X

Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

BIP
Rozmiar tekstu
Kontrast

II Ca 66/18 - postanowienie z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim z 2018-03-12

Sygn. akt II Ca 66/18, II Cz 56/18

POSTANOWIENIE

Dnia 12 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

Sędziowie:

SSA w SO Stanisław Łęgosz (spr.)

SSO Paweł Lasoń

Protokolant:

st. sekr. sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 lutego 2018 roku

sprawy z wniosku T. M.

z udziałem M. B. (1) - poprzednio noszącego imię M., S. B. (1), M. M. (1), M. M. (2), D. R., S. M., H. R., B. B. (1), A. R., Skarbu Państwa - (...), Gminy (...)

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji uczestnika M. B. (1) oraz zażalenia wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 6 listopada 2017 roku, sygn. akt I Ns 897/14

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie drugim w ten sposób, że zasądzoną w nim kwotę 11.075 złotych podwyższyć do kwoty 22.150 (dwadzieścia dwa tysiące sto pięćdziesiąt) złotych, a w pozostałym zakresie apelację oddalić;

2.  oddalić zażalenie,

3.  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane z swoim udziałem w sprawie.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Paweł Lasoń

Sygn. akt II Ca 66/18, II Cz 56/18

UZASADNIENIE

Po ponownym rozpoznaniu sprawy sygn. akt I Ns 897/14 Sąd Rejonowy w Bełchatowie postanowieniem z dnia 6 listopada 2017 roku

1. ustanowił przez nieruchomość położoną w B., oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...) o powierzchni (...) ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta KW Nr (...), na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w B., oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr (...) o powierzchni (...) ha i nr (...) o powierzchni (...) ha , dla których urządzona jest księga wieczysta KW Nr (...), służebność gruntową polegającą na prawie przechodu i przejazdu pasem drogi o szerokości 3 metrów i powierzchni (...) ha, o przebiegu wskazanym na mapie sporządzonej przez uprawnionego geodetę D. K. , przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w dniu 11 grudnia 2013 roku za numerem (...);

2. zasądził od T. M. na rzecz M. B. (2) kwotę11.075,00- zł tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności;

3. ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane z własnym udziałem w sprawie;

4. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie od T. M. kwotę 3.432,89 zł i od M. B. (2) kwotę 10.052,70 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Podstaw tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i rozważania Sądu:

M. i H. B. - rodzice wnioskodawczyni i uczestnika M. B. (2) byli właścicielami nieruchomości podzielonej na działki o numerach ewidencyjnych (...) położonych kolejno pomiędzy ulicą (...) w B.. Dostęp do drogi publicznej - ulicy (...) miała działka numer (...). Aktem notarialnym z dnia (...) roku M. i H. B. darowali synowi M. B. (2) działkę numer (...). Na mocy § 3 niniejszej umowy darowizny M. B. (2) ustanowił na rzecz darczyńców nieodpłatną i dożywotnią służebność polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez działkę (...) do ich działki (...) gdzie zamieszkiwali .

Działka numer (...) jest tożsama z działkami obecnie o numerach (...).

Na mocy umowy darowizny z dnia 8 maja 1998 roku M. B. (3) darowała M. B. (2) działkę numer (...), które są tożsame z działką numer (...) , oraz działkę numer (...), która jest tożsama z działką numer (...). W § 3 niniejszej umowy M. B. (2) ustanowił nieodpłatnie na rzecz każdoczesnego właściciela działek (...) - tożsamych z działką numer (...) , służebność gruntową polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez działki numer (...) do ulicy (...). Dla powyższych nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta (...).

Przedmiotowa działka numer (...) ma powierzchnię (...) m 2, ma kształt prostokąta o szerokości około 18,50 m i jest zabudowana budynkiem mieszkalnym i gospodarczym przylegającym do niego od strony zachodniej. Dom był wybudowany w latach 1983-1987. Działka od strony zachodniej posiada dostęp do ulicy (...) przez działkę numer (...) i następnie przez (...).

Działki o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni (...) ha i (...) o powierzchni (...) ha są obecnie własnością T. M., która je nabyła na mocy umowy darowizny z dnia 8 maja 1998 r. od rodziców H. i M. B. (3). Dla nieruchomości tych w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta (...).

Nieruchomość wnioskodawczym nie ma dostępu do drogi publicznej. Jedynym możliwym obecnie dojazdem do działki numer (...) jest dojazd od ulicy (...) kolejno przez działki (...). Na działkach wnioskodawczyni (...) znajdują się dwa budynki mieszkalne. Jeden wybudowany przez jej rodziców w latach 60-tych oraz dugi pobudowany przez T. M. w 2000 roku. Od strony zachodniej do ulicy (...) prowadzi obecnie utwardzona droga wewnętrzna prowadząca przez działki M. B. (2) o numerach (...), która kończy się bramą na działce wnioskodawczyni numer (...). Droga ta przebiega blisko domu mieszkalnego należącego do M. B. (2). Wzdłuż działki (...) i sąsiedniej (...) (położonej na północ od działki wnioskodawczyni) należącej do H. R. (oraz A. R. i D. R.) po działce numer (...) stanowiącej własność Gminy (...)o szerokości 0,95 m biegnie ścieżka utwardzona kostką brukową prowadząca do ulicy (...). W ogrodzeniu działki (...) znajduje się furtka prowadząca do tej ścieżki. W chwili obecnej ścieżka ta może stanowić jedynie przejście dla pieszych do ulicy (...). Od strony wschodniej ścieżka graniczy z działką (...) B. i S. B. (1).

Ścieżka jest odgrodzona siatką na metalowych słupkach od działki H. R.. Za siatką znajduje się ogródek. Od wschodniej strony ścieżka graniczy bezpośrednio z nieruchomością B. i S. B. (1) , od której jest odgrodzona płotem betonowym. Wzdłuż ogrodzenia na działkach p. B. są nasadzenia z nawadnianiem i drzewa owocowe.

Między ogrodzeniem działki wnioskodawczyni od strony wschodniej za domem mieszkalnym znajdują się drzewa, około 40-letnie, trawnik i ogródek.

Przy południowej granicy działki H. R. nr (...) (tj. w sąsiedztwie z działką wnioskodawczyni) rosną drzewa mające około 30-35 lat, ponadto na działce rosną krzewy ozdobne, kwiaty.

Na południe od działki wnioskodawczyni ścieżka graniczy z działką M. M. (1), M. M. (2) (...).

