Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 01 sierpnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SO Dorota Krawczyk

Protokolant: Agnieszka Jachymska

po rozpoznaniu w dniu 01 sierpnia 2024 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu jawnym

sprawy z powództwa P. Z. – Syndyka masy upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej – działającego w imieniu własnym lecz na rzecz upadłego W. Ś.

przeciwko B. A.

o wydanie rzeczy oraz ustalenie istnienia prawa

1.  nakazuje pozwanej B. A. wydanie do masy upadłości W. Ś., osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej obejmującej likwidację majątku dłużnika:

a)  udziału ½ części w prawie własności nieruchomości położonej w Twardej, woj. (...), Powiat (...), Gmina T. oznaczonej w ewidencji gruntów nr działek (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą NR (...).

b)  udziału 1/6 części w prawie własności nieruchomości położonej w Twardej, woj. (...), Powiat (...), Gmina T. oznaczonej w ewidencji gruntów nr działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą NR (...)

2.  ustala, że :

a)  udział ½ części w prawie własności nieruchomości położonej w Twardej, woj. (...), Powiat (...), Gmina T. oznaczonej w ewidencji gruntów nr działek (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą NR (...).

b)  udział 1/6 części w prawie własności nieruchomości położonej w Twardej, woj. (...), Powiat (...), Gmina T. oznaczonej w ewidencji gruntów nr działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą NR (...)

stanowią składniki masy upadłości W. Ś., osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej w upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika, podlegające zbyciu w toku postępowania upadłościowego:

3. znosi wzajemnie koszty procesu między stronami.

Sygn. akt I C 2297/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 20 grudnia 2023 roku powód P. Z. - Syndyk masy upadłości W. Ś., osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, wniósł o

1) nakazanie pozwanej B. A. wydania do masy upadłości W. Ś. - osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej w upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika:

a) udziału 1/2 części w prawie własności nieruchomości położonej w Twardej, oznaczonej nr działek (...) dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie M.. prowadzi księgę wieczystą nr (...),

b) udziału 1/6 części w prawie własności nieruchomości położonej w Twardej, oznaczonej nr działek (...) dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie M.. prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz o :

2) ustalenie, że:

a) udział 1/2 części w prawie własności nieruchomości położonej w Twardej, oznaczonej nr działek (...) dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie M.. prowadzi księgę wieczystą nr (...),

b) udział 1/6 części w prawie własności nieruchomości położonej w Twardej, oznaczonej nr działek (...) dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie M.. prowadzi księgę wieczystą nr (...)

stanowią składniki masy upadłości W. Ś. - osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej w upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika, podlegające zbyciu wtoku postępowania upadłościowego.

Dodatkowo pozew zawierał wniosek o zabezpieczenie powództwa poprzez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania przez pozwaną B. A.

- udziału 1/2 części w prawie własności nieruchomości położonej w Twardej, oznaczonej nr działek (...) dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie M.. prowadzi księgę wieczystą nr (...),

- udziału 1/6 części w prawie własności nieruchomości położonej w Twardej, oznaczonej nr działek (...) dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie M.. prowadzi księgę wieczystą nr (...) i przekazanie na podstawie art. 7563 § 2 i 3 k.p.c. odpisu postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia Sądowi Rejonowemu w Tomaszowie M.. - Wydział Ksiąg Wieczystych celem dokonania odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej nr (...) oraz w księdze wieczystej nr (...) i celem doręczenia odpisu tego postanowienia obowiązanemu.

Strona powodowa wnosiła również o zasądzenie od pozwanej na rzecz upadłego W. Ś. - kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona powodowa powołała się na interes prawny w uzyskaniu tytułu legitymującego do zbycia przedmiotowej nieruchomości w toku postępowania upadłościowego wynikający z braku istnienia orzeczenia ustalającego prawo do rozporządzania nieruchomością. Ponadto wskazał, że upadły nie jest ujawniony jako właściciel w księdze wieczystej i syndyk nie będzie dysponował żadnym innym dokumentem, który stwierdzałby bezskuteczność ex lege umowy darowizny.

