Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący

Sędzia Adam Bojko

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2024 r. w Piotrkowie Trybunalskim
na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Bank S.A. z siedzibą we W.

przeciwko L. G. i A. G. (1)

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda (...) Bank S.A. z siedzibą we W. na rzecz pozwanych L. G. i A. G. (1) w częściach równych kwotę 5 400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 2021/23

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank S.A. z siedzibą we W. w pozwie z dnia 6 listopada 2023 r. wniesionym przeciwko pozwanym L. G. i A. G. (1) zażądał:

1)  zasądzenia solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 79 850,05 zł tytułem zwrotu wypłaconej pozwanym kwoty z tytułu kredytu, udostępnionego na podstawie umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r. wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanej pozwu do dnia zapłaty, a na wypadek, gdy Sąd uzna, że nie ma podstaw do zasądzenia wskazanej kwoty solidarnie, wniósł o zasądzenie jej na rzecz powoda w częściach równych po 1/2, to jest: od pozwanej L. G. kwoty 39 925,03 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanej pozwu do dnia zapłaty, od pozwanego A. G. (1) kwoty 39 925,02 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty,

2)  zasądzenia solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 31 038,88 zł tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego stanowiącego równowartość jej korzyści powstałej na skutek udostępnienia środków pieniężnych w ramach uruchomienia kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanej pozwu do dnia zapłaty, a na wypadek, gdy Sąd uzna, że nie ma podstaw do zasądzenia wskazanej kwoty solidarnie, wniósł o zasądzenie jej na rzecz powoda w częściach równych po 1/2, to jest: od pozwanej L. G. kwoty 15 519,44 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanej pozwu do dnia zapłaty, od pozwanego A. G. (1) kwoty 15 519,44 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty,

3)  ewentualnie na wypadek nieuwzględnienia żądania zapłaty kwoty 31 038,88 zł wniósł o dokonanie na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. zmiany wysokości świadczenia (ukształtowanie) w ten sposób, że kwota należności powoda od pozwanych z tytułu rozliczenia następczo uznanej za nieważną Umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r., na podstawie której powód udostępnił pozwanej kwotę 79 850,05 zł, zostanie zwaloryzowana przez Sąd w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych w wysokości 79 850,05 zł powodowi przysługuje dodatkowe roszczenie w wysokości 14 955,23 zł wynikające z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza i zasądzenie solidarnie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 14 955,23 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, a na wypadek, gdy Sąd uzna, że nie ma podstaw do zasądzenia kwoty określonej w żądaniu ewentualnym solidarnie od pozwanej, wnoszę o zasądzenie na rzecz powoda kwoty dodatkowego roszczenia w częściach równych po 1/2, to jest: od pozwanej L. G. kwoty 7 477,62 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, od pozwanego A. G. (1) kwoty 7 477,61 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

4)  na wypadek nieuwzględnienia powyższych żądań i uznania że są one przedwczesne, wniósł o:

a)  ustalenie istnienia prawa powoda względem pozwanych do żądania zwrotu kapitału wypłaconego kredytu na podstawie umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r.,

b)  ustalenie istnienia prawa powoda względem pozwanych do uzyskania świadczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej stanowiącego równowartość korzyści pozwanej w wysokości 31 038,88 zł powstałej na skutek udostępnienia jej środków pieniężnych w ramach uruchomienia kredytu na podstawie umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r., w sytuacji, gdy w sprawie zawisłej przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu pod sygnaturą I C 436/21 Umowa kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 06 lipca 2007 r., zostanie uznana za nieważną, bądź zostanie ustalone, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy pomiędzy stronami wynikający z umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r.,

c)  w przypadku oddalenia żądania ewentualnego w zakresie punktu b) wniósł o ustalenie istnienia prawa powoda do żądania zmiany wysokości świadczenia (ukształtowania) spełnionego przez powoda na rzecz pozwanej na podstawie umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r., w sytuacji, gdy w sprawie zawisłej, umowa kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 06.07.2007 r., zostanie uznana za nieważną, bądź zostanie ustalone, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy pomiędzy stronami wynikający z umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 06.07.2007 r.

