Portal Orzeczeń

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 listopada 2019 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. ustalił, że obowiązek alimentacyjny powoda J. B. wobec pozwanej I. B. – ustalony wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 29 września 2014 roku w sprawie IC 394/14 w kwocie po 1000 złotych miesięcznie – wygasł z dniem 12 listopada 2019 roku (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2) oraz zniósł wzajemnie koszty procesu miedzy stronami (pkt 3).

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

W pozwie z dnia 19 marca 2014 roku skierowanym do Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. J. B. wniósł o rozwiązanie przez rozwód związku małżeńskiego z I. B. i nie orzekanie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania. Z kolei pełnomocnik pozwanej wniósł o oddalenie powództwa z uwagi na brak zgody na rozwód, ewentualnie orzeczenie o winie powoda co do rozkładu pożycia małżeńskiego. Ponadto pełnomocnik pozwanej wniósł o zasądzenie od J. B. na rzecz I. B. kwoty po 2.000 złotych miesięcznie tytułem alimentów.

Na rozprawie w dniu 29 września 2014 roku pełnomocnicy stron oraz pozwana zgodnie ustalili, że związek małżeński stron zostanie rozwiązany przez rozwód bez orzekania o winie. Ustalone zostały także alimenty w kwocie po 1.000 złotych miesięcznie i do tej kwoty zostało ograniczone żądanie I. B.. Pełnomocnicy stron wnosili wówczas o nie orzekanie o wspólnym mieszkaniu stron. Z uwagi na uzgodnienie stanowisk procesowych, pełnomocnicy obu stron cofnęli wszystkie dotychczasowe wnioski dowodowe i procesowe.

W toku postępowania rozwodowego Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. ustalił, że strony posiadały ze związku małżeńskiego dorosłą córkę. Powód J. B. od 2006 roku przebywał w (...) i zarabiał wówczas kwotę(...) (...) miesięcznie, czyli około 3.200 – 3.300 złotych miesięcznie. Na jego utrzymaniu pozostawała I. B.. Ponosił także koszty utrzymania domu.

Pozwana I. B. nie pracowała zawodowo, była zarejestrowana jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. Przez kilka miesięcy pracowała jedynie jako (...) z wynagrodzeniem w kwocie minimalnej krajowej. Miała wykształcenie średnie. Nie posiadała orzeczenia o całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy. Leczyła się gastrologicznie z uwagi na nawracające zapalenia trzustki oraz schorzenia kręgosłupa.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 29 września 2014 roku w sprawie I C 394/14, Sąd ten rozwiązał przez rozwód związek małżeński J. B. i I. B., zawarty w dniu (...) roku i wpisany do księgi małżeństw Urzędu Stanu Cywilnego w P. za numerem aktu(...)oraz zasądził od powoda J. B. na rzecz pozwanej I. B. alimenty w kwocie po 1.000 złotych miesięcznie, płatne do dnia 10-tego każdego miesiąca z góry, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat, umarzając postępowanie w pozostałym zakresie.

Obecnie J. B. ma 54 lata, jest (...), nie był dotychczas karany. Mieszka w (...). Jest zatrudniony w firmie (...) od dnia 20 marca 2012 roku.

W okresie od kwietnia 2013 roku do kwietnia 2014 roku powód osiągnął wynagrodzenie w kwocie po(...) (...) miesięcznie, od maja 2014 roku do lutego 2015 roku dochód wyniósł po (...) (...) miesięcznie, w marcu 2015 roku (...) (...), od kwietnia 2015 roku do marca 2017 roku po (...) (...), od kwietnia 2017 roku do marca 2018 roku (...) (...), od kwietnia 2018 roku do marca 2019 roku było to po (...) (...) miesięcznie, tj. (...) (...) netto. W miesiącu kwietniu 2019 roku otrzymał wynagrodzenie w kwocie (...) (...) brutto, tj. (...) (...) netto.

Suma całkowitego zarobku za rok podatkowy 2018/2019 wyniosła (...) (...). Poza wynagrodzeniem miesięcznym powód otrzymuje także dywidendę z wypracowanego zysku firmy, jeśli taki zysk zostanie wypracowany. W roku 2017/2018 kwota dywidendy wniosła (...) (...).

Łączny dochód powoda za 2016 i 2017 rok wyniósł po (...) (...) rocznie. W 2018 roku dochód ten wyniósł (...) (...) a w bieżącym roku dotychczas była to kwota (...) (...).