Tym samym w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z rzadką i wyjątkową sytuacją, kiedy pomimo przysługiwania powodowi roszczenia „o świadczenie" zachowuje on jednocześnie interes prawny w uzyskaniu orzeczenia ustalającego (art. 189 k.p.c.) (k. 3-8).

W odpowiedzi na pozew pozwana B. A. uznała powództwo w całości, wniosła o odstąpienie od obciążenia jej kosztami procesu, a dodatkowo domagała się zasądzenia na rzecz pozwanej kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwana B. A. wnosiła o rozpoznanie sprawy pod jej nieobecność (k. 56).

Pozwana w piśmie z dnia 25.07.2024 r. (k. 70) wnosiła o rozpoznanie sprawy pod jej nieobecność z uwagi na fakt, iż jest żołnierzem zawodowym i pełni służbę w różnych miejscach.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwana potwierdziła fakt zawarcia w dniu 6 kwietnia 2023 roku umowy darowizny, a jednocześnie wskazała, że o zaistnieniu sporu dowiedziała się dopiero z treści pozwu doręczonego jej w dniu 10 kwietnia 2024r. oraz zaprzeczyła jakoby niepodejmowanie próby pozasądowego rozstrzygnięcia sporu było powodowane jedyną możliwością zabezpieczenia masy przed jej uszczuplaniem oraz podniosła, że nie znajduje to żadnego potwierdzenia w stanie faktycznym, ani załączonym materiale dowodowym. Pozwana podniosła, że nie miała dostatecznej wiedzy co do sytuacji prawnej w jakiej znalazł się darczyńca po ogłoszeniu jego upadłości konsumenckiej i mającego wówczas zastosowania odpowiednich przepisów lex specialis ustawy Prawo Upadłościowe i w żaden sposób nie dała podstawy do podejrzeń syndykowi masy upadłości jej ojca, aby w przyszłości rzekomo utrudniała, czy jak wprost pisze powód uniemożliwiała włączenie do masy upadłości udziałów w nieruchomościach objętych żądaniami pozwu (k. 55-60).

Postanowieniem z dnia 25 stycznia 2024 roku Sąd postanowił dokonać zabezpieczenia roszczenia przez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania przez pozwaną B. A.

a) udziału 1/2 części w prawie własności nieruchomości położonej w (...), woj. (...), Powiat (...), Gmina T. oznaczonej w ewidencji gruntów nr działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą NR (...)

b) udziału 1/2 części w prawie własności nieruchomości położonej w (...), woj. (...), Powiat (...), Gmina T. oznaczonej w ewidencji gruntów nr działek (...), dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą NR (...) (k. 46).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Postanowieniem z dnia 20 września 2023 r. sygn. akt PT1P/GU/216/2023 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim ogłosił upadłość W. Ś. jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, wyznaczając syndyka w osobie P. Z..

/dowód: postanowienie SR w Piotrkowie Tryb. z dnia 20 września 2023 r. sygn. akt PT1P/GU/216/2023 k. 43-44/

Do dnia 6 kwietnia 2023 r. W. Ś. przysługiwały:

a) udział 1/2 części w prawie własności nieruchomości położonej w (...), oznaczonej nr działek (...) dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie M.. prowadzi księgę wieczystą nr (...),

b) udział 1/6 części w prawie własności nieruchomości położonej w (...), oznaczonej nr działek (...) dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie M.. prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Na podstawie umowy darowizny zawartej w dniu 6 kwietnia 2023 r. przed notariuszem w T. M.. - R. M. Rep. (...) W. Ś. darował pozwanej - swojej córce B. A. :

a) udział 1/2 części w prawie własności nieruchomości położonej w (...) oznaczonej nr działek (...) dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie M.. prowadzi księgę wieczystą nr (...),

b) udział 1/6 części w prawie własności nieruchomości położonej w (...), oznaczonej nr działek (...) dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie M.. prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W. Ś. pismem z dnia 27.11.2023 roku zwrócił się do Sądu Rejonowego w Tomaszowie M.. Wydział Ksiąg Wieczystych z prośbą o przyśpieszenie wpisu do ksiąg wieczystych zmian wynikających z aktu notarialnego z dnia 6 kwietnia 2023 roku rep. A 2089/2023 z uzasadnieniem: „…jesteśmy w trakcie sprzedaży tej działki i ze względu na brak wpisu Bank zwleka z przyznaniem pożyczki osobie kupującej. Proszę o jak najszybsze załatwienie podania.”