Aktualnie dostęp do nieruchomości wnioskodawczyni odbywa się przez działki uczestnika M. B. (2). Przez wiele lat dostęp ten nie był utrudniany, nawet kiedy wnioskodawczyni budowała swój dom, aż do chwili śmierci M. B. (3). Droga dojazdowa do nieruchomości numer (...)gdzie zamieszkiwali rodzice stron, a następnie wnioskodawczyni przebiegała zawsze w tym samym miejscu.

W świetle opinii biegłego geodety istnieje możliwość ustanowienia drogi koniecznej dla nieruchomości objętej wnioskiem w ten sposób, w jaki dotychczas funkcjonował . Teren zajęty pod ustanowienie drogi koniecznej na działce (...) wynosi 132m ( 2) i stanowi pas gruntu o szerokości 3 m i długości 44 m wzdłuż całej południowej granicy działki (...) od jej zachodniej do wschodniej granicy. Pas ten na długości długości 27 m i szerokości 2,70 m posiada nawierzchnię betonową o grubości 15 cm. Pas służebności drogi koniecznej stanowi dojazd do nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...), a także stanowi dojazd do budynku mieszkalnego i garażu oraz parkingu przed garażem położonych na działce numer (...).

Z uwagi na małą szerokość działki nr (...) (18,50 m) ustanowienie służebności drogi koniecznej wpłynie na zmianę walorów użytkowych całej nieruchomości, a nie tylko w pasie służebności. Wynika to z faktu, że nieruchomość ma naruszoną prywatność, co nie jest dobrze postrzegane na rynku. Z uwagi na charakter służebności, jej przebieg i różny sposób korzystania z poszczególnych części drogi koniecznej należy przyjąć, że w pasie długości 27 m od zachodniej granicy działki nr (...) do wejścia do budynku mieszkalnego będzie to współkorzystanie po 50 % przez właściciela nieruchomości władnącej i obciążonej, natomiast w pasie o długości 17 m od wejścia do budynku mieszkalnego do wschodniej granicy działki nr (...) droga konieczna będzie służyć przede wszystkim właścicielowi nieruchomości władnącej, dlatego będzie on współkorzystał w 90 %, a w 10% będzie współkorzystał właściciel nieruchomości obciążonej.

Wartość wynagrodzenia według stawek rynkowych za ustanowienie służebności drogi koniecznej obciążającej nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka gruntu nr (...) na rzecz nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działka gruntu nr (...), przy płatności jednorazowej wynosi kwotę 22.150 zł.

W przeszłości była planowana budowa ulicy (...), która prowadziłaby do ulicy (...) i do której bezpośredni dostęp miałaby działka wnioskodawczym. Obecnie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nie przewiduje się budowy publicznej drogi dojazdowej. Ustalenia planu dopuszczają możliwość wykorzystania służebności gruntowych.

Miasto B. rozważa publiczne udostępnienie części działki (...) (na której znajduje się szkoła) w celu ułatwienia dojazdu do sąsiednich posesji. Jest to działka granicząca od południa z działkami B. i S. B. (1) (...), a od wschodu z działką (...) M. M. (1), M. M. (2).

Na granicy między działkami (...) i /(...) działką (...) stoi ogrodzenie z siatki na podmurówce. Na granicy między działkami (...) i /(...) działką (...) stoi ogrodzenie betonowe.

Działka nr (...) od strony wschodniej graniczy z działką państwa B. nr (...), zaś od strony północnej z działką nr (...) należącą do T. M. i (...) stanowiącą chodnik, którym wnioskodawczyni od ul. (...) ma dostęp do swojej działki. Działka (...) w części północno-wschodniej (sąsiadującej z działką (...)) jest zalesiona.

Sąd analizował również inne możliwości ustanowienia służebności dla nieruchomości wnioskodawczyni :

Propozycja nr 1 (powierzchnia (...) m 2) - służebność drogi koniecznej przebiegałaby przez działki (...) do ulicy (...). Służebność znajdowałaby się w odległości 6,70 m od budynku na działce sąsiedniej nr (...). Aby zrealizować służebność należałoby przestawić część ogrodzenia działki nr (...), a ponadto wyciąć krzewy ozdobne, drzewa owocowe, usunąć trawnik, przerobić system nawadniania, wykonać utwardzonej nawierzchni. B. i S. B. (2) mają wydaną decyzję (z 12-03-2012 r.) o warunkach zabudowy na budowę budynku mieszkalnego na działkach (...). Nieruchomość nabyli około 20 lat temu, a mieszkają na niej od 2003 r. Obecnie uczestnicy planują wybudowanie na działce budynku usługowego dla synowej.

Ustanowienie służebności drogi koniecznej nie wpłynie na zmianę walorów użytkowych pozostałej części nieruchomości oznaczonej jako działka gruntu nr (...) wraz z pozostałymi działkami stanowiącymi razem jedną nieruchomość oraz pozostałej części nieruchomości oznaczonej jako działka gruntu nr (...). Z uwagi na charakter służebności, jej przebieg i fakt, że będzie z niej tylko korzystał właściciel nieruchomości władnącej należy przyjąć, że będzie to współkorzystanie w 100 % przez właściciela nieruchomości władnącej.

Wartość wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej obciążającej nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka gruntu nr (...) oraz nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka gruntu nr (...) obręb na rzecz nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działki gruntu nr (...), przy płatności jednorazowej wynosi 31.353 zł.

Propozycja nr 2 (powierzchnia (...) m ( 2)) - służebność drogi koniecznej przebiegałaby przez działki nr (...) do ulicy (...). Służebność znajdowałaby się w odległości 2,30 m od budynku na działce sąsiedniej nr (...). Aby zrealizować służebność należałoby przestawić część ogrodzenia działki nr (...), usunąć nasadzenia roślinne oraz wykonać utwardzoną nawierzchnię. Służebność powodowałaby znaczne obciążenie dla nieruchomości obciążanej (łącznie działek nr (...)) z uwagi na bliskość drogi do budynku mieszkalnego. Z uwagi na małą odległość wschodniej ściany budynku położonego na działce nr (...) od zachodniej granicy służebności ustanowienie służebności drogi koniecznej wpłynie na zmianę walorów użytkowych całej nieruchomości a nie tylko w pasie służebności. Wynika to z faktu, że nieruchomość miałaby naruszoną prywatność, co nie jest dobrze postrzegane na rynku. Z uwagi na charakter służebności, jej przebieg i różny sposób korzystania należy przyjąć, że w przypadku działki (...) na powierzchni (...) m ( 2) stanowiącej wjazd na nieruchomość obciążoną będzie to współkorzystanie po 50 % przez właściciela nieruchomości władnącej i obciążonej, natomiast w pozostałym pasie o powierzchni (...) i na działce (...) droga konieczna będzie służyć tylko właścicielowi nieruchomości władnącej, dlatego będzie on współkorzystał w 100 %.

