Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący

Sędzia Paweł Hochman

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2023 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) z siedzibą w (...)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w S.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 29 grudnia 2022 r. sygn. akt I C 392/22

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w S. na rzecz powoda (...) z siedzibą w (...) kwotę 900,00 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Paweł Hochman

Sygn. akt II Ca 124/23

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2022 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w S. kwotę 10.276,20 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 marca 2022 roku do dnia zapłaty (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2) oraz orzekł o kosztach procesu zgodnie z zasadą stosunkowego ich rozdzielenia pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu (pkt 3).

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

W dniu (...) roku doszło do zdarzenia, w którym uszkodzony został samochód osobowy marki S. nr rej. (...) stanowiący własność Ł. S.. Sprawca szkody był ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej w (...) S.A. w S..

Szkoda w samochodzie marki S. nr rej. (...) została zgłoszona u pozwanego w dniu (...) roku i zarejestrowana pod nr (...).

W wyniku zdarzenia z dnia (...) roku pojazd marki S. nr rej. (...) nie był jezdny i został odholowany lawetą przez powoda do zakładu naprawczego w P. Pracownik powoda zaoferował poszkodowanemu najem pojazdu zastępczego i przedstawił w tym zakresie ofertę. Wynajęty od powoda pojazd miał wykupione OC i AC, poszkodowany nie ponosił odpowiedzialność za szkody w pojeździe wyrządzone z winy własnej.

Ł. S. nie otrzymał propozycji najmu pojazdu od ubezpieczyciela. Wszelkie czynności w postępowaniu likwidacyjnym podejmował w imieniu poszkodowanego powód.

Poszkodowany nie dysponował innym pojazdem, którym mógłby zastąpić pojazd uszkodzony. Wprawdzie Ł. S. posiadał również w gospodarstwie domowym inny pojazd, ale korzystała z niego jego żona.

Ł. S. w dniu (...) roku zawarł z P. N. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...) w P. umowę najmu pojazdu zastępczego – T. (...) o nr rej. (...) za cenę 180 złotych netto plus 23% VAT za dobę (221,40 złotych brutto). Samochód zastępczy został wynajęty na okres 30 dni z automatycznym przedłużeniem do czasu ustania szkody.

Ł. S. najmował samochód zastępczy od dnia (...) roku do dnia (...) roku (63 doby).

Pisemną umową z dnia (...) roku Ł. S. przelał na rzecz P. N. swoją wierzytelność – prawo do zwrotu kosztów z tytułu najmu pojazdu zastępczego wobec sprawcy szkody oraz wszystkich osób i podmiotów odpowiedzialnych za sprawcę szkody z dnia (...) roku.

Mailem przesłanym w dniu (...) roku pozwany przekazał na adres e-mail powoda propozycję bezgotówkowego udostępnienia pojazdu. Towarzystwo poinformowało także w piśmie, że w przypadku wynajęcia pojazdu zastępczego w wyższej stawce niż proponowanej przez firmy współpracujące z pozwanym, koszt najmu będzie weryfikowany do wysokości kwoty, za którą pozwany jest w stanie zapewnić pojazd zastępczy.

Ubezpieczyciel uznał swoją odpowiedzialność, ustalił wystąpienie szkody częściowej i w dniu (...) roku przyznał i wypłacił odszkodowanie w wysokości 5.159,67 złotych brutto.

W dniu (...) roku P. N. jako wynajmujący wystawił Ł. S. jako najemcy fakturę za wynajem auta opiewającą łącznie na kwotę 13.948,20 złotych za 63 doby najmu płatną do dnia (...) roku.

W dniu (...) roku powód wezwał e-mailem pozwanego do zapłaty ww. kwoty.

Pozwany przyjął odpowiedzialność za szkodę także w zakresie związanym z potrzebą najmu pojazdu zastępczego i na podstawie decyzji z dnia (...) roku wypłacił poszkodowanemu odszkodowanie w wysokości 2.565 złotych brutto uznając zasadny najem zastępczy przez 27 dni w stawce 95 złotych brutto.

Samochód osobowy marki S. nr rej. (...) był naprawiany w warsztacie naprawczym prowadzonym przez P. K. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) P. K. w P.

Harmonogram naprawy pojazdu marki S. nr rej. (...) wyglądał następująco:

– 21 grudnia 2021 roku – oględziny rzeczoznawcy (...), otrzymanie kalkulacji naprawy;

– 22 grudnia 2021 roku – rozebranie pojazdu; wykrycie dodatkowych uszkodzeń;

– 23 grudnia 2021 roku – zgłoszenie konieczności wykonania dodatkowych oględzin;

– 31 grudnia 2021 roku – dodatkowe oględziny rzeczoznawcy (...)

– (...) roku – otrzymanie II kalkulacji naprawy;

– 7 stycznia 2022 roku – wysłanie kalkulacji do akceptacji ubezpieczyciela;

– 10 stycznia 2022 roku – otrzymanie zweryfikowanego kosztorysu naprawy; zamówienie części zamiennych;

– 18 stycznia 2022 roku – dostawa części zamiennych;

– 19 stycznia 2022 roku – rozpoczęcie naprawy blacharskiej;

– 24 stycznia 2022 roku – wykrycie dodatkowych uszkodzeń;

– 25 stycznia 2022 roku – wysłanie kosztorysu z dodatkowymi uszkodzeniami do akceptacji;

– 27 stycznia 2022 roku – otrzymanie zweryfikowanego kosztorysu;

– 28 stycznia 2022 roku – zamówienie dodatkowych części;

– 31 stycznia.2022 roku – odbiór części zamiennych; kontynuacja naprawy;

– 1 lutego 2022 roku – transport pojazdu do lakiernika;

– 7 lutego 2022 roku – transport pojazdu po naprawie lakierniczej do serwisu;

– (...) roku – zakończenie naprawy i wydanie pojazdu.

Technologicznie uzasadniony czas naprawy uszkodzeń samochodu osobowego marki S. o nr rej. (...) po zdarzeniu z dnia (...) wynosił 4 dni robocze.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie okoliczności bezspornych, dowodów z dokumentów, których rzetelność i wiarygodność nie były kwestionowane, jak i na podstawie zeznań świadka Ł. S., które ocenił jako wiarygodne. Świadek w sposób spójny i jasny opisał okoliczności zdarzenia i zawarcia umowy najmu z powodem, jak i zaoferowanych przez powoda warunków.

Z uwagi na konieczność zasięgnięcia wiadomości specjalnych, w sprawie przeprowadzono dowód z pisemnej opinii biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej M. O. na okoliczność technologicznie uzasadnionego czasu naprawy pojazdu po zdarzeniu z dnia (...) roku.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Motywując powyższe wskazał, że podstawę roszczenia powoda stanowi przepis art. 822 k.c., który statuuje umowę ubezpieczenia. Zgodnie z tym przepisem przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony.

Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.), poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej (na mocy art. 23 ust. 1 tejże ustawy posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu) może dochodzić roszczeń bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej (art. 36 ust. 1 ustawy).

Art. 361 k.c. stanowi, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła, i że naprawienie szkody obejmuje także starty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (zasada tak zwanego pełnego odszkodowania).

Generalnie zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie (art. 14 ust. 1 ustawy).

W polskim prawie cywilnym obowiązuje zasada pełnego odszkodowania znajdująca swoje odzwierciedlenie w przepisie art. 361 § 2 k.c., który stanowi, że naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł (damnum emergens), oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). Naprawienie szkody ma zapewnić całkowitą kompensatę doznanego uszczerbku, nie dopuszczając jednak zarazem do nieuzasadnionego wzbogacenia poszkodowanego. Powszechnie akceptowana w doktrynie i orzecznictwie Sądu Najwyższego zasada compensatio lucri cum damno nakazuje naliczanie uzyskanych korzyści majątkowych na poczet należnego odszkodowania w celu zapobieżenia tworzenia się lepszej sytuacji majątkowej poszkodowanego od tej, w jakiej znajdowałby się on, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W sprawie powód jako następca prawny bezpośrednio poszkodowanego domagał się od ubezpieczyciela odszkodowania równego kosztom wynajmu pojazdu zastępczego.

W ocenie Sądu I instancji roszczenie to było uzasadnione, albowiem nie ulega wątpliwości, że w majątku poszkodowanego powstała szkoda majątkowa, której część stanowią koszty wynajmu pojazdu zastępczego. Gdyby do zdarzenia wypadkowego nie doszło, nie powstałyby dodatkowe koszty związane z najmem pojazdu zastępczego.

Faktyczne poniesienie kosztów najmu pojazdu zastępczego nie jest warunkiem skutecznego domagania się zwrotu tych kosztów od ubezpieczyciela (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 roku w sprawie III CZP 5/11). Co do roszczeń o naprawienie szkody powstałej bezpośrednio w pojeździe w orzecznictwie ukształtował się jednolity pogląd, że naprawa uszkodzonego pojazdu nie jest warunkiem wypłaty odszkodowania, albowiem istotne znaczenie ma fakt powstania szkody, a nie jej naprawienie. Odnośnie zaś roszczenia o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego ukształtował się zgodny pogląd, że poszkodowanemu nie przysługuje roszczenie z tytułu samej utraty możliwości korzystania z uszkodzonego pojazdu, ale poszkodowany ma roszczenie, jeżeli w związku z uzyskaniem pojazdu zastępczego w jego majątku powstanie uszczerbek. Poszkodowany musi wykazać, że faktycznie skorzystał z pojazdu zastępczego. Tak więc dochodzenie zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego nie jest uzależnione od faktycznego opłacenia kosztów najmu pojazdu zastępczego, ale od wykazania uszczerbku w majątku w związku z korzystaniem z pojazdu zastępczego. Uszczerbek taki powstaje zaś nie tylko w sytuacji opłacenia faktury za najem tego pojazdu, ale także wówczas kiedy jedynie została wystawiona ta faktura, albowiem w tej sytuacji w majątku powstają pasywa. Powód przedkładając fakturę za najem pojazdu zastępczego udowodnił, że w majątku bezpośrednio poszkodowanego powstał uszczerbek w związku z korzystaniem z pojazdu zastępczego.

W sytuacji cesji wierzytelności z tytułu najmu pojazdu zastępczego skuteczne dochodzenie zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego przez powoda będącego cesjonariuszem, który wynajął poszkodowanemu pojazd zastępczy, uzależnione jest zatem od wykazania, że poszkodowany wynajął pojazd zastępczy i jest zobowiązany do poniesienia kosztów z tym związanych.

Dowodem wynajęcia przez poszkodowanego pojazdu zastępczego i powstania z tego tytułu pasywów w jego majątku jest faktura za najem pojazdu zastępczego. Poniesienie zaś przez poszkodowanego kosztu najmu pojazdu zastępczego nastąpiło poprzez przeniesienie na rzecz powoda wierzytelności przysługującej poszkodowanemu względem pozwanego z tytułu odszkodowania, w zakresie kosztów pojazdu zastępczego. Już bowiem samo powstanie wymagalnej wierzytelności o zapłatę czynszu najmu przysługującego wynajmującemu wobec poszkodowanego powoduje u tego ostatniego powstanie nowych lub zwiększenie się istniejących pasywów. Zwiększenie pasywów lub powstanie nowych jest zaś niczym innym jak poniesieniem straty przez poszkodowanego w rozumieniu art. 361 § 2 k.c.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu ww. uchwały z dnia 17 listopada 2011 roku stwierdził, że generalnie w przypadku definitywnej utraty rzeczy odszkodowanie przysługuje za okres od jej utraty do uzyskania odszkodowania (nabycia w zamian innego przedmiotu), a w przypadku utraty czasowej (np. przy szkodzie częściowej) – do chwili odzyskania rzeczywistej możliwości korzystania z niej.

Sąd Rejonowy podzielił ten pogląd. Ponadto uznał, że rzeczywista możliwość korzystania z pojazdu otwiera się w dacie wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela umożliwiającego naprawę uszkodzonego pojazdu.

W świetle zasad doświadczenia życiowego zrozumiałe jest, że dopiero z chwilą uzyskania odszkodowania poszkodowany ma możliwość zagospodarowania uzyskanym świadczeniem celem naprawienia szkody, a warsztat naprawczy może nie podjąć się naprawy pojazdu przed wypłatą odszkodowania, albowiem poszkodowany nie ma obowiązku posiadania oszczędności z przeznaczeniem na ewentualne nieprzewidziane szkody samochodowe.

Zasada odpowiedzialności nie była kwestionowana przez strony, pozwany w toku postępowania likwidacyjnego przyznał i wypłacił na rzecz powoda kwotę 2.565 złotych brutto. Spór dotyczył natomiast okresu trwania umowy najmu pojazd zastępczego oraz stawki dobowej najmu.

Odnośnie pierwszej okoliczności Sąd Rejonowy uznał, że poszkodowanemu przysługiwał pojazd zastępczy od dnia (...) roku (będącego dniem zawarcia umowy najmu pojazdu zastępczego) do dnia (...) roku (tj. 58 dni).

Początkowa data wiąże się z chwilą powstania szkody w majątku poszkodowanego polegającej na niemożliwości korzystania z dotychczas użytkowanego pojazdu. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że pojazd po szkodzie nie był jezdny. Także pozwany w toku postępowania likwidacyjnego uznał za zasadny zwrot poszkodowanemu kosztów najmu pojazdu zastępczego począwszy od dnia wynajęcia pojazdu.

W niniejszej sprawie wypłata odszkodowania w związku ze szkodą częściową nastąpiła w dniu (...) roku (po 27 dniach od powstania szkody). W dniu 10 stycznia 2022 roku warsztat naprawczy otrzymał zweryfikowany kosztorys naprawy i zamówił części zamienne, które dotarły do warsztatu w dniu 18 stycznia 2022 roku i wówczas rozpoczęto naprawę. Niemniej jednak podczas naprawy wykryto dodatkowe uszkodzenia, które pozwany zweryfikował dopiero kosztorysem w dniu 27 stycznia 2022 roku. Dostawa zamówionych części zamiennych nastąpiła z kolei w dniu 31 stycznia 2022 roku, a zatem ostatecznie w tej dacie warsztat naprawczy mógł rozpocząć proces naprawy.

Według niezakwestionowanej opinii biegłego M. O. technologiczny czas naprawy pojazdu po szkodzie z dnia (...) roku powinien wynosić 4 dni robocze.

Skoro po wypłacie odszkodowania przystąpiono do naprawy samochodu, to po uzyskaniu ostatnich części zamiennych naprawa powinna zostać wykonana do dnia (...) roku, a samochód zastępczy zwrócony najpóźniej w dniu (...) roku. W rzeczywistości został zwrócony 5 dni później. Powód w sprawie nie przytoczył żadnych okoliczności usprawiedliwiających zwrot auta zastępczego w późniejszym terminie, a ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na stronie powodowej (art. 6 k.c.).

Odnośnie podniesionego przez pozwanego zarzutu przyczynienia się poszkodowanego do zwiększenia rozmiarów szkody poprzez pominięcie złożonej przez pozwanego oferty najmu pojazdu zastępczego organizowanego przez podmioty współpracujące z pozwanym Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z treścią art. 362 k.c. sąd ustalając wysokość odszkodowania bierze pod uwagę przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody, jak również zwiększenia jej rozmiaru.

Sąd ocenia także zachowanie wierzyciela w światłe treści art. 354 § 2 k.c., który statuuje obowiązek współdziałania wierzyciela z dłużnikiem przy usuwaniu szkody (dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom, w taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel).

Poszkodowany wynajął pojazd zastępczy w dniu szkody (tj. (...) roku). Natomiast w dniu (...) roku pozwany wysłał powodowi propozycję bezgotówkowego udostępnienia pojazdu zastępczego oraz poinformował, że w przypadku wynajęcia pojazdu zastępczego w wyższej stawce niż proponowanej przez firmy współpracujące z pozwanym, koszt wynajmu będzie weryfikowany do wysokości kwoty, za która pozwany jest w stanie zapewnić pojazd zastępczy. W tych okolicznościach nie sposób przyjąć, że poszkodowany w nieuprawniony sposób pominął ofertę pozwanego, przyczyniając się w ten sposób do zwiększenia kosztów najmu pojazdu zastępczego, a co za tym idzie zwiększenia zakresu poniesionej szkody. Pozwany nie udowodnił, aby korespondencja mailowa z dnia (...) roku zawierała skonkretyzowaną ofertę najmu pojazdu zastępczego na warunkach korzystniejszych dla poszkodowanego aniżeli tych wynikających z umowy zawartej z powodem.

Zdaniem Sądu I instancji poszkodowany nie ma obowiązku wyboru oferty najmu pojazdu zastępczego kierując się wyłącznie wysokością stawki. Poszkodowany nie ma obowiązku wyboru oferty najtańszej w sytuacji, gdy pozostałe warunki umowy najmu mogą być dla niego niekorzystne, zatem wybór oferty, która wprawdzie jest droższa niż oferta przedstawiona przez ubezpieczyciela, ale nie jest obwarowana żadnymi dodatkowymi opłatami, czy warunkami, a jednocześnie stawka dobowa najmu pojazdu nie odbiega od stosowanej na lokalnym rynku, nie może być uznane za niewykonanie przez niego obowiązku minimalizacji szkody. Zakład ubezpieczeń nie może także skutecznie ograniczać poszkodowanym możliwości wynajmu pojazdu zastępczego poprzez określenie maksymalnej stawki czynszu najmu takiego pojazdu, albowiem - odszkodowanie za najem obejmuje wszystkie celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem, zależne od okoliczności sprawy.

W świetle powyższego Sąd Rejonowy uznał, że faktura za najem pojazdu zastępczego z dnia (...) roku odzwierciedlała celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki poszkodowanego na najem, ale wyłącznie w zakresie 58 dni i należało ją przyjąć jako podstawę ustalenia odpowiedniego odszkodowania.

Pozwany nie wykazał przy tym, pomimo przedstawienia zarzutu wygórowanej stawki najmu, że stawka najmu wskazana w fakturze była rażąco wyższa od stawek obowiązujących na rynku lokalnym w grudniu 2021 roku oraz

w styczniu i lutym 2022 roku.

W konsekwencji Sąd I instancji uznał za zasadne żądanie zapłaty czynszu najmu pojazdu zastępczego za okres 58 dni przy stawce 221,40 złotych brutto uwzględniwszy warunki oferowane przez powoda. Ekonomicznie uzasadnione koszty najmu pojazdu zastępczego wyniosły zatem 12.841,20 zł.

Ponieważ już w postępowaniu likwidacyjnym pozwany wypłacił na rzecz powoda kwotę 2.565 zł tytułem odszkodowania z tytułu wynajmu pojazdu zastępczego, do zwrotu pozostała kwota 10.276,20 zł, którą Sąd zasądził w pkt 1 wyroku, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo (pkt 2 wyroku).

O ustawowych odsetkach z opóźnienie w zapłacie świadczenia głównego Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 817 § 1 k.c. i art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, a o kosztach procesu na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia, pozostając ich szczegółowe wyliczenie na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. referendarzowi sadowemu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł w dniu 30 stycznia 2023 roku (data nadania w placówce pocztowej) pełnomocnik pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w S..

Apelujący zaskarżył wyrok w punkcie „1” co do kwoty 9.265 złotych oraz w punkcie „3” w całości, zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy:

a. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie faktu, wynikającego z zeznań świadka Ł. S., że poszkodowanemu w ogóle nie została przekazana przez powoda, który reprezentował poszkodowanego na etapie likwidacji szkody, informacja pozwanego z dnia (...) roku o możliwości najmu pojazdu zastępczego od pozwanego, a co miało istotny wpływ na wynik sprawy, bowiem skutkowało uznaniem za nieuzasadniony zarzutu pozwanej, że poszkodowany w nieuprawniony sposób pominął ofertę pozwanego, przyczyniając się w ten sposób do zwiększenia kosztów najmu pojazdu zastępczego, a co za tym idzie zwiększenia zakresu poniesionej szkody;

b. art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dokonaniu dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów skutkujące ustaleniem przez Sąd I instancji, że poszkodowany nie ma obowiązku wyboru ofert najtańszej, a zakład ubezpieczeń nie może skutecznie ograniczać poszkodowanemu możliwości wynajmu pojazdu zastępczego poprzez określenie maksymalnej stawki czynszu wynajmu pojazdu, w sytuacji gdy poszkodowany w ogóle nie zapoznał się z propozycją najmu pojazdu zastępczego od pozwanego, gdyż powód nie przekazał mu informacji pozwanego z dnia (...) roku, a zatem nie mógł dokonać żadnego porównania ofert pozwanego i powoda, tym samym o żadnym wyborze nie może być mowa i stanowisko Sądu w tym zakresie, którego słuszności co do zasady nie sposób negować, nie ma zastosowania do stanu faktycznego niniejszej sprawy;

c. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasad doświadczenia życiowego i zasady logicznego rozumowania skutkujące błędnym uznaniem przez Sąd Rejonowy, że pozwany nie udowodnił, by korespondencja mailowa z dnia (...) roku zawierała skonkretyzowaną ofertę wynajmu pojazdu zastępczego na warunkach korzystniejszych dla poszkodowanego aniżeli tych wynikających z umowy zawartej z powodem, w sytuacji gdy z samej informacji załączonej m.in. do odpowiedzi na pozew jak również zawartej w aktach szkody na płycie CD wynika, że to nie pozwany byłby stroną umowy o wynajem pojazdu zastępczego a jeden z podmiotów z sieci partnerskiej pozwanego, a zatem skonkretyzowaną ofertę mógłby przedstawić poszkodowanemu jeden z podmiotów sieci partnerskiej pozwanego gdyby poszkodowany, po pierwsze otrzymał od powoda informację pozwanego z dnia (...) roku, a po drugie wyraził zainteresowanie zawarciem takiej umowy, co w ustalonym stanie faktycznym nie mogło mieć miejsca z uwagi na fakt, że powód reprezentujący poszkodowanego na etapie likwidacji szkody nie przekazał mu takiej informacji;

d. popełnieniu błędu w ustaleniach faktycznych co do daty zgłoszenia szkody przez powoda, które nastąpiło w dniu (...) roku, a nie w dniu szkody to jest w dniu (...) roku;

e. popełnieniu błędu w ustaleniach faktycznych co do zarzutu pozwanego, dotyczącego stawki powoda za najem pojazdu zastępczego;

f. art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dokonaniu dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów skutkujące błędnym wnioskowaniem przez Sąd I instancji, że uzasadnionym było oczekiwanie przez poszkodowanego z rozpoczęciem naprawy pojazdu do chwili przyznania i wypłaty odszkodowania w sytuacji, gdy pozwany po 8 dniach od zgłoszenia szkody dokonał oględzin pojazdu i sporządził kalkulację naprawy pojazdu, w oparciu o którą poszkodowany mógł przystąpić do zamawiania części zamiennych i naprawy pojazdu, a co w konsekwencji skutkowało obciążeniem pozwanego kwotą roszczenia z tytułu najmu pojazdu zastępczego za okres 58 dni, zamiast 27 dni, w tym uznanych przez biegłego – 4 dni technologicznego czasu naprawy pojazdu a w konsekwencji naruszenie:

2. naruszenie przepisów prawa materialnego:

a. art. 354 § 2 k.c. w zw. z art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji uznanie, że nie naruszało zasady minimalizacji szkody wynajmowanie przez poszkodowanego pojazdu zastępczego po stawce zaproponowanej przez powoda w wysokości 221,40 złotych brutto/dobę przez okres 58 dni, gdzie ekonomicznie uzasadnioną stawką, za którą pozwany zaproponował poszkodowanemu wynajem pojazdu zastępczego była stawka 95 złotych brutto, a uzasadnionym okresem wynajmu był okres 27 dni najmu pojazdu zastępczego – w tym 4 dni technologicznej naprawy, co przemawia za uznaniem, że Sąd I instancji w sposób nieuprawniony obciążył pozwanego kwotą w wysokości wskazanej w wyroku, w sytuacji, gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy dowodzi okoliczności przeciwnej;

b. art. 822 § 1 k.c. oraz 826 k.c. w zw. z art. 36 ust. 1 ww. ustawy z dnia 22 maja 2003 roku poprzez ich błędną wykładnię oraz niezastosowanie i obciążenie pozwanego obowiązkiem zapłaty odszkodowania z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego w wysokości wskazanej w wyroku, w sytuacji, gdy koszty te jako nie pozostające w związku przyczynowym ze szkodą nie były celowe i ekonomicznie uzasadnione, a w konsekwencji nie są objęte odpowiedzialnością pozwanego z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie „1” poprzez oddalenie powództwa co do kwoty 9.265 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 marca 2022 roku do dnia zapłaty oraz w punkcie „3” poprzez rozstrzygnięcie o kosztach procesu za I instancję stosownie do wyniku procesu. Ponadto wniósł o zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów postępowania przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik powoda wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zgłoszonych we wniesionej apelacji zarzutów naruszenia prawa procesowego, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się uchybień w zastosowaniu przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Powołany zarzut może był skutecznie podniesiony jedynie w przypadku wykazania, że ewentualne uchybienie miało wpływ na wynik sprawy. Taka sytuacja w przedmiotowej sprawie z pewnością nie zaistniała. Oznacza to, że Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, których treść wynika z przeprowadzonych i poddanych prawidłowej ocenie dowodów i co równie istotne, z punktu widzenia dalszych rozważań wystarczających dla rozstrzygnięcia sprawy.

Ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne i wskazuje jako podstawę przedmiotowego rozstrzygnięcia.

Przechodząc do rozważań szczegółowych wyjaśnić należy, że pominięcie w ramach dokonanych ustaleń faktycznych, wynikającej z zeznań świadka Ł. S. okoliczności, iż poszkodowanemu nie została przekazana „oferta najmu pojazdu zastępczego” (informacja o takiej możliwości) nie miało znaczenia dla oceny poddanego kontroli rozstrzygnięcia. Ustalenie, że informację taką otrzymał powód, który w postępowaniu likwidacyjnym reprezentował poszkodowanego, było bowiem wystarczające dla rozstrzygnięcia. Na jego podstawie należało przyjąć, że wskazana informacja została przedstawiona poszkodowanemu już w dniu dnia (...) roku, a zaniechanie w podjęciu w jej wyniku ewentualnych działań ocenić w oparciu o stosowne przepisy prawa materialnego określające zasady współdziałania wierzyciela i dłużnika i reguły ustalenia wysokości odszkodowania (o powyższym w dalszej części przedmiotowych rozważań). Z wskazanych wyżej względów na uwzględnienie nie zasługuje również zawarte w skardze apelacyjnej stanowisko jakoby do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. doszło poprzez ustalenie przez Sąd meritii „że poszkodowany nie ma obowiązku wyboru ofert najtańszej, a zakład ubezpieczeń nie może skutecznie ograniczać poszkodowanemu możliwości wynajmu pojazdu zastępczego poprzez określenie maksymalnej stawki czynszu wynajmu pojazdu”.

Odnosząc się do kolejnego zarzutu, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że o naruszeniu powołanego przepisu nie może być mowy również, w związku z błędnym przyjęciem, iż „pozwany nie udowodnił, by korespondencja mailowa z dnia (...) roku zawierała skonkretyzowaną ofertę wynajmu pojazdu zastępczego”. Wskazany zarzut, razi niekonsekwencją. Jego uzasadnienie opiera się bowiem na stwierdzeniu, że pozwany nie był stroną umowy o wynajem pojazdu zastępczego i nie mógł przedstawić skonkretyzowanej oferty najmu pojazdu zastępczego.

Błąd wynikający z naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie powstał również w związku z ustaleniami Sądu pierwszej instancji odnoszącymi się do przebiegu czynności naprawczych i likwidacyjnych. Rzeczywista długość okresu naprawy pojazdu, a co za tym idzie najmu pojazdu zastępczego nie była w sprawie przedmiotem sporu. W konsekwencji, ocena czy „uzasadnionym było oczekiwanie przez poszkodowanego z rozpoczęciem naprawy pojazdu do chwili przyznania i wypłaty odszkodowania” i wpływu tego oczekiwania na obciążenie pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów związanych z najmem pojazdu zastępczego wiąże się z zastosowaniem przepisów prawa materialnego a nie jak sugeruje skarżący z błędnymi ustaleniami faktycznymi.

Przy wydaniu zaskarżonego orzeczenia Sąd meriti nie popełnił również zarzucanych przez skarżącego błędów w dokonanych ustaleniach faktycznych. W tych ustaleniach próżno bowiem szukać jak to sugeruje, autor apelacji, stwierdzenia, że zgłoszenie szkody nastąpiło w dniu (...) roku, oraz że nieprawidłowego ustalenia wysokości dobowej stawki najmu, za którą poszkodowany wynajął samochód zastępczy.

