Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Paweł Hochman (spr.)
Sędziowie	SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSA w SO Grzegorz Ślęzak
Protokolant	sekr. sądowy Paulina Neyman

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa P. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 20 września 2016 roku, sygn. akt I C 273/14

I.  z apelacji powoda:

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie drugim sentencji i ustala, że pozwany (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. ponosi odpowiedzialność za mogące powstać w przyszłości skutki wypadku jakiemu uległ w dniu (...) roku powód P. P.;

2.  oddala apelację powoda w pozostałej części;

II.  z apelacji pozwanego zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym litera „b” sentencji w ten sposób, że zasądzoną w nim kwotę 9913,21 złotych obniża do kwoty 5.475,56 (pięć tysięcy czterysta siedemdziesiąt pięć 56/100) złotych;

III.  nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSA w SO Grzegorz Ślęzak

Sygn. akt II Ca 28/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 września 2016 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu sprawy z powództwa P. P. przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. o zapłatę

1.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda P. P.:

• a)  kwotę 60.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z odsetkami w wysokości określonej w ustawie:

- od kwoty 30.000,00 zł od dnia 14 marca 2013 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 30.000,00 zł od dnia 28 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty,

b)

• b)  kwotę 9.913,21 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia od dnia 14 marca 2013 r. do dnia zapłaty;

2.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3.  nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 141,18 zł tytułem części nieuiszczonych w sprawie kosztów sądowych;

4.  nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie kwotę 564,70 zł tytułem części nieuiszczonych w sprawie kosztów sądowych;

5.  zasądził pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.737,00 zł tytułem zwrotu części kosztów procesu.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu (...) r. P. P. uległ wypadkowi komunikacyjnemu, którego sprawca kierował pojazdem objętym ubezpieczeniem OC na podstawie umowy zawartej z (...) SA. Zakład ubezpieczeń co do zasady uznał swoją odpowiedzialność i wypłacił powodowi kwotę 23 000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz 4 595,45 zł tytułem odszkodowania, w tym za utracone zarobki, koszty opieki w kwocie 327 zł, koszty dojazdów 250 zł, zniszczone spodnie 100 zł, koszty leczenia 1 949,27 zł.

P. P. poniósł koszty dojazdu do placówek medycznych w celu leczenia i rehabilitacji po wypadku, koszty dojazdu na komisje lekarskie w celu ustalenia uprawnień do świadczeń z tytułu uszczerbku na zdrowiu oraz dojazdu do Starostwa Powiatowego w B. w celu załatwienia spraw związanych z wyrejestrowaniem zniszczonego w wypadku samochodu, w łącznej kwocie 1 046,06 zł.

Wysokość składek na ubezpieczenie emerytalne, które byłyby zgromadzone, gdyby M. P. (1) pracował w okresie od 03.2011 r. do 05.2012 r. wynosi 4 437,65 zł.

Po wypadku P. P. wymagał opieki i pomocy w codziennych czynnościach. Była ona sprawowana przez jego brata i rodziców.

Powód w wyniku wypadku w dniu (...) r. doznał wieloodłamowego złamania panewki stawu biodrowego lewego ze zwichnięciem centralnym I st. Kwalifikuje to do orzeczenia trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 20 %. Przebyty uraz skutkuje obecnie dolegliwościami bólowymi powysiłkowymi oraz osłabieniem siły mięśniowej kończyny dolnej lewej. Przebyte złamania w obrębie panewki stawu biodrowego skutkują również wcześniejszymi zmianami zwyrodnieniowymi w tej okolicy.

W trakcie leczenia po wypadku powód musiał korzystać z pomocy innych osób w wykonywaniu takich czynności jak: kąpiel i czynności higieniczne, sporządzanie posiłków, porządki domowe, zakupy, pomoc w przemieszczaniu się na wizyty lekarskie i rehabilitację, w okresie: od 22 kwietnia 2011 r. do końca maja 2011 r. w wymiarze 4 godzin dziennie, od czerwca 2011 r. do końca sierpnia 2011 r. w wymiarze 3 godzin dziennie, od września 2011 r. do listopada 2011 r. w wymiarze 1 godziny.

Złamanie gałęzi górnej kości łonowej prawej (obecnie bez ograniczenia funkcji biodra prawego i dolegliwości bólowych) powoduje uszczerbek na zdrowiu wynoszący 5 %.