/dowód: akt notarialny z dnia 6 kwietnia 2023 roku rep. A (...)k. 61-63, pismo powoda z dnia 27 listopada 2023 roku k. 45, wydruki z ksiąg wieczystych k. 16-26/

W dacie dokonania spornej darowizny powód posiadał szereg zobowiązań m.in. w (...) Bank S.A., (...) S.A., (...) S.A., (...) Bank (...) S.A., w których spłacie powód zaczął zalegać. Szacunkowa kwota zobowiązań wynosiła 126.758,06zł.

Na zaległości finansowe powoda wpływ miały m.in. problemy zdrowotne, które uniemożliwiały powodowi podjęcie dodatkowego zatrudnienia. Zdolności zarobkowe powoda znacznie spadły , a jego zaległości finansowe wobec wierzycieli stawały się coraz większe.

/dowód: wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości k. 27-33, wezwania do zapłaty k. 34, wypowiedzenie umowy k. 35-38, karty informacyjne k. 40 verte, k. 41 verte - 42, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 41, decyzja o waloryzacji emerytury z dnia 1-03-2023r k. 42 verte/

W dniu 10 sierpnia 2023 roku powód wystąpił do Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z wnioskiem o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Na skutek wniosku upadłego Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. V Wydział Gospodarczy postanowieniem z dnia 20 września 2023 r. wydanym w sprawie sygn. akt PT1P/GU/216/2023 of, ogłosił upadłość W. Ś. jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, wyznaczając syndyka w osobie P. Z..

/dowód: wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości k. 27-33, postanowienie SR w Piotrkowie Tryb. z dnia 20 września 2023 r. sygn. akt PT1P/GU/216/2023 k. 43-44/

Sąd ocenił i zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne.

W odpowiedzi na pozew pozwana B. A. uznała powództwo w całości. Zgodnie z art. 213 § 2 KPC Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

Uznanie powództwa stanowi jedną z form zachowania się pozwanego w procesie cywilnym. Jest to akt dyspozycyjności materialnej pozwanego, w którym przyznaje on okoliczności faktyczne przytoczone przez powoda oraz uznaje samo żądnie pozwu, wyrażając jednocześnie zgodę na wydanie wyroku uwzględniającego to żądanie (por. wyr. SN z 14.9.1983 r. III CRN 188/83, OSNC 1984, Nr 4, poz. 60). Przyjmuje się zatem, że uznanie powództwa składa się z oświadczenia wiedzy i woli pozwanego złożonych jednocześnie.

Ustawodawca nie przewiduje szczególnej formy uznania powództwa. Może być ono zatem dokonane ustnie na rozprawie bądź poza rozprawą, w formie pisma procesowego (art. 125 KPC).

Uznanie powództwa nie zostało również ograniczone żadnym terminem.

Sąd jest związany uznaniem powództwa, co oznacza, że powinien uwzględnić wyrażoną w ten sposób wolę pozwanego i w zakresie, w jakim powództwo zostało uznane, wydać wyrok zgodny z żądaniem powoda.

Związanie sądu uznaniem powództwa nie zwalnia go jednak od oceny skuteczności oświadczenia pozwanego. Uznanie powództwa pozostaje bezskuteczne, jeżeli jest sprzeczne z prawem, z zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Ocena skuteczności uznania powinna być dokonana wyłącznie w świetle materiału procesowego znajdującego się w aktach sprawy. Jeżeli żadna z tych okoliczności nie zachodzi sąd jest obowiązany wydać wyrok zgodny z uznaniem powództwa, bez względu na to, czy uznanie znajduje uzasadnienie w okolicznościach sprawy (wyr. SN z 22.2.2010 r., IV CSK 436/09, L.).

Zgodnie z treścią art. 127 ust 1 p.u. bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej. W niniejszej sprawie kwestionowana przez syndyka czynność dokonana została w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (co nastąpiło 10 sierpnia 2023 r.), a czynność prawna miała charakter nieodpłatny (darowizna).