Reasumując, omówione wyżej zarzuty, tylko z pozoru mają procesowy charakter, gdyż w istocie odnoszą się do zagadnień związanych z zastosowaniem przepisów prawa materialnego (art. art. 361 § 1 i art. 362 k.c.). Z tej przyczyny stwierdzenie, że wiążą się on również z naruszeniem powołanego przepisu uznać należy za co najmniej dyskusyjne.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego wskazać należy, że w omawianej sprawie kluczową dla treści zaskarżonego orzeczenia pozostawała okoliczność, czy korzystając z pojazdu zastępczego zaoferowanego przez powoda poszkodowany naruszył dyspozycję art. 361 § 2 k.c. oraz art. 354 § 2 k.c. w zw. z art. 822 § 1 k.c. i art. 826 k.c. w zw. z art. 16 ust. 1 pkt 2 i art. 36 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 854 ze zm.), nie realizując obowiązku minimalizacji szkody, ewentualnie nadużywając wynikając z powołanych przepisów uprawnienia.

W ocenie Sądu Okręgowego taka okoliczność nie zaistniała.

Wyjaśnienie powyższego stanowiska należy rozpocząć od przedstawienia kilku uwag natury ogólnej.

Źródłem szkody jaka powstała po stronie poszkodowanego jest wypadek komunikacyjny. Pozwany ponosi natomiast odpowiedzialność gwarancyjną za sprawcę wypadku. Obowiązek naprawienia szkody obejmuje likwidację wszystkich bezpośrednich i pośrednich następstw wypadku, pod warunkiem ustalenia, że wskazane wyżej następstwa pozostają w adekwatnym związku przyczynowym z wypadkiem.

W przedmiotowej sprawie niewątpliwa i w istocie bezsporna była okoliczność, że po stronie poszkodowanego powstała, podlegająca naprawieniu szkoda, w postaci konieczności wynajmu pojazdu zastępczego. Nie ulega żadnej wątpliwości, że zaciągnięcie przez poszkodowanego zobowiązania do zapłaty czynszu najmu pojazdu zastępczego stanowi szkodę w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. pozostającą w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2020 roku, III CZP 63/19. Legalis Nr 2292784). Nie stanowi przy tym szkody sama utrata możliwości korzystania z samochodu, natomiast poniesione koszty związane z przywróceniem takiej możliwości wchodzą w zakres szkody. Dla ustalenia obowiązku naprawienia szkody należy przy tym stwierdzić jedynie, czy koszty te są celowe i ekonomicznie uzasadnione.

Wyjaśnić równię należy, że przy zastosowaniu art. 361 k.c. należy doprowadzić do stanu, by sytuacja majątkowa poszkodowanego była taka, jakby szkoda się nigdy nie wydarzyła. Oznacza to obowiązek zrekompensowania zwiększonych pasywów, które pojawiły się w jego majątku wskutek zdarzenia wywołującego szkodę.

Uwzględniając powyżej przedstawiony sposób wykładni powołanych na wstępie przepisów wskazać należy, że Sąd Okręgowy podziela argumentację Sądu I instancji, z której wynika, że poszkodowany w wyniku wypadku komunikacyjnego w okresie likwidacji szkody mógł korzystać z wynajętego pojazdu zastępczego. W konsekwencji obowiązkiem pozwanego było naprawienie szkody polegające na pokryciu kosztów najmu pojazdu zastępczego.

Formułując zarzuty odnoszące się do naruszenia przepisów prawa materialnego, apelujący w rzeczywistości odwołał się do przepisu art. 354 § 2 k.c. wskazując, że poszkodowany decydując się na najem pojazdu zastępczego za kwotę 221,40 złotych brutto/dobę przez okres 58 dni, zdecydował się na wydatki niecelowe i ekonomicznie nieuzasadnione, a więc nie pozostające w związku przyczynowym ze szkodą i w konsekwencji nie są objęte odpowiedzialnością pozwanego z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechaniczne.

W ocenie Sądu Okręgowego poszkodowany Ł. S. przyjmując ofertę najmu pojazdu zastępczego przedstawioną przez powoda nie naruszył wynikającego z wyżej powołanego przepisu obowiązku.

W ramach czynności, jakie poszkodowany powinien podjąć w związku ze zgłoszeniem i likwidacją szkody brak jest obowiązku zwrócenia się do ubezpieczyciela o akceptację warunków najmu. Trudno również uznać, że niewątpliwe uprawnienie do wynajmu pojazdu zastępczego konstytuuje się po upływie określonego czasu, a tym samym, że wynajęcie pojazdu zastępczego już w dniu, w którym poszkodowany utracił możliwość korzystania z własnego pojazdu należy ocenić jako niewłaściwe zachowanie poszkodowanego.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy, poszkodowany używał pojazdu do wykonywania czynności należących do bieżących spraw życia codziennego, a zatem miał prawo podjąć działania zmierzające, aby czynności te mógł wykonywać już w dniu, w którym doszło do uszkodzenia należącego do niego pojazdu. W przedmiotowej sprawie nie sposób również uznać, że stawki, za które został wynajęty pojazd zastępczy odbiegają od stawek rynkowych.

Jednocześnie dowodem podważającym powyższą okoliczność nie może być z pewnością wysłane drogą mailową powodowi przez pozwanego ogólnikowa informacja o możliwości wynajmu pojazdu zastępczego w firmach współpracujących z pozwanym.

Odnosząc się do powyższego zagadnienia wyjaśnić należy, że z analizy dokumentów zawartych w aktach szkody wynika, że w dacie kiedy ubezpieczyciel powiadomił powoda o możliwości wynajęcia pojazdu zastępczego w wypożyczalni z nim współpracującej, poszkodowany miał już od jedenastu dni wynajęty pojazd zastępczy i był związany umową najmu zawartą na czas określony. Pomijają ewentualną ocenę możliwości jej wcześniejszego rozwiązania nie sposób nie dostrzec, że pozwany kierując do poszkodowanego informację o możliwości najmu pojazdu w firmach z którymi współpracował zastrzegł, że przy „szkodzie częściowej” zastrzegł, że za zasadny uznaje jedynie okres niezbędny do technologicznej naprawy pojazdu oraz okres od dnia powstania szkody do dokonania oględzin. Mając jednocześnie na uwadze bezzasadne stanowisko pozwanego, zgodnie z którym w okolicznościach przedmiotowej sprawy długość okresu najmu nie powinna przekraczać 27 dni, nie sposób oczekiwać od poszkodowanego, że w czasie likwidacji szkody powinien po 20 grudnia 2022 r. rozwiązać umowę najmu, i podjąć działania zmierzające do wynajmu pojazdu w którejś z wskazanych przez pozwanego firm tylko po to żeby zapewnić sobie najem na okres 16 dni. Powyższe prowadzi do wniosku, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy przekazanie przez pozwanego informacji o możliwości zawarcia umowy najmu pojazdu zastępczego na lepszych niż komercyjne warunkach nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia, a jej pominięcie przez poszkodowanego nie można oceniać jako przejaw naruszenia art. 354 § 2 k.c.

W uzupełnieniu powyższych uwag, wyjaśnić należy, że pozwany mógłby skutecznie postawić poszkodowanemu powyższy zarzut, tylko w przypadku gdyby w toku likwidacji szkody przedstawił szczegółową i skonkretyzowaną ofertę najmu pojazdu zastępczego odpowiadającego klasie uszkodzonego pojazdu oraz zadeklarował gotowość jego wynajęcia na cały okres niezbędny do likwidacji szkody. Wymogu tego nie spełniają z pewnością szablonowe informacje o możliwości organizacji wynajmu pojazdu zastępczego w firmach współpracujących z pozwanym skierowane do powoda w formie informacji mailowej w dniu (...) roku.

Jak wskazano wyżej Sąd I instancji nie naruszył również przepisu art. 822 § 1 k.c. i art. 824 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 361 § 1 i 2 k.c., poprzez niewłaściwe zastosowanie.

Sąd prawidłowo przyjął, że w granicach normalnego następstwa zdarzenia objętego odpowiedzialnością odszkodowawczą pozwanego mieści się wynajęcie pojazdu w stawkach ustalonych w umowie najmu przez okres 58 dni.

Wskazany okres najmu były usprawiedliwione okolicznościami sprawy, które Sąd I instancji wskazał szczegółowo w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Pozwany nie wykazał inicjatywy dowodowej, aby udowodnić, że ustalony ostatecznie czas najmu przekraczał niezbędny okres naprawy (uwzględniający okres likwidacji szkody) tego rodzaju uszkodzeń, jak w przypadku pojazdu uszkodzonego należącego do poszkodowanego, zaś okres najmu powinien wynosić odpowiednio mniej. Tym samym twierdzenia, że uzasadniony okres najmu pojazdu zastępczego winien zakończyć się po 27 dniach uznać należy jedynie za przejaw niczym nieusprawiedliwionej polemiki.

W uzupełnieniu dotychczasowych uwag, przypomnieć należy, że w dacie, po której, zdaniem skarżącego najem przestał być celowy ( (...) r) zostało przyznane i wypłacone odszkodowanie za uszkodzenie pojazdu w wysokości 5.159,67 złotych brutto. Wskazana kwota nie pokrywała jednak nawet połowy rzeczywistych kosztów naprawy uszkodzonego pojazdu, skoro pozwany dopłacił z tego tytułu ponad 10 000 zł. (vide również akta szkodowe – decyzja z dnia 25 kwietnia 2023 r. Powyższe oznacza, że poszkodowany organizując naprawę „bezgotówkowo”, w sposób dostateczny wywiązał się z obowiązku podejmowania działań zmierzających do ograniczania procesu naprawy a oczekiwanie aby jej przeprowadzenie było poprzedzone pełnymi oględzinami stwierdzonych uszkodzeń w pełni zrozumiałe.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego jako niezasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Zasądzona z tego tytułu kwota w wysokości 900 złotych, obejmująca zwrot kosztów zastępstwa radcy prawnego, została ustalona w oparciu o § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.).

Paweł Hochman