Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Paweł Hochman
Sędziowie	SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSR del. Przemysław Maciejewski (spr.)
Protokolant	st. sekr. sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa R. Ż.

przeciwko K. Ż.

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 24 listopada 2017 roku, sygn. akt III RC 280/16

1.  oddala apelację,

2.  nie obciąża pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą na rzecz powoda.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSR Przemysław Maciejewski

Sygn. akt II Ca 78/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 24 listopada 2017 roku sygn. akt III RC 280/16 Sąd Rejonowy
w Bełchatowie po rozpoznaniu sprawy z powództwa R. Ż. przeciwko K. Ż. o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego ustalił, że obowiązek alimentacyjny zobowiązanego R. Ż. wobec uprawnionej K. Ż., ostatni raz ustalony wyrokiem Sądu Rejonowego w Bełchatowie w sprawie III RC 95/12
z dnia 10 grudnia 2013 roku w kwocie po 1600,00 złotych miesięcznie wygasł z dniem 30 września 2015 roku, oddalił powództwo w pozostałej części, wzajemnie zniósł koszty procesu między stronami.

Sąd Rejonowy oparł się na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Wyrokiem z dnia 09.11.2009 r. wydanym w sprawie III RC 293/09 Sąd Rejonowy
w B. obniżył alimenty ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 18.05.2007 r. w sprawie III RC 14/07 od R. Ż. na rzecz K. Ż.
z kwoty po 1600 złotych miesięcznie do kwoty po 950,00 złotych miesięcznie
z pozostawieniem dotychczasowych warunków płatności bez zmian.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. wyrokiem z dnia 11.03.2010 r. wydanym
w sprawie II Ca 70/10 zmienił wyrok Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 09.11.2009 r. wydany w sprawie III RC 293/09 w ten sposób, że alimenty na rzecz K. Ż. ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 18.05.2007 r. w sprawie III RC 14/07 obniżył do kwoty po 1450 zł miesięcznie.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 10.12.2013 r. wydanym
w sprawie III RC 95/12 podwyższono alimenty ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego
w Bełchatowie z dnia 09.11.2009 r. wydanym w sprawie III RC 293/09 zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 11.03.2010 r. w sprawie II Ca 70/10 na rzecz K. Ż. od R. Ż. do kwoty po 1600 zł miesięcznie, poczynając od dnia 27.09.2013 r.

Pozwana K. Ż. ma 25 lat. Od 2005 r. przebywa w W., gdzie w czerwcu 2008 r. ukończyła średnią szkołę w S.. Następnie w czerwcu 2010 r. zakończyła dzienną naukę w (...). Następnie podjęła studia na Uniwersytecie B.. W roku akademickim 2012/2013 pozwana przebywała na wymianie studenckiej we F. w Akademii (...). W związku z tym planowany termin zakończenia studiów na Uniwersytecie B. wydłużył się do czerwca 2014 r. W lipcu 2014 r. K. Ż. ukończyła (...) B., uzyskując tytuł licencjata psychologii. Studia odbywały się w systemie stacjonarnym i były odpłatne. Czesne wynosiło ok. 3250 (...) za rok. Na opłatę czesnego pozwana uzyskała kredyt studencki, którego spłata rozpoczyna się po zakończeniu studiów.

K. Ż. we wrześniu 2014 r. podjęła kształcenie na dziennych studiach magisterskich na kierunku sztuka w stosunkach międzynarodowych na Uniwersytecie
w J.. Planowany termin zakończenia nauki przypadał na dzień 30.09.2015 r. Czesne za studia na Uniwersytecie w J. wyniosło 6200 (...) za rok. Pozwana dwukrotnie uzyskiwała przedłużenie terminu do złożenia pracy magisterskiej. Ostateczny termin przypadł na dzień 30 czerwca 2016 r. K. Ż. dyplom ukończenia studiów odebrała
w styczniu 2017 r.

Przed rozpoczęciem studiów na Uniwersytecie w J. pozwana przez okres 2 miesięcy pracowała na Uniwersytecie w B. w charakterze pomocy administracyjnej.
Z tego tytułu uzyskała wynagrodzenie w łącznej kwocie 1400-1500 (...).

