Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 25 marca 2019 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA w SO Grzegorz Ślęzak
Sędziowie:	SSO Paweł Hochman (spr.) SSA w SO Stanisław Łęgosz
Protokolant:	St.sekr.sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 marca 2019 roku

sprawy z wniosku G. Z. (1)

z udziałem A. Z.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestniczki

od postanowienia Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 18 października 2018 roku, sygn. akt I Ns 920/15

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach:

a)  trzecim sentencji w ten sposób, że ustalić, iż udziały byłych małżonków w majątku wspólnym wynoszą G. Z. (1) 40% (czterdzieści procent) a A. Z. 60% (sześćdziesiąt procent),

b)  czwartym w ten sposób, że zasądzoną w nim tytułem spłaty kwotę 91.850 złotych obniżyć do kwoty 73.480 (siedemset trzy tysiące czterysta osiemdziesiąt) złotych, płatnej w dwóch ratach po 36.740 (trzydzieści sześć tysięcy siedemset czterdzieści) złotych i pozostawić bez zmian warunki ich płatności,

2.  oddalić apelację w pozostałej części,

3.  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSO Paweł Hochman SSA w SO Stanisław Łęgosz

Sygn. akt II Ca 60/19

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 18 października 2018 roku Sąd Rejonowy w Radomsku po rozpoznaniu sprawy z wniosku G. Z. (1) z udziałem A. Z. o podział majątku wspólnego:

1. ustalił, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków G. Z. (1) i A. Z. wchodzi nieruchomość położona w R. przy ulicy (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Radomsku prowadzona jest księga wieczysta (...) w postaci lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej (...) ^{( )} oraz udziału (...) w częściach wspólnych budynku wielorodzinnego oraz prawa użytkowania wieczystego gruntu działek o powierzchni (...) o łącznej powierzchni (...) m ^{( 2)}, o łącznej wartości 183 700,00;

2. dokonał podziału majątku wspólnego byłych małżonków G. Z. (1) i A. Z. w ten sposób, że przyznał na wyłączną własność uczestniczce A. Z. składnik majątkowy opisany w punkcie 1 postanowienia;

3. oddalił wniosek w zakresie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym;

4. zasądził od uczestniczki A. Z. na rzecz wnioskodawcy G. Z. (1) tytułem spłaty kwotę 91 850,00 zł. płatną w 2 ratach po 45 925,00 zł , przy czym ustalił, że pierwsza rata będzie płatna w terminie 3 (trzech) miesięcy od chwili uprawomocnienia się niniejszego postanowienia, a druga rata w terminie 9 (dziewięciu) miesięcy od chwili uprawomocnienia się niniejszego postanowienia - z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

5. ustalił, że wydatki powstałe w niniejszym postępowaniu uiszczone tymczasowo ze Skarbu Państwa Kasy Sądu Rejonowego w Radomsku wyniosły łącznie 2070,27 zł.;

6. nakazał pobrać od wnioskodawcy G. Z. (1) na rzecz Skarbu Państwa - Kasy Sądu Rejonowego w Radomsku kwotę 1035,14 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

7. nakazał pobrać od uczestniczki A. Z. na rzecz Skarbu Państwa - Kasy Sądu Rejonowego w Radomsku kwotę 1035,13 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

8. w pozostałym zakresie ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego:

Związek małżeński A. Z. i G. Z. (1) został zawarty w dniu (...) roku, a rozwiązany wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim I Wydziału Cywilnego z dnia (...) roku z winy G. Z. (1). Wyrok rozwodowy uprawomocnił się w dniu (...) roku.

W czasie trwania związku małżeńskiego G. Z. (1) dostał przydział lokalu mieszkalnego z (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...). Lokal składał się z czterech izb o powierzchni (...) m ² przy ul. (...). W mieszkaniu prawo mieli zamieszkać także żona A. Z. i dzieci uczestników J. i J. Z. (1).

Przydzielone mieszkanie było w stanie do remontu. G. Z. (1) robił podłogi, pawlacze, cały remont. W remoncie pomagała mu A. Z., ze względu na złe relacje G. Z. (1) z ojcem A. Z., remont lokalu małżonkowie wykonywali sami.

A. Z. i G. Z. (1) mieli trudną sytuacją finansową. Pracowali oboje w nadgodzinach aby utrzymać rodzinę. W przypadku większych wydatków A. Z. brała na nie w pracy pożyczki. W ten sposób były finansowane koszty związane m.in. ze studiami syna. Środki finansowe na wesele syna uczestnicy pokrywali wspólnie. Ponadto rodzinę wspomagał finansowo za swojego życia niewielkimi kwotami ojciec A. Z..

W ramach darowizny od ojca A. Z. w czasie trwania małżeństwa dostała pewna kwotę pieniędzy. Przeznaczyła je zakup mebli do mieszkania.

Kredyt na mieszkanie będące przedmiotem postępowania został spłacony przez A. Z. i G. Z. (1) przy pomocy finansowej obu rodzin. A. Z. finansowo pomógł jej ojciec, a G. Z. (1) pieniądze pożyczył jego brat.