W dniu 19 sierpnia 2014 roku J. B. zawarł umowę pożyczki z L. (...) na kwotę (...) (...) na okres 60 miesięcy. Rata miesięczna wynosi(...) (...), a całkowita kwota do spłaty wynosi (...) (...).

Aktualnie J. B. nie zawarł nowego związku małżeńskiego, pozostaje w związku partnerskim. Mieszka sam i nie ma na utrzymaniu innych osób.

I. B. w okresie od 20 lipca 2017 roku do 31 marca 2019 roku była zatrudniona w (...)s.c. z siedzibą w P. na umowę o pracę w wymiarze pełnego etatu na stanowisku (...). W listopadzie oraz grudniu 2018 roku osiągnęła dochód w kwocie po 2.100 złotych miesięcznie. W styczniu oraz lutym 2019 roku otrzymała wynagrodzenie w kwocie po 2.250 złotych miesięcznie. W marcu 2019 roku otrzymała wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 1.350 złotych oraz wynagrodzenie chorobowe w wysokości 621,29 złotych i ekwiwalent za urlop w kwocie 430,21 złotych.

W dniu 6 maja 2019 roku otrzymała świadczenie z ZUS za okres od dnia 1 kwietnia 2019 roku do dnia 20 kwietnia 2019 roku w kwocie 849,60 złotych.

Na zwolnieniu lekarskim przebywała w okresie od dnia 20 marca 2019 roku do dnia 24 lipca 2019 roku.

Ponosi opłaty za mieszkanie, multimedia, energię elektryczną, gaz oraz ubezpieczenie w (...) w łącznej kwocie około 760 złotych miesięcznie.

W 2016 roku pozwana uzyskała dochód w kwocie 3.208 złotych oraz poniosła wydatki na cele rehabilitacyjne i związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych w wysokości 392 złotych.

W 2017 roku uzyskała dochód w kwocie 8.805,65 złotych oraz alimenty od J. B. w miesiącu styczniu oraz lutym 2017 roku w kwocie po 1.000 złotych miesięcznie.

W 2018 roku uzyskała dochód w kwocie 22.728,88 złotych.

I. B. podlega leczeniu farmakologicznemu z uwagi na nawracające stany depresyjne. Leczy się także w poradni (...). Choruje na cukrzycę, jaskrę, ostre zapalenie trzustki i zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa.

Decyzją z dnia 25 stycznia 2018 roku orzeczono wobec niej niepełnosprawność w stopniu lekkim. Orzeczenie zostało wydane do dnia 31 stycznia 2020 roku. Wynikało z niego, że może być zatrudniona na otwartym rynku pracy, przy pracach lekkich oraz, że wymaga zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie.

W dniu 17 lipca 2019 roku pozwana złożyła wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z uwagi na rozpoznanie cukrzycy, jaskry oraz ostrego zapalenia trzustki.

Orzeczeniem z dnia 7 sierpnia 2019 roku zaliczono I. B. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Orzeczenie wydano do dnia 31 sierpnia 2021 roku. Wynika z niego, że jest zdolna do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej, wymaga konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie, a także wymaga korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych, świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki.

Postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2019 roku, wydanym w sprawie I Ns 1859/16, Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. dokonał podziału majątku wspólnego małżeńskiego w ten sposób, że I. B. przyznał na wyłączną własność spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w P., przy ul. (...) o pow. (...) m ^{( 2)} oraz środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych w (...) S. A. i (...) S.A., zaś J. B. przyznał na wyłączną własność środki pieniężne zgromadzone na innym rachunku bankowym w (...) S.A. Tytułem dopłaty w związku z dokonanym podziałem majątku wspólnego zasądził od I. B. na rzecz J. B. kwotę 60.837,74 złotych, której płatność rozłożył na dwie raty, pierwsza w kwocie 30.000 złotych płatna do dnia 31 grudnia 2019 roku, druga w kwocie 30.837,74 złotych płatna do dnia 30 czerwca 2020 roku, obie kwoty z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat.

Od powyższego postanowienia w dniu 24 czerwca 2019 roku apelację złożył pełnomocnik J. B.. Pełnomocnik I. B. wniósł o oddalenie apelacji w całości. W dniu 24 czerwca 2019 roku apelację wniósł także pełnomocnik I. B.. Postępowanie jest w toku.