W czasie studiów (...) mieszkała w akademiku oraz na stancji. Łączne koszty najmu pokoju wraz z opłatami za media wynosiły ok. 500 (...) miesięcznie. Na pokrycie kosztów wyżywienia, komunikacji, zakupu materiałów edukacyjnych pozwana przeznaczała 600-700 (...) miesięcznie. W trakcie studiów (...) korzystała z finansowej pomocy dziadków, którzy przekazywali jej na utrzymanie 400-500 (...). Matka pozwanej partycypowała w kosztach jej utrzymania przelewając jej łączną kwotę 200-300 (...) miesięcznie.

Pozwana ma wadę wzroku i nosi okulary oraz szkła kontaktowe. Zakup okularów stanowi wydatek na kwotę ok. 200 (...). Szkła kontaktowe kosztują ok. 30 (...).

W listopadzie 2016 r. K. Ż. podjęła pracę w szpitalu psychiatrycznym. Od stycznia 2017 r. pracuje w charakterze asystentki psychologa
w L.. Z tego tytułu uzyskuje wynagrodzenie w wysokości 1300 (...) miesięcznie.
Z wynagrodzenia potrącana jest rata kredytu studenckiego.

Pozwana od lutego 2017 r. wynajmuje pokój, za który płaci 520 (...) miesięcznie.

K. Ż. jest wspólnikiem firmy (...) Sp. z o.o. Udziały
o wartości nominalnej 5500 zł w spółce uzyskała w dniu 15.06.2011 r. w drodze darowizny od babki I. J.. Pozwana ustanowiła babkę swoim pełnomocnikiem do występowania w jej imieniu przed zarządem oraz wspólnikami spółki, do korzystania z prawa głosu związanego z posiadanymi udziałami oraz do odbioru przypadającej na udziały dywidendy.

Spółka (...) wypłaciła przypadające na udziały K. Ż. dywidendy w kwotach: 17 820 zł za 2012 rok, 46 894,76 zł za 2013 rok, 22 279 zł za rok 2014 rok, 33 000 zł za 2015 rok.

Powód R. Ż. ma 49 lat. Z zawodu jest monterem aparatury radiowo-telewizyjnej. Od 2004 r. mieszka i pracuje na terenie W.. Od grudnia 2005 r. zatrudniony jest w ramach umowy o pracę w piekarni na stanowisku pracownika produkcji. W roku podatkowym 2013-2014 powód uzyskał dochód w kwocie 14 106,92 (...), w roku podatkowym 2014-2015 jego dochód wyniósł 14 280,94 (...), w roku podatkowym 2015-2016 dochód stanowił kwotę 13 049,20 (...), w roku podatkowym 2016-2017 dochód wyniósł 14 513 funty.

R. Ż. dodatkowo prowadzi własną działalność gospodarczą z zakresu instalacji aparatury radiowo-telewizyjnej. Z tego tytułu w latach 2014- 2016 uzyskał roczny dochód w kwocie 270 (...). Prace te powód wykonuje jeden dzień w tygodniu.

Powód od 8 lat mieszka w wynajętym mieszkaniu, za które czynsz stanowi kwotę 400 (...) miesięcznie. Dodatkowo podatek stanowi kwotę 63 (...) miesięcznie, opłaty za energię elektryczną 40 (...) miesięcznie, rachunki za wodę wynoszą ok. 450 (...) rocznie. Na zakup żuwności i odzieży wydaje ok. 220-230 (...) miesięcznie.

R. Ż. posiada samochód marki A. (...) rocznik 2007 r. Na jego koszty utrzymania składa się: podatek 17-18 (...) miesięcznie, ubezpieczenie 122 funty miesięcznie, zakup paliwa ok. 80 (...) miesięcznie, przegląd techniczny 45 (...).

Powód korzysta z karty kredytowej, na której ma zadłużenie w wysokości 300 (...).

R. Ż. ma problemy z sercem i kręgosłupem. W związku ze schorzeniami zamierza podjąć leczenie w Polsce.

Zasądzone od powoda na rzecz K. Ż. alimenty są egzekwowane przez komornika sądowego. Ostatnia wpłata alimentów do komornika w kwocie 226,17 zł miała miejsce w dniu 13 maja 2016 r. Alimenty zaległe na rzecz wierzyciela wynoszą 38 571,90 zł.