Wartość wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej obciążającej nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka gruntu nr (...) oraz nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka gruntu nr (...) na rzecz nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działki gruntu nr (...), przy płatności jednorazowej wynosi 26.036 zł.

Propozycja nr 3 (powierzchnia (...) m 2) - służebność drogi koniecznej przebiegałaby przez działki nr (...) do ulicy (...). Służebność znajdowałaby się w odległości 1,90 m od budynku na działce sąsiedniej nr (...). Z uwagi na małą odległość wschodniej ściany budynku położonego na działce nr (...) od zachodniej granicy służebności ustanowienie służebności drogi koniecznej wpłynie na zmianę walorów użytkowych całej nieruchomości oznaczonej jako działka gruntu nr (...) a nie tylko w pasie służebności. Wynika to z faktu, że nieruchomość miałaby naruszoną prywatność, co nie jest dobrze postrzegane na rynku. W przypadku działek gruntu nr (...) ustanowienie służebności nie wpłynie na zmianę walorów użytkowych całej nieruchomości, ale ze względów bezpieczeństwa oraz charakteru, jaki pełni nieruchomość (teren szkoły) należy odgrodzić pas służebności po jego południowej granicy. Z uwagi na charakter służebności, jej przebieg i taki sam sposób korzystania z poszczególnych części drogi koniecznej w przypadku wszystkich działek będzie to współkorzystanie w 100 % przez właściciela nieruchomości obciążonej.

Aby zrealizować służebność należałoby usunąć część ogrodzenia szkoły oraz wykonać utwardzoną nawierzchnię. Służebność powodowałaby niewielkie obciążenie dla nieruchomości obciążanej - szkoły (łącznie działek nr (...)), ale powodowałaby duże obciążenie dla działki zabudowanej nr (...) z uwagi na bliskość drogi do budynku mieszkalnego. Ponadto zagospodarowanie terenu szkoły powoduje konieczność przebudowania krawężników.

Wartość wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej obciążającej nieruchomość gruntową oznaczoną jako działki gruntu nr (...), nieruchomość gruntową oznaczoną jako działki gruntu nr (...), oraz nieruchomość gruntową oznaczoną jako działka gruntu nr (...) na rzecz nieruchomości gruntowej oznaczonej jako działki gruntu nr (...), przy płatności jednorazowej wynosi 74 356 zł. Wartości te uwzględniają wynagrodzenie za utracone naniesienia roślinne i budowlane. Dodatkowo natomiast dochodzi koszt urządzenia samej drogi.

Wnioskodawczyni dopiero po śmierci matki dowiedziała się, że nie ma ustanowionej służebności drogi koniecznej na całym pasie dojazdowym do ulicy (...). Próbowała bezskutecznie prostować akt notarialny z dnia 10 czerwca 1983 roku, zgodnie z którym na nieruchomości o numerze (...) ustanowiona była dożywotnia służebność na rzecz jej rodziców, a która wygasła po ich śmierci. Po śmierci M. B. (3) pomiędzy rodzeństwem dochodziło do konfliktów. M. B. (2) utrudniał dostęp do przejazdu przez swą nieruchomość poprzez zamykanie bramy wjazdowej od ulicy (...). Na posesjach stron interweniowała policja dnia 24 marca 2012 roku. Relacje między wnioskodawczynią a uczestnikiem M. B. (4) nadal są złe.

Uczestnik M. B. (2) wynajmuje parter domu posadowionego na działce numer (...) dla pracowników firm. Uczestnik zajmuje piętro. Uczestnik razem z partnerka E. S. i jej córką mają mieszkanie w bloku i tam mieszkają w okresie zimowym. Latem więcej czasu spędzają na posesji przy ul. (...). Córka E. S. jest niepełnosprawna, nie powinna zostawać sama bez opieki..

Zgodnie z art. 145 § 1 k.c. właściciel nieruchomości, który nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej.

Nieruchomość stanowiąca własność wnioskodawczyni nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Pomiędzy działką wnioskodawczyni a drogą publiczną usytuowane są bowiem działki nie należące do niej, a ich właściciele zasadnie na gruncie art. 140 k.c. oczekują korzystania z nich z wyłączeniem innych osób. Bez znaczenia jest fakt, iż z nieruchomości wnioskodawczyni jest furtka prowadząca do ścieżki wiodącej do ulicy (...). Ścieżka ta ma szerokość około 90 cm i służyć może jedynie do przejścia do ulicy (...). Z pewnością nie stanowi ona odpowiedniego dostępu do drogi publicznej zgodnie z treścią art. 145 § 1 k.c.

Art. 145 § 2 k.c. stanowi, iż przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi koniecznej jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między zainteresowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile jest to możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej. Dodatkowo zgodnie z § 3 art. 145 k.c. przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.

W przedmiotowej sprawie nieruchomości będące własnością wnioskodawczyni oraz uczestnika M. B. (2) były wcześniej własnością ich rodziców, którzy podzielili działkę i przekazali synowi w drodze darowizny działkę (...) (poprzednio (...)). Jak wynika z aktu notarialnego z 1983 roku, dojazd do nieruchomości o numerze (...) i (...) (poprzednio (...)), gdzie zamieszkiwali rodzice stron i następnie wnioskodawczyni, był zapewniony przez działki uczestnika M. B. (2). Służebność drogi koniecznej na rzecz każdoczesnego właściciela działki (...) została ustanowiona na nieruchomościach (...), które umową darowizny w 1998 roku zostały przekazane na rzecz M. B. (2) przez H. i M. B. (3). Tego samego dnia została sporządzona umowa darowizny działek (...) na rzecz T. M.. Członkowie rodziny zatem wspólnie ustalili dostęp do drogi publicznej do działki wnioskodawczyni.

Po wygaśnięciu służebności osobistej polegającej na prawie przejazdu i przechodu przez działkę (...) po śmierci rodziców stron doszło do sytuacji, gdzie służebność drogi koniecznej dla działek wnioskodawczym została przerwana. Cały czas istnieje służebność przez działki (...) (przylegającą bezpośrednio do ulicy (...)) a następnie przez działkę (...). Działka (...) przegradza działkę (...) od działek wnioskodawczyni.