W uzasadnieniu powód wskazał, że strony łączy umowa kredytu hipotecznego nominowanego do (...) z dnia 6 lipca 2007 r., której celem było skredytowanie przebudowy domu jednorodzinnego. W ramach uruchomienia kredytu wynikającego z umowy powód wypłacił na rzecz pozwanego kwotę 77 000,00 zł oraz opłacił za pozwanego składkę z tytułu ubezpieczenia na życie w wysokości 1 628,60 zł oraz ubezpieczenia na wypadek utraty pracy w wysokości 1 221,45 zł. Powód podniósł, że wytoczenie niniejszego powództwa podyktowane jest wyłącznie koniecznością zabezpieczenia roszczeń powoda wynikających z potencjalnie nieważnej umowy, bowiem pozwani wytoczyli w dniu 19 lutego 2021 r. przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu powództwo przeciwko bankowi, w którym żądają między innymi zasądzenia kwoty 98 144,42 zł w związku z przesłankowym ustaleniem nieważności umowy. Powód wskazał, że żądanie główne oparte jest na tzw. teorii dwóch kondykcji, w związku z tym w art. 410 § 1 k.c. ustawodawca przesądził, iż samo spełnienie świadczenia nienależnego jest źródłem roszczenia zwrotnego, przysługującego zubożonemu i nie ma potrzeby ustalania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło accipiensa ani czy na skutek tego świadczenia majątek solvensa uległ zmniejszeniu, samo bowiem spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie świadczącej (Banku), a uzyskanie tego świadczenia przez kredytobiorcę przesłankę jego wzbogacenia (per analogia wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2016 r., I CSK 798/15 i z dnia 11 maja 2017 r., II CSK 541/16). Tym samym w przypadku negatywnego dla powoda prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy zawisłej, będzie miało miejsce spełnienie świadczenia nienależnego (art. 410 § 2 k.c.) przez powoda (Bank). W konsekwencji czego zdaniem powoda w przypadku prawomocnego stwierdzenia nieważności umowy (w sprawie zawisłej pomiędzy stronami przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu) strona pozwana zobowiązana będzie, na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, zwrócić powodowi wypłaconą kwotę kredytu. Uzyskanie przez bezpodstawnie wzbogaconego korzyści może zaś przyjąć formę nie tylko wzrostu aktywów (a więc prostego przysporzenia majątkowego), lecz także zaoszczędzenia wydatków. W ocenie powoda w przypadku uznania w sprawie zawisłej umowy za nieważną strona pozwana będzie bezpodstawnie wzbogacona nie tylko w zakresie niezwróconej kwoty kapitału kredytu, lecz również w zakresie, w jakim zaoszczędziła nie ponosząc wydatków związanych z zaciągnięciem kredytu w złotych polskich w wysokości odpowiadającej kwocie kredytu wypłaconej przez powoda. Wzbogacenie pozwanych, zdaniem powoda, stanowi kwota stanowiąca równowartość kosztów jakie musiałaby ponieść pozwana, gdyby zaciągnęła kredyt w złotych polskich u powoda, przy zastosowaniu najniższej stosowanej przez bank marży w wysokości 0,5%. Co więcej, w ocenie powoda, wzbogacenia pozwanych można dopatrywać się we wzroście wartości nieruchomości albowiem nieruchomość została ukończona ze środków otrzymanych od banku, a także nie można również pomijać faktu, że realna wartość (siła nabywcza) złotego jest zmienna w czasie, co skutkuje tym, że kwota wypłacona pozwanym w ramach uruchomionego kredytu obecnie ma mniejszą wartość ekonomiczną, niż w dacie kiedy uruchomiono kredyt. Wysokość bezpodstawnego wzbogacenia pozwanych w związku z możliwością dysponowania przez pozwanych udostępnionym i wypłaconym kapitałem powód szacuje na dzień 30 września 2023 r. na kwotę 31 038,88 zł.

Na uzasadnienie roszczenia o zapłatę zawartego w żądaniu ewentualnym waloryzacji kwoty udostępnionej kredytobiorcy wskazał, iż konsekwencją nieważności umowy wzajemnej jest zwrot świadczeń wzajemnych, a ponieważ przy umowach wzajemnych obowiązuje zasada ekwiwalentności świadczeń, a więc ich ekonomicznej równowagi, skoro zaś świadczenia mają być ekwiwalentne w chwili dokonania zwrotu to zwracana w następstwie nieważności umowy kwota powinna odpowiadać aktualnej wartości podlegającej zwrotowi, a instrumentem prawnym mogącym doprowadzić do stanu ekwiwalentności świadczeń wzajemnych jest ich sądowa waloryzacja – przywrócenie świadczeniom wynikającym z zobowiązań pieniężnych ich pierwotnej wartości.

W odpowiedzi na pozew pozwani L. G. i A. G. (1) wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia płatności liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwani z ostrożności procesowej ponieśli zarzut przedawnienia roszczenia powoda o zapłatę z tytułu korzystania z kapitału w szczególności za okres przekraczający 3 lata przed dniem doręczenia odpisu pozwu pozwanemu z uwagi na okresowy charakter roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału. Strona pozwana w szczególności zaprzeczyła jakoby istniała podstawa domagania się przez powoda roszczenia przekraczającego kwotę udostępnionego pozwanym kapitału w wykonaniu nieważnej umowy kredytu, a strona pozwana uległa wzbogaceniu kosztem powoda w zakresie przewyższającym kwotę udostępnionego kapitału. Pozwani wskazali, że roszczenie banku jest sprzeczne z dyrektywą 93/13, której celem jest zniechęcenie przedsiębiorców do stosowania nieuczciwych postanowień w umowach z konsumentami, a przyznanie roszczenia bankowi, który wprowadzał nieuczciwe postanowienia do umowy zawartej z konsumentem, łagodziłoby negatywne konsekwencje nieważności umowy. Pozwani podnieśli, że powód nie udowodnił wzbogacenia po stronie pozwanej. W ocenie pozwanych nie istnieją również podstawy do dokonania waloryzacji roszczenia powoda. Pozwani zaznaczyli, że w dniu 30 listopada 2023 r. powodowy bank złożył w sprawie o sygn. akt I C 436/21 toczącej się przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu oświadczenie o potrąceniu co do kwoty wypłaconego kapitału co doprowadziło do wygaśnięcia wierzytelności powoda w zakresie zwrotu kapitału wypłaconego pozwanym w wykonaniu umowy kredytu.

