Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Paweł Hochman
Sędziowie	SSA w SO Stanisław Łęgosz (spr.) SSA w SO Grzegorz Ślęzak
Protokolant	st. sekr. sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. i (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł.

przeciwko Szpitalowi (...) w B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 31 sierpnia 2017 roku, sygn. akt I C 354/17

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanego Szpitala (...) w B. na rzecz powodów: (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. i (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Ł. solidarnie kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSA w SO Grzegorz Ślęzak

Sygn. akt II Ca 33/18

UZASADNIENIE

Nakazem zapłat z dnia 8 marca 2017 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie nakazał pozwanemu Szpitalowi (...) w B., aby zapłacił solidarnie powodowi (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. i (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł. kwotę 11.572,15 złotych wraz z odsetkami dokładnie określonymi w nakazie oraz kwotę 2.596 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Od powyższego nakazu zapłaty zarzuty złożył pozwany.

Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2017 r. wydanym w sprawie I C 354/17 Sąd Rejonowy w Bełchatowie utrzymał w mocy nakaz zapłaty z dnia 8 marca 2017 roku w całości.

Podstawą tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Powodowie działając jako Konsorcjum: (...) Sp. z o. o. i (...) S.A. współpracowali z pozwanym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej na podstawie umów zawartych w 2013 i 2014 r. W ramach współpracy powodowie byli zobowiązani do dostarczania leków na rzecz pozwanego na podstawie sukcesywnie składanych zamówień, pozwany zaś był zobowiązany do zapłaty ceny za dostarczone przez nich leki na podstawie wystawionych faktur. W treści faktur VAT był określony także termin płatności ceny za dostarczone produkty, zgodnie z treścią umów wynosił 60 dni.

Powodowie wykonywali ciążące na nich zobowiązania umowne, terminowo dostarczając towary w wyniku realizacji poszczególnych zamówień. Pozwany natomiast nie dokonywał zapłaty za dostarczony towar w zgodnym z umowami terminie.

Pozwany opóźniał się z płatnościami należności z tytułu poszczególnych dostaw.

W związku z powstałymi opóźnieniami, powodowie wystawili pozwanemu noty obciążeniowe obejmujące, tytułem każdej nieuregulowanej należności za każdorazową dostawę towaru, odsetki oraz rekompensatę, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, tj. równowartość kwoty 40 euro przysługującą wierzycielowi jako ustawowa rekompensata za koszty odzyskiwania należności. Łącznie kwota naliczona tytułem rekompensat wynosi 11.572,15 zł. Po otrzymaniu not obciążeniowych pozwany dokonał na rzecz powodów zapłaty pełnej kwoty odsetek ujętych notach obciążeniowych. Pozwany odmówił zapłaty rekompensat, podważając zasadność ich naliczania.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Podstawą żądania powoda jest art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych w brzmieniu obowiązującym do 31-12-2015 r. Zgodnie z tym przepisem wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o którym mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1 (tj. odsetek należnych wierzycielowi w razie braku zapłaty mimo upływu terminu wymagalności), bez wezwania, przysługuje od dłużnika z tytułu rekompensaty za koszty odzyskiwania należności równowartość kwoty 40 euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne. Stosownie do art. 10 ust. 2, w przypadku gdy koszty odzyskiwania należności poniesione z tytułu opóźnień w zapłacie w transakcji handlowej przekroczą kwotę, o której mowa w ust. 1, wierzycielowi przysługuje zwrot tych kosztów, w tym kosztów postępowania sądowego, pomniejszonych o tę kwotę. Zgodnie z art. 11 pkt 1, jeżeli strony transakcji handlowej zastrzegły w umowie, że świadczenie pieniężne będzie następować częściami, uprawnienie do kwoty, o której mowa w art. 10 ust. 1 - przysługuje odrębnie do niezapłaconej części.

W dniu 01-01-2016 r. weszła w życie zmiana ww. ustawy, wprowadzona ustawą z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z art. 55 ust. 1 ustawy zmieniającej, do transakcji handlowych zawartych przed dniem wejścia w życie zmiany, stosuje się przepisy dotychczasowe. Do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie zmiany stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 55 ust. 2). Sama zasada nabywania prawa do rekompensaty wraz z nabyciem prawa do odsetek po terminie wymagalności nie uległa zmianie.

Przepisy ustawy mają zastosowanie do pozwanego, będącego samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej, na podstawie art. 2 pkt 3 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych w związku z art. 9 pkt 10 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych i art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych.

Zgodnie z art. 4 pkt 1ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, przez transakcję handlową rozumie się umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością.

Okoliczności faktyczne mające znaczenie dla rozstrzygnięcia, w tym sama kwota naliczona tytułem rekompensaty i data jej wymagalności, były niesporne. Pozwany natomiast podniósł, że rekompensata z ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych może być należna tylko w przypadku umowy dostawy (bowiem zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy, transakcja handlowa oznacza umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru), a strony łączyła umowa sprzedaży. Ponadto podniósł, że żądana rekompensata jest wyższa niż odsetki za opóźnienie, które pozwany zapłacił bez podjęcia przez powoda jakichkolwiek działań windykacyjnych.

Zdaniem Sądu Rejonowego dostawy w rozumieniu przepisu art. 4 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych nie należy utożsamiać z umową dostawy uregulowaną w kodeksie cywilnym. Przez dostawę należy rozumieć każdą umowę przenoszącą własność lub prawo do rozporządzania towarem jak właściciel. Przyjęta w ustawie terminologia nie nawiązuje do typów umów zawartych w kodeksie cywilnym, lecz używa określeń odzwierciedlających ekonomiczny sens transakcji.

W kodeksie cywilnym pojęcie dostawy używane jest wyłącznie w odniesieniu do jednej, konkretnej umowy nazwanej – umowy dostawy (art. 605–612 kc). Nie byłoby jednak zasadne utrzymywanie, że w przepisie art. 4 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych chodzi o umowę dostawy i umowy o świadczenie usług. Takie rozumienie omawianego przepisu, po pierwsze, nie wynika z jego literalnego brzmienia, a po drugie – prowadziłoby do sytuacji, w której transakcją handlową byłaby umowa dostawy (jeden typ umowy) oraz cała grupa umów o świadczenie usług. Ponadto trudno byłoby znaleźć racjonalny powód, dla którego akurat umowa dostawy miałaby być uznana za transakcję handlową, z pominięciem przykładowo umowy sprzedaży. Tym bardziej, że umowa dostawy może być traktowana jako rodzaj umowy sprzedaży. Znamienne również, że przepisy o umowie dostawy nie posługują się pojęciem „towaru” na oznaczenie przedmiotu dostawy. Potwierdza to, że w art. 4 ust. 1 ustawy nie chodzi wyłącznie o umowę dostawy, a ponadto, że pojęcie towaru odnosi się do różnych umów uregulowanych w kc. Pod przedstawioną definicję „dostawy towaru” podciągnąć można z pewnością umowy sprzedaży, zamiany, dostawy i kontraktacji (umowy regulujące przeniesienie praw). Przepisami ustawy są objęte również umowy nienazwane, o ile ich treścią jest odpłatne dostarczanie towarów lub świadczenie usług.

Przepisy omawianej ustawy mają zatem zastosowanie do zawartej przez strony umowy sprzedaży.

Rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro, przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione. Roszczenie o rekompensatę w wysokości 40 euro powstaje po upływie terminów zapłaty ustalonych w umowie lub ustalonych zgodnie z art. 7 ust. 3 i art. 8 ust. 4 tej ustawy (III CZP 94/15 - uchwała SN - Izba Cywilna z dnia 11-12-2015). Jak wskazał SN w powołanym orzeczeniu, przewidziane w art. 10 uprawnienie wierzyciela jest oderwane od spełnienia przez niego dodatkowych warunków poza tym, że spełnił on swoje świadczenie oraz nabył prawo do żądania odsetek. Jest to uprawnienie, które nie zależy od tego, czy wierzyciel poniósł w konkretnej sytuacji jakikolwiek uszczerbek związany z spełnieniem przez dłużnika jego świadczenia z opóźnieniem. Podobnie jak obowiązek zapłaty odsetek nie jest związany z koniecznością wykazywania, że wierzyciel poniósł szkodę i że niewykonanie świadczenia w terminie było spowodowane okolicznościami, za które dłużnik ponosił odpowiedzialność, także obowiązek zapłaty równowartości 40 euro nie jest zależny od tych okoliczności. Przyznanie wierzycielowi prawa do jej żądania nie ma na celu pokrycia środków jakie poniósł on w związku z dochodzeniem należności w konkretnej transakcji, ale jest to kwota zryczałtowanych wydatków jakie wierzyciel zazwyczaj ponosi w związku z dochodzeniem takich należności.

W niniejszej sprawie pozwany uchybił terminowi płatności, w związku z czym powstało po stronie wierzyciela uprawnienie do rekompensaty, dlatego żądanie zapłaty kwoty odpowiadającej rekompensacie jest zasadnie, wobec czego powództwo należało uwzględnić, stąd – na podstawie art. 496 kpc – orzeczono o utrzymaniu w mocy nakazu zapłaty.

O odsetkach za okres do 31-12-2015 r. orzeczono w oparciu o art. 481 § 1 i 2 kc w brzmieniu obowiązującym przed 01-01-2016 r. W okresie od 01-01-2016 r., zgodnie z art. 4a ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, do transakcji handlowych nie stosuje się przepisu art. 481 § 2 kc, dającego prawo do odsetek ustawowych za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Obecnie ustawa ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych przewiduje na wypadek uchybienia terminowi płatności odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych (art. 7 ust. 1), w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych (art. 4 pkt 3). Jeżeli jednak powód żąda odsetek niższych niż odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, to należało zasądzić te niższe odsetki (odpowiadające odsetkom ustawowym za opóźnienie).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Od powyższego wyroku apelację złożył pozwany. Zaskarżył wyrok w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego:

1. art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2013 poz. 403) poprzez błędne zastosowanie i uznanie, że umowy sprzedaży zawarte między stronami znajdują się w dyspozycji wskazanego przepisu, podczas gdy literalne brzmienie przepisu wskazuje, że transakcją handlową jest odpłatna dostawa lub odpłatne świadczenie usługi;

2. art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2013 poz. 403) poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że do spornych stosunków między stronami stosuje się w/w przepis jak i całą ustawę;

3. art. 5 k.c. poprzez jego nie zastosowanie i uznanie tym samym że w przedmiotowej sprawie nie zachodzą przesłanki do uznania zgłoszonego przez powoda roszczenia za wyraz nadużycia prawa.

Wskazując na powyższe apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 8 marca 2017 r. wydanego w postępowaniu nakazowym o sygn. akt I Nc 3177/16 i oddalenie powództwa w całości ze zmianą postanowienia w przedmiocie rozstrzygnięcia o kosztach sądowych. Wnosił również o zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanego kosztów procesu za postępowanie przed sądem drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa prawnego wg norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona, a podniesione w niej zarzuty są chybione. Sąd pierwszej instancji wbrew stawianym zarzutom nie naruszył wskazanych w apelacji norm prawa materialnego.

Prezentując zarzut naruszenia przepisu art. 4 ust. 1 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty o transakcjach handlowych skarżący powołuje się na stanowisko zajęte przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. w wyroku z dnia 8 kwietnia 2016 roku w sprawie II Ca 219/16, według którego pojęcie odpłatnej dostawy towaru zawarte w art. 4 ust. 1 należy interpretować ściśle jako umowę dostawy określoną w art. 605 k.c., wobec czego zawarta umowa sprzedaży nie mieści się w kategorii transakcji handlowych objętych ustawą z dnia 8 marca 2013 roku. Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym przedmiotową sprawę nie podziela interpretacji pojęcia transakcji handlowej z art. 4. ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku zaprezentowanej w orzeczeniu powołanym przez pozwanego.

Przedmiotem ochrony przewidzianej w ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych nie jest wyłącznie umowa dostawy, o której mowa w art. 605 k.c. lecz także ochrona wszelkich umów (nazwanych, nienazwanych jak i mieszanych), których wykonanie polega na jednorazowym lub sukcesywnym dostarczaniu towarów lub odpłatnym świadczeniu usług, co potwierdza także brzmienie art. 2 pkt 1 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (której implementacją jest Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych), zgodnie z którym za transakcję handlową należy uznać transakcje między przedsiębiorstwami lub między przedsiębiorstwami a organami publicznymi, które faktycznie prowadzą do dostawy towarów lub świadczenia usług za wynagrodzeniem. Z powyższym koreluje także stanowisko przedstawicieli doktryny, którzy wskazują, że pojęcie „dostawa towaru" należy interpretować szeroko, a jako przykład transakcji handlowych wprost wskazują umowę sprzedaży. Przytaczają przy tym ,że pojęcie "dostawa" oznacza przeniesienie praw do towaru lub udostępnienie towaru do czasowego korzystania, przez co za transakcję handlową uznaje się nie tylko umowę sprzedaży, ale także umowy najmu, dzierżawy lub leasingu (vide: K. Osajda, Tom III B. Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część szczegółowa. Ustawa o terminach zapłaty, Warszawa 2017r.); Przyjęta w ustawie terminologia nie nawiązuje zatem do typów umów zawartych w kodeksie cywilnym, lecz używa określeń odzwierciedlających ekonomiczny sens transakcji(...). Dostawy w rozumieniu tego przepisu nie należy utożsamiać z umową dostawy uregulowaną w kodeksie cywilnym. Przez dostawę należy rozumieć każdą umowę przenoszącą własność lub prawo do rozporządzania towarem jak właściciel. (Paweł Bieżuński. Terminy zapłaty w transakcjach handlowych. LEX. Kom 2013 rok.).

Sąd I instancji zatem prawidłowo uznał , że umowy sprzedaży zawarte między stronami mieszczą się w kategorii transakcji handlowej określonej w przepisie art. 4 ustawy z 8 marca 2013 roku..

Sąd Okręgowy nie podziela również zarzutu naruszenia przez sąd pierwszej instancji przepisu art. 5 k.c., w tym także w zakresie żądania odsetek od dochodzonej kwoty rekompensat.

Budując zarzut naruszenia przepisu art. 5 kc skarżący powołuje się: po pierwsze, że wysokość roszczenia zapłaty rekompensat z jakim wystąpili powodowie wielokrotnie przekracza wysokość zaległych odsetek (1690 zł), które przez szpital zostały uiszczone. Po drugie zachowanie powodów ma na celu pozyskanie dodatkowych korzyści, oprócz odsetek kosztem pozwanego, a nie nakłonienie dłużnika do regulowania zobowiązań. Po trzecie ratio legis wprowadzenia przepisów dotyczących rekompensaty jest takie, że ma ona na celu ograniczenie kosztów administracyjnych i wewnętrznych związanych z odzyskiwaniem należności, a w przedmiotowej sprawie trudno jest wskazać aby powodowie ponieśli w tym zakresie jakiekolwiek szkody.

Przepis art. 5 kc przewiduje, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie przez uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 sierpnia 2011 roku, sygn. akt II CSK 640/10 (LEX nr 964496) istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw mają charakter wyjątkowy. Odmowa udzielenia ochrony prawnej na podstawie art. 5 k.c. , z uwagi na jego wyjątkowy – w powyższym ujęciu, charakter musi być uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości. W orzecznictwie przyjmuje się także powszechnie, że podnosząc zarzut z art. 5 k.c. należy wskazać, z jakimi zasadami współżycia społecznego pozostaje korzystanie z prawa. Przy czym jako zasady współżycia społecznego rozumie się jako normy moralne odnoszące się do stosunków międzyludzkich, których przestrzeganie spotyka się pozytywną oceną społeczną a naruszanie z dezaprobatą. Tytułem przykładu można przywołać wyrok Sądu Najwyższego sygn.. akt IV CSK 149/05 w którym podkreślono, że skorzystanie z dobrodziejstwa art. 5 k.c. jest możliwe jedynie wówczas, gdy strona wskaże jakie zasady współżycia społecznego doznały naruszenia w konkretnej sytuacji. Nie wystarczy zatem ogólne i lakoniczne powołanie się na naruszenie powyższej normy.

W kontekście powyższego należy stwierdzić, że podważając uprawnienie powodów do skorzystania z możliwości żądania rekompensaty, pozwany w rzeczywistości podważa zasadność regulacji zawartej w art. 10 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych i cel wprowadzenia tej regulacji. Zdaniem Sądu nie można uznać dążenia powodów do skorzystania z uprawnienia, które przecież co do zasady powstaje dopiero z chwilą opóźnienia w zapłacie należności objętej transakcją handlową ( a nie tylko samych odsetek , co zdaje się sugerować skarżący porównując wysokość odsetek z wysokością rekompensaty), za nadużycie prawa, jako sprzeczne z jego społeczno – gospodarczym przeznaczeniem. Formułując zarzut naruszenia art. 5 kc skarżący nie precyzuję żadnej konkretną zasady współżycia społecznego, którą swoim zachowaniem miałaby naruszyć strona powodowa. Domaganie się przez stronę powodową zapłaty kwoty wynikającej z treści art. 10 ust. 1 nie stanowi nadużycia prawa podmiotowego, a jedynie korzystanie z przysługującego jej ustawowego uprawnienia. Nie ma bowiem podstaw, dla których powodowie jako przedsiębiorcy realizujący transakcje handlowe z publicznym podmiotem leczniczym mieliby być postawieni w gorszej sytuacji, aniżeli inni przedsiębiorcy uczestniczący w transakcjach handlowych z innymi podmiotami gospodarczymi. Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych ustanawia już i tak szereg ustępstw na rzecz publicznych podmiotów leczniczych wynikających z racji prowadzonej przez nie działalności (m.in. wydłużony termin zapłaty świadczenia pieniężnego i przesunięty w czasie termin początkowy do ubiegania się odsetek za opóźnienie), nie ma zatem podstaw do dokonywania uprzywilejowanej dla pozwanego wykładni łączących strony umów. Bez znaczenia dla istnienia zobowiązania pozostaje także aktualna zła kondycja finansowa szpitala, na którą pozwany powoływał się składając wnioski o zwolnienie od kosztów sadowych. To, że pozwany z roku na rok posiada zadłużenie i nie ma możliwości zwiększenia swoich dochodów z racji charakteru świadczonych usług nie stanowi uzasadnienia dla umniejszania praw przysługujących powodom, jako stronie transakcji handlowych.

Nie dopatrując się zatem naruszenia przez sąd pierwszej instancji wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego, Sąd Okręgowy apelacje oddalił, jako pozbawioną uzasadnionych podstaw (art. 385 k.p.c), a o kosztach procesu za instancję odwoławczą orzekł w parciu o przepis art. 98 k.p.c.

StŁ/AOw

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSA w SO Grzegorz Ślęzak