Wybierając wariant przebiegu drogi koniecznej przez działkę brata wnioskodawczyni Sąd miał również na uwadze, iż przejazd przez tę działkę do działek (...) faktycznie funkcjonował przez kilkadziesiąt lat ze wszystkimi potrzebnymi urządzeniami: utwardzeniem, bramami wjazdowymi. Z tego powodu nie ma konieczności czynienia obecnie jakichkolwiek nakładów z tytułu ustanowienia służebności drogowej. Ponadto w przypadku ustanowienia służebności drogi koniecznej nie zmieni się sposób korzystania przez uczestnika z pasa gruntu zajętego pod drogę, nie pozbawi go możliwości wykorzystywania go jak dotychczas, a mianowicie jako dojazd do swej posesji. Ten wariant drogi koniecznej nie wymaga, w przeciwieństwie do proponowanych przez uczestnika M. B. (2) wariantów przeprowadzenia drogi koniecznej, nakładów niezbędnych do jej urządzenia i angażowania właścicieli działek sąsiednich w sprawy związane z podziałem nieruchomości rodziny B., a także zmiany zagospodarowania nieruchomości należących do tych osób. Ponadto art. 145 k.c., jak i przepisy o służebności (art. 285-305 k.c.) nie zawierają zakazu ustanowienia służebności drogowej przez działkę siedliskową (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2003 III CKN 1336/00 niepubl.).

Droga przed działkę M. B. przebiegać będzie blisko domu mieszkalnego, jednakże nie stanowi to wystarczającej podstawy do odstąpienia od przeprowadzenia służebności w ten sposób. Uczestnik musiał liczyć się z istnieniem analogicznej służebności (wówczas osobistej) w czasie budowania domu. Ubocznie Sąd wskazał, że uczestnik przeznacza część domu pod najem pracownikom firm, zatem i tak godzi się na obecność na jego działce i w samych pomieszczeniach innych osób. Służebność nie może być też w związku z tym oceniona jako zagrażająca bezpieczeństwu niepełnosprawnej córki partnerki uczestnika. Nie znajdują zatem uzasadnienia jego obawy o swoje bezpieczeństwo poprzez to, że przez jego nieruchomość przechodzą czy przejeżdżają obce osoby. Poza tym uczestnik i jego partnerka z córką przebywają na nieruchomości tylko w okresie letnim.

Z kolei przeprowadzenie drogi przez działkę (...) także powodowałoby przebieg służebności bardzo blisko domu mieszkalnego na działce (...) co doskonale widać na mapie sporządzonej przez geodetę (propozycja 3). To samo dotyczy domu na działce (...) w razie przeprowadzenia drogi przez działkę (...). Natomiast w przypadku działki (...) przeprowadzenie drogi spowodowałoby dla jej właścicieli pozbawienie możliwości rozsądnego zabudowania fragmentu nieruchomości na wschód od pasa służebności i zrealizowania istniejącego już od dłuższego czasu planu zagospodarowania nieruchomości, z czym nie liczyli się nabywając działkę – zupełnie przeciwnie niż uczestnik M. B. (2).

W okolicznościach niniejszej sprawy zwrócić należy uwagę na fakt wieloletniego niespornego i niezakłóconego korzystania z prawa przejazdu i przechodu przez działkę M. B. (2) o numerze (...) . Z działki tej korzystali jego poprzednicy prawni - rodzice, którzy zamieszkiwali na obecnej działce numer (...). Do śmierci H. i M. B. (3) uczestnik nie utrudniał korzystania z istniejącej od lat drogi prowadzącej przez działki (...) do ulicy (...) również wnioskodawczyni, która w tym czasie pobudowała na działce numer (...) swój dom.

W przypadku innych uczestników zorganizowanie drogi koniecznej przez ich działki wiązałoby się z rezygnacją z dotychczasowego zagospodarowania (m. in. usunięcia nasadzeń roślinnych, bardzo zaawansowanych zwłaszcza na działce (...), a także na działce (...), a w przypadku M. B. (2) taka przeszkoda nie występuje.

Ustanowienie służebności przez działkę (...) pozwoli na wykorzystanie istniejącej już służebności przez działki (...), zamiast wyznaczać drogę „od zera” przez inne działki z pozbawieniem jednocześnie znaczenia istniejącej służebności przez wspomniane działki (...).

Uczestnik nabywając działkę (...) w drodze darowizny miał świadomość konieczności zapewnienia dostępu do dalej położonej działki (...). Przez jego działkę istniała (i to przez długi czas) służebność osobista (przy tym nieodpłatna) o treści takiej jak wnioskowana w niniejszej sprawie, w związku z czym obciążenie przez ustanowienie teraz służebności gruntowej nie będzie duże w porównaniu do tego, jakie byłoby względem działek wcześniej w ogóle nieobciążonych i nabytych bez liczenia się z koniecznością zapewnienia dostępu do dalszej działki. Służebność gruntowa przez działki (...) także była nieodpłatna.

Istnienie obecnie konfliktu między wnioskodawczynią a uczestnikiem nie może w przytoczonych okolicznościach skłaniać do przeprowadzenia drogi przez działki osób niezwiązanych ze zdarzeniami powodującymi potrzebę ustanowienia służebności.

Elementem pozwalającym na zilustrowanie stopnia obciążenia nieruchomości służebnością jest ustalone przez biegłego wynagrodzenie za ustanowienie drogi. Określenie najniższego (w porównaniu do innych rozważanych wariantów) wynagrodzenia za służebność przechodzącą przez działkę uczestnika musi dodatkowo skłaniać do oceny, że obciążenie gruntu uczestnika M. B. będzie mniejsze niż obciążenie gruntu któregokolwiek innego uczestnika gdyby przeprowadzić służebność w innych wariantach.

Określając wynagrodzenie za ustanowioną służebność drogową Sąd posłużył się opinią biegłego z zakresu szacowania nieruchomości Z. K. (1), którą uznał za pełną, jasną i logiczną w zakresie określenia tego wynagrodzenia jako jednorazowego. Również wszelkich wyliczeń dokonanych przez biegłego żadna ze stron skutecznie nie zakwestionowała. Jednocześnie jednak Sąd uwzględnił, iż sposób ustalenia wysokości wynagrodzenia winien być odpowiedni do okoliczności .Sąd zatem miał na uwadze, iż dojazd do nieruchomości wnioskodawczyni przez działki uczestnika istniał od kilkudziesięciu lat. Wskazuje na to chociażby fakt, iż rodzice stron korzystali z niego przynajmniej od lat 60-tych, kiedy to na działce (...) posadowili swój dom mieszkalny. Od 1983 r. na działce (...) funkcjonowała służebność osobista w postaci prawa przejazdu i przechodu na rzecz M. i H. B.. Sąd zaznaczył, iż służebność tę M. B. (2) ustanowił dobrowolnie na swej działce, podobnie służebność gruntową w postaci drogi koniecznej na działkach numer (...) stanowiącą cześć dojazdu do ulicy (...). Wszystkie te służebności ustanawiane były nieodpłatnie. Biorąc powyższe pod uwagę oraz uwzględniając zasady współżycia społecznego Sąd uznał za zasadne przyznanie dla M. B. (2) wynagrodzenia jednorazowego za ustanowienie drogi koniecznej na jego działce w kwocie 11075,00 zł (połowę wyliczonego przez biegłego Z. K.).