Pismem z dnia 19 września 2024 r. powód:

1.  cofnął żądanie zasądzenia kwoty 79 850,05 zł w całości, jednocześnie podtrzymując w dalszym ciągu żądanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 79 850,05 zł od dnia następnego po dacie doręczenia pozwu do dnia 13 sierpnia 2024 r.;

2.  cofnął żądanie główne bez zrzeczenia się roszczenia w części tj. w zakresie kwoty 17 846,71 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 17 846,71 zł od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanej pozwu do dnia zapłaty, a zatem podtrzymuję je w zakresie pozostałym tj. co do kwoty 13 192,17 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanej pozwu do dnia zapłaty i zmienił je w ten sposób, że wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 13 192,17 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanym pozwu do dnia zapłaty tytułem wzrostu realnej wartości kapitału udostępnionego na podstawie umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r., a na wypadek, gdy Sąd uzna, że nie ma podstaw do zasądzenia tej kwoty solidarnie wniósł o zasądzenie jej w częściach równych po 1/2, to jest od pozwanej L. G. kwoty 6 596,09 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanej pozwu do dnia zapłaty od pozwanej, a od pozwanego A. G. (2) kwoty 6 596,09 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty;

3.  zgłoszone w pozwie żądanie ewentualne zmodyfikował w ten sposób, że na wypadek nieuwzględnienia żądania głównego nr 2 wniósł o dokonanie na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. zmiany wysokości świadczenia (ukształtowanie) w ten sposób, że kwota należności powoda od strony pozwanej z tytułu rozliczenia następczo uznanej za nieważną umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r., na podstawie której powód udostępnił pozwanej kwotę 81 429,78 zł, zostanie zwaloryzowana przez Sąd w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych w wysokości 81 429,78 zł powodowi przysługuje dodatkowe roszczenie w wysokości 15 461,52 zł wynikające z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza i zasądzenie solidarnie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 15 462,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, a na wypadek, gdy Sąd uzna, że nie ma podstaw do zasądzenia kwoty określonej w żądaniu ewentualnym solidarnie od pozwanej, wnoszę o zasądzenie na rzecz powoda kwoty dodatkowego roszczenia w częściach równych po 1/2, to jest od pozwanej L. G. kwoty 7 730,76 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, a od pozwanego A. G. (1) kwoty 7 730,76 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (żądanie ewentualne);

4.  cofnął powództwo w zakresie żądania ustalenia istnienia prawa powoda względem pozwanych do żądania zwrotu kapitału wypłaconego kredytu na podstawie umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r. oraz ustalenia istnienia prawa powoda względem pozwanego do uzyskania świadczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej stanowiącego równowartość korzyści strony pozwanej w wysokości 31 038,88 zł powstałej na skutek udostępnienia jej środków pieniężnych w ramach uruchomienia kredytu na podstawie umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r., a także w zakresie żądania ewentualnego ustalenia istnienia prawa powoda do żądania zmiany wysokości świadczenia (ukształtowania) spełnionego przez powoda na rzecz pozwanej na podstawie umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r., w sytuacji, gdy w sprawie zawisłej umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) z dnia 6 lipca 2007 r. zostanie uznana za nieważną, bądź zostanie ustalone, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy pomiędzy stronami wynikający z umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r., z uwagi na prawomocne zakończenie sprawy zawisłej.

Mając na uwadze powyższe powód wniósł o:

1)  zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kwoty odsetek ustawowych za opóźnienie uiszczonych od kwoty 79 850,05 zł od dnia następnego po dacie doręczenia pozwu do dnia 13.08.2024 r.,

2)  zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 13 192,17 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanej pozwu do dnia zapłaty tytułem wzrostu realnej wartości kapitału udostępnionego na podstawie umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r., a na wypadek, gdy Sąd uzna, że nie ma podstaw do zasądzenia tej kwoty solidarnie wniósł o zasądzenie jej w częściach równych po 1/2, to jest od pozwanej L. G. kwoty 6 596,09 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanej pozwu do dnia zapłaty od pozwanej, a od pozwanego A. G. (1) kwoty 6 596,09 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dacie doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty,

3)  na wypadek nieuwzględnienia żądania głównego nr 2 powód wniósł o dokonanie na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. zmiany wysokości świadczenia (ukształtowanie) w ten sposób, że kwota należności powoda od pozwanej z tytułu rozliczenia następczo uznanej za nieważną Umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) z dnia 6 lipca 2007 r., na podstawie której powód udostępnił pozwanej kwotę 81 429,78 zł, zostanie zwaloryzowana przez Sąd w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych w wysokości 81 429,78 zł powodowi przysługuje dodatkowe roszczenie w wysokości 15 461,52 zł wynikające z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza i zasądzenie solidarnie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 15 461,52 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, a na wypadek, gdy Sąd uzna, że nie ma podstaw do zasądzenia kwoty określonej w żądaniu ewentualnym solidarnie od pozwanej, wnoszę o zasądzenie kwoty dodatkowego roszczenia w częściach równych po 1/2, to jest: od pozwanej L. G. kwoty 7 730,76 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, a od pozwanego A. G. (1) kwoty 7 730,76 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

4)  w każdym przypadku wnoszę o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania według spisu kosztów, który zostanie złożony na rozprawie, a w razie niezłożenia takiego spisu, według norm przepisanych wraz z kosztami opłaty skarbowej od pełnomocnictw w wysokości 34 PLN oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Postanowieniem z dnia 11 października 2024 r. Sąd umorzył postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty 79 850,05 zł oraz w zakresie żądania zapłaty kwoty 17 846,71 zł.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 6 lipca 2007 r. pozwani A. G. (1) i L. G. jako Kredytobiorcy hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) standardowe oprocentowanie.

Kredyt został przeznaczony na sfinansowanie przebudowy domu jednorodzinnego położonego w gminie S. na działce nr (...) (§ 1 ust. 1 umowy).

Na wniosek Kredytobiorcy bank udzielił kredytu w kwocie 81 429,78 zł nominowanego do waluty (...) według kursu kupna walut dla (...) obowiązującego w banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz - w przypadku wypłaty kredytu w transzach na cel określony w § 1.

(dowód: umowa kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...)/CC k.17-19)

W wykonaniu umowy powód wypłacił pozwanym w dniu 10 lipca 2007 r. kwotę 40 000 zł oraz pobrał kwotę 4 429,78 zł na pokrycie kosztów okołokredytowych, w dniu 22 sierpnia 2007 r. kwotę 30 000,00 zł oraz w dniu 13 listopada 2007 r. kwotę 7 000,00 zł.

(dowód: potwierdzenie wypłaty k. 20-20 odwrót, harmonogram spłat k. 21)

Od dnia 6 czerwca 2007 r. do dnia 8 września 2023 r. pozwani A. G. (1) i L. G. dokonali spłat rat kapitałowo – odsetkowych wynikających z umowy nr (...) na rzecz powodowego banku w wysokości 127 939,42 zł.

(dowód: zestawienie spłat z dnia 3.10.2023 r. k. 22-27 odwrót)

L. G. i A. G. (2) w pozwie z dnia 9 marca 2021 r., ostatecznie zmodyfikowanym pismem z dnia 5 grudnia 2021 r., wniesionym skierowanym przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą we W. zażądali zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 98 144,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie płatności liczonymi od dnia 11 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty oraz ustalenia nieistnienia umowy o kredyt nr: (...) zawartej w dniu 6 lipca 2007 r. między stroną powodową a pozwanym.

(dowód: kopia pozwu k. 28-33, kopia wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 28 maja 2024 r. w sprawie o sygn. akt I C 436/21 z uzasadnieniem k. 91-99 odwrót)

Wyrokiem z dnia 28 maja 2024 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt I C 436/21 ustalił że czynność prawna w postaci umowy kredytu hipotecznego nominowanego do (...) nr (...) standardowe oprocentowanie, zawartej w dniu 6 lipca 2007 r. pomiędzy A. G. (1) i L. G. a (...) Bank S.A. z siedzibą we W., jest nieważna i zasądził od strony pozwanej (...) Bank S.A. z siedzibą we W. na rzecz powodów L. G. i A. G. (1) łącznie kwotę 16 714,64 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 11 grudnia 2020 do dnia zapłaty. Sąd uwzględnił podniesiony przez bank w piśmie z dnia 30 listopada 2023 r. zarzut potrącenia kwoty 81 429,78 zł z kwotą uiszczonych przez kredytobiorców wpłat z tytułu spornej umowy kredytu dokonane w okresie od 29 lutego 2008 r. do 6 grudnia 2021 r. w wysokości 98 144,42 zł.

(dowód: kopia wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 28 maja 2024 r. w sprawie o sygn. akt I C 436/21 z uzasadnieniem k. 91-99 odwrót, kopia pisma z dnia 30.11.2023 r. k. 54 i k. 70)

W związku z bezzasadnością roszczeń powoda z tytułu wzrostu realnej wartości kapitału udostępnionego pozwanym na podstawie umowy kredytu oraz o dokonanie na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. zmiany wysokości świadczenia (ukształtowanie) Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. pominął wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bankowości, jako mający wykazać fakty nieprzydatne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy i zmierzający do przedłużenia postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu w całości.

Powód w wykonaniu nieważnej umowy kredytu wypłacił pozwanym kwotę 81 429,78 zł, która w związku z trwałą bezskutecznością umowy, stała się świadczeniem nienależnym i podlegała zwrotowi przez pozwanych na rzecz powoda na podstawie art. 410 § 1 w związku z art. 405 KC. Wierzytelność powoda została jednak zaspokojona na skutek potrącenia z wierzytelnością pozwanych o zapłatę kwoty 98 144,42 zł tytułem zwrotu rat kapitałowo - odsetkowych spłaconych na podstawie trwale bezskutecznej umowy.

Zgodnie z art. 498 § 2 k.c. wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Jednocześnie na podstawie art. 499 zdanie 2 k.c. oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, gdy potrącenie stało się możliwe.

Na skutek potrącenia dokonanego przez powoda w sprawie z powództwa kredytobiorców o zapłatę sąd oddalił ich powództwo o zapłatę kwoty 81 429,78 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 grudnia 2020 r. Oświadczenie powoda o potrąceniu miało zatem moc wsteczną od daty 11 grudnia 2020 r. W konsekwencji umorzenia wierzytelności powoda z datą 11 grudnia 2020 r., powodowi nie przysługują odsetki za opóźnienie w jej zapłacie za żądany okres od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanym odpisu pozwu do dnia uprawomocnienia się wyroku w sprawie z powództwa kredytobiorców o zwrot nienależnie pobranych rat kapitałowo – odsetkowych.

Odnosząc się do roszczenia z zwrot realnej wartości kapitału udostępnionego na podstawie umowy należy wskazać, że roszczenia wynikające z nieważności (trwałej bezskuteczności) umowy kredytu hipotecznego zawartego pomiędzy stronami mają charakter restytucyjny, a ich podstawę stanowią przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Wskazać należy, że przy zwrocie bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego świadczenia) nie ma podstaw do konstruowania dodatkowych powinności po stronie zwracającego świadczenie, albowiem instytucja ta konstrukcyjnie wyczerpuje się w zwrocie nienależnego świadczenia (por. E. Łętowska, Kwalifikacje prawne w sprawach o sanację kredytów frankowych – da mihi factum dabo tibi ius, Iustitia Nr 3(41)/2020, str. 126, podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 lutego 2020 r., sygn. akt I ACa 635/19. Legalis). Oddanie do dyspozycji kredytobiorcy kwoty kredytu na czas oznaczony w umowie to synonimiczne określenie świadczenia kwoty kredytu. Ponieważ kredytobiorca nie otrzymuje nic więcej oprócz bezodsetkowej kwoty kredytu, należy wykluczyć możliwość konstruowania przy rozliczaniu nieważnej umowy kredytu, z której wyeliminowano klauzulę abuzywną, jakichkolwiek form wynagrodzenia za korzystanie ze zwracanego kapitału (por. E. Łętowska, Kwalifikacje prawne…, Iustitia Nr 3(41)/2020, str. 126 i 127 i cytowana tam literatura). Zarówno Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Rzecznik (...), jak również Rzecznik Praw Obywatelskich wskazali jednoznacznie, że nie ma podstaw do żądania takiego wynagrodzenia przez banki na podstawie art. 359, ani tym bardziej art. 405 i 411 KC (por. stanowisko Prezesa UOKiK w sprawie wyroku (...) z 3.10.2019 r. w sprawie K. D. i J. D. przeciwko Raiffeisen Bank (...) i jego skutków dla umów zawieranych w obrocie konsumenckim z 16.12.2019 r., s. 11, na: https://finanse.uokik.gov.pl/chf/stanowisko-prezesa-uokik-ws-dziubak-vs-raiffeisen-bank-international-ag/, oświadczenie Rzecznika (...) zawierające pogląd istotny dla sprawy z 23.12.2019 r., s. 6–15, dostępne na: https://rf.gov.pl/2020/01/03/istotny-poglad-rzecznika-finansowego-w-przelomowej-sprawie-frankowiczow/, stanowisko (...) w sprawie kredytu „frankowego” Państwa D. z 12.12.2019 r., dostępne na: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/stanowisko-rpo-w-sprawie-kredytu-frankowego-panstwa-dziubakow). Na skutek stwierdzenia nieważności umowy kredytowej, umowę traktuje się tak, jakby nie doszło do jej zawarcia. Nie można zatem mówić o korzyściach po stronie kredytobiorców w przypadku, gdy to w wyniku negatywnych działań banków, stosujących w umowach klauzule niedozwolone, dochodzi do ich unieważnienia (por. Wioletta Dudziec –Rzeszowska, Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału – glosa – I ACa 635/19, MOP 2020, Nr 18, str. 989).

Celem dyrektywy 93/13/EWG jest zniechęcający skutek wywierany na przedsiębiorców, którzy winni być zniechęcani do stosowania niedozwolonych klauzul umownych, zaś wyeliminowanie rzeczonego skutku powodowałoby, że nadal byliby oni zachęcani do stosowania rzeczonych warunków, wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to interes przedsiębiorców zostanie zagwarantowany. Zasądzenie na rzecz banku wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału penalizowałoby nie bank, lecz kredytobiorcę, zachęcając przedsiębiorcę do wprowadzania abuzywnych postanowień w kolejnych, proponowanych przez siebie konsumentom umowach. W polskim systemie prawnym brak jakiegokolwiek przepisu mogącego stanowić podstawę prawną przedmiotowego roszczenia, w szczególności nie jest nim art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c. stanowiący w ocenie powoda podstawę prawną żądań pozwu. Z powołanych przepisów wynika bowiem obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia, a świadczeniem banku w okolicznościach rozpoznawanej sprawy była wyłącznie wypłata kredytu. A zatem umożliwienie kredytobiorcy bezumownego korzystania z kapitału banku nie jest świadczeniem banku, lecz jest stanem faktycznym, który wynika z nienależnego świadczenia. Okoliczność, że na skutek korzystania z kapitału w okresie kredytowania przez kredytobiorcę, a nie przez bank, przez co bank nie mógł uzyskać potencjalnego zysku, jest irrelewantna przy ocenie zasadności zgłoszonego roszczenia głównego ponieważ reżim odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, nie przewiduje obowiązku zapłaty lucrum cessans - w przeciwieństwie do reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej (art. 361 § 2 k.c.). Jedynym zaś przewidzianym przez prawo cywilne świadczeniem związanym z korzystaniem z cudzego kapitału są odsetki, które mogą mieć postać odsetek umownych albo ustawowych (art. 359 k.c. art. 481 k.c.). W kontekście powyższego zauważyć należy, że uwzględnienie stanowiska powoda doprowadziłoby w istocie do reaktywacji nieważnej umowy stron w zakresie oprocentowania (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dn. 20.02.2020 r., I ACa 635/19). Należy zaakcentować także, że w przypadku uznania zasadności przedmiotowego roszczenia trzeba by uznać, iż analogiczna wierzytelność przysługiwałaby pozwanym, skoro podczas wykonywania spornej umowy kredytu również bank korzystał ze środków pieniężnych, które strona pozwana wpłacała tytułem rat i innych należności wynikających z przedmiotowej umowy.

Należy również zauważyć, że istnienie roszczeń wynikających z wykonania umowy, co do której nastąpiło zdarzenie powodujące jej nieważność ze skutkiem ex tunc, a na podstawie której kontrahent korzystał z rzeczy stanowiącej własność drugiej strony umowy, było już przedmiotem rozważań judykatury. W szczególności w uchwale Sądu Najwyższego z 6 września 1994 r., III CZP 105/94 wydanej na tle odstąpienia od umowy sprzedaży w oparciu o normy dotyczące rękojmi, zostało wyjaśnione, że w następstwie skorzystania przez powoda z przewidzianego w art. 560 §1 k.c. uprawnienia, strony są zobowiązane nawzajem zwrócić otrzymane świadczenia według przepisów o odstąpieniu od umowy wzajemnej, czyli zgodnie z regułą zawartą w art. 494 k.c. Tak więc strona, która odstępuje od umowy sprzedaży, obowiązana jest zwrócić sprzedawcy wszystko, co od niego otrzymała, oraz może żądać od niego zwrotu tego, co świadczyła. Z takiego określenia treści zobowiązań stron wynika, że strony mają nawzajem sobie zwrócić dokładnie tylko to, co każda z nich otrzymała od strony przeciwnej. Oznacza to, że ani kupujący nie jest zobowiązany do zwrotu ewentualnej korzyści, jaką uzyskał przez używanie rzeczy wadliwej, ani sprzedawca nie jest zobowiązany do zwrotu ewentualnej korzyści, jaką uzyskał obracając sumą pieniężną otrzymaną tytułem zapłaty ceny. Sytuację, w której pomimo nieważności umowy kredytobiorca korzysta z środków pochodzących z wykorzystanego kredytu, można uznać za analogiczną do korzystania przez kupującego z nabytej rzeczy na podstawie umowy, która następnie, na skutek odstąpienia od niej, uległa zniweczeniu ze skutkiem ex tunc. Stąd zawarte w przywołanej uchwale stanowisko powinno znaleźć odpowiednie zastosowanie do sytuacji stron w niniejszej sprawie, tym bardziej, że jest ono oparte o ogólne zasady regulujące umowy wzajemne. W wypadku nieważności umowy wzajemnej (z jakiejkolwiek przyczyny) powstaje obowiązek zwrotu wzajemnych świadczeń. Pomimo istnienia pewnych rozbieżności w doktrynie, za umowę wzajemną należy uznać umowę kredytu, ponieważ odpowiednikiem świadczenia banku w postaci oddania do dyspozycji kredytobiorcy kwoty środków pieniężnych, a następnie umożliwienia wykorzystania tej kwoty w sposób określony w umowie jest świadczenie kredytobiorcy w postaci zapłaty odsetek (oprocentowania) i prowizji.

Zasadnie też wskazuje się (por. Roman Trzaskowski, Komentarz do art. 405 Kodeksu cywilnego, teza 43, LEX), że roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia jest wyłączone w sytuacji, w której dana kwestia jest regulowana w ramach stosunku umownego. Dotyczy to nie tylko przepisów regulujących rozliczenia stron w ramach istniejącego stosunku zobowiązaniowego, lecz także dotyczących rozliczenia stron w związku z odstąpieniem od umowy oraz zakończeniem stosunku umownego. Wskazuje, że wartościowania wyrażone w tych przepisach – odbiegające od reguł art. 405 k.c. – nie powinny być okrężną drogą korygowane przez dopuszczenie roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia.

Jakakolwiek próba konstruowania roszczeń, których istnienie zmierzałoby do zniweczenia ochronnej funkcji przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych, czy też celu przepisów o nieważności umowy, jest więc niedopuszczalne. Bezwzględna nieważność umowy, jako sankcja naruszenia norm uznawanych przez ustawodawcę za podstawowe, nie może być niwelowana przez poszukiwanie w innych normach podstawy do ustalenia praw i obowiązków stron w sposób odpowiadający treści nieważnego stosunku prawnego, w szczególności w zakresie wykraczającym poza świadczenia o charakterze restytucyjnym, zmierzające do zwrotu świadczeń spełnionych na podstawie nieważnej umowy.

Roszczenie banku o wynagrodzenie za korzystanie przez kredytobiorcę ze zwracanego kapitału kredytu nie znajduje również podstawy w art. 224 k.c. Przepis ten uzależnia obowiązek wypłaty wynagrodzenia właścicielowi za cały okres korzystania z rzeczy od samoistnego posiadania w złej wierze. Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Obowiązek ten uaktualnia się w momencie, gdy posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, np. wydanie przez sąd wyroku stwierdzającego nieważność umowy, a w konsekwencji wystąpienie przez właściciela z roszczeniem o zwrot rzeczy. Przenosząc ww. regulacje na grunt umowy kredytowej należy przyjąć, że kredytobiorca posiadając daną kwotę na mocy ważnej umowy jest jej posiadaczem w dobrej wierze. W następstwie uznania umowy za nieważną będzie on obowiązany do zapłaty wynagrodzenia dopiero od momentu zażądania zwrotu kwoty nienależnie wypłaconej przez bank. W tym przypadku formę wynagrodzenia banku stanowią odsetki ustawowe, których ma on prawo żądać za okres opóźnienia w zapłacie. Przepis art. 224 k.c. nie tworzy podstawy prawnej domagania się przez bank od kredytobiorcy wynagrodzenia za korzystanie z kapitału za cały okres, gdy korzystał on z danych środków, będąc w przeświadczeniu, że działał w dobrej wierze, tj. uważał, że umowa kredytowa jest ważna, przy czym bank nie zażądał zwrotu środków i nie uznał, że umowa jest nieważna (por. por. Wioletta Dudziec –Rzeszowska, Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału – glosa – I ACa 635/19, MOP 2020, Nr 18, str. 990).

W przypadku nieważności (braku możliwości obowiązywania) umowy na skutek zastosowania sankcji dotyczących niedozwolonych postanowień umownych, próba wykreowania roszczeń przysługujących przedsiębiorcy oznaczałaby naruszenie wynikającego z art. 7 Dyrektywy 93/13 obowiązku zapewnienia stosownych i skutecznych środków mających na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami. Gdyby przedsiębiorca pomimo zastosowania postanowień niedozwolonych mógł nadal czerpać korzyści z zawartej umowy, całkowicie zniwelowałoby to, wielokrotnie przywoływany w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, odstraszający charakter norm zawartych w dyrektywie. Trzeba tu mieć na uwadze w szczególności wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 czerwca 2023 roku w sprawie sygn. akt C – 520/21 (Dz.Urz.UE.C Nr 271, który str. 4) uznał, iż w przypadku uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną w całości ze względu na to, że nie może ona dalej obowiązywać po usunięciu z niej nieuczciwych warunków, art.6 ust.1 i art. 7 ust.1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą konsument ma prawo żądać od instytucji kredytowej rekompensaty wykraczającej poza zwrot miesięcznych rat i kosztów zapłaconych z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty, pod warunkiem poszanowania celów dyrektywy 93/13 i zasady proporcjonalności oraz stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Jak wskazał Trybunał, wykładnia prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy, a tym samym otrzymania wynagrodzenia za korzystanie tego kapitału przez konsumenta, przyczyniłaby się do wyeliminowania odstraszającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez uznanie tej umowy za nieważną. Ponadto skuteczność ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę 93/13 byłaby zagrożona, gdyby byli oni narażeni, w ramach powoływania się na swoje prawa wynikające z tej dyrektywy, na ryzyko konieczności zapłaty takiej rekompensaty. Taka wykładnia groziłaby stworzeniem sytuacji, w których bardziej korzystne dla konsumenta byłoby raczej kontynuowanie wykonania umowy zawierającej nieuczciwy warunek niż skorzystanie z praw, które wywodzi on ze wspomnianej dyrektywy. Rozumowania tego nie może podważyć argumentacja, zgodnie z którą w braku możliwości żądania przez przedsiębiorców rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę, w danym przypadku, odsetek za zwłokę, konsumenci uzyskaliby „darmowy” kredyt. Nie można dopuścić ani do tego, by strona czerpała korzyści gospodarcze ze swojego niezgodnego z prawem zachowania, ani do tego, by otrzymała odszkodowanie za niedogodności nim wywołane. Ewentualne uznanie umowy kredytu hipotecznego za nieważną jest skutkiem stosowania nieuczciwych warunków przez bank. W związku z tym nie może on uzyskać odszkodowania za utratę zysku analogicznego do tego, jaki zamierzał osiągnąć z umowy. W konsekwencji w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną w całości ze względu na to, że nie może ona dalej obowiązywać po usunięciu zawartych w niej nieuczciwych warunków, dyrektywa 93/13 stoi na przeszkodzie wykładni prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty (pkt 85).

Brak jest zatem podstaw do przyjęcia, że konsekwencją nieważności umowy jest obowiązek zapłaty przez pozwanych na rzecz powoda jakiegokolwiek wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu, w tej sprawie określanego przez powoda jako urealnienie wartości kapitału udostępnionego kredytobiorcom, czy rozliczenie surogatu składników majątkowych nabytych przez konsumenta za kapitał udostępniony przez bank.

Należy wskazać, że powód jako jego podstawę żądania realnej, a nie nominalnej wartości świadczenia wskazał art. 405 k.c. oraz 410 k.c., wskazując że jego roszczenie wynika z bezumownego korzystania przez pozwanych z wypłaconego im kapitału i z tytułu zmiany wartości kapitału wynikającej z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, tak więc jest to co do zasady roszczenie o zwrot kapitału w urealnionej wysokości. Zmiana wartości nominalnej świadczenia nie może jednak stanowić „wzbogacenia” po stronie pozwanych. Jak już wskazano powyżej, warunkiem powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest uzyskanie korzyści przez wzbogaconego. Korzyść ta powinna być w jakikolwiek sposób wymierna. Nie sposób zatem przyjąć, że spadek wartości nominalnej kwoty kredytu udostępnionej pozwanemu stanowi wzbogacenie po jego stronie.

Zatem należy stwierdzić, iż powodowi poza zwrotem wypłaconego nominalnie kapitału, w zakresie którego dokonał skutecznie potrącenia z przysługującą im wierzytelnością o zwrot uiszczonych z tytułu nieważnej umowy spłat, nie należy się wynagrodzenie za korzystanie z kapitału kredytu.

Powód na wypadek oddalenie żądania urealnienia wartości świadczenia w postaci zwrotu kapitału kredytu, zgłosił żądanie jego waloryzacji na podstawie art. 358 ¹ k.c.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 3 k.c. w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Jak jednak stanowi § 4 powyższego przepisu z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.

Roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia wynikającego ze spełnienia świadczeń na podstawie umowy, która okazała się nieważna ze względu na włączenie do niej niedozwolonych postanowień umownych pozostaje w oczywistym związku z działalnością przedsiębiorstwa powoda. Roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, to roszczenia związane z umowami zawieranymi przez przedsiębiorcę, ale również roszczenia deliktowe oraz z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, które pozostają w bezpośrednim związku przyczynowym z powyższymi umowami (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2008 r., I CSK 155/08, L.). Co prawda Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 sierpnia 2012 r. (II CSK 31/12, L.) wskazał, że zwrot świadczenia spełnionego na podstawie nieważnej umowy pozostaje w związku ze stwierdzeniem nieważności umowy, a nie w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, ponieważ obowiązek jego spełnienia jest wynikającym z ustawy bezpośrednim następstwem zastosowania cywilnoprawnej sankcji nieważności. Sankcja ta jest konsekwencją stwierdzenia wadliwości umowy, co nie zależy w jakimkolwiek stopniu od statusu podmiotowego stron czynności prawnej ani przedmiotu i celu umowy. Abstrahując od braku tożsamości nieważności bezwzględnej (art. 58 § 1 k.c.) i nieważności (trwałej bezskuteczności) umowy ze względu na usunięcie z niej klauzul abuzywnych i możliwych wątpliwości co do stosowania w obu wypadkach tej samej kondykcji, należy zauważyć, że upadek umowy po usunięciu postanowień niedozwolonych wynika właśnie ze statusu podmiotowego stron tej umowy, w szczególności z posiadania statusu przedsiębiorcy przez bank. Tym samym wspomniany wyrok Sądu Najwyższego, wydany w sprawie gospodarczej pomiędzy przedsiębiorcami i dotyczący kwestii przedawnienia roszczenia, nie może być bezkrytycznie stosowany w relacjach konsumenckich (por. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 10 stycznia 2022 r., sygn. akt XXVIII C 29/21, L.).

Przedmiotem roszczenia powoda jest zwrot zwaloryzowanej wysokości kredytu wypłaconego kredytobiorcom, jest ono zatem świadczeniem pozostającym w związku z prowadzeniem przez powoda przedsiębiorstwa. W związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa było sformułowanie wadliwej umowy, następnie wykonywanie nieważnego stosunku prawnego, a obecnie rozliczenie się z kontrahentami w wyniku sądowego unieważnienia umowy. Związek ten nie został zerwany na żadnym etapie.

Dodatkowo roszczenie powoda o waloryzację kapitału kredytu również zmierza do uzyskania od konsumenta dodatkowej rekompensaty, wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania umowy, co przyczyniałoby się do wyeliminowania odstraszającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez uznanie tej umowy za nieważną. Konsekwentnie zatem należy uznać, że dyrektywa 93/13 stoi na przeszkodzie wykładni prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta tego rodzaju rekompensaty (por. wyrok (...) z dnia 15 czerwca 2023 r. w sprawie C-520/21 Bank (...)., pkt 85). Przedsiębiorca, który posługuje się wzorcami umowy zawierającymi niedozwolone postanowienia i narzuca konsumentom zawarcie umowy w oparciu o te wzorce nie zasługuje na ochronę mającą rekompensować mu niekorzystne skutki zawarcia umowy o określonej treści. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, że to zachowanie banku przy zawarciu umowy kredytu i wykorzystanie silniejszej pozycji stanowiło naruszenie zasad przewidzianych w art. 5 k.c., a następnie skutkowało ustaleniem nieważności całej umowy kredytu. W tej sytuacji bankowi nie powinna przysługiwać jakakolwiek dodatkowa korzyść z tytułu zawarcia z konsumentem wadliwej prawnie umowy kredytu.

Mając powyższe na uwadze, roszczenia powoda są bezzasadne na gruncie tak prawa krajowego, jak i prawa wspólnotowego. Dlatego też, na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. oraz art. 358 ¹ § 3 w zw. z § 4 k.c. powództwo podlegało oddaleniu w całości, zarówno co do żądania głównego, jak i żądań ewentualnych o czym orzeczono w punkcie 1 wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Powoda uznaje się za stronę przegrywającą proces i zasądza koszty procesu na żądanie przeciwnika, gdy powód cofnął pozew bez względu na przyczynę cofnięcia, chyba że wykaże on niezbędność wytoczenia powództwa dla celowego dochodzenia praw lub celowej obrony, z uwzględnieniem okoliczności istniejących w dacie wniesienia pozwu. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy cofnięcie pozwu jest konsekwencją zaspokojenia przez pozwanego wymagalnego w chwili wytoczenia powództwa roszczenia. W rozumieniu przepisów o kosztach procesu (art. 98 KPC) pozwanego należy uznać wówczas za stronę przegrywającą sprawę (postanowienie SN z 12.4.2012 r., II CZ 208/11, L.; postanowienie SN z 24.11.2017 r., III CZP 67/17, L.).

W niniejszej sprawie cofnięcie pozwu w zakresie żądania zapłaty kwoty 79 850,05 zł było następstwem uwzględnienia podniesionego przez powoda zarzutu potrącenia w sprawie z powództwa kredytobiorców o zwrot nienależnie pobranych rat kapitałowo – odsetkowych. Roszczenie nie zostało zatem zaspokojone przez pozwanych, a ponadto nie było wymagalne w dacie wniesienia pozwu.

Wymagalność zobowiązania kredytobiorcy do zwrotu przekazanych mu przez bank środków pieniężnych zależy od wezwania bezpodstawnie wzbogaconego do zwrotu stosownie do art. 455 KC (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, niepubl., z dnia 16 lipca 2003 r., V CK 24/02, OSNC 2004, nr 10, poz. 157, z dnia 28 kwietnia 2004 r., V CK 461/03, IC 20 04, nr 11, s. 43, z dnia 18 stycznia 2017 r., V CSK 198/16, niepubl. oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, nr 7, poz. 93, z dnia 26 listopada 2009 r., III CZP 102/09, OSNC 2010, nr 5, poz. 75, z dnia 2 czerwca 2010 r., III CZP 37/10, OSNC 2011, nr 1, poz. 2).

Powód przed wniesieniem pozwu nie wezwał pozwanych do zwrotu kapitału kredytu. Zobowiązanie do zwrotu tego świadczenia stało się zatem wymagalne dopiero na skutek doręczenia pozwanym odpisu pozwu. Jednocześnie w związku ze zgłoszeniem przez powoda zarzutu potrącenia w sprawie z powództwa kredytobiorców, wniesienie pozwu o zwrot kapitału kredytu było zbędne, a co najmniej przedwczesne.

W związku z powyższym powód jest stroną przegrywającą proces w całości i ma obowiązek zwrócić pozwanym niezbędne koszty procesu, które obejmują wynagrodzenie pełnomocnika będącego adwokatem w wysokości 5 400,00 zł, odpowiadającej stawce minimalnej ustalonej na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 z późn. zm.).

Od powyższej kwoty powodom należą się ponadto odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty stosownie do art. 98 § 1 ¹ zdanie 1 k.p.c.

Koszty procesu należne powodom podlegały zasądzeniu na ich rzecz w częściach równych, albowiem powodowie nie wnosili o inny podział tych kosztów (por. uchwała SN z 16 listopada 2023 r., III CZP 54/23, Legalis nr 3007453).

ZARZĄDZENIE

doręczyć pełnomocnikowi powoda odpis wyroku z dnia 29 listopada 2024 r. wraz z uzasadnieniem.