Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 22 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Jarosław Gołębiowski

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 marca 2023 r.

sprawy z wniosku (...)

przy udziale Skarbu Państwa - (...) w Ł.

o odłączenie części nieruchomości z księgi wieczystej numer (...),
a następnie przyłączenie tej części nieruchomości do księgi wieczystej numer (...) i wpisanie prawa własności

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 15 grudnia 2022 r. sygn. akt DZKW/PT1P/11243/22

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie i poprzedzający je wpis referendarza sądowego dokonany w dniu 29 czerwca 2022 roku w sprawie DZKW/PT1P/5012/22 w ten sposób, że wniosek oddalić;

2.  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Jarosław Gołębiowski

II Ca 144/23

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 15 grudnia 2022 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim, po rozpoznaniu sprawy z wniosku (...)
w R. z udziałem Skarbu Państwa - (...) w Ł. - o odłączenie części nieruchomości z księgi wieczystej numer (...), a następnie przyłączenie tej części nieruchomości do księgi wieczystej numer (...) i wpisanie prawa własności, na skutek skargi uczestnika Skarbu Państwa - (...) w Ł. na wpis referendarza sądowego z dnia 29 czerwca 2022 roku postanowił utrzymać
w mocy zaskarżony wpis referendarza sądowego dokonany w dniu 29 czerwca 2022 roku w sprawie (...).

Podstawę powyższego postanowienia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Księga wieczysta numer (...) prowadzona była między innymi dla działki ewidencyjnej numer (...) położonej w miejscowości R.
o sposobie korzystania (...). W dziale II powyższej księgi wieczystej wpisane było prawo własności na rzecz Skarbu Państwa (...) w Ł.

Księga wieczysta numer (...) była prowadzona dla nieruchomości, której właścicielem jest (...) w R..

Decyzją Wójta (...) z dnia (...) roku, numer (...), prawomocnej od dnia 19 lutego 2019 roku, zatwierdzono podział działki ewidencyjnej numer (...) na działki ewidencyjne numer (...)
o powierzchni 0, (...) (część drogi gminnej) i (...) o powierzchni (...) ha. Przy czym w decyzji stwierdzono, że działka ewidencyjna numer (...) została wydzielona na pas drogi zajętej pod część drogi gminnej numer (...) - N. - Ł. wraz z mapą z projektem podziału nieruchomości.
W treści decyzji wskazano, że została wydana po akceptacji właściciela działki.

Sąd Rejonowy rozważył, iż w myśl art. 626 ⁸§ 1 i 2 k.p.c. wpis dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu z urzędu. Rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.

Zgodnie z art. 98 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami z dnia
21 sierpnia 1997 roku (Dz. U. 2021r, poz. 1899): „właściwy organ składa wniosek o ujawnienie w księdze wieczystej praw gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa do działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne lub pod poszerzenie istniejących dróg publicznych. Podstawą wpisu tych praw do księgi wieczystej jest ostateczna decyzja zatwierdzająca podział. Natomiast art. 98 ust. 1 powyższej ustawy stanowi, że „ Działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe - z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Przepis ten stosuje się także do nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek użytkownika wieczystego, z tym że prawo użytkowania wieczystego działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne wygasa z dniem,
w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie
o podziale prawomocne. Przepis stosuje się odpowiednio przy wydzielaniu działek gruntu pod poszerzenie istniejących dróg publicznych.”

Skoro w przedmiotowej decyzji wskazano, że jest wydana po uzyskaniu akceptacji dotychczasowego właściciela, a także wskazano w niej, że działka numer (...) powstała po podziała jest przeznaczona na poszerzenie części drogi gminnej, a także mając na względzie fakt, że od decyzji nie zostało wniesione odwołanie przez dotychczasowego właściciela, to należało uznać, że wywołała ona skutki prawne polegające na przejściu z mocy prawa własności działki numer (...) na (...) w R.. Oczywiście dotychczasowemu właścicielowi, jeżeli okaże się, że wzajemne uzgodnienia dotyczące zamiany nieruchomości nie dojdą do skutku, przysługuje stosowne odszkodowanie w myśl art. 98 ust. 3 ustawy wskazanej powyżej.

Z tych względów, na podstawie art. 518 ¹ §3 k.p.c. Sąd Rejonowy postanowił utrzymać w mocy zaskarżony wpis dokonany przez referendarza sądowego w oparciu o treść przepisów wskazanych powyżej.

Powyższe postanowienie zaskarżył uczestnik w całości.

Apelacja zaskarżonemu postanowieniu zarzuca naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 2021, poz. 1899) poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i przyjęcie akceptacja uczestnika postępowania jako dotychczasowego właściciela nieruchomości spełnia warunek określony
w przedmiotowym przepisie dotyczący inicjatora dokonania podziału nieruchomości, który jest przyznany jedynie dotychczasowemu właścicielowi
(w przedmiotowej sprawie to jest Skarb Państwa (...))

Apelujący wnosił o:

I.  zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku o wpis
o odłączenie z księgi wieczystej numer (...) części nieruchomości oznaczonej numerem (...) i przyłączenie jej do księgi wieczystej o numerze (...);

II.  ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie do ponownego rozpoznania przedmiotowej sprawy Sądowi Rejonowemu
w Piotrkowie Tryb.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika jest uzasadniona, skutkując zmianą zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie wniosku.