Sąd przy ustaleniu wynagrodzenia z tytułu ustanowienia drogi koniecznej nie wziął pod uwagę opinii biegłej z zakresu szacowania nieruchomości C. U.. Ustalenie wynagrodzenia jako okresowego płatnego rocznie jest znacząco wygórowane biorąc pod uwagę okoliczności opisane wyżej. Kwota wynagrodzenia rocznego w wysokości 3437,00 zł przy uwzględnieniu wartości rynkowej l m 2 gruntu w wysokości 141,00 zł spowodowała by, że w ciągu 5 lat wnioskodawczym uiściła by kwotę stanowiąca równowartość pasa gruntu zajętego pod służebność drogową, co jest rażąco sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd ustalił, że każdego z uczestników obciążają już poniesione koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Na podstawie art. 113 § 1 k.p.c. i zastosowanego odpowiednio art. 2 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz art. 520 § 2 kpc Sąd nakazał pobranie od wnioskodawczyni i uczestnika kwot na pokrycie kosztów tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa-Sąd Rejonowy w Bełchatowie, odpowiednio do tego, jakie koszty każda ze stron spowodowała swoim udziałem w sprawie. Na koszty obciążające wnioskodawczynie złożyły się zatem wydatki na biegłych (w części niepokrytej z zaliczek i nieuiszczonej jeszcze przez strony) poczynione w toku postępowania pierwszoinstancyjnego w celu rozpoznania wniosku będącego w jej interesie, z kolei koszty obciążające uczestnika (wydatki na opinie biegłych) wynikają z prowadzenia postępowania wywołanego wniesieniem przez niego apelacji od pierwotnego rozstrzygnięcia merytorycznego, któremu ostatecznie odpowiada treść postanowienia z dnia 06-11-2016 r.

Od powyższego rozstrzygnięcia apelację złożył uczestnik M. B. (1) – poprzednio noszący imię M.. Zaskarżył postanowienie w części rozstrzygającej o ustanowieniu drogi koniecznej, wysokości wynagrodzenia oraz w części nakazującej pobranie od niego kwoty 10.052,70 złotych nieuiszczonych kosztów sądowych. W apelacji zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego:

a.  art. 145 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że:

-

najmniejsze obciążenie nieruchomości obciążanej jest tożsame z wysokością wynagrodzenia za przeprowadzenie służebności drogi koniecznej, podczas gdy prawidłowa wykładnia normy zawartej w art. 145 § 2 k.c. prowadzi do wniosku, że wynagrodzenie za przeprowadzenie służebności nie może być brane pod uwagę jako czynnik ustalania zakresu obciążenia nieruchomości, natomiast jako podstawa ustalenia zakresu obciążenia nieruchomości obciążanej winny być brane pod uwagę: wpływ przebiegu drogi koniecznej na samą nieruchomość, bliskość do zabudowań gospodarczych, mieszkalnych oraz możliwość korzystania z nieruchomości w sposób dotychczasowy, zgodnie z zasadą proporcjonalności;

-

najmniejsze obciążenie nieruchomości obciążanej jest tożsame ze zwyczajami historycznymi lub ukształtowanym sposobem korzystania z nieruchomości, podczas gdy czynnik ten może stanowić jedynie pomocniczy aspekt ustalania zakresu obciążenia nieruchomości obciążanej na skutek ustanowienia służebności;

-

najbardziej optymalnym wariantem ustanowienia drogi koniecznej jest wariant który nie wymaga nakładów koniecznych do jej urządzenia, podczas gdy normy wywiedzione z treści art. 145 § 2 k.c. nie wskazują by wysokość kosztów potrzebnych do realizacji służebności była czynnikiem decydującym o przebiegu drogi koniecznej;

b)  art. 145 § 2 k.c. w zw. z art. 145 § 3 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że przepisy art. 145 k.c. i art. 285 - 305 k.c. nie zawierają zakazu ustanowienia służebności drogowej przez działkę siedliskową, podczas gdy zakaz ten jest co do zasady wskazywany w orzecznictwie, a możliwość przeprowadzenia służebności przez działkę siedliskową występuje jedynie wówczas, gdy brak jest jakiejkolwiek innej alternatywy dla przeprowadzenia drogi koniecznej;

c)  art. 145 § 3 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że interes społeczno - gospodarczy, który winien być uwzględniony przy wytyczaniu drogi koniecznej jest równoważny z nakładami niezbędnymi do urządzenia drogi, a zatem że interes ten leży po stronie uprawnionego ze służebności, podczas gdy prawidłowa wykładnia przedmiotowych norm wskazuje że interes społeczno - gospodarczy wyraża się przede wszystkim w konieczności ochrony uprawnień właściciela nieruchomości obciążanej czy też utrzymaniem prawidłowych relacji sąsiedzkich;

d)  art. 145 §1 k.c. poprzez zmniejszenie wynagrodzenia za ustanowienie służebności przyznanemu uczestnikowi o połowę z uwagi na uwzględnienie zasad współżycia społecznego i ustalenie jednorazowego wynagrodzenia zamiast ustalenia rocznego wynagrodzenia w kwocie 3.437,00 zł z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, podczas gdy zasady współżycia społecznego, zakres obciążenia nieruchomości uczestnika, bliskość przebiegu drogi koniecznej od zabudowania, niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia Pani I. S., stosunki pomiędzy sąsiadami nie uprawniają do modyfikacji sposobu wypłaty wynagrodzenia z wynagrodzenia rocznego na jednorazowe lub jego zmniejszenia o połowę;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na treść orzeczenia, a to:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów polegającej na nieuwzględnieniu wniosków płynących z treści opinii biegłego D. K. i dokonanie ustaleń wbrew tej opinii pomimo jej jednoznacznej treści, a to poprzez ustalenia prawidłowości sporządzonej opinii biegłego przez D. K. z dnia 2 grudnia 2016 roku oraz opinii uzupełniającej z dnia 1 lutego 2017 roku przy jednoczesnym braku ustaleniu, że najmniejsze obciążanie dla nieruchomości obciążanej występuje w przypadku przyjęcia wariantu I wskazanego przez uczestnika ;

b)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, w szczególności opinii biegłego D. K. z dnia 2 grudnia 2016 roku oraz opinii uzupełniającej z dnia 1 lutego 2017 roku i dokonanie ustaleń w zakresie obciążenia nieruchomości władnących w całkowitej sprzeczności z wnioskami opinii biegłego, a to w szczególności:

-

poprzez uznanie, że ustalenie przebiegu drogi koniecznej w sposób opisany w wariancie I przez uczestnika spowoduje niemożliwość zagospodarowania działki (...) w rozsądny sposób, a zatem stopień jej obciążenia jest większy niż w wariancie proponowanym przez wnioskodawczynię, podczas gdy z treści opinii biegłego wynika, iż stopień obciążenia nieruchomości obciążanych w przypadku prowadzenia drogi koniecznej w sposób opisany w wariancie I powoduje niewielkie obciążenie nieruchomości będących własnością uczestników B. i S. B. (2);

-

poprzez uznanie, że ustalenie przebiegu drogi koniecznej w sposób opisany przez wnioskodawczynię powoduje najmniejsze obciążenie nieruchomości obciążanej, podczas gdy z treści opinii biegłego jednoznacznie wynika, że rozwiązanie takie może być jedynie tymczasowe i należy jak najszybciej ustalić inny przebieg służebności drogi koniecznej do nieruchomości władnącej, z uwagi na dużą uciążliwość dla uczestnika przy jednoczesnym wskazaniu najmniejszego (niewielkiego) obciążenia nieruchomości uczestników B.;

c) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów i ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia niezgodnie z treścią zeznań świadków, a to;

-

poprzez ustalenie, że uczestnik wynajmuje swój dom, przez co nie znajdują uzasadnienia jego obawy o zdrowie i życie córki partnerki - I. S., podczas gdy w domu tym uczestnik, jego partnerka i I. S. przebywają w okresie letnim;

-

poprzez ustalenie, że sama obecność innych osób jest zagrażająca bezpieczeństwu Pani I. S., podczas gdy stanowisko uczestnika nie wskazuje na samo zagrożenie Pani I. S. poprzez obecność innych osób, lecz w związku z pozostawieniem otwartej bramy oraz ruchem pojazdów po nieruchomości uczestnika;

-

poprzez ustalenie, że bezpieczeństwo Pani I. S. nie może być zagrożone w związku z tym, że uczestnik z partnerką i córką przebywają na nieruchomości tylko w okresie letnim, co nie ma jakiegokolwiek związku z zapewnieniem bezpieczeństwa lub jego niezapewnieniem na skutek przeprowadzenia drogi koniecznej przez nieruchomość uczestnika;

-

poprzez dokonanie porównania stanu faktycznego tolerowania przez uczestnika służebności osobistej przejazdu i przechodu rodziców uczestnika z sytuacją, gdy służebność ta wygasła na skutek śmierci uprawnionych, podczas gdy w chwili wygaśnięcia tej służebności i zamieszkania wnioskodawczym na nieruchomości sąsiedniej, pomiędzy stronami pojawiły się konflikty, których zarzewiem było korzystanie przez wnioskodawczynię z przedmiotowej służebności;

-

poprzez ustalenie, że przeprowadzenie drogi koniecznej w sposób opisany przez uczestnika jako wariant I przez działkę (...) pozbawi właścicieli rozsądnego zabudowania fragmentu nieruchomości, podczas gdy okoliczność zamiaru zabudowania tego fragmentu nieruchomości nie jest w jakikolwiek sposób udowodniona - nie wynika z zeznań świadków, a co najistotniejsze stoi w sprzeczności z treścią opinii biegłego Z. K. (1) w zakresie w którym wskazuje na ilość oraz rozłożenie nasadzeń oraz instalacji posadowionych na tej części nieruchomości uczestników B., a także w sprzeczności z opinią biegłego geodety D. K. w zakresie w którym biegły wskazuje niemożliwość zabudowy nieruchomości w miejscu przebiegu służebności drogi koniecznej;

d)  art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 520 § 2 k.p.c. poprzez nakazanie pobrania od skarżącego kosztów postępowania, podczas gdy postępowanie to zostało wszczęte z wniosku wnioskodawczyni, a co więcej to obowiązkiem Sądu I instancji i wnioskodawczym było wskazanie możliwych alternatywnych tras przebiegu służebności drogi koniecznej, a w przypadku ustalenia nieprawidłowości takiego przebiegu lub jego niezasadności Sąd I instancji niesłusznie dokonywał dalszych czynności związanych z wyceną wynagrodzenia za ustanowienie służebności, a w konsekwencji niezasadnie dokonał zwiększenia kosztów postępowania.

Występując z tymi zarzutami wnosił o zmianę postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 6 listopada 2017 r w pkt 1 poprzez ustanowienie przez nieruchomości położone w B., oznaczone w ewidencji gruntów jako działki nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) i działki nr (...) od ulicy (...) dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położnej w B., oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr (...) o powierzchni (...) ha i nr (...) o powierzchni (...) ha,, służebność gruntową polegającą na prawie przechodu i przejazdu pasem drogi o szerokości 4,0 metrów i powierzchni(...) m2 o przebiegu wskazanym na mapie sporządzonej przez uprawnionego geodetę D. K. w dniu 2 grudnia 2016 roku, ewentualnie, w przypadku nieuznania zarzutów zmierzających do zmiany pkt 1 postanowienia z dnia 6 listopada 2017 roku wnosił o zmianę punktu 2 przez zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika M. B. (1) kwoty wynagrodzenia w wysokości 3.437,00 zł rocznie płatnych do 10-go stycznia każdego roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat do rąk uczestnika tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności.

Ponadto, wnosił o zmianę postanowienia w pkt 4 poprzez nakazanie pobrania kwoty 10.052,70 zł od wnioskodawczyni T. M. z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa a także o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Z kolei wnioskodawczyni wniosła zażalenie na rozstrzygniecie zawarte w punkcie 4 nakazującym pobranie od niej na rzecz Skarbu Państwa kwoty 3.432,89 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych oraz w zakresie ustalenia, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie. Wnosiła o:

- zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt 3 poprzez zasądzenie od uczestnika M. B. (2) na rzecz wnioskodawczyni T. M. kwoty 5.547,81 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwoty 240 zł tytułem kosztów zastępstwa radcowskiego,

- zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt 4. poprzez nakazanie pobrania na rzecz Skarbu Państwa — Sądu Rejonowego w Bełchatowie od M. B. (2) - kwoty 13.485.50 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych:

- zasądzenie od uczestnika M. B. (2) na rzecz skarżącej T. M. kosztów postępowania zażaleniowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Nie jest zasadna apelacja uczestnika kwestionująca dokonany przez sąd pierwszej instancji wybór wariantu przebiegu służebności drogi koniecznej dla nieruchomości wnioskodawczyni.