W świetle powyższych okoliczności oraz treści art. 127 ust 1 p.u. w zw. z art. 134 p.u. w zw. z art. 491 ² ust. 1 p.u. żądanie wydania opisanych na wstępie udziałów nieruchomościach do masy upadłości W. Ś. oraz ustalenie, że w/w udziały w nieruchomościach stanowią składnik masy upadłości podlegający zbyciu w toku postępowania upadłościowego jest uzasadnione.

Stosownie do treści przepisu art. 134 ust. 1 „jeżeli czynność upadłego jest bezskuteczna z mocy prawa lub została uznana za bezskuteczną, to co wskutek tej czynności ubyło z majątku upadłego lub do niego nie weszło, podlega przekazaniu do masy upadłości”. Przepis art. 134 ust 1 p.u.n. reguluje skutki bezskuteczności czynności prawnej, niezależnie od tego, w jakim trybie ta bezskuteczność została stwierdzona, a zatem dotyczy zarówno: bezskuteczności z mocy prawa (art. 125-128 p.u.n.), bezskuteczności stwierdzonej postanowieniem sędziego-komisarza (art. 129-130 p.u.n.), bezskuteczności stwierdzonej wyrokiem w postępowaniu wytoczonym przez syndyka (nadzorcę, zarządcę) (art. 527 KC w zw. z art. 132 PrUpN), jak i bezskuteczności stwierdzonej wyrokiem na skutek powództwa wytoczonego przez wierzyciela i rozstrzygniętego, ale nie wyegzekwowanego przed ogłoszeniem upadłości, (por. Piotr Zimmerman, Prawo upadłościowe i naprawcze Komentarz - komentarz do art. 134 p.u.n.).

W odróżnieniu od klasycznej skargi pauliańskiej, konsekwencją uwzględnienia skargi syndyka, jest utrata przez pozwaną prawa zarządu przedmiotem skargi i jest ona traktowana jak każdy inny składnik masy upadłości. Ten skutek uznania za bezskuteczną czynności upadłego wynika z faktu, iż z chwilą ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu swym majątkiem na rzecz syndyka (art. 75 p.u.) Skutek taki nie następuje natomiast w postępowaniu egzekucyjnym, co uzasadnia regulację z art. 134 ust 1 p.u.

Przepisy art. 127 i nast. p.u. znajdują zastosowanie także do upadłości konsumenckiej z mocy art. 491 ² ust. 1 p.u. )

Mając powyższe na względzie uzasadnione jest roszczenie powoda o wydanie nieruchomości opisanych w petitum pozwu.

Mając na uwadze powyższe Są stwierdził, że uznanie powództwa nie jest sprzeczne z prawem, z zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa i na podstawie art. 213 § 2 KPC, art. 127 ust. 1 p.u w zw. z art. 134 p.u w zw. z art. 491 ² ust. 1 p.u orzekł jak pkt 1 wyroku.

Pomimo wytoczenia powództwa o świadczenie (wydanie nieruchomości) powód zachowuje także interes prawny w uzyskaniu orzeczenia ustalającego. Gdyby bowiem Syndyk poprzestał na sformułowaniu roszczenia o wydanie nieruchomości, ewentualny wyrok uwzględniający powództwo zawierałby w sentencji jedynie rozstrzygnięcie nakazujące wydanie nieruchomości. Z treści sentencji takiego orzeczenia nie będzie jednak wynikało uprawnienie Syndyka do dokonania sprzedaży nieruchomości w toku postępowania upadłościowego. Pamiętać przy tym należy, że likwidacja składników mienia nieruchomego w toku postępowania upadłościowego następuje w drodze zawarcia notarialnej umowy sprzedaży, a tym samym zachodzi konieczność uzyskania przez syndyka dokumentu, który legitymizowałby go jako podmiot uprawniony do sprzedaży nieruchomości. Bezskuteczność czynności upadłego oparta o przepis art. 127 ust 1 p.u. nie uzasadnia dokonania żadnych zmian własnościowych, bowiem skutkiem regulacji z art. 127 ust 1 p.u. jest wyłącznie bezskuteczność, a nie nieważność czynności prawnej. W konsekwencji w dziale II księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości nadal widniałby pozwana, a syndyk uzyskałby jedynie prawo do traktowania tej nieruchomości tak, jakby nigdy nie „wyszła" z masy upadłości.