Ponadto w wyniku wypadku P. P. doznał częściowego uszkodzenia nerwu kulszowego lewego, co powoduje trwały uszczerbek na zdrowiu wynoszący 10 %. Obecnie stwierdza się u powoda osłabienie prostownika palucha lewego w znacznym stopniu oraz zaburzenia czucia w obrębie unerwienia nerwu strzałkowego głębokiego.

P. P. wskutek wypadku doznał także cierpień psychicznych – zaburzeń adaptacyjnych pod postacią utrwalonej nerwicy w czasie do ponad roku od wypadku. Stopień nasilenia zaburzeń był łagodny/umiarkowany, zmuszający powoda do skorzystania z porad psychiatrycznych. P. P. doznał z uwagi na wymienione zaburzenia długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wynoszącego 5 %. U powoda nadal utrzymują się obawy o stan zdrowia, o wydolność fizyczną i zarobkową po przebytym urazie.

Konsekwencjami wypadku z (...) r. były objawy zespołu stresu pourazowego. Skutkami wypadku były cierpienia psychiczne:

- znaczne przez pierwsze cztery tygodnie (silna reakcja stresowa wynikająca z konsekwencji urazów, całkowite unieruchomienie, niemożność samodzielnego realizowania potrzeb fizjologicznych, brak możliwości uczestniczenia w życiu społecznym i zawodowym),

- umiarkowane do pół roku (objawy stresu pourazowego, poruszanie się początkowo tylko w środowisku domowym, potem także poza domem ale za pomocą kul łokciowych i osób trzecich, pomoc w realizacji czynności samoobsługowych, pomoc w funkcjonowaniu społecznym, całkowita niezdolność do pracy zawodowej, rezygnacja z dotychczasowych aktywności ruchowych i fizycznych),

- lekkie od pół roku i aktualnie (obniżenie nastroju związane z konsekwencjami doznanych urazów powodujące ograniczenia w aktywności ruchowej i fizycznej, obniżenie samooceny z powodu obniżonych możliwości fizycznych i ruchowych a także ograniczeń zawodowych, niepokój i lęk o zdrowie i przyszłość, możliwości założenia i utrzymania własnej rodziny).

Dokonują oceny zgromadzonych dowodów i odnosząc się do przebiegu postępowania dowodowego Sąd rejonowy wyjaśnił, że okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały ustalone na podstawie dowodu z niekwestionowanych ostatecznie przez strony opinii biegłych. Podniósł, że dodatkowo zeznania świadka M. P. (2) (k. 33) i zeznania powoda (k. 117) potwierdzają negatywny wpływ wypadku na samopoczucie psychiczne powoda oraz wynikające z wypadku ograniczenia w wykonywaniu codziennych czynności przez długi czas. Nie były sporne przebieg wypadku i odpowiedzialność ubezpieczyciela co do zasady, a także wysokość poniesionych kosztów dojazdów do placówek medycznych oraz kwota niezgromadzonych w okresie niezdolności do pracy składek na ubezpieczenie emerytalne, w tym zakresie właściwie wystarczające było oparcie się na treści oświadczeń stron. Podobnie niesporny był fakt sprawowania opieki nad powodem przez członków rodziny (co potwierdzają też zeznania świadka i powoda), a także wysokość już wypłaconych przez pozwanego zadośćuczynienia i odszkodowania (oraz rodzaj kompensowanej nim szkody).

Sąd Rejonowy wyjaśnił również, że oddalił wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z kolejnej uzupełniającej opinii biegłego ortopedy dla ustalenia ewentualnych mogących powstać w przyszłości następstw wypadku. Z przeprowadzonych opinii biegłych wynika bowiem, że wszystkie następstwa wypadku są już znane i ustalone, leczenie zostało już zakończone i przebiegło pomyślnie, a powód odzyskał zdolność do pracy i wrócił do pracy (k. 55). Bezsporne jest, że powód może odczuwać dolegliwości bólowe i doznawać ograniczeń w wykonywaniu niektórych czynności w następstwie doznanych urazów, nie są to jednak dalsze mogące powstać w przyszłości skutki wypadku, tylko objawy zaistniałych już skutków, które zostały uwzględnione w ustaleniu trwałego uszczerbku na zdrowiu i znajdują odzwierciedlenie w wysokości przyznanego powodowi zadośćuczynienia. Podobnie możliwe wcześniejsze zmiany zwyrodnieniowe w obrębie panewki stawu biodrowego są objawem trwałego uszczerbku na zdrowiu, który biegły już ustalił (k. 50).