Ponieważ skarżący apelację oparł na zarzucie naruszenia prawa materialnego – art. 145 kc i zarzucie naruszenia prawa procesowego – art.233 § 1 kpc, to w pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia prawa procesowego, jako zmierzającego do zakwestionowania ustaleń faktycznych. Dopiero bowiem w sytuacji prawidłowo ustalonego stanu faktycznego można rozważać kwestię naruszenia prawa materialnego. W ocenie Sądu Okręgowego, ustalenia faktyczne Sądu I instancji były prawidłowe i znajdowały wsparcie w należycie ocenionym materiale dowodowym. W związku z tym Sąd Okręgowy przyjmuje je za własne.

Niezasadny okazał się zarzut naruszenia art. 233§1 k.p.c. Przepis ten przyznaje sądowi swobodę w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, a zarzut naruszenia tego uprawnienia tylko wtedy może być uznany za usprawiedliwiony, jeżeli sąd zaprezentuje rozumowanie sprzeczne z regułami logiki bądź z doświadczeniem życiowym. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie.

W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (zob. post. SN z 23.1.2001 r., IV CKN 970/00, Legalis). Co więcej, skuteczne postawienie takiego zarzutu wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd, wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (wyr. SA w Poznaniu z 21.5.2008 r., I ACa 953/07, niepubl.). Zwalczenie swobodnej oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń, ustaleń stanu faktycznego opartej na jego własnej ocenie lecz konieczne jest przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 kpc kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy (wyr. SA w Katowicach z 10.4.2003 r., I ACa 1137/02, niepubl.).

Zarzut apelacyjny naruszenia w przedmiotowej sprawie przepisu art. 233§1 kpc koncentruje się wokół opinii biegłego geodety D. K., który według skarżącego jednoznacznie opowiedział się za I wariantem przebiegu drogi koniecznej ( przez działki (...) jako najmniej obciążającego nieruchomości przez które istnieje możliwość skomunikowania nieruchomości wnioskodawczyni z drogą publiczną) i akcentuje również ze wybór dokonany przez sąd pierwszej instancji pozostaje w sprzeczności z wnioskami tegoż biegłego. W związku z tym należy zaznaczyć, że w opinii podstawowej biegłego K. z dnia 2 grudnia 2016 roku rozważane były trzy warianty skomunikowania nieruchomości wnioskodawczyni z ulicą (...). Nie był natomiast rozważny wariant drogi przez działkę uczestnika. Istotnie w tej opinii biegły omawiając wariant I przyjął, że ustanowienie służebności drogi koniecznej nie wpłynie na zmianę walorów użytkowych pozostałej części nieruchomości oznaczonej jako działka gruntu nr (...) , która wraz z pozostałymi działkami należącymi do małż. B. stanowić będą razem jedną nieruchomość. Natomiast odnośnie pozostałych dwóch wariantów przyjął, że uwagi na małą odległość od budynków położonych na działkach nr (...) ustanowienie służebności drogi koniecznej wpłynie na zmianę walorów użytkowych całych nieruchomości obciążonych, a nie tylko w pasie służebności. Wynika to z faktu, że nieruchomości miałaby naruszoną prywatność, co nie jest dobrze postrzegane na rynku. Taka uwaga o naruszeniu prywatności wydaje się powinna być również aktualna w przypadku wariantu pierwszego. Biegły odniósł się do służebności przez działkę uczestnika dopiero w opinii uzupełniającej z dnia 1 lutego 2017 roku. Takiego przebiegu drogi koniecznej nie zdyskwalifikował i stwierdził, że taki wariant jest możliwy do wzięcia pod rozwagę na równi z wcześniej przedstawionymi wariantami.

Natomiast w ramach zarzutu oznaczonego 2 lit c skarżący nie kwestionuje prawidłowości ustaleń sądu, że wynajmuje swój dom pracownikom firm, że zamieszkuje w bloku w mieszkaniu swojej partnerki, a na przedmiotowej nieruchomości przebywa z nią i jej niepełnosprawnym dzieckiem tylko w okresie letnim, o respektowaniu przejazdu przez działkę za życia rodziców i późniejszych konfliktów na tle korzystaniu z drogi przez wnioskodawczynię. Okoliczności te stara się jednak przedstawić w takim świetle, które w jego ocenie, powinno prowadzić do odrzucenia wybranego przez sąd wariantu przebiegu drogi koniecznej przez jego nieruchomość. Natomiast ustalenia sadu co do planów jakie mają małż. B. wobec swojej nieruchomości( działka (...) ) znajdują oparcie w wyjaśnieniach uczestniczki B. B. (1), złożonych przed sądem 18 stycznia 2012 roku.

Istota przedmiotowej sprawy sprowadza się do wyboru wariantu przebiegu drogi koniecznej. Uchylenie przez Sąd Okręgowy poprzedniego rozstrzygnięcia wydanego w dniu 27 grudnia 2013 roku było następstwem nierozważenia innych możliwości przebiegu drogi koniecznej. Ponownie rozpoznając sprawę sąd pierwszej instancji wykonał wszystkie zalecenia sądu drugiej instancji, zbadał inne możliwe warianty przebiegu służebności, porównał je i dokonał wyboru drogi przez nieruchomość oznaczoną jako działka (...), należąca do skarżącego. Wybór dokonany przez sąd pierwszej instancji Sąd Okręgowy akceptuje.