Wobec braku po stronie Syndyka tytułu własności nieruchomości, uprawnienia masy upadłości w stosunku do nieruchomości nie pozostają jednak odzwierciedlone w jakiejkolwiek formie, co powoduje wobec podmiotów na zewnątrz stan niepewności co do osoby Syndyka jako podmiotu uprawnionego do zbycia przedmiotowej nieruchomości. Powyższa okoliczność uniemożliwiałaby skuteczną sprzedaż nieruchomości w toku postępowania upadłościowego, co dotyczy zarówno poszukiwania potencjalnego nabywcy nieruchomości, jak i przeniesienia jej własności na nabywcę w przypisanej formie. Realizacja powyższego wymaga więc wyposażenia Syndyka w odpowiedni ku temu środek, który w przedmiotowej sprawie przybiera postać wyroku ustalającego istnienie prawa do zbycia nieruchomości w toku postępowania upadłościowego. Jednocześnie brak jest w tym zakresie alternatywnych sposobów ochrony interesu masy upadłości. W szczególności wskazać należy, że w ślad za wynikającym z art. 134 ust. 1 p.u. obowiązkiem przekazania do masy upadłości rzeczy, która wyszła z majątku upadłego, nie powstaje roszczenie zwrotnego przeniesienia prawa własności tejże rzeczy.

Z tych wszystkich względów , nie ulega wątpliwości , że powód ma interes prawny w uzyskaniu tytułu legitymującego do zbycia przedmiotowej nieruchomości w toku postępowania upadłościowego. W braku istnienia orzeczenia ustalającego prawo do rozporządzania nieruchomością notariusz nie sporządzi umowy sprzedaży przedmiotowej nieruchomości. Upadły nie jest bowiem ujawniony jako właściciel w księdze wieczystej i syndyk nie będzie dysponował żadnym innym dokumentem, który stwierdzałby bezskuteczność ex lege umowy darowizny.

W sprawie występuje tym samym rzadka i dość wyjątkowa sytuacja, kiedy pomimo przysługiwania powodowi roszczenia „o świadczenie" zachowuje on jednocześnie interes prawny w uzyskaniu orzeczenia ustalającego (art. 189 k.p.c.).

W wypadku uznania powództwa przez pozwanego Sąd w orzeczeniu kończącym uprawniony jest do wzajemnego zniesienia kosztów procesu, w tym układzie bowiem obie strony dążyły do osiągnięcia takiego samego wyniku procesu i żadna z tych stron procesu nie przegrała ani też nie wygrała. Sytuacja taka uzasadnia zastosowanie per analogiam art. 104 KPC wobec braku wyraźnego jej rozstrzygnięcia w ustawie (post. SN z 28.11.1972 r., I CZ 141/72, L.).

Uznanie powództwa nie zostało ograniczone żadnym terminem. Może ono zatem nastąpić w toku całego postępowania, najwcześniej jednak po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu. Moment, w którym pozwany uznaje powództwo może mieć jednak znaczenie dla rozstrzygnięcia o kosztach postępowania. Zgodnie bowiem z art. 101 KPC, zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu i na tą okoliczność powoływała się pozwana. Ale w analizowanej sprawie rację ma również powód co do konieczności wytoczenia powództwa i uzyskania rozstrzygnięcia w postaci wyroku, braku możliwości zawarcia skutecznej ugody pozasądowej i uzasadnionej obawy sprzedaży darowanych udziałów przez pozwaną o czym świadczy pismo W. Ś. skierowane do SR w Tomaszowie M.. Wydział Ksiąg Wieczystych o przyśpieszenie wpisu, bo klient, który chce kupić sporną nieruchomość nie może uzyskać kredytu.

Pozwana nie była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, nie poniosła też żadnych kosztów sądowych.

Zatem zasadnym w analizowanej sprawie, w ocenie Sądu, było wzajemne zniesienie kosztów procesu.

Sędzia SO Dorota Krawczyk

Z/Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pozwanej z pouczeniem o sposobie i terminie wniesienia apelacji.