W ocenie Sądu Rejonowego powód nie udowodnił roszczenia w zakresie kosztów leczenia. Dla poparcia twierdzeń o poniesionych kosztach, wymienionych w piśmie z dnia 24 czerwca 2016 r. (k. 95 i następne) powołał się ogólnie na faktury znajdujące się w aktach szkody. Z akt tych jednak wynika, że zakład ubezpieczeń przyznał już odszkodowanie za koszty wizyt lekarskich, badań, zakup potrzebnego wyposażenia udokumentowane złożonymi fakturami (porada psychiatry 2 razy po 120 zł 08-10-2012 r. i 15-11-2012 r. k. 61, 62 na odwrocie, porada lekarska za 100 zł 17-08-2012 r. k. 63 na odwrocie, wydatki na środki medyczne k. 55-56, koszt badania MR k. 54), a nie jest w sprawie sporne, że powód otrzymał już od (...) SA tytułem kosztów leczenia kwotę 1 949,27 zł.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Sąd zważył, że podstawą żądania powoda jest przepis art. 455 § 1 kc.

Zgodnie z art. 444 § 1 kc, w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Art. 445 § 1 stanowi, że w wypadkach przewidzianych w art. 444 sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Uszkodzenie ciała w rozumieniu art. 444 § 1 kc polega na naruszeniu integralności fizycznej człowieka (np. rany, złamania). Naruszenie to może dotyczyć nie tylko samej powłoki cielesnej, ale również tkanek oraz narządów wewnętrznych (uszkodzenie organów wewnętrznych). Rozstrój zdrowia natomiast wyraża się w zakłóceniu funkcjonowania poszczególnych organów bez ich widocznego uszkodzenia (np. zatrucie, nerwica, choroba psychiczna). Możliwe jest jednoczesne zaistnienie uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia.

Powód w wyniku wypadku doznał urazów, odczuwał dolegliwości bólowe oraz doznawał znacznych i bardzo dotkliwych ograniczeń wynikających z unieruchomienia, a następnie ograniczenia ruchomości skutkujących uzależnieniem od pomocy i opieki innych osób, co powodowało dodatkowy dyskomfort i cierpienia psychiczne.

Powstały u powoda uszczerbek zdrowia biegli lekarze ocenili na co najmniej 35 % korzystając z Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz.U.2013.954 j.t.) i ocena taka powinna być punktem odniesienia dla Sądu przy ustalaniu rozmiaru doznanej krzywdy.

Przepisy kodeksu cywilnego nie zawierają żadnych kryteriów, jakie należy uwzględniać przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia pieniężnego. Sąd powinien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności konkretnej sprawy mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, a zwłaszcza stopień i czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych, prognozę na przyszłość, wiek poszkodowanego.

Zadośćuczynienie określone w art. 445 § 1 kc ma przede wszystkim charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego wysokość ta nie może być nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy i aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa, a więc winna być utrzymana w rozsądnych granicach (p. wyrok SN z dnia 22 marca 1978 r., IV CR 79 / 78 ). Winna to być zatem kwota „ odpowiednia ”. Dla oceny, czy określona suma jest „odpowiednim” w rozumieniu art. 445 § 1 kc zadośćuczynieniem za doznaną krzywdę, decydujące znaczenie ma charakter i rozmiar krzywdy doznanej przez poszkodowanego. Nie bez znaczenia jest tak ze szeroko rozumiana sytuacja życiowa, w jakiej znajduje się poszkodowany. Na ocenę tę nie ma natomiast wpływu sytuacja – w szczególności majątkowa – sprawcy szkody (p. wyrok SN z dnia 7 października 1998 r., I CKN 419/98).

Wysokość uszczerbku na zdrowiu powoda wynosi łącznie co najmniej 35 %. Nie należy jednak zapominać, iż procentowy rozmiar uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia jest tylko jednym (posiłkowym) z kryteriów ustalania wysokości zadośćuczynienia i nie determinuje tej kwoty bez uwzględnienia wszystkich innych okoliczności sprawy. Sąd obowiązany jest uwzględnić także rodzaj, natężenie i czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych powoda.

W wyniku zdarzenia powód doznał obrażeń ciała w postaci złamań. Zakres cierpień fizycznych wywołanych obrażeniami był duży w okresie bezpośrednio po wypadku (zeznania powoda k. 117 w związku z k. 41). Leczenie przebiegło pomyślnie, jednak powód nadal odczuwa dolegliwości bólowe powysiłkowe oraz osłabienie siły mięśniowej kończyny dolnej lewej. Przebyte złamania w obrębie panewki stawu biodrowego skutkują również wcześniejszymi zmianami zwyrodnieniowymi w tej okolicy. Bardzo dotkliwe dla powoda były skutki wypadku dla samopoczucia i zdrowia psychicznego. Dużym stresem było dla niego całkowite unieruchomienie, niemożność samodzielnego realizowania potrzeb fizjologicznych, konieczność korzystania z pomocy przy utrzymywaniu higieny. Cierpienia psychiczne w zmniejszonym nasileniu odczuwa do tej pory (obniżenie nastroju, obniżenie samooceny, obawy o zdrowie i możliwości zarobkowe w przyszłości). Uszczerbek na zdrowiu będący następstwem wypadku wynosi co najmniej 35 %.