Powód nie utrzymuje kontaktu z córką.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo było zasadne w części.

Zgodnie z art. 138 kro każda ze stron może domagać się zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego w razie zmiany stosunków. Przez zmianę stosunków rozumieć należy istotne zwiększenie bądź zmniejszenie możliwości majątkowych, zarobkowych zobowiązanego lub też usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do świadczenia alimentacyjnego. Dodatkowo w art. 133 § 1 kro stanowi się, że rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze
w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Obowiązek rodziców dostarczania środków utrzymania i wychowania trwa dopóty, dopóki dziecko nie zdobędzie, stosownie do swoich uzdolnień i predyspozycji, kwalifikacji zawodowych, czyli do chwili usamodzielnienia się.

Obowiązek przewidziany w art. 133 § 1 kro wygasa z chwilą osiągnięcia przez dziecko odpowiedniego stopnia fizycznego i umysłowego rozwoju, potrzebnego do usamodzielnienia się i do uzyskania środków utrzymania z własnej pracy i własnych zarobków (por. wyr. SN z dnia 08.08.1980 r. III CRN 144/80 OSNC 1981/1/20).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy należy zdaniem Sądu Rejonowego stwierdzić, że powództwo o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego w części zasługiwało na uwzględnienie z uwagi na fakt, iż pozwana K. Ż. uzyskała stosowne do jej uzdolnień wykształcenie.

Pozwana w lipcu 2014 r. ukończyła studia na Uniwersytecie w B.. We wrześniu 2014 r. podjęła studia na Uniwersytecie w J., których planowy termin ukończenia przypadał na dzień 30.09.2015 r.

Sąd Rejonowy podniósł, że strona pozwana nie wykazała zasadności dwukrotnego przedłużania terminu do złożenia pracy magisterskiej. W tym zakresie poza gołosłownymi twierdzeniami o konieczności przeprowadzania badań nie przedstawiono żadnych dowodów. Dlatego uznać należało, że czyniąc należyte starania K. Ż. winna była ukończyć studia w dniu 30.09.2015 r. W związku z tym Sąd przyjął, iż od tego momentu pozwana miała możliwość osiągnięcia ekonomicznej samodzielności.

Sąd zaznaczył, ze nie neguje prawa pozwanej do powiększania swoich kwalifikacji
i uzupełniania wiedzy o czym świadczy okoliczność, iż za zasadny uznano jej roczny pobyt na wymianie studenckiej w N., który spowodował wydłużenie o rok okresu studiów
w B..

Natomiast zdaniem Sądu Rejonowego wbrew twierdzeniom powoda posiadany przez K. Ż. dochód z tytułu dywidendy nie pozwalał na pokrycie całości jej usprawiedliwionych potrzeb w trakcie studiów na Uniwersytecie w J.. Ze zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego wynika, że miesięczne koszty utrzymania pozwanej od września 2014 r. wynosiły ok. 1616 (...). Składały się na nie m in. czesne za studia ok. 516 (...), najem stancji 500 (...), zakup żywności, materiałów edukacyjnych, koszty dojazdów łącznie ok. 600 (...). Natomiast uzyskana w 2015 r. dywidenda za 2014 r. wyniosła 22 279 zł, co miesięcznie stanowiło kwotę 1856 zł, a w przeliczeniu na funty (przy przyjęciu średniego kursu funta na poziomie 5 zł) wynosiło ok. 371 (...). Zatem po pokryciu części potrzeb z posiadanego dochodu do zaspokojenia przez rodziców pozwanej (bowiem na obojgu ciążył obowiązek alimentacyjny) pozostawała kwota 1245 (...).

Końcowo Sąd Rejonowy wskazał, że K. Ż. w styczniu 2017 r. odebrała dyplom ukończenia studiów magisterskich, a w listopadzie 2016 r. podjęła pracę w szpitalu psychiatrycznym. W chwili obecnej kontynuuje zatrudnienie w charakterze asystentki psychologa. Zatem zdobyte przez nią wykształcenie umożliwiło jej osiągnie samodzielności życiowej. Dlatego utrzymanie obowiązku alimentacyjnego R. Z. wobec córki w okresie studiów uznać należało za zasadne.

W przedmiocie kosztów procesu rozstrzygnięto w oparciu o art. 100 kpc.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana zarzucając mu m.in.: dokonanie błędnej oceny ustaleń faktycznych, tj. przyjęcie możliwości usamodzielnienia się pozwanej
w czasie, gdy pozostawała jeszcze czynną studentką, a zatem nie zaliczenie okresu pomiędzy terminowo planowaną obroną pracy magisterskiej a jej faktyczną obroną jako rzeczywistego czasu nauki, podczas gdy zdaniem pozwanej usamodzielnianie się możliwe było najwcześniej po uzyskaniu dyplomu magisterskiego w styczniu 2017 roku, a nawet nadal nie jest możliwe z uwagi na konieczność spłacania kredytu studenckiego. Ponadto pozwana zarzuciła liczne uchybienia natury procesowej, takie jak: bezzasadne pominięcie niektórych dowodów, wadliwe uzasadnienie wyroku, brak wskazania przez sąd I instancji materialnoprawnej podstawy, orzekanie ponad żądanie pozwu. Pozwana zarzuca również, że sąd I instancji nie był uprawniony do ustalenia, że obowiązek alimentacyjny powoda wygasł jeszcze przed dniem wniesienia powództwa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jest bezzasadna i na podstawie art. 385 KPC podlega oddaleniu.

Sąd Rejonowy nie naruszył przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 133 kro. Sąd Rejonowy słusznie bowiem przyjął, że obowiązek alimentacyjny wygasł z dniem 30.09.2015 r. tj. w dacie kiedy pozwana miała zgodnie z programem ukończyć studia magisterskie na kierunku sztuka w stosunkach międzynarodowych. W tej dacie biorąc pod uwagę normy właściwej staranności pozwana powinna ukończyć studia i podjąć pracę zarobkową. To, że pozwana miała zgodę uczelni na późniejsze złożenie egzaminu magisterskiego, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia. Pozwana nie wskazała na obiektywne okoliczności, które by to opóźnienie usprawiedliwiały. Prawidłowe byłoby wręcz uznanie, że obowiązek alimentacyjny wygasł z dniem ukończenia studiów na kierunku psychologia
w roku 2014, bowiem wówczas pozwana uzyskała zawód i mogła podjąć stałą pracę, a tym samym usamodzielnić się. Nie można podzielić poglądu prezentowanego przez pozwaną, że zawsze dopóki dorosłe dziecko odbywa studia, dopóty rodzice są obowiązani do łożenia na jego utrzymanie. Przy bezrefleksyjnym przyjęciu takiego stanowiska mogłoby dojść do sytuacji, że dziecko przez długie lata dorosłego życia odbywa naukę na kolejnych to kierunkach studiów i w związku z tym ciągle uprawnione jest do alimentów, podczas gdy mając wyuczony zawód może pracować i zarabiać na własne utrzymanie. W niniejszej sprawie pozwana zdecydowała się po ukończeniu studiów na kierunku psychologia podjąć jeszcze naukę na studiach na innym kierunku. Nie ma podstaw, by zarzucać jej działanie wyłącznie w celu wykreowania stanu uzasadniającego dalsze trwanie obowiązku alimentacyjnego (pozwana może mieć rzeczywiście ponadprzeciętne predyspozycje do zdobywania nowej wiedzy i kwalifikacji, za czym przemawia brak problemów z zaliczaniem egzaminów na kolejnych stopniach edukacji, doskonała znajomość języków obcych).
W takiej sytuacji można było ewentualnie uznać za celowe z punktu widzenia rozwoju osobistego i zawodowego podjęcie nauki na innym kierunku studiów w wieku jakby najlepiej do tego się nadającym, tj. przed rozpoczęciem życia zawodowego czy założenia rodziny. Jednak wynikające z tego już ponadstandardowe przedłużenie trwania obowiązku alimentacyjnego musi mieć swoje rozsądne granice, jako swego rodzaju wyjątek, którego nie można jeszcze dalej rozszerzać. Tym samym w pełni uzasadnione było uznanie przez Sad pierwszej instancji, że wraz z upływem zwykłego terminu obrony pracy magisterskiej obowiązek alimentacyjny trzeba uznać za wygaszony. Pozwana nie wykazała, aby istniały obiektywne przeszkody w zaliczeniu egzaminu końcowego w zwykłym terminie. Nikt nie neguje, że zgodnie z procedurą obowiązująca na uczelni mogła mieć wyznaczony dalszy termin egzaminu, ale było to skutkiem jej wyboru, który nie może rzutować na przedłużenie trwania obowiązku alimentacyjnego ojca. Pozwana nie wskazuje też, aby były przeszkody
w wykonywaniu pracy zarobkowej w tym czasie, skoro miała już zawód w związku
z poprzednim ukończeniem studiów na pierwszym kierunku. Zupełnie chybiony jest argument, wedle którego pozwana mając znaczne zadłużenie z tytułu kredytu studenckiego jeszcze nie jest wstanie się usamodzielnić i sama utrzymać. Istotą kredytu studenckiego jest to, że spłaca się go po zakończeniu studiów, gdy osoba już nieobciążona obowiązkiem nauki
i zaliczania egzaminów ma czas by w pełnym wymiarze wykonywać prace zgodną ze zdobytymi kwalifikacjami. Spłaca się go zatem w czasie, gdy z uwagi na brak obowiązku nauki i posiadanie zawodu możliwe jest samodzielne utrzymanie na choćby podstawowym poziomie. Obowiązek alimentacyjny nie ma trwać do momentu, gdy dziecko może się utrzymać na oczekiwanym przez siebie poziomie czy też na poziomie takim, jaki istniał
w czasie jego trwania (będącym pewną pochodną możliwości zarobkowych rodzica).