Zgodnie z art. 145§1 k.c. jeśli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Jak wynika z art. 145§2 k.c. przeprowadzenie drogi koniecznej winno nastąpić z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej. Różnica pomiędzy obydwoma tymi unormowaniami zawartymi w art. 145 § 2 kc jest wyraźna; w pierwszym wypadku chodzi o przeprowadzenie drogi przez grunty z najmniejszym ich obciążeniem, w drugim dotyczącym obciążenia nieruchomości powstałej w wyniku czynności prawnej ustawodawca nie odwołał się do tej przesłanki, lecz wskazał na konieczność jej obciążenia "o ile to jest możliwe". W obydwu wskazanych w art. 145 § 2 kc wypadkach przeprowadzenie drogi ma jednak uwzględniać interes społeczno-gospodarczy (art. 145 § 3 kc). Przy stosowaniu tej przesłanki trzeba mieć na względzie wymaganie pierwszeństwa przeprowadzenia drogi koniecznej po nieruchomości powstałej w wyniku czynności prawnej, jeżeli bowiem przed dokonaniem podziału komunikacja do dalszej części szczepowej nieruchomości odbywała się po działce wydzielonej, to dokonujący czynności prawnej powinni zabezpieczyć dojazd przez ustanowienie służebności. Gdy tego nie dokonali, lecz faktycznie komunikacja odbywała się w identyczny sposób, jak przed zawarciem umowy, to właściciel działki wydzielonej przy jej zagospodarowywaniu powinien liczyć się z możliwością przeprowadzenia drogi po jego nieruchomości. W rezultacie z przepisów tych wypływa wniosek, że nie należy przeprowadzać drogi koniecznej ze względu na przesłankę interesu społeczno-gospodarczego przez grunt, który był przedmiotem umowy tylko wtedy, gdyby powodowało to dla niego nieporównywalnie dużo większy uszczerbek, niż dla innych sąsiednich nieruchomości.

Z ustaleń sądu pierwszej instancji wynika, że istnieje możliwość przeprowadzenia drogi koniecznej również według wariantu proponowanego przez skarżącego ( przez działkę (...) i działkę (...) należącą do małż. B.) , jednakże mając na uwadze argumenty którymi posłużył się Sąd Rejonowy, nie sposób zaakceptować stanowiska skarżącego, że ten wariant który wybrał sąd powoduje nieporównywalnie większy uszczerbek dla nieruchomości obciążonej, niż w przypadku gdyby nieruchomością obciążoną została nieruchomość małżonków B.. Nie można bowiem pominąć, że część nieruchomości małż B. objęta drogą konieczną całkowicie utraciłaby dla nich znaczenie gospodarcze. Nadto takie wytyczenie drogi koniecznej wymagałoby przeprowadzenia nakładów: rozebrania istniejącego ogrodzenia i przesunięcia go w głąb działki poza obszar objęty droga konieczną , usunięcia drzew, urządzenia samej drogi . Tymczasem jak ustalił sąd pierwszej instancji na działce wnioskodawcy (...) jest już urządzona droga. Przebiega ona wzdłuż południowej granicy działki i prowadzi do budynku mieszkalnego należącego do uczestnika i poprzedzających go budynku gospodarczego i garażu. Szlak biegnący w tej części działki nr (...) i tak musi istnieć na potrzeby jej właścicieli, gdyż jest to jedyne możliwe połączenie z budynkiem mieszkalnym i innymi zabudowaniami na tej działce . Z tego względu nie można przyjąć, że ustanowiona służebność stanowi nadmierne obciążenie działki uczestników, pomimo że jest działką zabudowaną. Wbrew stanowisku skarżących, zarówno art. 145 kc, jak i przepisy o służebności (art. 285-305 kc) nie zawierają zakazu ustanowienia drogi koniecznej nawet przez działkę siedliskową (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25.06.2003 r., III CKN 1336/00). Poza tym nie sposób pominąć okoliczności, że na nieruchomości skarżącego obejmującej działki (...) ustanowiona zostało przez niego dla nieruchomości wnioskodawczyni służebność drogi koniecznej. Naturalną konsekwencją tego stanu rzeczy jest, komunikacja działki wnioskodawczyni z droga publiczną winna przebiegać przez działkę (...), która była już poprzednio obciążona służebnością drogowa, mająca charakter służebności osobistej, na rzecz rodziców. Dotychczasowy sposób korzystania w celach komunikacyjnych przez właścicieli nieruchomości władnącej z nieruchomości uczestnika, jak również wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności, które to wynagrodzenie musi być adekwatne do uciążliwość, jaką powoduje służebność dla nieruchomości obciążonej, nie mogą być obojętne przy wyborze właściwego wariantu przebiegu służebności , co zdaje się błędnie sugerować uzasadnienie zarzutu naruszenia prawa materialnego 145§2kc .

Dlatego też Sąd Okręgowy uznał, że wybór dokonany przez Sąd Rejonowy po wszechstronnej analizie wszystkich istotnych okoliczności sprawy, jest prawidłowy i nie narusza przepisu art. 145§2i3kc.

Apelacja złożona przez uczestnika jest skuteczna jedynie w części kwestionującej wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności. Sąd Okręgowy podzielając stanowisko sądu pierwszej instancji, że powinno ono mieć formę wynagrodzenia jednorazowego, nie akceptuje jednak stanowiska tego sądu o obniżenia wysokości wynagrodzenia o 50%. Argumenty na które powołał się sąd rejonowy nie są wystarczające do jego obniżenia Okoliczność, że wnioskodawczyni i skarżący są rodzeństwem , czy też że wcześniej ustanowione na nieruchomości skarżącego służebność były nieodpłatne, nie mogą prowadzić do obniżenia wynagrodzenia należnego właścicielowi obciążonej nieruchomości z powołaniem się na zasady współżycia społecznego. Dlatego też w uwzględnieniu apelacji na podstawie art. 386§1kpc Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie 2 określającym wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności, przez jego podwyższenie do kwoty 22.150 złotych, ustalonej przez biegłego Z. K. (1).

Natomiast jeśli chodzi o kwestionowane przez wnioskodawczynię jak i uczestnika rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, w tym o niepokrytych wydatkach poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa , to Sad Okręgowy nie znajduje podstaw do zmiany zaskarżonych rozstrzygnięć. Są one wyrazem przyjętej zasady, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Stąd też sąd pierwszej instancji władny był nałożyć na wnioskodawczynię obowiązek pokrycia wydatków powstałych w trakcie pierwszego rozpoznawania sprawy, a uczestnika, który powoływał się na inne warianty przebiegu służebności, kosztami opinii wyjaśniającymi te kwestie w takcie ponownego rozpoznania sprawy.

Dlatego też Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację uczestnika M. B. (1) skierowaną co do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, jak i w części kwestionującej w rozstrzygnięciu zasadniczym wybór wariantu przebiegu służebności, oraz na podstawie art. 385 w związku z art. 397§2 kpc oddalił zażalenie wnioskodawczyni. O kosztach za postępowanie odwoławcze orzekł na podstawie art 520§1kpc

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Paweł Lasoń

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Justyna Dolata
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim
Osoba, która wytworzyła informację:  w SO Grzegorz Ślęzak,  Paweł Lasoń
Data wytworzenia informacji: