczył temu, że dotychczasowe orzecznictwo jednoznacznie wskazuje na brak możliwości uzupełniania przez sąd luk w umowie, gdyż najnowsze orzecznictwo (...) dopuszcza możliwość ustalenia przez sąd krajowy nowego sposobu obliczania stopy procentowej lub wezwania stron do podjęcia negocjacji w celu ustalenia nowego sposobu obliczania tej stopy, bez ograniczania zakresu tych negocjacji (C-269/19)

Pozwany podniósł, iż brak jest podstaw do stwierdzenia nieważności łączącej strony umowy kredytu .

Zdaniem pozwanego, powodowie byli świadomi ryzyka kursowego istniejącego zarówno na etapie wypłaty, jak i spłaty kredytu oraz jego wpływu na zaciągnięte zobowiązanie. W ocenie pozwanego, nawet gdyby przyjąć iż kwestionowane postanowienia umowne są niedozwolone, to ich wyeliminowanie z umowy nie rodzi nieważności całego zobowiązania, gdyż istnieje możliwość dalszego wykonywania umowy bezpośrednio w walucie (...).

Dokonując wyboru waluty kredytu (...) powodowie mieli w pełni świadomość ryzyka kursowego, w tym faktu, iż w przypadku wzrostu kursu waluty podwyższeniu ulega zarówno rata spłaty, jak i kwota zadłużenia wyrażona w walucie polskiej. W ocenie pozwanego stosowanie sankcji nieważności umowy o kredyt denominowany ze względu na zapisy umowne dopuszczające możliwość przeliczeń świadczeń banku i kredytobiorców po kursie określonym w tabeli banku, narusza zasadę proporcjonalności oraz zasadę pewności prawa. Roszczenia powodów zdaniem pozwanego nie zasługują na ochronę sądową, gdyż kredytobiorca indywidualnie uzgodnił z bankiem treść umowy kredytu, w szczególności zasady wypłaty i spłaty kredytu. Umowa kredytu nie jest sprzeczna z jakimikolwiek przepisami prawa polskiego ani wspólnotowego, czy też zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami, a w efekcie nie jest nieważna ani bezskuteczna.

(k.73-88 )

Ostatecznie na rozprawie w dniu 21 grudnia 2022 roku pełnomocnicy stron poparli swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

(k.225)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 7 kwietnia 2008 roku powodowie Z. G. i B. G. (zwani dalej Kredytobiorcami) zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G., którego następcą prawnym jest pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej także jako Kredytodawca) umowę kredytu mieszkaniowego nr (...)08- (...), zgodnie z którą Bank udzielił Kredytobiorcom kredytu na zasadach określonych w Części Szczególnej Umowy (zwanej dalej (...)) oraz Części Ogólnej Umowy (zwanej dalej (...)).

W § 1ust. 1 (...) strony określiły, iż przedmiotem umowy jest kredyt denominowany udzielony w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 107.521,85 CHF.

W §1 ust. 2 pkt 1 (...) wskazano, iż przeznaczeniem kredytu jest finansowanie kosztów budowy domu jednorodzinnego w D..

W § 4 ust. 8 (...) wskazano, że wypłata środków z kredytu denominowanego odbywa się na zasadach określonych w § 11 (...).

Zgodnie z § 11 ust.2 i 3 (...) ,,w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej wypłata środków następuje w złotych w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej. Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów z dnia wypłaty środków’’.

Zgodnie z § 13 ust.7 pkt.2 i 3 (...) ,,raty kapitałowo-odsetkowe spłacane będą w polskich złotych po ich uprzednim przeliczeniu przez bank wg. kursu sprzedaży dewiz dla (...) zgodnie z Tabelą kursową obowiązującą w Banku w dniu spłaty’’.

Na podstawie umowy kredytu Bank oddał do dyspozycji powodów kwotę 107.521,85 CHF, a wypłata kredytu miała nastąpić do dnia zakończenia inwestycji, tj. do 30 maja 2010 roku. Na podstawie kolejnych aneksów termin był przedłużony dwukrotnie, dlatego ostatnia transza kredytu została wypłacona 20 czerwca 2011 roku.

(dowód: umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) k.25-32, Aneksy Nr (...) k.33-35 , zaświadczenie Banku z dnia 2 grudnia 2019 roku k.42-45)

Powodowie w dniu 27 grudnia 2019 roku przed Sądem Rejonowym dla Warszawy -Mokotowa w W. wezwali pozwanego do próby ugodowej.

Postanowieniem z dnia 22 września 2020 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy - Mokotowa w W. stwierdził, że do zawarcia ugody nie doszło.

(dowód: protokół z posiedzenia k.47-48,

wniosek o zawezwanie do próby ugodowej k.49-51)

W dniu 2 października 2021 roku zmarła powódka B. G. i spadkobiercami po niej są - Z. G. i M. G..

( dowód: akt notarialny, protokół dziedziczenia k.125-126 v.,

odpis aktu zgonu k.124)

Powodowie byli zainteresowani kredytem złotówkowym z przeznaczeniem na budowę domu. Przedstawiciele banku zapewniali, że frank szwajcarski jest stabilną walutą, że wahania kursu mogą być minimalne. Nikt z przedstawicieli banku nie tłumaczył powodom co to jest indeksacja, na czym polega ten mechanizm i jaki jest jego wpływ na umowę, wysokość zobowiązania kredytowego oraz wysokość rat kapitałowo-odsetkowych, podpisując umowę nie mieli wiedzy, że do rozliczania będą stosowane dwa różne kursy (...), tj. kurs kupna i kurs sprzedaży.

Powodowie otrzymali przygotowany przez pozwany bank dokument - umowę do podpisania, nie negocjowali indywidualnie żadnych postanowień umowy, nie posiadali takiej możliwości. Powodowie kierowali się zaufaniem do pozwanego jako podmiotu profesjonalnego.

W momencie zawierania umowy powodowie nie byli informowani, że oprócz marży i odsetek wynikających z umów bank będzie dodatkowo zarabiał ich kosztem na spreadzie walutowym , nie przeprowadzano z powodami rozmowy na temat ryzyka walutowego.

Żadna osoba z banku udzielająca kredytów w ogóle nie wytłumaczyła powodom, że istnieje coś takiego jak spread walutowy ani nie zwracała uwagi powodów na odrębność kursów kupna i sprzedaży (...).

Powodowie nie mieli świadomości, że wzrost kursu (...) spowoduje nie tylko wzrost raty odsetkowej, ale także kapitałowej.

(dowód: nagranie audio-video z dnia 23 czerwca 2021 roku zeznania powoda Z. G. 00:04:23- 00:15:00 k.119 ,119 v.,)

Biegły ustalił, że od dnia 10.05.2008 roku do dnia 08-11-2019 roku pożyczkobiorca uregulował na konto Banku łączną wartość rat kapitałowo odsetkowych w kwocie 204.285,72 zł, w tym 162978,14 zł rat kapitałowych oraz 41.307,58 zł rat odsetkowych, co stanowi 56.212,52 CHF jako łączną wartość rat kapitałowo - odsetkowych, w tym 44.102,64 CHF rat kapitałowych i 12.109,88 CHF rat odsetkowych.

Biegły ustalił, że od dnia 10-05-2008 roku do dnia 10-03-2022 roku Kredytobiorca uregulowałby na konto Banku łączną wartość rat kapitałowo - odsetkowych w kwocie 191.401,70 zł, w tym 157.106,52 zł rat kapitałowych oraz 34.295,18 zł rat odsetkowych.

Różnica pomiędzy ratami należnymi wyliczonymi zgodnie z założeniami pytania nr 3 a wpłaconymi zgodnie z założeniami pytania nr 2 w okresie od 10-05-2008 roku do 10-11-2019 roku wynosi (s. 17-21 opinii):

> raty kapitałowo - odsetkowe: 150.146,70 zł (należne) - 204.285,72 zł ( wpłacone) =

-54.139,02 zł (nadpłata do Banku), w tym:

raty kapitałowe:

118.803,28 zł (należne) - 162.978,14 zł wpłacone = - 44.174,86 zł nadpłata do Banku,

raty odsetkowe:

31.343,42 zł (należne) - 41.307,58 zł wpłacone = - 9.964,16 zł (nadpłata do Banku).

Na podstawie sporządzonego zestawienia, Biegły ustalił, że od dnia 10-05-2008 roku do dnia 10-03-2022 roku Kredytobiorca uregulowałby na konto Banku łączną wartość rat kapitałowo - odsetkowych w kwocie 228.782,01 zł, w tym 114.251,67 zł rat kapitałowych oraz 114.530,34 zł rat odsetkowych.

Różnica pomiędzy ratami należnymi wyliczonymi zgodnie z założeniami pytania nr 7 opinii uzupełniającej a wyliczonymi zgodnie z założeniami pytania z opinii głównej przy założeniu, że kredyt jest złotówkowy roku wynosi:

raty kapitałowo - odsetkowe: 191.401,70 zł (należne opinia główna wg LIBOR) - 228.782,01 zł ( należne opinia uzupełniająca wg WIBOR) = - 37.380,31 zł tym:

•

raty kapitałowe:

157.106,52 zł (należne opinia główna wg LIBOR) 114.251,67 zł (należne opinia uzupełniająca wg WIBOR) = 42.854,85 zł,

•

raty odsetkowe:

34.295,18 zł (należne opinia główna wg LIBOR) 114.530,34 zł (należne opinia uzupełniająca wg WIBOR) = - 80.235,16 zł

( dowód: opinia biegłego ds. ekonomii, finansów i rachunkowości (...) k .131-154, opinia uzupełniająca k.176-199 )

Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd oparł się przede wszystkim na przedłożonych przez stronę powodową dokumentach, tj. umowie kredytowej oraz zeznaniach powoda Z. G., które Sąd uznał za w pełni wiarygodne. Sąd pominął dowód z przesłuchanych świadków: W. K. i A. I., którzy przedstawili teoretyczną wiedzę na temat tego jak wyglądało, spotkanie z klientami podczas zawierania umowy kredytowej, jak wyglądała procedura zawierania tych kredytów, jak przebiegały procedury związane z udzielaniem kredytów, opisali czynności techniczne, które prowadziły do zawarcia finalnej umowy. Ich zeznania nie rzutowały na wynik niniejszego postępowania, dlatego też Sąd pominął i dowód ten jest nieistotny dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy.

Sąd uznał, iż opinia biegłej z zakresu finansów i (...) jest rzeczowa, kategoryczna, wystarczająco wyjaśnia zagadnienia wymagające wiadomości specjalnych, nie została także skutecznie zakwestionowana przez żadną ze stron procesu. Sąd uznał natomiast ostatecznie, że przeprowadzanie dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości, doprowadziło tylko i wyłącznie do przedłużenia postępowania w sprawie zaś wszystkie zagadnienia sporne będące przedmiotem postępowania zostały wyjaśnione w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy zaoferowany przez obie strony postępowania

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w zakresie ustalenia nieważności umowy.

Bezspornym jest, iż w dniu 7 kwietnia 2008 roku powodowie Z. G. i B. G. (zwani dalej Kredytobiorcami) zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G., którego następcą prawnym jest pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej także jako Kredytodawca) umowę kredytu mieszkaniowego nr (...)08- (...), zgodnie z którą Bank udzielił Kredytobiorcom kredytu na zasadach określonych w Części Szczególnej Umowy (zwanej dalej (...)) oraz Części Ogólnej Umowy (zwanej dalej (...)).

Bank przy zawieraniu umowy posługiwał się przygotowanymi przez siebie wzorcami, które zawierały opcjonalne postanowienia w zakresie marży, oprocentowania, prowizji, zabezpieczeń. Powodowie nie negocjowali żadnych postanowień w zakresie umowy - było to niemożliwe.

Sąd podziela podniesiony przez powodów zarzut sprzeczności kredytu denominowanego z właściwością (naturą) stosunku prawnego i zasadami współżycia społecznego.

W przedmiotowej umowie połączono stosunek prawny wynikający z art. 69 Prawa bankowego – regulacja umowy kredytu z klauzulą denominacyjną określoną w art. 358 ¹ § 2 k.c.

Sprzeczne z właściwością - naturą stosunku zobowiązaniowego są zasady ustalania zobowiązania kredytobiorcy oraz zasady ustalania jego świadczenia. Zasadnie wskazują powodowie, iż wprowadzenie denominacji do umowy kredytowej doprowadziło do umieszczenia w umowie elementów niedoregulowanych, nieweryfikowanych, co musi prowadzić do uznania tak skonstruowanej umowy za nieważną. W przedmiotowej umowie kredytowej, co podkreśla zasadnie strona powodowa, kwota kredytu dla pozwanego stanowi inną wartość i jest określona inną walutą niż kwota kredytu dla konsumenta. Kwota kredytu dla pozwanego jest określona nominalnie w (...) i znana w momencie podpisywania umowy. Kwota kredytu - zobowiązanie konsumenta została jedynie pośrednio uregulowana w umowie (poprzez odwołanie do kursu kupna (...) z tabeli kursowej banku), jest określona w (...), nie jest znana w momencie podpisania umowy oraz nie wyznacza realnego maksymalnego pułapu wysokości zobowiązania kredytobiorcy w zakresie kwoty kapitału. Ostateczna wartość majątkowa zobowiązania kredytobiorcy jest określona dopiero w chwili spłaty kredytu. W rzeczywistości zatem konsument nie zna wysokości swojego zobowiązania nie tylko w momencie podpisania umowy, ale także w momencie wypłaty transz kredytu i określenia kwoty zadłużenia w (...). Podanie kwoty zadłużenia w (...) nie oznacza bowiem, że konsument wiedział do czego jest zobowiązany. Mógł bowiem wykonywać to zobowiązanie jedynie przez zapłatę w PLN, która jest zmienna w czasie w zależności od kursu (...), ale też zależna od wyznaczonego przez bank kursu w Tabeli kursowej. Wobec powyższego zasadne jest twierdzenie powodów, iż przedmiotowa umowa nie określa zobowiązania kredytobiorcy, rzeczywistej kwoty kredytu, waluty kredytu i zasad spłaty kredytu. Powoduje to, iż umowa o kredyt denominowany do (...) prowadzi do obejścia przepisów prawa bankowego, w szczególności art. 69 Prawa bankowego. Sankcja za zawarcie umowy nieokreślającej wymaganego przez ustawodawcę minimum jest nieważność umowy.

W umowie zawarto następujące postanowienia:

§1 ust.2 (...) ,,w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacona w złotych zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą Kursów, obowiazująca w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych ‘’.

§ 7 ust.5 (...) ,,w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, prowizje pobierane są w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej’’

Zgodnie z § 11 ust.2 i 3 (...) ,,w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej wypłata środków następuje w złotych w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej.

Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredyt stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów z dnia wypłaty środków’’.

Zgodnie z § 13 ust.7 pkt.2 i 3 (...) ,,raty kapitałowo-odsetkowe spłacane będą w złotych po ich uprzednim przeliczeniu przez bank wg. kursu sprzedaży dewiz dla (...) zgodnie z Tabelą kursową obowiązującą w Banku w dniu spłaty’’.

Ocena zasadności powództwa w niniejszej sprawie wymaga oceny powyższych zapisów umowy zawierających klauzule przeliczeniowe w kontekście normy z art. 385 ¹ § 1 k.c.

Zgodnie z powyższym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenie stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z zapisem § 2 powyższego przepisu jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Powyższa regulacja prawna winna być przy tym interpretowana w sposób zgodny z prawem wspólnotowym, tj. przede wszystkim z Dyrektywą Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE L 1993/95/29). Z art. 3 i 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, a także z pkt 1 lit j i l oraz pkt 2 lit. b i d załącznika do tej dyrektywy wynika, że „do celów przestrzegania wymogu przejrzystości zasadnicze znaczenie ma kwestia, czy umowa wskazuje w sposób przejrzysty powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty obcej, a także związek między tym mechanizmem, a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak aby konsument mógł przewidzieć, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne”.

Zwrot „w innych warunkach” oznacza, że w momencie zawarcia umowy, konsument powinien móc przewidzieć to, co będzie w momencie spłaty poszczególnych rat miesięcznych. Ocena świadomości konsumenta przy zawieraniu umowy jest możliwa jedynie w ramach kontroli incydentalnej, a wszelkie wątpliwości co do spełnienia przez bank wymogu przejrzystości powinny być interpretowane na korzyść konsumenta.

W świetle powyższych regulacji, aby określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za „niedozwolone postanowienie umowne" (abuzywne, czy też nieuczciwe w rozumieniu dyrektywy 93/13), spełnione muszą zostać następujące warunki: 1) zawarcie umowy z konsumentem, 2) brak indywidualnego uzgodnienia postanowienia umownego, 3) postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, 4) postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy „głównych świadczeń stron".

Dokonując analizy łączącej strony umowy kredytowej w ocenie Sądu należy przyjąć, że z uwagi na to, iż w wykonaniu opisanej wyżej umowy nie doszło do transferu wartości dewizowych, umowy łączącej strony nie można określić, jako umowy o kredyt walutowy.

Bezspornym jest przy tym okoliczność, że powodowie zawierając umowę kredytową byli konsumentem według art. 22 ¹ k.c.

Z okoliczności zawarcia umowy wynika, iż postanowienia umowy zawierające mechanizm przeliczeniowy nie zostały indywidualnie uzgodnione z kredytobiorcą. Umowę zawarto jako ramową, z wykorzystaniem wzorca banku. Sporne klauzule nie były przedmiotem negocjacji. Tymczasem kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, rozumiane, jako nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków. Zachowania stron stosunku prawnego, także w fazie poprzedzającej zawarcie umowy, powinny zaś uwzględniać takie wartości, jak: uczciwość, zaufanie, lojalność, rzetelność. Im powinny odpowiadać postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta. Cytowane wyżej klauzule nie pozwalają na realizację takich wartości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 lipca 2017r., I ACa 143/17).

Sąd podziela przy tym w pełni argumentację zawartą w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019r. w sprawie II CSK 19/18, gdzie Sąd Najwyższy wskazał, iż: przyjmuje się, że postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP29/17, OSNC 2019, nr 1, poz.2).

Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ., z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, OSNC -ZD 2017 , nr 1, poz. 9; z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, nie publ., z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, nie publ., z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12, nie publ.). Sporna umowa kredytu została zawarta przed zmianą ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 2187 ) dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz. U. Nr 165, poz.984), którą wprowadzono uregulowania, iż umowa o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo - odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu (art. 69 ust. 2 pkt 4a pr. bank.) oraz, że w przypadku takich umów kredytu, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie (art. 69 ust. 3 pr. bank.).

W kredycie denominowanym kwota kredytu jest wyrażona w walucie obcej, a zostaje wypłacona w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu, zaś w przypadku kredytu indeksowanego, kwota kredytu jest podana w walucie krajowej, ale zostaje przeliczona na walutę obcą według klauzuli umownej opartej również na kursie kupna tej waluty obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu. W obu rodzajach kredytu kredytobiorca jest zobowiązany spłacać raty w walucie krajowej na podstawie klauzuli przeliczeniowej zgodnie z bieżącym kursem sprzedaży waluty obcej określonym przez bank- kredytodawcę.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego w odniesieniu do kredytów zawieranych przed tą nowelizacją prawa bankowego zostało już wyjaśnione, że dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej, z tym że tego rodzaju zastrzeżenie dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, a zatem nie powoduje zmiany waluty wierzytelności (por. wyrok zdnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, nie publ. oraz z dnia 29 kwietnia 2015 r., VCSK 445/14, nie publ.). Jednak mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (por. wyrok z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, nie publ.). Do celów przestrzegania przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumenta wymagania przejrzystości zasadnicze znaczenie ma to, czy umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 kwietnia 2014 r., nr C -26/13, sprawa Árpad Kásler, Hajnalka Káslernè Rábai przeciwko OTP Jelzálogbank Zrt). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy indeksacja prowadząca do zmiany wysokości świadczenia zobowiązanego stanowi w istocie wariant waloryzacji sądowej, mają zatem zastosowania do niej przesłanki określone w art. 358 ¹§ 3 k.c. nakazujące rozważenie interesów stron i zasad współżycia społecznego w określaniu zmiany wysokości umownego świadczenia (por. uzasadnienie wyroku z dnia 1 marca 2017r., IV CSK 285/16, nie publ.).

W ocenie Sądu nie można uznać za zgodnego z wymogami dobrej wiary postanowienia umowy stanowiącego podstawę do obciążenia ryzykiem kursowym kredytobiorcę, jeżeli taki kredytobiorca poprzez treść projektu umowy: nie został uświadomiony, że ze skorzystaniem z kredytu wiąże się nieograniczone i nieprzewidywalne ryzyko kursowe, które może doprowadzić do sytuacji, gdy spłata kredytu będzie przerastać możliwości ekonomiczne kredytobiorcy; nie zapoznał się z symulacją obrazującą wzrost kosztów obsługi spłaty kredytu i samego zadłużenia kredytowego w sytuacji silnej deprecjacji złotówki i wzrostu oprocentowania, aby mógł sobie uświadomić – w oparciu o konkretne liczby i kwoty – jakie grozić mu będzie zadłużenie oraz koszty obsługi spłaty kredytu w przypadku „zmaterializowania się” ryzyka kursowego.

Treść łączącej strony umowy nie spełnia powyższych wymogów.

Rażące naruszenie interesów konsumenta wynika natomiast przede wszystkim z nierównomiernego rozłożenia ryzyka kursowego, przejawiającego się w przerzuceniu praktycznie całego ryzyka na pozwanych jako kredytobiorców, co było generowane przez klauzule wyliczające należności. Na skutek tych postanowień wymagalne należności powodów zostały uzależnione od bieżącego kursu (...).

Powodowie zostali wystawieni na nieograniczone ryzyko kursowe, podczas, gdy ryzyko kursowe Banku, gdyby nawet nie zabezpieczył się przed nim, co najwyżej teoretycznie ograniczało się do spadku kursu (...)/PLN do poziomu zerowego.

W świetle przedstawionej powyżej argumentacji należy wskazać, iż o niedozwolonym charakterze Klauzul Przeliczeniowych świadczy nie tylko arbitralne prawo Banku do ustalania przez siebie kursów (...)/PLN, ale przede wszystkim przerzucenie na powodów ryzyka kursowego, o którego potencjalnych negatywnych skutkach i ich skali oraz prawdopodobieństwie wystąpienia, powodowie nie zostali uświadomieni przez Bank.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż zapisy określające klauzule przeliczeniowe

⚫

§ 11 ust.2 i 3 (...) ,, w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej wypłata środków następuje w złotych w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej. Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów z dnia wypłaty środków’’.

⚫

§ 13 ust.7 pkt.2 i 3 (...) ,,raty kapitałowo-odsetkowe spłacane będą w polskich złotych po ich uprzednim przeliczeniu przez bank wg. Kursu sprzedaży dewiz dla (...) zgodnie z Tabelą kursową obowiązującą w Banku w dniu spłaty’’ są niedozwolonymi postanowieniami umownymi w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Wobec powyższego należy rozważyć, jaki skutek dla ważności umowy ma wyeliminowanie powyższych klauzul przeliczeniowych, czy łącząca strony umowa kredytowa pozbawiona klauzul waloryzacyjnych może nadal skutecznie funkcjonować w obrocie. Odwołując się do orzecznictwa (...), w tym wyroku z dnia 3 października 2019r. w sprawie C-260/18 (K. D. i J. D. przeciwko Raiffeisen Bank, pkt 59-61) należy wskazać, iż zgodnie z dotychczasową linią orzecznictwa, uzupełnienie umowy o postanowienia wywodzone z ogólnych reguł prawa cywilnego jest niedopuszczalne. Wypełnienie luki powstałej po eliminacji nieuczciwych postanowień umownych jest możliwe tylko i wyłącznie, gdy zostaną spełnione kumulatywnie następujące warunki: brak uzupełnienia umowy prowadzi do upadku całej umowy, upadek umowy byłby niekorzystny dla konsumenta, istnieją przepisy dyspozytywne, które określają, jaki sposób ustawodawca uznał za modelowe ukształtowanie praw i obowiązków stron danego stosunku prawnego, a uregulowanie takie korzysta z domniemania uczciwości.