Trzeba zatem stwierdzić, że zarzut pozwanej, odnoszący się do dokonania przez sąd I instancji błędnych ustaleń faktycznych, jest nietrafny. Sąd ten słusznie przyjął, że okresu pomiędzy terminem planowanego ukończenia studiów, a uzyskaniem dyplomu magistra, nie można uznać za okres rzeczywistej nauki.

Artykuł 133 § 1 KRO przewiduje szczególną przesłankę alimentacji dzieci przez rodziców. Jest nią niemożność samodzielnego utrzymania się przez dziecko. Uzyskanie pełnoletności nie zmienia sytuacji prawnej dziecka w zakresie alimentów, jeżeli pobiera ono naukę w szkole lub na uczelni i czas na nią przeznaczony wykorzystuje rzeczywiście na zdobywanie kwalifikacji zawodowych (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.12.1987 r., sygn. akt: III CZP 91/86). Warunkiem utrzymania obowiązku alimentacyjnego na pełnoletnie dziecko, które kontynuuje naukę jest wymóg by był to czas rzeczywistej nauki (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26.11.1998 r., sygn. akt: I CKN 898/97, z dnia 8.08.1980 r., sygn. akt: III CRN 144/80, z dnia 16.07.1998 r., sygn. akt: I CKN 521/98, z dnia 12.021998 r., sygn. akt: I CKN 499/97, z dnia 16.01.2001 r., sygn. akt: II CKN 40/99, J. Pawliczak (w:) red. K. Osajda, Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, 2018, wyd. 2).

Zarzut pozwanej dotyczący niesłusznego przyjęcia przez Sąd I instancji, że pozwana już usamodzielniła się, należy również uznać za chybiony. Poza okolicznościami podniesionymi już wyżej należy wskazać, co następuje. Przyjmuje się, że jeżeli dziecko ukończyło studia i uzyskało zdolność samodzielnego utrzymania się, rodzice nie są już zobowiązani świadczyć na jego rzecz alimentów, w tym również gdyby podjęło kolejny kierunek studiów (J. Gwiazdomorski, System prawa rodzinnego i opiekuńczego, Warszawa 1985, wyrok Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 03.09.2014 r., sygn. akt IV RC 219/14).

Przepis art. 133 § 3 KRO dopuszcza możliwość uchylenia się przez rodziców od obowiązku alimentacyjnego względem pełnoletniego dziecka, jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania się, czyli nie zmierza ku ukończeniu studiów lub uzyskaniu w inny sposób zawodu i podjęcia pracy (Andrzejewski Marek (w:) Dolecki Henryk (red.), Sokołowski Tomasz (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. II. LEX 2013).

Pozwana powinna była się nawet liczyć z wygaśnięciem obowiązku alimentacyjnego powoda już w czasie, gdy rozpoczęła kolejne studia, pomimo że posiadała ona już wystarczające kwalifikacje zawodowe, by wykonywać pracę, a przez to usamodzielnić się. Podkreślić należy, że obowiązek alimentacyjny rodziców istnieje, dopóki dziecko szanuje trud rodziców i czyni starania, by bez zbędnej, a zwłaszcza zawinionej, zwłoki osiągnąć adekwatny do uzdolnień pułap wykształcenia i ekonomiczną samodzielność (W. Stojąnowska (w:) W. Stojanowska (red.), Nowelizacja prawa rodzinnego na podstawie ustaw z 6 listopada 2008 r. i 10 czerwca 2010 r. Analiza - Wykładnia - Komentarz, Warszawa 2011). Przyjęcie odmiennego stanowiska, może ponadto skutkować przeświadczeniem u pozwanej, osoby dorosłej i przygotowanej do pracy zarobkowej, że powód, jako jej ojciec, ma obowiązek alimentowania jej przez dalszy okres bez względu na to, czy podejmie ona faktyczne starania o znalezienie pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30.06.1994 r., sygn. akt: II CRN 63/94). Także w uzasadnieniu projektu ustawy zmieniającej KRO z dnia 06.11.2008 r., która dodała art. 133 § 3 KRO wyjaśniono, że „ istnieje wyraźna potrzeba osłabienia obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka pełnoletniego, ponieważ rodzice, nie mając wpływu na postawę życiową dziecka, nie powinni być obciążeni zbyt długo obowiązkiem alimentacyjnym, z uszczerbkiem dla swojego utrzymania . Ponadto możliwość żądania alimentów od rodziców przez pełnoletnie dziecko, mimo braku własnych starań o uzyskanie samodzielności, "usprawiedliwia" naganną postawę dziecka, tworzy złe wzorce zachowania i jest etycznie nieusprawiedliwione" (Druk sejmowy VI kadencji Nr 888, s. 16-17, 42 uzasadnienia).

Zgodnie z poglądem wyrażanym w orzecznictwie - jeżeli np. czas pobierania nauki wydłuża się nadmiernie poza przyjęte ramy, gdy studiujący nie czyni należytych postępów w nauce oraz nie kończy jej w okresie, przewidzianym w programie, a ze względu na wiek
i ogólne przygotowanie do pracy może ją podjąć, rodzice nie są obowiązani do alimentowania pełnoletniego dziecka (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.12.1987 r., sygn. akt III CZP 91/86).

Bezzasadne są jednocześnie twierdzenia pozwanej o braku możliwości orzekania wstecz o wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego. Przyjmuje się bowiem, że orzeczenie wydane na podstawie art. 138 KRO może obejmować okres sprzed wytoczenia powództwa, (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16.12.1987 r., sygn. akt III CZP 91/86, V, J . Pawliczak (w:) red. K. Osajda, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, 2018, wyd. 2).

W niniejszej sprawie nie doszło przy tym do naruszenia przepisów postępowania, gdyż zarówno postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone z poszanowaniem zasad procedury cywilnej, jak i uzasadnienie wyroku spełnia wszystkie wymogi przewidziane prawem. Należy zaznaczyć, że sąd jest uprawniony do oceny wiarogodności i mocy dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia przepisów postępowania, w tym
w szczególności zasady swobodnej oceny dowodów.

Biorąc pod uwagę charakter zgłoszonego roszczenia, to, że rozstrzygnięcie sprawy dotyczy relacji między córką a ojcem oraz że pozwana jest na początku samodzielnego życia zawodowego a obciąża ją jeszcze wspomniany kredyt studencki, Sąd na zasadzie art. 102 kpc uznał, że zachodzą podstawy do nie obciążania pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.