Od daty orzekania o rozwodzie oraz o alimentach, I. B. nie zawarła nowego związku małżeńskiego. Dorosła córka stron postępowania utrzymuje się samodzielnie.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Motywując powyższe wskazał, że podstawę rozstrzygnięcia w sprawie niniejszej stanowi art. 138 k.r.o., zgodnie z którym w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.

W przedmiotowej sprawie obowiązek alimentacyjny powoda względem pozwanej ustalony jest na podstawie art. 60 § 1 k.r.o., zgodnie z którym małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego w niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części a usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000 roku, I CKN 872/00).

Mając na uwadze powyższe, a także rozstrzygnięcie zapadłe w sprawie rozwodowej stron należało zważyć, że powód nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, w związku z czym obowiązek alimentacyjny, o którym mowa w art. 60 § 1 k.r.o. doznaje pewnych ograniczeń czasowych, o których mowa w art. 60 § 3 k.r.o. albowiem wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu.

Wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 29 września 2014 roku, wydany w sprawie rozwodowej prowadzonej pod sygn. akt I C 394/14 uprawomocnił się z dniem 12 listopada 2014 roku. Wobec upływu wskazanego powyżej 5-letniego terminu Sąd Rejonowy ustalił zatem, iż obowiązek alimentacyjny powoda wobec pozwanej wygasł z dniem 12 listopada 2019 roku.

Sąd I instancji nie znalazł podstaw do ustalenia wygaśnięcia alimentów z dniem 1 lipca 2017 roku, albowiem powód nie udowodnił, że jego możliwości majątkowe i zarobkowe uległy istotnemu zmniejszeniu uzasadniającemu uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Wbrew jego twierdzeniom jego dochody są znacznie wyższe niż w okresie, gdy były ustalane alimenty. Jego zdaniem podstawą uchylenia obowiązku alimentacyjnego z datą wcześniejszą nie może być również sytuacja pozwanej. Podnoszona przez powoda okoliczność, że w latach 2014-2015 zmarli rodzice pozwanej i pozostawili jej znaczny majątek nie może być podstawą uchylenia obowiązku alimentacyjnego od lipca 2017 roku. Jak wynika z akt sprawy I C 394/14 toczącej się przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Tryb. okoliczność śmierci matki I. B. była znana zarówno sądowi orzekającemu, jak i samemu powodowi już w toku prowadzonego postępowania rozwodowego, przed ustaleniem alimentów. J. B. miał świadomość śmierci rodziców pozwanej we wskazanym okresie, jak i potencjalnych możliwości spadkobrania, jednak od tamtego czasu nie występował o zmianę zakresu lub o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego na tej podstawie. Ponadto pozwana nie sprzedała jeszcze majątku wchodzącego w skład spadku.

O kosztach procesu Sad Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Od powyższego wyroku wniosły apelacje obie strony postępowania.

W apelacji z dnia 29 stycznia 2020 roku (data nadania w placówce pocztowej) pełnomocnik powoda J. B. zarzucił wyrokowi naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez błędną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego polegającą na błędnym przyjęciu, iż pozwana pozostawała w niedostatku przed 12 listopada 2019 roku co uzasadniało utrzymanie obowiązku alimentacyjnego powoda sprzed tej daty.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie, że obowiązek alimentacyjny powoda wygasł z dniem 1 lipca 2017 roku oraz o obciążenie pozwanej kosztami procesu za obie instancje.

W apelacji z dnia 29 stycznia 2020 roku (data nadania w placówce pocztowej) pełnomocnik pozwanej zarzucił wyrokowi naruszenie przepisów prawa procesowego:

1.  art. 321 k.p.c. przez orzeczenie ponad żądanie, powód bowiem domagał się uchylenia obowiązku alimentacyjnego od 1 stycznia 2017 roku i nie zgłosił żądania ustalenia, że obowiązek alimentacyjny wygasł na podstawie art. 60 § 3 k.r.o., co miało wpływ na rozstrzygnięcie, ponieważ zastosowanie obu przepisów w sposób prawidłowy winno prowadzić do oddalenia powództwa w całości (art. 321 k.p.c.), bądź też do złożenia ewentualnie innych wniosków przez stronę pozwaną;

2.  art. 156 ² k.p.c. przez nie uprzedzenie stron o możliwości rozstrzygnięcia sprawy na innej podstawie niż art. 138 k.r.o.

W jego ocenie wydając zaskarżony wyrok, Sąd pierwszej instancji naruszył również przepis prawa materialnego - art. 60 § 1 i 3 k.r.o. w zw. z art. 5 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie (w przypadku art. 5 k.c. jego niezastosowanie) polegające na uznaniu, że w przyjętych okolicznościach sprawy istniały podstawy do stwierdzenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego z dniem 12 listopada 2019 roku, tj. z dniem upływu 5 lat od daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego.

Wskazując na powyższe apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 29 kwietnia 2021 roku pełnomocnicy stron poparli wniesione przez siebie apelacje i wnieśli o oddalenie apelacji stron przeciwnych oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

W toku postępowania apelacyjnego, do przedmiotowej sprawy została załączona na skutek postanowienia z dnia 28 października 2020 roku, celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawa sygn. akt III RC 240/20. Sprawa ta zawisła przed Sądem Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim na podstawie pozwu z 5 sierpnia 2020 roku, wniesionego przez I. B. przeciwko J. B. o dostarczenie środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu. We wskazanej sprawie, co oczywiste Sąd pierwszej instancji nie wydał żadnego merytorycznego orzeczenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Wniesione przez obie strony apelacje skutkowały koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W ocenie Sądu Okręgowego, przy uwzględnieniu treści art. 386 § 4 k.p.c., stwierdzić należy, że wydając zaskarżone orzeczenie Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy.

Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi w sytuacji, w której sąd pierwszej instancji nie odniósł się do tego, co było przedmiotem sprawy, zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania, pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę, rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej niż zgłoszona w pozwie, a także gdy nie uwzględnił wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych lub prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2019 roku, I CZ 55/19, Legalis Nr 1978233).

Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie, albowiem Sąd Rejonowy rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej niż zgłoszona w pozwie podstawie faktycznej i prawnej.

Ma rację pełnomocnik pozwanej wskazując, że ustalając w oparciu o treść art. 60 § 3 k.r.o., że obowiązek alimentacyjny powoda wobec pozwanej wygasł z dniem 12 listopada 2019 roku, tj. z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, a więc wydając w istocie rozstrzygnięcie w istocie na podstawie art. 189 k.p.c., a nie podstawie art. 138 k.r.o., Sąd I instancji dopuścił się naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. orzekając co do do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem pozwu. W ocenie Sądu Okręgowego obowiązek określony w powołanym przepisie nie wygasa z mocy samego prawa z upływem 5-letniego terminu. Drogą do „uchylenia” obowiązku alimentacyjnego jest tu powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku alimentacyjnego z art. 60 § 1 k.r.o., a zatem powództwo przewidziane w art. 189 k.op.c. (nie zaś powództwo oparte na treści art. 138 KRO).

Analiza pozwu złożonego w sprawie niniejszej wskazuje bowiem jednoznacznie, że powód wnosił o uchylenie z dniem 1 stycznia 2017 roku obowiązku alimentacyjnego wobec pozwanej, ustalonego wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 29 września 2014 roku w sprawie I C 394/14, co oznacza, że podstawą jego roszczenia był przepis art. 138 k.r.o. w zw. z art. 61 k.r.o., a nie art. 60 § 3 k.r.o. w oparciu, o którym Sąd Rejonowy wydał orzeczenie kończące w sprawie.

Wskazane uchybienie należy jednocześnie zakwalifikować jako orzeczeni ponad żądanie w rozumieniu przepisu art. 321 § 1 k.p.c.

Poza sporem pozostaje, że wynikający z art. 321 § 1 k.p.c. zakaz orzekania ponad żądanie, będący przejawem zasad dyspozycyjności i kontradyktoryjności, oznacza, że o treści wyroku zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym decyduje żądanie strony. Sąd nie może zasądzać czego innego od tego, czego żądał powód, więcej niż żądał powód, ani na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda. Zakaz orzekania ponad żądanie odnosi się zatem bądź do samego żądania, bądź do jego podstawy faktycznej. Przewidziane w tym przepisie związanie sądu żądaniem, poza wyjątkiem zawartym w art. 477 ¹ k.p.c., ma charakter bezwzględny i oznacza przywrócenie należytej rangi zasadzie dyspozycyjności. Wyrokowanie sądu ponad żądanie jest niedopuszczalne we wszystkich postępowaniach, z wyłączeniem wyjątków wskazanych w przepisach szczególnych, które jednakże w niniejszej sprawie nie występują (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2017 roku, V CZ 70/17, Legalis Nr 1715441).