Waloryzacja jest elementem przedmiotowo istotnym dla tego rodzaju umów.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, zaś kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W ocenie Sądu zasadnym jest przyjęcie, że opisane wyżej klauzule waloryzacyjne (odniesienie do innej waluty) i tzw. spready (różne kursy tej waluty) „określają główne świadczenia stron” umowy kredytu bankowego w rozumieniu art. 385 ¹§ 1 k.c. Odnoszą się one bowiem bezpośrednio do elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu bankowego. Odwołując się do argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu przywołanego powyżej orzeczenia Sądu Najwyższego o zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić, gdy na skutek eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji, dojdzie do przekształcenia kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej w zwykły (tzn. nieindeksowany) kredyt złotowy, oprocentowany wg stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Jednakże tak daleko idące przekształcenie umowy prowadzi do powstania umowy o odmiennej istocie i charakterze. Oznacza to, że po wyeliminowaniu klauzul indeksacyjnych, utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością.

Stwierdzenie abuzywności postanowień umownych powoduje zatem, w ocenie Sądu, że przedmiotowa umowa jest nieważna ex tunc i ex lege. Eliminacja ze stosunku prawnego postanowień uznanych za abuzywne prowadzi bowiem do zniweczenia całego stosunku prawnego.

Powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności łączącej go z pozwanym umowy kredytowej, niezależnie od zasadności zgłoszonego żądania zasądzenia zwrotu nienależnego świadczenia.

Powodowie mają przy tym świadomość skutków prawnych i finansowych stwierdzenia nieważności umowy. Strony łączy bowiem stosunek prawny o charakterze długoterminowym, który nie został jeszcze, zgodnie z jego treścią wykonany. Stwierdzenie nieważności umowy przesądza w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania świadczeń na rzecz banku w przyszłości, daje zatem podstawę do zaprzestania spłaty kolejnych rat kredytu. Ustalające orzeczenie Sądu usuwa więc wątpliwości co do istnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia Banku wynikające z umowy. Stwierdzenie nieważności umowy ma zatem istotny wpływ na zakres dalszej odpowiedzialności powodów jako kredytobiorcy, co przesądza o istnieniu interesu prawnego.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku, a mianowicie stwierdził, iż umowa Nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) zawarta w dniu 7 kwietnia 2008r. pomiędzy powodami Z. G. i B. G., a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w G. jest nieważna w całości.

Uznanie klauzul przeliczeniowych za postanowienia niedozwolone skutkuje uznaniem łączącej strony umowy za nieważną i koniecznością rozliczenia świadczeń wzajemnie spełnionych przez strony. Skutkiem uznania spornej umowy za nieważną jest obowiązek zwrotu przez obie strony tego, co sobie nawzajem świadczyły wobec odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia – art. 410 k.c.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 roku (Dz. U. z 2010 roku Nr 90, poz.594 ze zm. ) w związku z art. 98 k.p.c. Sąd nakazał pobrać od pozwanego (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 3.585,57 złotych (trzy tysiące pięćset osiemdziesiąt pięć 57/100) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych obciążających pozwanego.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, zasądzając od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę poniesionych przez nich kosztów procesu w łącznej wysokości 11.834,00 zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery 00/100) w tym: 1.000 zł z tytułu opłaty sądowej od pozwu oraz 10.834,00 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika procesowego wraz z opłatami skarbowymi od pełnomocnictwa ( 17,00 złotych x 2).

SSO Wojciech Rychliński

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować zwrot akt w kontrolce terminowości sporządzania uzasadnień;

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanego;

Dnia 13 stycznia 2023 roku

SSO Wojciech Rychliński