Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Paweł Hochman (spr.)
Sędziowie	SSA w SO Stanisław Łęgosz SSA w SO Arkadiusz Lisiecki
Protokolant	st. sekr. sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa T. A.

przeciwko (...) w S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 7 listopada 2017 roku, sygn. akt I C 694/16

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanego (...) w S. na rzecz powoda T. A. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

Sygn. akt II Ca 54/18

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 8 sierpnia 2016 r. powód T. A. wniósł o:

1. ustalenie, iż zdarzenie w postaci śmierci W. A. w dniu (...) r. było objęte zakresem:

a) Grupowego Ubezpieczenia Następstw Nieszczęśliwych Wypadków (...) – świadczenie numer (...), polisa (...) zawartego z pozwanym (...)w S. w ramach umowy pożyczki numer (...) z dnia 9 kwietnia 2013 roku zawartej ze (...) w G.,

b) Grupowego Ubezpieczenia Następstw Nieszczęśliwych Wypadków (...) – świadczenie numer (...), polisa (...) zawartego z pozwanym (...) w S. w ramach umowy pożyczki numer (...) z dnia 7 maja 2013 roku zawartej ze (...) w G. ,

2. zasądzenie od pozwanego (...) w S. na swoją rzecz:

a) kwoty 9.631,87 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty,

b) kwoty 19.979,11 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty; oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Wyrokiem zaocznym z dnia 17 stycznia 2017 roku uwzględniono powództwo w całości.

W sprzeciwie od powyższego wyroku pozwany wniósł o jego uchylenie w całości, oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 7 listopada 2017 roku Sąd Rejonowy w Radomsku, utrzymał wyrok zaoczny z dnia 17 stycznia 2017 roku w całości i zasądził od pozwanego (...) w S. na rzecz powoda T. A. kwotę 550,30 (pięćset pięćdziesiąt i 30/100) złotych tytułem dodatkowych kosztów procesu powstałych po wniesieniu sprzeciwu od wyroku zaocznego.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego:

Powód T. A. jest synem zmarłego w dacie (...) roku W. A..

W związku z zaciągniętymi wobec (...) w G. pożyczkami z dnia 9 kwietnia 2013 roku i 7 maja 2013 roku jak i w związku ze swoim członkostwem w(...), W. A. zawarł z pozwanym (...)w S. następujące umowy ubezpieczenia:

- (...), świadczenie numer (...), numer pożyczki (...), z sumą ubezpieczenia wynoszącą 1.900,00 złotych,

- (...), świadczenie numer (...), numer pożyczki (...), z sumą ubezpieczenia wynoszącą 34.300,00 złotych,

- (...), świadczenie numer (...), numer członkowski w (...), z sumą ubezpieczenia wynoszącą 10.000,00 złotych,

- (...), świadczenie numer (...), numer członkowski w (...), z sumą ubezpieczenia wynoszącą 20.000,00 złotych,

Zgodnie z § 3 punkt 1 ustęp 1 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (...) (dalej OWU (...)), przedmiotem ubezpieczenia jest śmierć Ubezpieczonego w następstwie nieszczęśliwego wypadku zaistniałego w okresie ubezpieczenia. W § 2 ustęp 2 OWU wskazano, że nieszczęśliwy wypadek to nagłe zdarzenie wywołane wyłącznie przyczyną zewnętrzną o charakterze losowym, w następstwie którego Ubezpieczony niezależnie od swojej woli doznał uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub zmarł. Przy czym za nieszczęśliwy wypadek nie uznaje się zawału serca, udaru mózgu, infekcji oraz innych chorób, w tym występujących nagle.

Tożsame: zakres przedmiotowy (§ 3 punkt 1 ustęp 1) jak i definicję nieszczęśliwego wypadku (§ 2 ustęp 2) zawierają ogólne warunki grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (...)(dalej OWU (...)).

Świadczenie z tytułu śmierci Ubezpieczonego w następstwie nieszczęśliwego wypadku wypłacane jest osobie uprawnionej w kwocie stanowiącej 100% sumy ubezpieczenia (§ 15 ustęp 2 punkt 1 OWU (...)).

W myśl § 16 ustęp 1 OWU (...) uprawnionym do wysokości kwoty niespłaconego kapitału z tytułu zawartej umowy pożyczki na dzień śmierci Ubezpieczonego jest Ubezpieczający.

W treści deklaracji zgody na przystąpienie do Grupowego Ubezpieczenia Następstw Nieszczęśliwych Wypadków (...) - (...) i (...) ustalono, iż uprawnionym do wysokości kwoty niespłaconego kapitału z tytułu zawartej umowy pożyczki na dzień śmierci Ubezpieczonego jest Ubezpieczający, tj. (...). Natomiast do wysokości kwoty pozostałej po wypłacie części należnej Ubezpieczającemu uprawnionym jest wskazany tam powód – T. A..

W. A. zmarł w dacie (...) roku w wieku 69 lat.

Jego zwłoki odkryto nad ranem na terenie posesji bliskiego znajomego. Ciało znajdowało się na schodach prowadzących do drzwi wejściowych, których gospodarz nie mógł otworzyć. W. A. na miejsce przybył samochodem, który stał należycie zaparkowany przed domem odwiedzanego.

Zmarły cieszył się dobrym zdrowiem, był osobą energiczną, prowadzącą aktywne życie. Jeździł na rowerze, uczestniczył w polowaniach, spotykał się z rodziną i znajomymi. Od czasu śmierci żony mieszkał sam, radził sobie, nie wymagał niczyjej pomocy. Miewał jedynie problemy z nadciśnieniem, które zwalczał przyjmowanymi profilaktycznie tabletkami. W okolicach daty śmierci nie zgłaszał swoim dzieciom – T. A. i A. Ś., z którymi pozostawał w stałym kontakcie, żadnych dolegliwości.

W toku śledztwa badającego przyczyny śmierci W. A. przeprowadzono sekcję zwłok, która ujawniła, iż zgon nastąpił na skutek urazu głowy z krwotokiem śródczaszkowym, stłuczeniem mózgu i pourazowym obrzękiem mózgu. Nie stwierdzono cech wskazujących na działanie osób trzecich, a uraz mógł powstać na przykład podczas upadku na twarde podłoże. Pozostałe obrażenia miały charakter obrażeń starych o różnym czasie powstawania, niepozostających w związku przyczynowym i czasowym ze zgonem. W chwili ujawnienia zwłok zmarły posiadał obrażenia w postaci zasinienia i obrzęku lewego oczodołu.

W opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej podzielono powyższe konkluzje stwierdzając, iż przyczyną gwałtownej śmierci W. A. był uraz głowy z wewnątrzczaszkowymi wylewami krwi i następowym obrzękiem mózgu. Była to jedyna przyczyna śmierci. Jest możliwe, że uraz głowy skutkujący zgonem spowodowany był upadkiem na schodach.

W dniu 11 grudnia 2014 roku powód otrzymał od pozwanego informację o odmowie wypłaty świadczenia z tytułu zgonu jego ojca. Ubezpieczyciel uznał, iż zgon W. A. nie był następstwem wyłącznie przyczyny zewnętrznej.

W dniu 29 września 2015 roku doszło do przelewu wierzytelności z tytułu zawartych przez W. A. umów pożyczek na rzecz (...) w L.. Nowy wierzyciel wezwał w dniu 18 maja 2016 roku powoda jako spadkobiercy zmarłego do zapłaty wierzytelności.

Odnosząc się do powyższych ustaleń Sąd Rejonowy wyjaśnił, że przedstawiony stan faktyczny okazał się być ostatecznie bezsporny, a znalazł swoje odzwierciedlenie w niekwestionowanych zeznaniach: powoda i świadka, dokumentacji złożonej do sprawy i zawartej w aktach śledczych oraz treści sporządzonej na potrzeby postępowania opinii biegłego.

Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie co do obydwu zgłoszonych w nim roszczeń.

Zważył, że żądanie sformułowane w punkcie pierwszym petitum pozwu zmierza do ustalenia, że zdarzenie, jakim była śmierć ojca powoda, było wypadkiem ubezpieczeniowym w rozumieniu umów ubezpieczenia, zawartych w celu zabezpieczenia zaciągniętych przez zmarłego pożyczek, a zatem istnienia między powodem, jako następcą prawnym zmarłego, i ubezpieczycielem tego rodzaju relacji prawnej, która w myśl art. 805 § 1 k.c. obliguje ubezpieczyciela do zapłaty określonego w umowie świadczenia - spłaty reszty pożyczek zaciągniętych przez zmarłego.

Jego przedmiotem jest zatem ustalenie istnienia po stronie pozwanego obowiązku, którego wykonanie lub nie, bezpośrednio wpływa na sferę prawną powoda - dłużnika pożyczkodawcy (aktualnie cesjonariusza – firmy (...)).

W wyroku wydanym w dniu 22 lutego 2012 roku (sygn. akt I ACa 752/11) Sąd Apelacyjny w Białymstoku stwierdził, że powód, jako następca prawny zmarłego kredytobiorcy, objętego grupowym ubezpieczeniem na życie na podstawie umowy zawartej przez udzielający kredytu bank i pozwanego ubezpieczyciela, w której przewidziano możliwość zapłaty sumy ubezpieczenia wyłącznie na żądanie ubezpieczającego banku, ma interes prawny w ustaleniu, że jego śmierć była wypadkiem ubezpieczeniowym, z którym wiąże się obowiązek spełnienia przez ubezpieczyciela przewidzianego w umowie świadczenia (art. 805 § 1 k.c. i art. 808 § 1 i 3 k.c.). Powyższy pogląd, Sąd Rejonowy podzielił wskazując, że stanowił on podstawę wydanego w dniu 17 stycznia 2017 roku wyroku zaocznego uwzględniającego powództwo, a przeprowadzone przez kolejne miesiące postępowanie dowodowe nie wniosło do sprawy nic co mogłoby wpłynąć na zmianę stanowiska Sądu.

Sąd Rejonowy podniósł również, że okoliczności towarzyszące ostatnim dniom i godzinom życia ubezpieczonego wynikające z niepodważanych wszak zeznań: świadka i powoda, jak i wnioski płynące z treści opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej jedynie to stanowisko wzmacniają.

W ocenie Sądu w realiach sprawy zadaniem strony powodowej było wykazanie istnienia warunków w jakich mogło dojść do śmierci ubezpieczonego na skutek nieszczęśliwego wypadku i to zadanie zostało w pełni wykonane. Inne, dalej idące rozumienie ciężaru dowodu w podobnych sytuacjach czyniłoby w istocie ochronę ubezpieczeniową iluzoryczną, oznaczałoby bowiem możliwość ekskulpacji zakładu ubezpieczeń w każdej sytuacji braku bezpośrednich świadków śmierci ubezpieczonego. Jeśli pozwany uważa, że zgon nie był następstwem nieszczęśliwego wypadku, to jego obciążał obowiązek wykazania takiego faktu jako strony uchylającej się od spoczywającej na niej co do zasady odpowiedzialności za zdarzenie objęte ubezpieczeniem, czego jednakże w sprawie nie uczynił. Doświadczenie życiowe podpowiada bowiem, iż łatwiej i pewniej wykazać, iż określony fakt miał miejsce (np. śmierć na skutek konkretnego schorzenia, działania osoby trzeciej, itp.), aniżeli nie zaistniał. Nie można więc wymagać od strony powodowej dowodzenia w istocie niemożliwego. Zdaniem Sądu meritii, o ile zarówno przeprowadzone dowody jak i doświadczenie życiowe wskazują na urazy typowe dla upadku, zwłaszcza iż do zdarzenia doszło zimą, na schodach, porą nocną, o tyle zupełnie niezrozumiałe a tym bardziej niepoparte żadnymi faktami jest „domniemanie” pozwanego, iż upadek był skutkiem omdlenia na tle chorobowym – jak wskazano w sprzeciwie od wyroku zaocznego. Sąd podkreślił, że nawet przy przyjęciu, że ewentualna utrata świadomości W. A. nastąpiła na skutek choroby (choć oczywiście nie wiadomo jakiej – można się jedynie domyślać, iż pozwanemu chodzi o problemy z nadciśnieniem wskazane de facto przez samego powoda), to w świetle ustalonego stanu faktycznego obrażenia były jednakże wynikiem uderzenia się głową o twarde, tępe lub tępokrawędziste narzędzie (np. schody), co oczywiście nosi znamiona nieszczęśliwego wypadku, o jakim mowa w warunkach ubezpieczenia. Uderzenie głową o schody nie może być bowiem utożsamiane z jakimkolwiek wewnętrznym czynnikiem. Nadto o niewystępowaniu konkretnych dolegliwości u zmarłego w momencie zdarzenia świadczy fakt prawidłowego zaparkowania samochodu, którym przyjechał do swojego znajomego. Należałoby się również spodziewać, iż w pierwszej kolejności wykonałby on telefon z prośbą o pomoc do swoich najbliższych, a nie wsiadał za kierownicę pojazdu, żeby udać się do osób trzecich. Takie zachowanie przeczyłoby modelowi racjonalnie postępującego obywatela, a nie ma podstaw aby takiego punktu odniesienia nie stosować do zmarłego.

W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał, że pozwany niesłusznie uchylał się od odpowiedzialności za zdarzeniem objęte umowami ubezpieczeń stanowiących zabezpieczenie zawartych przez zmarłego umów pożyczek z dnia 9 kwietnia 2013 roku i 7 maja 2013 roku. Uwzględnione w tym zakresie powództwo o ustalenie w trybie art. 189 k.p.c. powoduje, iż tym samym ubezpieczyciel winien pokryć ubezpieczającemu istniejące na moment śmierci ubezpieczonego niedobory w spłacie kapitału pożyczek, które to wynosiły odpowiednio: kwotę 1.764,68 złotych dla umowy numer (...) i kwotę 31.597,39 złotych dla umowy numer (...), i mieściły się w przyjętych przez strony stosunków sumach ubezpieczenia.

W ocenie Sądu naturalną implikację powyższego stanowi konieczność realizacji przez pozwanego roszczenia powoda z umów ubezpieczenia ATUT, co do których wysokość należności jest bezsporna a wynika z potrącenia z sum ubezpieczenia zadłużeń wykazanych w piśmie z dnia 22 kwietnia 2016 roku (k.83 akt sprawy). Skoro bowiem niespłacony kapitał uzyskał pokrycie na skutek zadziałania mechanizmów umów ubezpieczenia (...), z sum ubezpieczenia (...) należy wypłacić na rzecz Ubezpieczającego istniejące w momencie śmierci Ubezpieczonego zaległości odsetkowe wynoszące odpowiednio: kwotę 20,89 złotych dla umowy numer (...) i kwotę 368,13 złotych dla umowy numer (...), a tym samym pozostają do wypłaty na rzecz powoda, wskazanego jako uprawnionego z umów, kwoty 19.979,11 złotych (suma ubezpieczenia minus zaległość odsetkowa) z polisy (...) i 9.631,78 złotych (suma ubezpieczenia minus zaległość odsetkowa) z polisy (...).

O odsetkach od kwot dłużnych orzeczono na podstawie art. 481 k.c., mając na względzie fakt pozostawania w zwłoce w zapłacie przez pozwanego od dnia 11 grudnia 2014 roku, kiedy to odmówiono świadczeń.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. biorąc za podstawę wyliczeń poniesione przez wygrywającego powoda wydatki w postaci: kosztów zastępstwa procesowego wynoszących dla sprawy wszczętej w dniu 8 sierpnia 2016 roku kwotę 7.217,00 złotych, kosztów opinii biegłego w kwocie 550,30 złotych.

Nadto na podstawie art. 113 uksc zobowiązano pozwanego do uiszczenia kwoty 3.169,00 złotych tytułem opłaty sądowej, od której zwolniony był powód.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku wniósł pełnomocnik pozwanego, który zaskarżył powyższy wyrok w całości.

Na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. wyrokowi zarzucił:

1. nierozpoznanie istoty sprawy wskutek pominięcia merytorycznych zarzutów pozwanego zgłoszonych wobec żądania ustalenia, że śmierć W. A. była objęta zakresem umów grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (...), względnie naruszenie przepisu prawa procesowego, ( kwalifikowanego jako przepis prawa materialnego ), tj. art. 189 kodeksu postępowania cywilnego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, skutkujące nierozróżnieniem interesu prawnego od interesu faktycznego,

2. naruszenie przepisu prawa materialnego, tj.: art. 6 w zw. z art. 805 § 1 i § 2 pkt 2) k.c., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że przyczyna zgonu ubezpieczonego uprawnia do żądania wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego,

3. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.: art. 805 § 1 i § 2 pkt 2) oraz art. 384 § 1 k.c., a także art. 15 ust. 1 i 16 ustawy z dnia 11 września 2015 roku o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz.U. z 2017 r., poz. 1170 ze zm.) w zw. z § 2 pkt 2 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (...) i § 2 pkt 2 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (...), poprzez błędną wykładnię definicji nieszczęśliwego wypadku, polegającą na uznaniu, że schody są przyczyną zewnętrzną o charakterze losowym,

4. naruszenie przepisu prawa materialnego, tj.: art. 805 § 2 pkt 2) w zw. z art. 831 § 1 i § 1 ¹ k.c., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie skutkujące nieuwzględnieniem okoliczności, że uposażonym ze wszystkich umów grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków jest pożyczkodawca lub jego następca prawny.

W konsekwencji pełnomocnik pozwanego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie wyroku zaocznego z dnia 17 stycznia 2017 roku w całości i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu, za pierwszą i drugą instancję, według norm przepisanych.

Nadto, wniósł o orzeczenie obowiązku zwrotu przez powoda na rzecz pozwanego spełnionego lub wyegzekwowanego od pozwanego świadczenia, zasądzonego od pozwanego na rzecz powoda wyżej wskazanym wyrokiem zaocznym, w części opatrzonej rygorem natychmiastowej wykonalności, z odsetkami za opóźnienie od daty wydania wyroku do daty zapłaty.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik powoda wniósł o:

1. oddalenie apelacji,

2. oddalenie wniosku o orzeczenie o obowiązku zwrotu przez powoda na rzecz pozwanego spełnionego świadczenia na mocy wyroku zaocznego,

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania drugoinstancyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie naruszył wskazanych w skardze apelacyjnej przepisów prawa materialnego i prawa procesowego.

Odnosząc się do pierwszego z podniesionych w skardze apelacyjnej zarzutów, należy zgodzić się ze stanowiskiem Sąd pierwszej instancji, że w przedmiotowej sprawie powód miał interes prawny w ustaleniu, że okoliczności śmierci ojca były objęte ochroną ubezpieczeniową jakiej udzieliła strona pozwana.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 czerwca 2009 r. ( sygn. akt II CSK 33/09 ) w sprawie o ustalenie powód musi udowodnić, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalne stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między stronami sporu lub zapobiegnie jego powstaniu w przyszłości. Przepis art. 189 k.p.c. nie stwarza podstaw do żądania w tej drodze ustalenia faktów, dopuszczalne jest jednak ustalenie faktu prawotwórczego, jeżeli zmierza on w istocie do ustalenia prawa lub stosunku prawnego.

Interes prawny zachodzi zatem wówczas, gdy istnieje niepewność danego prawa lub stosunku prawnego, zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych. Ma na celu ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego miedzy określonymi podmiotami, bądź prawa, które służy określonemu podmiotowi względem określonych podmiotów w ramach danego stosunku prawnego. Warunkiem uzyskania ochrony jest wykazanie przez powoda konkretnego interesu prawnego w żądaniu ustalenia stosunku prawnego lub prawa. Podkreślić jednocześnie należy, że ocena istnienia interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie winna być dokonana w oparciu o kryteria subiektywno - obiektywne. Interes prawny musi być uzasadniony obiektywnie - niezależnie od oceny i odczuć powoda, i uzupełniony elementami subiektywnymi, stanowiącymi osobiste, niejako wewnętrzne przekonanie powoda o potrzebie uzyskania ochrony sądowej.

Podkreślić również należy, że interes prawny, w świetle art. 45 Konstytucji RP w związku z art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, powinien też być interpretowany z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądów w celu zapewnienia ochrony prawnej. Powyższe oznacza, że powszechnie przyjmowana zasada, iż brak interesu prawnego ma miejsce, gdy zainteresowany może uzyskać zaspokojenie swoich praw w wyniku realizacji innego roszczenia, nie ma charakteru bezwzględnego i okoliczności zaistniałe w sprawie mogą prowadzić do zastosowania art. 189 k.p.c. także w razie możliwości wystąpienia z powództwem wydobywczym.

Żądanie pozwu zmierza do ustalenia, że zdarzenie, jakim była śmierć ojca powoda, było wypadkiem ubezpieczeniowym w rozumieniu umowy ubezpieczenia na życie, zawartej w celu zabezpieczenia zaciągniętego przez niego kredytu, zatem istnienia między powodem, jako następcą prawnym zmarłego, i ubezpieczycielem tego rodzaju relacji prawnej, która w myśl art. 805 § 1 k.c. obliguje go do zapłaty określonego w umowie świadczenia - spłaty reszty kredytu zaciągniętego przez zmarłego. Jego przedmiotem jest zatem ustalenie istnienia po stronie pozwanego obowiązku, którego wykonanie lub nie, bezpośrednio wpływa na sferę prawną powoda jako dłużnika. Powyższe ustalenie oczywiście co do zasady nie zwalania powoda z obowiązku realizacji długu spadkowego pozwoli jednak niewątpliwie powodowi na ocenę czy wierzytelność z tytułu zaciągniętych przez spadkodawcę kredytów obciąża masę spadkową czy też znajduje pokrycie w zobowiązaniu ciążącym na osobie trzeciej – ubezpieczycielu. Już chociażby z tej przyczyny uznać należy, że po stronie powoda występuje obiektywnie uzasadniony interes prawny w żądaniu ustalenia.

Przyznanie powodowi prawa do wytuczenia powództwa o ustalenie implikuje również okoliczność, że aktualnie trudno przyznać mu prawa żądania spełnienia świadczenia stanowiącego konsekwencję ustalenia, że śmierć ubezpieczonego była objęta ochroną ubezpieczeniową.