Podnieść należy, że na skutek opisanego wyżej rozstrzygnięcia strona pozwana również w sposób pośredni pozbawiona została możliwości obrony swoich praw, w tym znaczeniu, że odpadła możliwość zgłoszenia przez nią argumentów przeciwko wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego. Przypomnieć należy, że w świetle art. 60 § 3 zd 2 k.r.o. obowiązek alimentacyjny małżonka nie wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, gdy ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony w tym przepisie termin pięcioletni. Powyższego stanowiska nie podważa ugruntowany w orzecznictwie pogląd, że w wypadku gdy obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, małżonek, na rzecz którego zasądzono alimenty, może dochodzić przedłużenia tego terminu na podstawie art. 60 § 3 k.r.o. tylko w drodze powództwa (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1970 r. III CZP 109/69; OSNCP 1970, z. 10, poz. 181)). W judykaturze przyjęte jest od dawna i aprobowane w piśmiennictwie, że powództwo to może być wytoczone także po upływie pięcioletniego terminu określonego w art. 60 § 3 k.r.o., liczonego od daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego (zob. np. uchwałę SN z dnia 15 września 1978 r. III CZP 57/78 (OSNCP 1979, z. 4, poz. 66) oraz uchwałę pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej SN z dnia 16 grudnia 1987 r. III CZP 91/86 (OSNCP 1988, z. 4, poz. 42)).

Pełnomocnik I. B. argumenty przemawiające za przedłużeniem obowiązku alimentacyjnego podniósł dopiero w złożonym już po wydaniu zaskarżonego wyroku pozwie 5 sierpnia 2020 roku w sprawie III RC 240/20 o dostarczenie środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu. Dokonując połączenie przedmiotowej sprawy z sprawą o przedłużenie obowiązku alimentacyjnego Sąd Rejonowy dał wyraz potrzebie ich łącznego rozpoznania. Co oczywiste, cel ten można osiągnąć tylko po uchyleniu zaskarżonego wyroku. Nie budzi wątpliwości, że Sąd Okręgowy jako Sąd II instancji nie mógł rozpoznać sprawy III RC 240/20 w pierwszej instancji.

Okoliczność powyższa przemawiała dodatkowo za uchyleniem zaskarżonego wyroku celem umożliwienia Sądowi Rejonowemu łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia spraw III RC 322/18 i III RC 240/20.

W ocenie Sądu Okręgowego za uchyleniem zaskarżonego wyroku w całości przemawia również potrzeb uwzględnienia apelacji pełnomocnika powoda.

Wydając zaskarżone orzeczenie, Sąd pierwszej instancji nie zbadał wszystkich przesłanek niezbędnych do stwierdzenia uchylenia obowiązku alimentacyjnego określonych w art. 138 k.r.o. Zgodnie z treścią art. 138 k.r.o. w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez zmianę stosunków rozumie się istotne zmniejszenie lub ustanie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji albo istotne zwiększenie się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, wskutek czego ustalony zakres obowiązku alimentacyjnego wymaga skorygowania przez stosowne zmniejszenie albo zwiększenie wysokości świadczeń alimentacyjnych. Zmianę stosunków powoduje także zdarzenie, wskutek którego obowiązek alimentacyjny wygasa. Spośród takich zdarzeń można podać przykładowo uzyskanie przez uprawnionego zdolności do samodzielnego utrzymywania się, zaprzeczenie ojcostwa lub unieważnienie uznania dziecka, rozwiązanie przysposobienia bez utrzymania w mocy obowiązku alimentacyjnego, wynikającego z przysposobienia.

W świetle treści będącego podstawą powództwa przepisu art. 138 k.r.o. zadaniem Sądu Rejonowego było zatem zbadanie sytuacji majątkowej stron w dacie orzeczenia rozwodu i w dacie złożenia pozwu uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Sąd I instancji co prawda ustalił aktualną sytuację życiową i majątkową stron, jednakże nie poczynił ustaleń w przedmiocie, jak ta sytuacja przedstawiała się w dacie orzeczenia rozwodu. Nic nie stało zaś na przeszkodzenie, aby Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie dowodowe w tym zakresie i przesłuchując strony odniósł się również do stanu, który obowiązywał w dacie rozwodu.

W tym zakresie oddalenie powództwa co do żądania stwierdzenia uchylenia obowiązku alimentacyjnego z dniem 1 lipca 2017 roku narusza normę art. 138 k.r.o. i również skutkuje uznaniem, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono natomiast na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.

Jarosław Gołębiowski Paweł Hochman Dariusz Mizera