Biorąc pod uwagę wszystkie przytoczone okoliczności Sąd uznał, iż odpowiednią kwotą zadośćuczynienia powinna być łącznie kwota 83 000 zł. Doznane cierpienia
i uszczerbek na zdrowiu są bowiem znaczne i bezsprzeczne, powód nadal odczuwa fizyczne i psychiczne konsekwencje wypadku, jednocześnie jednak przeprowadzone leczenie było skuteczne i powód w zasadzie odzyskał możliwość samodzielnego funkcjonowania oraz uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym. Powód otrzymał od pozwanego 23 000 zł tytułem zadośćuczynienia, zatem do zasądzenia pozostało 60 000 zł.

W trakcie leczenia po wypadku powód musiał korzystać z pomocy innych osób w wykonywaniu takich czynności jak: kąpiel i czynności higieniczne, sporządzanie posiłków, porządki domowe, zakupy, pomoc w przemieszczaniu się na wizyty lekarskie i rehabilitację, w okresie: od 22 kwietnia 2011 r. do końca maja 2011 r. w wymiarze 4 godzin dziennie, od czerwca 2011 r. do końca sierpnia 2011 r. w wymiarze 3 godzin dziennie, od września 2011 r. do listopada 2011 r. w wymiarze 1 godziny. Łącznie zatem wymiar koniecznej pomocy wynosił 527 godzin. Stawka 9,50 zł za godzinę jest w ocenie Sądu odpowiednia przy uwzględnieniu realiów ekonomicznych i znanych Sądowi z urzędu stawek stosowanych przez ośrodki pomocy społecznej. Należy przy tym zwrócić uwagę na zgodnie przyjmowane w orzecznictwie i podzielane przez Sąd stanowisko, wedle którego jeżeli powód wymaga opieki wobec uszczerbku na zdrowiu będącego następstwem wypadku, a koszty jej są możliwe do ustalenia, pozwany jest zobowiązany do pokrywania szkody z tego tytułu nawet wówczas gdy świadczenia te są (bądź mogą być) wykonywane przez osoby najbliższe. Opieka świadczona przez te osoby ma bowiem także realny wymiar ekonomiczny i jest następstwem zdarzenia, za które odpowiada pozwany. Jednakże przy sprawowaniu opieki przez członków rodziny brak jest podstaw do zastosowania podwójnej stawki za czynności wykonywane w sobotę, niedziele i święta. Trzeba bowiem brać pod uwagę, że pomoc i opieka nad chorym członkiem rodziny zarówno w dni powszednie jak i wolne od pracy jest i powszechnym zwyczajem, i obowiązkiem wynikającym z normalnych relacji rodzinnych i zasad współżycia społecznego.

Mając na uwadze powyższe ustalenia należne powodowi koszty opieki wynoszą 5 006,50 zł, przy czym pozwany wypłacił już z tego tytułu 327 zł, zatem do zasądzenia pozostało 4 679,50 zł, a w pozostałej części roszczenie w tym zakresie było niezasadne.

Niesporne jest poniesienie przez powoda kosztów dojazdu, przede wszystkim do placówek medycznych, będących konsekwencją uszczerbku doznanego w wypadku. Przedstawione przez powoda zestawienie szczegółowo omawiające odbyte przejazdy nie było przez pozwanego kwestionowane, nie budzi wątpliwości w okolicznościach sprawy (z dokumentacji medycznej w sposób oczywisty wynika konieczność wielokrotnego korzystania z porad lekarzy różnych specjalności, wykonania badań i zabiegów), a wskazywane przez powoda kwoty wydatków na przejazdy samochodem napędzanym olejem napędowym są umiarkowane i nie wzbudzają zastrzeżeń. Łącznie wydatki na dojazdy wyniosły 1 046,08 zł, pozwany wypłacił już z tego tytułu 250 zł, zatem do zasądzenia pozostaje 796,06 zł.

Nie jest następstwem zdarzenia wyrządzającego szkodę poniesienie przez powoda kosztów badania technicznego pojazdu (zniszczonego w wypadku) jeszcze przed wypadkiem oraz opłacenie obowiązkowej składki na ubezpieczenie OC pojazdu, są to ponoszone niezależnie od wypadku koszty utrzymania samochodu, w związku z czym roszczenie o zwrot tych wydatków nie było zasadne. Natomiast zasadnie powód żąda kwoty odpowiadającej wysokości nieodprowadzonych na skutek niezdolności do pracy wywołanej wypadkiem składek na ubezpieczenie emerytalne (4 437,65 zł). Skoro odszkodowanie ma przywrócić stan, który istniałby, gdyby szkody nie wyrządzono, to pozwany powinien zapłacić kwotę odpowiadającą składkom, które byłyby odłożone gdyby nie zdarzenie wywołujące szkodę. Nie można zgodzić się z argumentem pozwanego, że przedmiotowe roszczenie obejmuje naprawę szkody przyszłej. Powód nie dochodzi przecież zapłaty utraconej na skutek braku składek emerytury, która ewentualnie będzie przysługiwać w przyszłości. Zapłata kwoty odpowiadającej nieuzyskanym składkom umożliwia natomiast powodowi opłacenie dodatkowego ubezpieczenia o charakterze emerytalnym, które stanowiłoby rekompensatę najbardziej odpowiadającą utraconemu kapitałowi w powszechnym systemie emerytalnym.

Łącznie zatem zasadne jest roszczenie o zapłatę odszkodowania w łącznej kwocie 9 913,21 zł, a w pozostałej części powództwo w tym zakresie podlegało oddaleniu.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 oraz art. 100 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Powód wygrał proces w 80 %, powinien ponieść koszty procesu w 20 %. W pozostałej części obciążają one pozwanego.

Na koszty procesu po stronie powoda złożyły się: kwota 2 158 zł – uiszczona opłata sądowa od pozwu, kwota 700 zł – opłacone koszty opinii biegłych, kwota 2 400 zł – wynagrodzenie pełnomocnika (§ 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Dz.U.2013.461 j.t. w związku z § 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie) z opłatą od pełnomocnictwa (17 zł); łącznie 5 275 zł. Po stronie pozwanej kosztami było wynagrodzenie pełnomocnika i opłata od pełnomocnictwa (2 417 zł). Razem koszty wyniosły 7 692 zł. Powód powinien je pokryć w 20 % (1 538 zł). Zapłacił 5 275 zł, zatem może żądać od pozwanego zwrotu 3 737 zł – pkt 5 sentencji. W takim samym stosunku Sąd nakazał na podstawie zastosowanych odpowiednio art. 83 ust. 2 i 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2014.1025 j.t.) pobranie kosztów opinii biegłych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa (pkt 3 i 4 sentencji).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powoda zaskarżając go w części oddalającej powództwo o zasądzenie kwoty 13.250,00 zl oraz w części oddalającej powództwo o ustalenie odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości w następstwie doznanych przez powoda obrażeń ciała w wypadku komunikacyjnym w dniu (...) r.

Apelacja wyrokowi w zaskarżonej części zarzuca:

1. naruszenie przepisu art. 445 § 1 k.c. przez:

- nieuzasadnione przyjęcie, że kwota 83.000.00 zl przyznana powodowi tytułem zadośćuczynienia za doznane przez niego uszkodzenia ciała i rozstrój zdrowia w wypadku drogowym w dniu (...) r. w B. jest kwotą "odpowiednią" w rozumieniu art. 445 § 1 k.c., podczas gdy młody wiek powoda, charakter doznanych przez niego obrażeń ciała, powodujących 30 % trwałego oraz 5 % długotrwałego uszczerbku na jego zdrowiu, cierpienia fizyczne i psychiczne związane z doznanymi obrażeniami, odczuwane dolegliwości bólowe, poczucie niepewności i krzywdy wynikające z konieczności zrezygnowania z dotychczasowych form aktywności fizycznej, bardzo dotkliwe ograniczenia wynikające z unieruchomienia w okresie leczenia i konieczność korzystania z pomocy osób trzecich przy załatwianiu czynności fizjologicznych, higienicznych, a ponadto grożące powodowi wcześniejsze zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego lewego, przy uwzględnieniu faktu, że jest on osobą o lewostronnej lateralizacji, uzasadniają przyjęcia, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia dla powoda jest kwota 73.250,00 zł /oprócz wypłaconej dobrowolnie przez pozwanego kwoty 23.000,00 zł/,

- nieuzasadnione i dowolne przyjęcie, że znane i ustalone zostały wszystkie następstwa doznanych przez powoda obrażeń ciała, ponieważ jego leczenie zostało pomyślnie zakończone, odzyskał zdolność do pracy i powrócił do niej, w związku z czym należy wykluczyć nawet bez zasięgania uzupełniającej opinii biegłego ortopedy możliwość ujawnienie się w przyszłości innych następstw wypadku, podczas gdy przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyżej wymienione fakty nie dają podstawy do takich ustaleń, gdyż przy doznanych obrażeniach ciała, w szczególności przy urazach uogólnionych, skomplikowanych wieloodłamowych złamaniach panewki jakich doznał powód /k.49/, następstwa tych obrażeń mogą być wielorakie i nie da się przewidzieć wszystkich i wykluczyć wystąpienia w przyszłości innych, gdyż jest to zależne od indywidualnej właściwości organizmu, od osobniczej wrażliwości i od wielu innych czynników,

2. naruszenie przepisu art. 278 § 1 k.p.c. przez oddalenie wniosku o zasięgnięcie uzupełniającej opinii biegłego ortopedy, w której wypowiedziałby się on, czy w związku z uszkodzeniami ciała doznanymi przez powoda w zdarzeniu w dniu (...) r. istnieje możliwość wystąpienia u powoda innych szkód, za które pozwany ponosiłby odpowiedzialność.

Stawiając powyższe zarzuty pełnomocnik powoda wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez zasądzenie na rzecz powoda kwoty 73.250 zł. tytułem zadośćuczynienia oraz ustalenie, że pozwany(...) będzie ponosił odpowiedzialność wobec powoda za szkody mogące wystąpić w przyszłości w następstwie doznanych przez niego uszkodzeń ciała i rozstroju zdrowia w wypadku komunikacyjnym zaistniałym w dniu (...) r. w B., przy ul. (...), względnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bełchatowie.

Apelację od powyższego wyroku wniósł również pełnomocnik pozwanego zaskarżając go w części a mianowicie w zakresie punktu 1b co do zasądzonej w nim kwoty 4437,65 zł.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego art. 361 § 2 k.c. poprzez przyjęcie, że kwota niezapłaconych składek ZUS stanowi szkodę powoda.

W konsekwencji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa co do wskazanej wyżej kwoty 4437,65 zł. oraz stosowne skorygowanie rozstrzygnięcia w zakresie rozliczenia kosztów procesu za pierwszą instancję i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Pełnomocnik powoda wniósł o oddalenie apelacji strony pozwanej.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie apelacji powoda oraz zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej jest częściowo uzasadniona w zakresie w jakim Sąd pierwszej instancji oddalił żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego za mogące powstać w przyszłości skutki wypadku komunikacyjnego jakiemu uległ powód P. P.. W pozostałym zakresie powołana skarga apelacyjna podlega oddaleniu.

Apelację strony pozwanej uznać należało za uzasadnioną.

Szczegółowe rozważania uzasadniające powyższe stanowisko rozpocząć należy od ogólnej uwagi odnoszącej się do poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych. Wskazane wyżej ustalenia Sąd Okręgowy przyjmuje za własne wskazując je jako podstawę rozstrzygnięcia. To stwierdzenie należy uzupełnić następującą uwagą: w ocenie Sądu Okręgowego z opinii biegłego z zakresu ortopedii wynika dodatkowa okoliczność, która w nieuprawniony sposób została pominięta przez Sąd Rejonowy. Treść opinii pozwala bowiem przyjąć, że stan zdrowia powoda spowodowany wypadkiem w dłuższej perspektywie czasowej może ulec pogorszeniu. Jak wynika z opinii sporządzonej przez biegłego J. B. ( k. 50 ) „przebyte złamania w obrębie panewki stawu biodrowego skutkują również wcześniejszymi zmianami zwyrodnieniowymi tej okolicy”.

Odnosząc się do apelacji powoda wskazać należy, że wydając zaskarżony wyrok Sąd pierwszej instancji naruszył normę art. 189 k.p.c. odstępując od zastosowania powołanego przepisu i ustalenia odpowiedzialności pozwanego za mogące powstać w przyszłości skutki wypadku.

Wskazane stanowisko wynika z dwóch okoliczności. Po pierwsze wskazane wyżej ustalenie związane z możliwością powstania zmian zwyrodnieniowych okolic stawu biodrowego prowadzi do wniosku, że nie można wykluczyć pogorszenia stan zdrowia powoda w przyszłości i że to będzie stanowiło konsekwencję wypadku komunikacyjnego jakiemu uległ. Fakt ten w ocenie Sądu Okręgowego dostatecznie uzasadnia ustalenie odpowiedzialności za skutki wypadku na przyszłość. Po drugie, w opinii Sądu drugiej instancji ustalenie odpowiedzialności na przyszłość nie ogranicza się tylko do okoliczności związanych ze stanem zdrowia osoby poszkodowanej ale obejmuje wszelkie następstwa zdarzenia powodujące powstanie szkody majątkowej pod warunkiem, że pozostają one w związku przyczynowym z zaistniałym zdarzeniem. Oznacza to, że konsekwencje wypadku jakie mogą dotknąć powoda w przyszłości należy ujmować szeroko odnosząc je również do ewentualnego obniżenia wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego wynikających z niewątpliwie mniejszych wpłat z tytułu składek na to ubezpieczenie.

Wnosząc skargę apelacyjną pełnomocnik powoda zgłosił zarzut naruszenia przepisu art. art. 278 § 1 k.p.c. przez oddalenie wniosku o zasięgnięcie uzupełniającej opinii biegłego ortopedy, w której wypowiedziałby się on, czy w związku z uszkodzeniami ciała doznanymi przez powoda w zdarzeniu w dniu (...) r. istnieje możliwość wystąpienia u powoda innych szkód, za które pozwany ponosiłby odpowiedzialność. Przedstawione powyżej rozważania i co za tym idzie zmiana zaskarżonego wyroku pozwala z oczywistych względów uznać powołany zarzut za bezprzedmiotowy. Tym samym wskazane przez pełnomocnika powoda naruszenie prawa procesowego (jeśli rzeczywiści miało miejsce) po korekcie orzeczenia przez Sąd drugiej instancji uznane być musi za nieistotne dla rozstrzygnięcia.

Na uwzględnienie nie zasługuje natomiast zgłoszony w omawianej skardze apelacyjnej zarzut naruszenia przepisu art. 455 § 1 k.c. Odnosząc się powołanego zarzutu uznać należy, że przyznana powodowi tytułem zadośćuczynienia kwota 83 000 zł. nie jest zaniżona. Tymczasem, tylko uznanie, że przyznane z tego tytułu świadczenie jest rażąco zaniżone uzasadniałoby dokonanie jego weryfikację. Sądy rozstrzygając o zadośćuczynienia korzystają z dość dużej swobody w ustalaniu jego wysokości. Działanie sądu w tym zakresie nie może być oczywiście dowolne, ale kontrola sądu drugiej instancji ma miejsce wyłącznie wtedy gdy mamy do czynienia z rażąco niskim lub rażąco wysokim zadośćuczynieniem. Taka sytuacja nie zaistniała w przedmiotowej sprawie. Powód domagając się dalszego zadośćuczynienia w wysokości 13 250 zł. oczekuje przyznania kwoty stanowiącej jedynie 16 % już ustalonych z omawianego tytułu świadczeń. Jednocześnie wbrew twierdzeniom skarżącego ustalając wysokość zadośćuczynienia Sąd pierwszej instancji uwzględnił okoliczność mające w świetle przyjętej praktyki orzeczniczej dla tego rozstrzygnięcia istotne znaczenie. Wziął pod uwagę młody wiek powoda oraz charakter doznanych przez niego obrażeń ciała i stanowiące konsekwencję tych obrażeń cierpienia fizyczne i psychiczne jakich doznał. Uwzględnił uzasadnione poczucie krzywdy wynikające z konieczności zrezygnowania z dotychczasowych form aktywności fizycznej.

Apelacja pełnomocnika strony pozwanej jest w sposób oczywisty uzasadniona.

Zarzut zawarty w skardze apelacyjnej wskazywał na naruszenie przez Sąd pierwszej instancji art. 361 § 2 k.c. polegające na uznaniu że szkoda w rozumieniu powołanego przepisu obejmuje również nie uiszczone przez pracodawcę składki na fundusz emerytalny za okres, w którym pracownik pozostawał na zasiłku chorobowym.

Brak definicji ustawowej pojęcia szkody karze odwołać się w tym zakresie do poglądów doktryny. W nauce prawa przyjmuje się, że szkodą jest uszczerbek majątkowy, czyli zmniejszenie się majątku wskutek określonego zdarzenia, z pominięciem tych, które zależą od woli doznającego uszczerbku. Szkodę definiuje się również jako wszelkie uszczerbki w dobrach lub interesach prawnie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swej woli. Uszczerbek ten polegać może na zmniejszeniu się aktywów, zwiększeniu pasywów bądź udaremnieniu powiększenia się majątku. Pierwsze dwie sytuacje określane są jako strata czyli damnum emergens prowadząca do pogorszenia się sytuacji majątkowej poszkodowanego. Natomiast szkoda związana z utraconymi korzyściami tzw. lucrum cessans polega na tym, że majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jakby się stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie powodujące szkodę. Niewątpliwie szkoda w postaci utraconych korzyści ma zawsze charakter hipotetyczny i do końca nieweryfikowalny. Powinna być jednak przez poszkodowanego wykazana z tak dużym prawdopodobieństwem, aby uzasadniała ona w świetle doświadczenia życiowego przyjęcie, że utrata korzyści rzeczywiście nastąpiła.

W przedmiotowej sprawie powód na skutek wypadku przez okres ponad roku otrzymywał zasiłek chorobowy. W okresie zasiłkowym pracodawca powoda korzystał ze zwolnienia z obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie emerytalne. W ocenie Sądu Okręgowego stanowiącego konsekwencję nie odprowadzania składki uszczuplenia „na koncie emerytalnym” nie sposób uznać za szkodę jakiej doznał powód. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym określa ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 6. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają między innymi osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy (art. 8). Jak stanowi art. 16 powołanej ustawy składki na ubezpieczenia emerytalne pracowników finansują z własnych środków, w równych częściach ubezpieczeni i płatnicy składek. Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek. Płatnicy składek obliczają części składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe finansowane przez ubezpieczonych i po potrąceniu ich ze środków ubezpieczonych przekazują do Zakładu (art. 17). Z treści powyższych przepisów wynika jednak, że pracownik nie jest uprawniony do samodzielnego wpłacenia za siebie żadnej kwoty na ubezpieczenie społeczne. Powód nie mógłby zatem niezapłaconych składek za okres w którym pozostawał na zasiłku chorobowym „uzupełniająco” wpłacić na rzecz ZUS. Aktualnie uczynić tego również nie może pracodawca. Hipotetycznie przyszła emerytura powoda może być więc mniejsza o pewną kwotę, której wysokości nie sposób jednak obecnie ustalić. Zasady obliczania emerytur zawarte zostały w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 25 tej ustawy podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185. Z kolei art. 26 tej ustawy wskazuje, że emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Z treści powołanych wyżej przepisów wynika zatem, że wysokość przyszłej emerytury nie jest jedynie pochodną wysokości odprowadzonych składek. Nie wiadomo również przez jaki okres czasu P. P. emeryturę będzie pobierał. Nie została zatem wykazana i udowodniona przyszła szkoda jaką powód może ponieść w związku z pozostawaniem przez prawie 11 miesięcy na zasiłku chorobowym. Niewątpliwie szkodą ta nie jest zasądzona przez sąd pierwszej instancji kwota 4437,65 zł.

Na koniec należy zaznaczyć, że jeżeli okaże się w przyszłości, że na skutek przedstawionych wyżej okoliczność emerytura ( lub renta ) przyznana powodowi będzie niższa, korzystając z ustalenia odpowiedzialności za mogące powstać w przyszłości skutki wypadku ( niezależnie od daty ich powstania ) może on domagać się od pozwanego stosownego naprawienia realnie powstałej szkody.

Sąd Okręgowy uwzględniając apelację strony pozwanej nie znalazł podstaw aby zmienić rozstrzygniecie w zakresie kosztów procesu za postępowanie w pierwszej instancji. Korekta orzeczenia Sądu pierwszej instancji poczyniona w następstwie apelacji strony pozwanej obejmuje jedynie kwotę niespełna 4500 zł., która stanowi niespełna 7 % zasądzonego ostatecznie roszczenia. Powyższe nie zmienia w istotny sposób proporcji w jakich strony wzajemnie wygrały i przegrały proces stanowiących podstawę stosunkowego rozliczenia kosztów postępowania a tylko w takim przypadku zachodziła by potrzeba zmiany punktu 5 zaskarżonego wyroku.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy na podstawie przepisów art. 385 k.p.c. i art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach procesu w instancji odwoławczej oparte zostało na treści przepisu art. 102 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Ponieważ kwestia zasądzonego w punkcie 1b wyroku Sądu Rejonowego odszkodowania była skomplikowana i dotyczyła materii przepisów o ubezpieczeniach społecznych, oraz biorąc pod uwagę charakter i źródło roszczeń powoda Sąd Okręgowy stosując powyższy przepis nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSA w SO Grzegorz Ślęzak