W celu spłaty zadłużenia A. Z. i G. Z. (1) sprzedali samochód.

Następnie także w czasie trwania związku małżeńskiego wnioskodawca i uczestniczka nabyli wspólnie i do majątku wspólnego aktem notarialnym z dnia 14 grudnia 2007 roku nieruchomość w postaci mieszkania położonego w R. przy ulicy (...). Nieruchomość został nabyta od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w R.. Umową tą nastąpiło ustanowienie odrębnej własności lokalu mieszkalnego i przeniesienie jego własności na rzecz uczestników.

Członkiem spółdzielni był G. Z. (1) posiadał on prawo spółdzielcze lokatorskie prawo lokalu mieszkalnego, które to prawo nabył na prawach wspólności ustawowej w czasie trwania związku małżeńskiego z A. Z.. Z uchwały będącej podstawą do niniejszego aktu notarialnego wynikało, że prawo przeniesienia własności lokalu przysługiwało G. Z. (1).

A. Z. pracowała w czasie trwania małżeństwa w (...). Potem od 13 kwietnia 1983 roku jest zatrudniona w (...) Spółce z o.o. w R. na stanowisku (...). Pracowała także w godzinach nadliczbowych.

G. Z. (1) w czasie trwania małżeństwa pracował od 14 grudnia 1976 r do 26 lipca 1977 r w (...) w R..

Od 1 kwietnia 1978 r do 15 lipca 1978 r w (...) w R..

Od 27 lipca 1978 r do 30 kwietnia 1983 r w(...) w R. Od 11 maja 1983 r do 15 czerwca 1996 r w(...) w R..

G. Z. (1) od 16 czerwca 1996 roku do 31 stycznia 2018 roku miał prawo do renty.

Ponadto w czasie pobierania świadczenia rentowego pracował w następujących okresach: od 21 października 1996 roku w (...) w R., od 5 czerwca 2002 roku w (...) w R., od 1 sierpnia 1999 r do 31 grudnia 2001 roku w (...) w P. na ¾ etatu, d 4 lipca 2011 r do 30 czerwca 2013 r w (...) Spółce z o.o. w R..

A. Z. i G. Z. (1) umówili się, że G. Z. (1) będzie opłacał czynsz za mieszkanie, a A. Z. będzie płaciła za tzw wydatki związane z „życiem” rodziny.

G. Z. (1) dokonywał wpłat na rzecz obciążeń z tytułu kosztów związanych z mieszkaniem i wywiązywał się ze swojego zobowiązania, czasem tylko zdarzało się że wpłaty dokonała A. Z..

W chwili obecnej w mieszkaniu objętym wnioskiem zamieszkuje uczestniczka.

Wartość rynkowa wycenianej nieruchomości wynosi 183 700 złotych.

W małżeństwie A. Z. i G. Z. (1) były problemy. G. Z. (1) potrafił nadużywać alkohol. Problemy nasiliły się po 2012 roku. W 2013 roku przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim zawisła sprawa o rozwód. Rodzina miała też niebieską kartę. W 2014 roku A. Z. rozpoczęła leczenie w (...).

Wyrokiem nakazowym z dnia 25 czerwca 2015 roku wydanym w sprawie o sygn. akt (...) uczestnik G. Z. (1) został skazany przez Sąd Rejonowy w Radomsku VI Wydział Karny za to, że w okresie od 26 listopada 2013 roku do 11 stycznia 2014 roku w R. znęcał się psychicznie nad swoją byłą żoną A. Z., w ten sposób, że wszczynał awantury, wyzywał ją słowami wulgarnymi i obelżywymi, obmawiał, celowo zakłócał spokój, spoczynek nocny, groził pozbawieniem życia, uszkodzeniem ciała tj. za czyn z art. 207 § 1 k.k.

Następnie wyrokiem z dnia 16 czerwca 2016 roku wydanym w sprawie o sygn. akt (...) uczestnik G. Z. (1) został skazany przez Sąd Rejonowy w Radomsku VI Wydział Karny za to, że w okresie od 12 stycznia 2014 roku do 29 sierpnia 2014 roku w R. znęcał się psychicznie nad swoją byłą żoną A. Z., w ten sposób, że wszczynał awantury, wyzywał ją słowami wulgarnymi i obelżywymi, obmawiał, celowo zakłócał spokój, spoczynek nocny, groził pozbawieniem życia, uszkodzeniem ciała tj. za czyn z art. 207 § 1 k.k.

Wyrok ten został uchylony wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrowie Trybunalski i postepowanie umorzono ze względu na znikomą społeczną szkodliwość czynu.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim wskazał, że zachowania uczestnika były reakcją na uwagi wzajemną i konfrontacyjną postawę A. Z., wskazano istnienie dokumentacji fonoskopijnej i medycznej świadczącej o negatywnym zachowaniu A. Z. w stosunku do G. Z. (1), ponadto wskazano, że w wyniku sytuacji panującej pomiędzy stronami G. Z. (1) targnął w się w dniu 20 września 2014 roku na własne życie.

G. Z. (1) obecnie nie mieszka od kilku lat w mieszkaniu objętym wnioskiem. W mieszkaniu tym mieszka A. Z., która w drzwiach wymieniła zamki.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że powyższe ustalenia faktyczne poczynił w oparciu o złożone do akt sprawy dokumenty, akta spraw sądowych toczących się pomiędzy wnioskodawcą a uczestniczką, a ponadto w oparciu o zeznania wskazanych świadków i samych uczestników postępowania oraz opinię biegłego, uznając, iż w powołanym zakresie dowody te nie budzą wątpliwości co do swojej wiarygodności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy.

Sąd wskazał również, że podczas rozprawy pełnomocnicy stron oraz sam wnioskodawca i uczestniczka zgodnie oświadczyli, że nie wnoszą o aktualizację operatu szacunkowego biegłego M. R..

W następstwie powyższych ustaleń, że Sąd Rejonowy uznał wniosek za uzasadniony co do zasady.

Zważył, że stosownie do treści przepisu art. 31 § 1 k.r.o., z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). W myśl art. 43 § 1 k.r.o. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku (art. 43 § 2 k.r.o.).

Z akt sprawy wynika, że wspólność majątkowa małżeńska trwała między A. Z. a G. Z. (1) od dnia ślubu tj, od dnia (...) roku do uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, czyli do dnia (...) roku. W toku postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności Sąd z urzędu ustala skład i wartość majątku wspólnego (art. 684 w zw. z art. 567 § 3 k.p.c.).

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że ustalił w niniejszej sprawie skład majątku wspólnego byłych małżonków A. Z. i G. Z. (1), do którego wchodzi nieruchomość położoną w R. przy ulicy mieszkanie położone w R. przy ulicy (...), dla którego w Sądzie Rejonowym w Radomsku prowadzona jest księga wieczysta (...) w postaci lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej (...) oraz udziału (...) w częściach wspólnych budynku wielorodzinnego oraz prawa użytkowania wieczystego gruntu działek o powierzchni (...) o łącznej powierzchni (...) m ^{( 2)}. Skład majątku wspólnego nie była kwestią sporną. Uczestnicy po wydaniu opinii w zakresie ustalenia wartości majątku wspólnego, nie kwestionowali tej opinii i wskazanej wartości w kwocie 183 700 złotych.

Sporną między stronami była natomiast okoliczność stopnia przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego.

W ocenie Sądu pierwszej instancji przepis z art. 43 § 2 k.r.o. nie można stosować w każdej sytuacji, w której małżonkowie w nierównym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego. Stosuje się go w sytuacjach, gdy strona, przeciwko której skierowane jest postępowanie o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym rażąco lub uporczywie nie przyczynia się do powstania dorobku, mając ku temu zdolności i możliwości. Często zdarza się tak, że tylko jedna strona dokłada starań, by zapewnić rodzinie należny byt i zaspokoić potrzeby wszystkich jej członków. Druga strona nie tylko nie zwiększa majątku wspólnego, ale wręcz marnuje go i zużywa na własne przyjemności, nałogi itp. Rażącymi przykładami takiego postępowania jest uchylanie się od pracy zarobkowej, wynoszenie rzeczy z domu i sprzedawanie ich dla własnej korzyści, przy jednoczesnym sprzeciwie drugiej strony. Strona domagająca się ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, musi udowodnić, że strona przeciwna wcale lub w bardzo niewielkim stopniu współtworzyła ów majątek.

Przyczynienie się do powstania majątku wspólnego to całokształt starań każdego z małżonków o rodzinę, a więc nie tylko wysokość zarobków, lecz i to, jaki użytek czynią oni ze swoich dochodów, także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Ważnym powodem może być naganne postępowanie małżonka, polegające na tym, że w sposób naganny lub uporczywy nie przyczynia się on do powstania dorobku stosownie do swych sił i możliwości zarobkowych. Ciężar wykazania zasadności wniosku o ustalenie nierównych udziałów - zgodnie z regułą określoną w przepisie art. 6 k.c. - ciąży na podmiocie zgłaszającym taki wniosek.

Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie nie można uznać by uczestnik nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego stron.

Jak wynika ze złożonych dokumentów G. Z. (1) co prawda z pewnymi przerwami, ale pracował zarobkowo. Ponadto w momencie przejścia na rentę także dalej dodatkowo pracował zarobkowo, brał także tzw „fuchy”. Uzyskane dochody przeznaczał nie tylko na własne potrzeby, ale także na potrzeby rodziny. Sama uczestniczka zeznała, że z mężem była umowa, iż to on płaci czynsz za mieszkanie i należności te były przez lata uiszczane. Uczestniczka zaś miała płacić za żywność. Potwierdzili te okoliczności i taki podział łożenia na rzecz rodziny także dzieci uczestników. Nawet jeśli wnioskodawca i uczestniczka faktycznie nie trzymali uzyskiwanych przez siebie pieniędzy we „wspólnej kasie”, lecz każde z nich ze swoich środków łożyło na jakąś część utrzymania rodziny i wspólnego domu oraz dokonywanie nakładów, to nie zmienia konkluzji, iż w sensie prawnym uzyskiwane przez nich dochody i tak objęte były wspólnością majątkową i oboje łożyli środki finansowe na utrzymanie rodziny.

Ponadto jak wynika z zeznań świadków to wnioskodawca razem z żoną remontował otrzymane mieszkanie, lokal ten był bowiem jak zeznano praktycznie w stanie surowym i wnioskodawca robił tam podłogi, ściany i inne roboty budowalne. Pomagała mu w tym A. Z..

Na wykup mieszkania uczestnicy wnieśli środki finansowe uzyskane od swoich rodzin, a na pokrycie zadłużenia sprzedano posiadany samochód. Świadkowie zeznali także, że strony często pracowały na zmiany i G. Z. (1) pomagała w wychowaniu dzieci gdy były małe.

W ocenie sądu, nie można również całkowicie pominąć kwestii „udziału” w powstaniu zasadniczego i jedynego składnika majątku wspólnego stron, mianowicie stanowiącego odrębną własność lokalu mieszkalnego. Lokal ten został nabyty w czasie wspólności ustawowej przez oboje małżonków. Jak wynika z aktu notarialnego przeniesienia własności nastąpiło bez obowiązku zapłaty na rzecz (...) w R.. Natomiast jego wartość rynkowa wynosi obecnie 183 700 złotych.

Lokal ten został przydzielony jak wynika z dokumentów G. Z. (1), natomiast A. Z. miała prawo mieszkania w lokalu jako żona G. Z. (1). Następnie to G. Z. (1) został przyjęty w poczet członków Spółdzielni i mógł wystąpić o nabycie prawa własności. Tak korzystne warunki powstania tego składnika majątku wspólnego miały więc swoje źródło przede wszystkim w osobie G. Z. (1). Takie „przysporzenie”, oczywiście z założeniem, że będzie służyło całej rodzinie, powinno być zatem odniesione także do udziału i starań tego małżonka.

Sąd zwrócił przy tym uwagę, że G. Z. (1) spożywał w nadmiarze alkohol, jednakże nie można uznać by nie przyczyniał się do zaspokajania potrzeb rodziny na podstawie zebranego materiału dowodowego i przedłożonych dokumentów. Z tych względów Sąd uznał, że małżonkowie w równym stopniu przyczynili się do powstania majątku, natomiast nie było podstaw do ustalenia tych udziałów w proporcjach proponowanych przez uczestniczkę tj. 90 % i 10%. Wniosek uczestniczki zmierzający do przyjęcia proporcji 90 % do 10% na jej korzyść w rzeczywistości prawie pozbawia wnioskodawcę udziału w majątku wspólnym. W okolicznościach niniejszej sprawy nie może być przyjęty. Dysproporcja byłaby zbyt daleko idąca. W sytuacji jak wyżej przyjęcie dysproporcji jak we wniosku uczestniczki pozostawałoby w sprzeczności z ustaleniami i byłoby krzywdzące.

Mając na uwadze powyższe Sąd oddalił wniosek uczestniczki o ustalenie nierównych udziałów i ustalił, iż udziały byłych małżonków są równe i wynoszą po ½.

Rozstrzygając o sposobie dokonania podziału majątku między byłymi małżonkami, Sąd miał przede wszystkim na względzie faktyczny sposób korzystania z nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego. Nieruchomość od chwili kiedy uczestnicy objęli ją w posiadanie jest zamieszkiwana przez uczestniczkę, która obecnie - po wyprowadzeniu się z niej przez wnioskodawcę i dzieci - zajmuje nieruchomość sama. Jak zeznała A. Z. jest ona osobą chorą, mieszka w tym lokalu od wielu lat i nie wyobraża sobie by miała go teraz opuścić.

Wnioskodawca natomiast od początku wnioskował by lokal ten przyznać jego byłej żonie z obowiązkiem spłaty na jego rzecz, tym bardziej że od kilku lat w mieszkaniu nie mieszka.

Łączna wartość nieruchomości podlegającej podziałowi w niniejszym postępowaniu wynosiła 183 700 złotych. Ponieważ nieruchomość została przyznana na wyłączną własność uczestniczki, winna ona dokonać spłaty na rzecz wnioskodawcy w wysokości połowy wartości nieruchomości, tj. w kwocie 91 850 złotych i tę kwotę Sąd zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy w punkcie 4 orzeczenia.

W niniejszej sprawie zasądzając spłatę na rzecz G. Z. (1) Sąd rozważył rozłożenie na raty należności przypadającej od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy.

Przepis art. 320 k.p.c. w zw. z art. 212 § 3 k.c. zezwala Sądowi, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, na rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia. Sąd doszedł do przekonania, że w niniejszej sprawie istnieją podstawy do zastosowania instytucji uregulowanej w art. 320 k.p.c. Obecna sytuacja materialna uczestniczki nie daje jej możliwości jednorazowej spłaty. Jednakże w ocenie Sądu rozłożenie należności na raty, tak, jak to zostało uczynione w orzeczeniu, tj. na dwie raty po 45 925 złotych płatne w odstępach półrocznych (w tym pierwsza w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, a druga w terminie 9 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, pozwoli uczestniczce na zgromadzenie środków finansowych potrzebnych na dokonanie spłaty. Rozłożenie należności na jeszcze dłuższy okres spłaty nie zaspokajałoby z drugiej strony interesów wnioskodawcy, który z uzyskanych środków winien mieć możliwość zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych.

Sąd miał na uwadze, że uczestniczka uzyskuje wynagrodzenie miesięczne w wysokości, ponosi koszty utrzymania mieszkania i swojej osoby. Pierwszy okres czasu pozwoli jej nie tylko na zgromadzenie niezbędnych środków na pierwszą ratę spłaty, ale równocześnie uzyska czas potrzebny do zaciągnięcia ewentualnego zobowiązania finansowego (możliwość poręczenia hipoteką na mieszkaniu) celem spłaty byłego męża. A. Z. nie ma zaciągniętych innych kredytów ani pożyczek.

Jednocześnie Sąd zastrzegł odsetki ustawowe za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że w punkcie 5 i 6 orzeczenia nakazał pobranie od wnioskodawcy i uczestniczki na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Rejonowego w Radomsku kwot po 1 035,13 złotych tytułem nieuiszczonych wydatków na wynagrodzenie biegłego i nieuiszczonej opłaty od wniosku. W ocenie Sądu uczestnicy winni zapłacić powyższą kwotę, jako wydatkowaną przez Skarb Państwa. Skoro nie doprowadzili do ugodowego podziału majątku wspólnego, konsekwencją czego była konieczność prowadzenia niniejszej sprawy i także w toku sprawy nie potrafili wypracować porozumienia w sprawie wysokości spłaty, co z kolei obligowało Sąd do dopuszczenia dowodu z opinii biegłego, winni pokryć koszty wywołane zawiśnięciem ich sprawy na wokandzie.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła uczestniczka postępowania.

Działający w jej imieniu pełnomocnik zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego w Radomsku w części tj. w punkcie 2 - 8 i wniósł o:

1. jego zmianę poprzez ustalenie, nierównych udziałów stron w majątku wspólnym poprzez przyjęcie, że udział A. Z. w majątku wspólnym wynosi 9/10, zaś udział G. Z. (1) w tym majątku wynosi 1/10;

2. dokonanie podziału majątku wspólnego stron poprzez przyznanie na wyłączną własność uczestniczce nieruchomości stanowiącej jedyny składnik majątku wspólnego stron , z zasądzeniem na rzecz uczestnika spłaty w wysokości 18 370 zł (osiemnaście tysięcy trzysta siedemdziesiąt złotych);

3. zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz A. Z. kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

Ewentualnie, wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu z uwzględnieniem kosztów postępowania apelacyjnego.

Ponadto wniósł o dopuszczenie dowodu z uzasadnienia wyroku wydanego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 14 sierpnia 2018 r. sygn. akt (...) - na okoliczność nieprzyczyniania się przez G. Z. (1) do zaspokojenia potrzeb rodziny.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie prawa procesowego mające wpływ na wynik sprawy:

- art. 222 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd Rejonowy granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie tej oceny w sposób dowolny przy jednoczesnym braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, w szczególności polegający na:

1. całkowitym pominięciu zeznań uczestniczki A. Z. , która wskazała, że wnioskodawca od początku trwania małżeństwa prowadził hulaszczy tryb życia nie przejawiając żadnego zainteresowania rodziną i trwoniąc wszystkie zarobione przez siebie pieniądze na alkohol oraz, że przez wiele lat znęcał się nad nią psychicznie urządzał awantury, wyzywał ja słowami wulgarnymi i obelżywymi , poniżał, szydził z niej, wyśmiewał, obmawiał, celowo zakłócał spokój, groził pozbawieniem życia i uszkodzeniem ciała;

2. przyjęciu, że wnioskodawca potrafił nadużywać alkoholu, a problemy w małżeństwie stron nasiliły się po 2012 r. podczas gdy z opinii sądowo- psychiatrycznej oraz ze spójnych zeznań A. Z., J. B. i J. Z. (2) wynika, że G. Z. (1) był uzależniony od alkoholu co najmniej od 1992 r.,

3. uznaniu, że fakt nadużywania alkoholu przez wnioskodawcę nie rzutował na nieprzyczynianie się przez niego do powstania majątku dorobkowego stron;

4. ustaleniu, że wnioskodawca przyczyniał się do zaspokajania potrzeb rodziny podczas gdy z ze spójnych zeznań A. Z., J. Z. (2) i J. B. wynika, że, uchylał się od pracy zarobkowej w trakcie trwania małżeństwa oraz że cały ciężar utrzymania rodziny spoczywał na wnioskodawczyni;

5. uznaniu, że po otrzymaniu przydziału lokalu mieszkalnego G. Z. (1) wykonał remont całego mieszkania, podczas gdy z zeznań A. Z. wynika, że wnioskodawca zamontował jedynie parkiet otrzymany od spółdzielni, natomiast prace polegające na wyrównaniu ścian wykonała ekipa murarzy sfinansowana przez ojca A. Z.;

6. bezgranicznym daniu wiary zeznaniom K. Z. - brata wnioskodawcy przy jednoczesnym pominięciu zeznań A. Z.;

7. pominięciu faktu, że wnioskodawca środki stanowiące wspólny majątek stron przeznaczał na opłacanie grzywien orzeczonych wobec niego wyrokami karnymi. Np. pieniądze zebrane na tzw. czepek;

8. przyjęciu , że oboje małżonkowie spłacali kredyt studencki zaciągnięty przez syna stron podczas gdy kredyt ten w całości spłacała A. Z.;

9. przyjęciu, że strony wspólnie sfinansowały uroczystość weselną zarówno córki jak i syn podczas gdy z zeznań A. Z., J. Z. (2) i J. B. wynika, że środki na ten cel poniosła wyłącznie uczestniczka;

10. ustaleniu, że kredyt na mieszanie będące przedmiotem niniejszego postępowania małżonkowie spłacali wspólnie podczas gdy z zeznań A. Z. wynika, że środki na spłatę kredytu pochodziły z jej wynagrodzenia za pracę oraz z ze środków otrzymanych od ojca;

11. pominięciu okoliczności pozostawania przez G. Z. (1) w kilku związkach pozamalżeńskich tj. z H. N. (1), B. W., H. N. (2), M. P., M. K. - w trakcie małżeństwa stron i ponoszonych w związku z tym wydatków;

12. ustalenie, że każde z małżonków łożyło ze swoich środków na jakąś część utrzymania rodziny , a strony umówiły się, że wnioskodawca będzie opłacał czynsz a uczestniczka będzie ponosiła pozostałe koszty utrzymania oraz że powyższy rozkład kosztów' świadczy o wspólnym przyczynianiu się małżonków do zaspokajania potrzeb rodziny, podczas gdy zasady doświadczenia życiowego wskazują, że koszty związane z opłatami za mieszkanie stanowią maksymalnie 1/4 kosztów utrzymania czteroosobowej rodziny;

13. pominięciu dowodu z opinii sądowo psychiatrycznej z dnia 23 stycznia 2015 -. złożonej do akt sprawy (...) która potwierdza fakt uzależnienia wnioskodawcy od alkoholu co najmniej od 1992 r. (pierwsze leczenie odwykowe) do 2015 r.;

14. pominięciu dowodu z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim wydanym w sprawie (...), mocą którego oddalono apelację A. Z. od wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku oddalającego powództwo o alimenty przeciwko G. Z. (1) poprzez uznanie, że na skutek orzeczenia rozwodu nie doszło do pogorszenia sytuacji majątkowej A. Z., gdyż zarówno w małżeństwie, jak i po orzeczeniu rozwodu powódka samodzielnie ponosiła koszty związane z utrzymaniem;

15. pominięciu dowodu z zeznań J. B., która potwierdziła fakt nieprzyczynienia się ojca do zaspokojenia potrzeb rodziny oraz prowadzenie przez niego hulaszczego trybu życia.

Wskazał również na naruszenie przepisów materialnego - art. 43 § 2 k. r. o. przez jego nieprawidłową wykładnię i błędne zastosowanie prowadzące do uznania, że w sprawie nie wystąpiły ważne powody uzasadniające ustalenie , że małżonkowie nie mają równych udziałów w majątku wspólnym, podczas gdy wnioskodawca w sposób uporczywy i rażący nie przyczyniał się do powstania majątku stron.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest częściowo uzasadniona.

W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie brak było przesłanek uzasadniających oddalenie zgłoszonego przez uczestniczkę postępowania żądania ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Wskazać jednak jednocześnie należy, że ustalenie nierównych udziałów w proporcji oczekiwanej przez uczestniczkę nie znajduje usprawiedliwienia w okolicznościach przedmiotowej sprawy.

Analiza treści wniesionej apelacji upoważnia do stwierdzenia, że została ona oparta na zarzucie, sprzecznej z dyrektywami wynikającymi z art. 233 § 1 k.p.c. oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Wskazany zarzut jest tylko częściowo uzasadniony.

Ocena zgromadzonego materiału dowodowego, prowadzi do uznania zasadności niektórych wskazanych w skardze apelacyjnej argumentów.

Po pierwsze należy odwołać się do opinii sądowo - psychiatrycznej znajdującej się w aktach karnych prowadzonych pod sygn. (...), z której wynika, że uczestnik postępowania w okresie trwania małżeństwa nadużywał alkoholu, oraz że jest uzależniony od alkoholu. To ustalenie należy porównać z treścią zeznań J. Z. (2) ( syna uczestników postępowania ), który potwierdził fakt, ze zdarzały się w życiu małżonków okresy kiedy wnioskodawca po otrzymaniu wynagrodzenia za pracę wpadał w ciągi opilcze nie wracał do domu, otrzymane środki przeznaczał na alkohol.

W ocenie Sądu Okręgowego, te okoliczności nie zostały przez Sad pierwszej instancji należycie wyeksponowane. W tym miejscu odwołując się do zasad doświadczenia życiowego stwierdzić należy, że choroba alkoholowa jednego z małżonków wpływa destrukcyjnie na funkcjonowanie rodziny, i odnosi się to również do aspektu materialnego. Małżonek nadużywający alkoholu ma zaburzoną gradacje potrzeb co prowadzi do działań polegających na wydatkowaniu środków na alkohol z pominięciem realizacji innych w normalnych warunkach uważanych z priorytetowe potrzeb. W tym kontekście za wiarygodne należało uznać zeznania uczestniczki wskazujące, że takich zachowań dopuszczał się również wnioskodawca. Powyższe prowadzi do ustalenia, że zakres w jakim przyczyniał się do zaspakajania potrzeb rodziny nie był dostateczny, stosowny do jego możliwości zarobkowych i osiąganych dochodów. Brak jednak dowodu na to aby uznać, że wskazane wyżej zachowanie wnioskodawcy miało trwały charakter.

Należy zaznaczyć, że również w ocenie Sądu drugiej instancji, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że wnioskodawca G. Z. (1) przez cały czas trwania małżeństwa nie przyczyniał się do zaspakajania potrzeb rodziny. Jak wynika z ustaleń faktycznych, co znamienne wynikających również z zeznań samej uczestniczki postępowania, to na wnioskodawcy ciążył obowiązek ponoszenia stałych opłat związanych z utrzymaniem wspólnego mieszkania stron. Pokrywając powyższe wydatki wnioskodawca przyczyniał się do zaspakajania potrzeb rodziny, uczestnicząc tym samym pośrednio w gromadzeniu majątku podległego podziałowi. Przypomnieć również należy, że jak wynika z załączonych do akt sprawy dokumentów w czasie trwania związku małżeńskiego wnioskodawca pozostawał praktycznie stale w zatrudnieniu, pracę podejmował również, gdy z przyczyn zdrowotnych przyznano mu prawo do renty. Trudno jednocześnie uznać, jak sugeruje uczestniczka, że z zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że uzyskiwane dochody w całości przeznaczał na własne przyjemności prowadząc hulaszczy tryb życia i nadużywając alkoholu.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia prawa materialnego – art. 43 k.r.o., co wynika z nieprawidłowej subsumcji wskazanej normy prawnej i pozostaje w związku z oceną zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Z powołanego przepisu wynika, że ustanowienie nierównych udziałów zostało uzależnione od spełnienia dwóch przesłanek, istnienia ważnych powodów; oraz nierównego stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego.

Wzajemną relację tych przesłanek określił Sąd Najwyższy w postanowieniu z 24.4.2013 r. (IV CSK 553/12, OSNC-ZD 2014, Nr B, poz. 24), wskazując, że art. 43 § 2 k.r.o. formułuje dwie przesłanki ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, które muszą wystąpić łącznie i które pozostają do siebie w takim wzajemnym stosunku, że żadne "ważne powody" nie stanowią podstawy takiego orzeczenia, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy, a jednocześnie – nawet różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania tego majątku nie stanowi podstawy ustalenia nierównych udziałów, jeżeli nie przemawiają za tym "ważne powody". Innymi słowy, wyróżnienie przez ustawodawcę tych dwu przesłanek sprawia, że sam nierówny stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego nie może być uznany za ważny powód w rozumieniu komentowanego przepisu. W omawianej sprawie nie może ujść uwadze Sądu, że przyczynienie się do powstania majątku podlegającego podziałowi musi być weryfikowane również przez pryzmat wielkości tego majątku. Małżonkowie Z. w czasie trwania małżeństwa nie zgromadzili znacznego majątku skoro jedyny składnik majątkowy podlegający podziałowi to mieszkanie o wartości około 180000 zł. Powyższe wynika w ocenie Sądu przede wszystkim z tego, że ich możliwości zarobkowe były ograniczone.

Biorąc pod uwagę wskazane wyżej przypadki nagannego zachowania wnioskodawcy, uznać należy że wydając zaskarżone postanowienie Sąd pierwszej instancji naruszył art. 43 k.r.o. W ocenie Sądu Okręgowego w okolicznościach przedmiotowej sprawy, należało przyjąć, że udziały obojga małżonków w zaspokajaniu potrzeb rodziny nie były równe. W postanowieniu z 21.11.2002 r. ( III CKN 1018/00, Legalis) Sąd Najwyższy zdefiniował ważne powody na gruncie powołanego unormowania jako okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania ten małżonek nie przyczynił się. Różnica w ocenie stopnia przyczynienia się do powstania majątku dorobkowego ta nie może jednocześnie być tak znaczna jak oczekuje tego uczestniczka postępowania. Przypomnieć należy, że w okresie trwania małżeństwa wnioskodawca pracował, osiągał dochody. Brak jednocześnie wiarygodnego dowodu pozwalającego przyjąć, że przez czas jego trwania w ogóle nie przyczyniał się do zaspokajania potrzeb rodziny.

Nie można jednocześnie zgodzić się ze skarżącą, że wydając zaskarżone postanowienie Sąd całkowicie pominął fakt, iż od początku trwania małżeństwa wnioskodawca prowadził hulaszczy tryb życia nawiązywaniu licznych pozamałżeńskich relacji z kobietami. Okoliczność powyższą w świetle zaoferowanych przez A. Z. nie można uznać za udowodnioną. Poza tym brak dowodów na to, że ewentualne zdrady małżeńskie uczestnika w jakikolwiek sposób przyczyniły się do istotnego zmniejszenia jego udziału w powstaniu majątku dorobkowego.

Nie można zgodzić się również z zarzutem, że z niewiadomych względów Sąd pominął zeznania A. Z., która szczegółowo opisała relacje panujące w małżeństwie w szczególności dotyczące nieprzekazywania przez wnioskodawcę żadnych środków na utrzymanie rodziny i trwonienia zarobionych przez niego pieniędzy na alkohol i kobiety. W tym miejscu stwierdzić należy, że w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia brak precyzyjnej oceny przeprowadzonych przez Sąd pierwszej instancji dowodów. W szczególności Sąd Rejonowy nie odniósł się do powołanych zeznań uczestniczki postępowania. Wskazane uchybienie podlega jednak sanacji w postępowaniu odwoławczym. Zeznania A. Z. opisujące tak dramatyczne funkcjonowanie rodziny jawią się w ocenie Sądu Okręgowego jako niewiarygodne i stanowiące przejaw przyjętej przez nią linii prowadzenia sprawy.

Brak również wiarygodnego dowodu na potwierdzenie faktu, że większość zarobionych przez siebie pieniędzy wnioskodawca przeznaczał też na opłacanie licznych grzywien i mandatów oraz, że na ten cel wnioskodawca przeznaczył też całość pieniędzy zebranych przez strony na tzw. czepek.

Za jednie polemiczne należy z kolei uznać przedstawione w uzasadnieniu apelacji argumenty deprecjonujące fakt ponoszenia przez G. Z. (1) opłat za mieszkanie. Wskazana okoliczność, świadczy tym samym wbrew twierdzeniom skarżącej, że o prawidłowości stanowiska Sądu pierwszej instancji , który przyjął, że strony podzieliły pomiędzy siebie wydatki związane z utrzymaniem rodziny.

Za co najmniej zbędne, w kontekście argumentów przemawiających za wydaniem oczekiwanego przez uczestniczkę rozstrzygnięcia jawi się również, twierdzenie, że A. Z. bała się męża, który od dnia zawarcia małżeństwa wykorzystywał ja seksualnie i znęcał się nad nią psychicznie. A. Z. nie wykazała również, że większe wydatki w postaci zakupu niezbędnego sprzętu domowego czy remontów mieszkania ponosiła samodzielnie.

Nie sposób również zgodzić się z twierdzeniem skarżącej, że wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pominął istotną okoliczność jaką było oddalenie powództwa A. Z. przeciwko G. Z. (1) o alimenty ( wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim sygn. akt (...) z dnia (...) ). Do uwzględnienia apelacji w większym niż to wynika z orzeczenia Sądu Okręgowego zakresie nie może prowadzić argumentacja odwołująca się do treści uzasadnienia powyższego wyroku. Eksponowany przez pełnomocnika skarżącej argument odnoszący się do braku pogorszenia sytuacji majątkowej A. Z. na skutek rozwodu związany z tym, że zarówno w małżeństwie, jak i po orzeczeniu rozwodu powódka samodzielnie ponosiła koszty związane z utrzymaniem nie ma decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Pełnomocnik uczestniczki zdaje się bowiem zapominać, że o ustaleniu nierównych udziałów winien każdorazowo decydować brak przyczynienia się małżonka do powstania majątku dorobkowego a nie fakt, że małżonek nie utrzymywał drugiego małżonka w czasie trwania związku małżeńskiego.

Stosownie do treści art. 43 § 1 k.r.o. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże, zgodnie z §_2 powołanego przepisu z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.

Uwzględniając fakt wyeksponowany w uzasadnieniu apelacji, że przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego na ogół rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb, a więc nie tylko wysokość zarobków czy innych dochodów osiąganych przez każde z nich, lecz także i to, jaki użytek czynią oni z tych dochodów, czy gospodarują nimi należycie i nie trwonią ich lekkomyślnie oraz powyżej przedstawioną argumentację Sąd Okręgowy uznał, że prawidłowe zastosowanie powołanego wyżej przepisu uzasadniało uznanie, że udział wnioskodawcy w majątku wspólnym wynosi 40 %. W pozostałym zakresie do powstania majątku wspólnego przyczyniła się uczestniczka postępowania.

Powyższe skutkowało zmianą zaskarżonego postanowienia w punktach trzecim i czwartym.

Oczywistą konsekwencją ustalenia nierównych udziałów była proporcjonalna zmiana wysokości należnej wnioskodawcy od uczestniczki spłaty.

W pozostałym zakresie apelacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu.

O powyższym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. oraz art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego, Sad Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że interesy uczestników pomimo sporu dotyczącego wielkości udziałów w majątku wspólnym nie były sprzeczne. Zgodnie dążyli do podziału majątku dorobkowego.

SSO P. Hochman SSA w SO G. Ślęzak SSA w SO St. Łęgosz