Jako argument przemawiający potrzebą udzielenia powodowi ochrony prawnej poprzez uznanie jego interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie przywołać również należy okoliczności związane z postawą wierzyciela, (...) w L., który jako następca prawny (...) w G. nabywając wierzytelność z pewnością posiada wiedzę o zabezpieczeniach udzielonych pożyczek związanych z zawarciem umów ubezpieczenia a mimo to nie podjął żadnych działań przeciwko ubezpieczycielowi ograniczając się jedynie do wezwania w dniu 18 maja 2016 roku powoda jako spadkobiercy zmarłego do zapłaty wierzytelności. Zgłaszając omawiane roszczenie powód mógł więc oczekiwać, mając w tym zakresie nie tylko interes faktyczny ale i prawny rozstrzygnięcia wątpliwości czy obowiązek spłaty pożyczek na rzecz nabywcy wierzytelności ciąży również na wierzycielu.

Na koniec przypominając, że stanowisko strony pozwanej w przedmiotowej sprawie obejmowało również konsekwentne kwestionowanie istnienia po jej stronie obowiązku wypłaty świadczeń ubezpieczeniowych trudno inaczej niż jako przejaw daleko idącej niekonsekwencji uznać wyrażony w uzasadnieniu skargi apelacyjnej pogląd opierający się na założeniu, że w niniejszej sprawie nie występuje stan niepewności między stronami co do wiążącego je stosunku prawnego lub prawa, który wymagałby rozstrzygnięcia sądowego. Tym samym nie jest po prostu prawdziwe twierdzenia jakoby powód nie wskazał podstawy materialnoprawnej stosunku prawnego, ustalenia istnienia którego się domaga, jak również okoliczność będącej źródłem stanu niepewności między stronami która wymaga rozstrzygnięcia sądowego.

Z kolei nawet gdyby uznać za apelującym, że „powód nie żąda ustalenia ani prawa, ani stosunku prawnego… Żąda ustalenia faktu, że zgon ubezpieczonego jest wypadkiem ubezpieczeniowym.”, to wskazany wyżej fakt ma z pewnością charakter prawotwórczy. Jego zaistnienie powoduje powstanie po stronie pozwanego zobowiązanie do spełnienia świadczenia i jako toki może zostać ustalony w trybie powództwa z art. 189 k.p.c.

Charakter wskazanych punktach 2 i 3 skargi apelacyjnej zarzutów upoważnia do ich łącznej oceny. Przypomnieć należy, że zdaniem skarżącego wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji naruszył przepisy art. 6 w zw. z art. 805 § 1 i § 2 pkt 2) k.c., oraz art. 384 § 1 k.c., a także art. 15 ust. 1 i 16 ustawy z dnia 11 września 2015 roku o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz.U. z 2017 r., poz. 1170 ze zm.) w zw. z § 2 pkt 2 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (...) i § 2 pkt 2 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (...), poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że przyczyna zgonu ubezpieczonego uprawnia do żądania wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego związane z błędną wykładnią definicji nieszczęśliwego wypadku, polegającą na uznaniu, że schody są przyczyną zewnętrzną o charakterze losowym.

W ocenie Sądu Okręgowego brak jest jakichkolwiek racjonalnych argumentów, które uzasadniały by odmowę uznania odpowiedzialności pozwanego a co za tym idzie wypłaty powodowi należnych mu świadczeń. Niezrozumiały w szczególności jest zarzut strony pozwanej odnoszący się do uznania przez Sąd pierwszej instancji, że śmierć W. A. stanowiła konsekwencję nieszczęśliwego wypadku. Do argumentacji pozwanego odnoszącej się do powyższego zagadnienia należy odnieść się zdecydowanie krytycznie, jeśli bowiem w okolicznościach śmierci ojca powoda nie można mówić o zdarzeniu stanowiącym przypadek nieszczęśliwego wypadku to w jakich ?

W tym miejscu należy przypomnieć, że w związku ze śmiercią wyżej wymienionego wykluczono udział osób trzecich, wykluczono samobójstwo, wykluczono wreszcie u zmarłego występowanie choroby samoistnej będącej przyczyną wypadku. W konsekwencji jedyną przyczyną śmierci może być nieszczęśliwy wypadek. Śmierć W. A. była następstwem działania sił zewnętrznych i rekonstrukcja okoliczności tego zdarzenia dla potrzeb przedmiotowego procesu nie wymaga wiedzy specjalistycznej. Odwołując się do zasad doświadczenia życiowego oraz uprawnienia do wnioskowania wynikającego z art. 231 k.p.c. wystarczy stwierdzić, że zmarły zapewne potknął się i upadł. W wyniku nieszczęśliwego upadku uderzył się w głowę ( doszło do jej urazu z krwotokiem śródczaszkowym, stłuczeniem i obrzękiem mózgu ) co spowodowało jego śmierć. Wskazany przebieg wypadku pozwala uznać go za nieszczęśliwy wypadek w rozumieniu powołanych OWU.

Żądanie wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego na podstawie wszystkich wyżej wymienionych umów ubezpieczenia uzasadnia m. in. śmierć wskutek nieszczęśliwego wypadku, jakim jest nagłe zdarzenie wywołane wyłącznie przyczyną zewnętrzną o charakterze losowym, w następstwie którego ubezpieczony niezależnie od swej woli, doznał uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub zmarł (§ 2 pkt 2 ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (...) i (...)).

W ocenie Sądu Okręgowego, wbrew twierdzeniom skarżącego strona powodowa udowodniła przesłanki zaistnienia nieszczęśliwego wypadku a stanowisko, że w związku ze śmiercią ubezpieczonego nie wystąpiła żadna przyczyna zewnętrzna o charakterze losowym jawi się jako kuriozalne. Podobnie należy ocenić stanowisko skarżącego, który podniósł w swej apelacji, iż „nielogiczna jest ocena Sądu pierwszej instancji, że przyczyną zewnętrzną o charakterze losowym są schody”, oraz że „w niniejszej sprawie obiektywnie nie istnieje dowód, z którego wynikałby wniosek, że zgon ubezpieczonego spowodował jakikolwiek czynnik zewnętrzny wobec organizmu ubezpieczonego”. Pełnomocnik pozwanego formułując powyższe zastrzeżenia pominął objętą programem lekcji fizyki na poziomie szkoły podstawowej wiedzę wyjaśniającą przyczyny i zasady „swobodnego spadania ciał” oraz odwołujące się do pojęcia siły grawitacji definiowanej jako iloczyn masy ciała i przyśpieszenia ziemskiego. Wyjaśniając zatem jaki czynnik o charakterze zewnętrznym stanowił przyczynę wypadku, Sąd Okręgowy wskazuje przyciąganie ziemskie rozumiane jako siła, która w trakcie spadania nadaje ciału o określonej masie przyspieszenie.

Odnosząc się do czwartego ze sformułowanych w apelacji zarzutów wyjaśnić należy, że treść wskazanych w nim przepisów ( art. 805 § 2 pkt 2) w zw. z art. 831 § 1 i § 1 ¹ ) k.c. w żadnym razie nie wyklucza uwzględnienia roszczeń zgłoszonych w pozwie. Pozwany dokonując wypłat świadczenia ubezpieczeniowego przekaże zasądzone roszczenie powodowi. Rozważy jednocześnie czy zaskarżone rozstrzygnięcie jest wystarczające dla pokrycia należności odpowiadających niespornej wysokość niespłaconych pożyczek a jeśli tak to przekaże stosowną należność następcy prawnemu pożyczkodawcy ograniczając tym samym niebezpieczeństwo zapłaty ewentualnych świadczeń ubocznych.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o oddaleniu apelacji.

Konsekwencją oddalenia apelacji jest zasądzenie kosztów procesu na podstawie art. 98 k.p.c. Kwota 2700,- zł. stanowi wynagrodzenie pełnomocnika powoda ustalone w oparciu o przepisy § 2 w zw. z § 10 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSA w SO A. Lisiecki SSO P. Hochman SSA w SO St. Łęgosz