Rozstrzygnięcie Sądu i poprzedzające je orzeczenie referendarza zapadły w ramach sprawy wieczystoksięgowej. Powyższe oznacza, że mają zastosowanie przepisy rozdziału 6 „Postępowanie wieczystoksięgowe”.

Zgodnie z treścią art. 626 ² § 3 k.p.c. do wniosku o wpis należy dołączyć dokumenty stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej.

Przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. stanowi natomiast, że rozpoznając wniosek
o wpis, Sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.

Zestawienie obydwu norm prawnych prowadzi do wniosku, że kognicja Sadu w postępowaniu wieczystoksięgowym jest ograniczona. Oznacza to niedopuszczalność prowadzenia przez Sąd jakichkolwiek dowodów
i dokonywania na ich podstawie ustaleń. Z drugiej strony z powyższego unormowania wynika, że Sąd wieczystoksięgowy ocenia jako materiał dowodowy jedynie dokumenty składane z wnioskiem o wpis, a to oznacza, że
w zasadzie podstawą orzekania Sądu jest stan rzeczy z chwili złożenia wniosku. Stanowisko dopuszczające rozszerzenie kognicji Sądu dotyczy jedynie sytuacji, w której uwzględnia się okoliczności znane Sądowi urzędowo (art. 228 § 2 k.p.c.). Nadal aktualny pozostaje pogląd, że rozpoznając wniosek o wpis Sąd bada jedynie treść wniosku i dołączonych doń dokumentów (por. np. wyrok SN
z 16.04.1948 r., C III 205/48 nie publik.; postanowienie SN z 6.04.2011 r., I CSR 367/10, Legalis; postanowienie SN z 9.07.2009 r., III CSR 348/08, Legalis; postanowienie SN z 10.07.2008 r., IV CSK 331/07, Legalis).

Odmiennie niż w procesie, zakres kognicji Sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym nie przewiduje stosowania przewidzianego w art. 231 k.p.c. domniemania faktycznego. Ta konstrukcja ustalenia stanu faktycznego ma zastosowanie bez przeszkód w sprawach o uzgodnienie treści księgi wieczystej
z rzeczywistym stanem prawnym (por. np. postanowienie SN z 23.10.2007 r., III CSR 126/07, Legalis).

Reasumując, należy stwierdzić, że ograniczenia postępowania wieczystoksięgowego powodują, że Sądy obu instancji nie ustalają stanu faktycznego, nie rozstrzygają sporu o prawo i nie badają, czy stan prawny po dokonaniu wpisu będzie zgodny ze stanem rzeczywistym, tylko oceniają, czy dokonany wpis będzie zgodny z prawem. Wniosek podlega oddaleniu, jeżeli zostanie stwierdzony brak podstaw albo przeszkody do dokonania wpisu (por. Postanowienie SN z 18.06.2021 r., I CSKP 60/21, Legalis).

Istota omawianego postępowania wyklucza prowadzenie postępowania dowodowego. Dokonywanie wpisu na podstawie dokumentów nie dołączonych do wniosku stanowi przekroczenie granic kognicji Sądu (Postanowienie SN
z 24.09.2015 r., V CSR 690/14).

Analizując akta księgi wieczystej należy stwierdzić, że do wniosku o wpis (k. 61 i in.) został załączony jedynie dokument w postaci decyzji z dnia (...) roku (por. k. 63). Do decyzji tej nie załączono wniosku właściciela o podział nieruchomości w celu wydzieleniu pasa gruntu pod drogi.

Analizując tę decyzję nie można nie dostrzegać, iż jej część dyspozytywna nie odwołuje się do wspomnianego wniosku. Decyzja natomiast zawiera stwierdzenie, że organ wydał ją po uzyskaniu akceptacji zarządcy Skarbu Państwa (...) z/s w Ł..

Akceptacja procesu podziału przedmiotowych działek jest jakościowo
i rodzajowo odmienna od wniosku właściciela gruntu o podział nieruchomości
w celu przeznaczenia oznaczonej nieruchomości pod drogę publiczną. Czym innym jest bowiem wniosek o dokonanie podziału nieruchomości, a czym innym zgoda właściciela na ten podział.

Brzmienie art. 98 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami jest jednoznaczne i nie może budzić żadnych wątpliwości. Podstawą wpisu jest decyzja administracyjna zatwierdzająca podział nieruchomości, dokonany na wniosek właściciela. Powyższe oznacza, że postępowanie administracyjne zwieńczone decyzją zawierającą projekt podziału winno być przeprowadzone nie z urzędu, lecz na wniosek pochodzący od właściciela nieruchomości.

Treść w/w decyzji nie wskazuje, że uczestnik (...) był wnioskodawcą omawianego postępowania administracyjnego. Dokument ów nie wskazuje, że (...) zainicjowało tryb zakończony wydaniem decyzji w dniu (...) roku.

Do odmiennych wniosków nie prowadzi analiza uzasadnienia powołanej decyzji. Jest ono wielce ogólnikowe i ograniczone w swojej treści.

Zgodnie z art. 107 § 1 pkt 6 k.p.c. decyzja powinna zawierać m.in. uzasadnienie faktyczne i prawne. Jest to element obowiązkowy (por. np. wyrok NSA z 18.06.1997 r., IV SA 1660/96, ONSA 1998/2/63).

Cechami prawidłowo sporządzonego uzasadnienia są: logiczny związek
i zgodność z rozstrzygnięciem z jego treścią, brak wywodów sprzecznych
z rozstrzygnięciem, ścisłość i dokładność wywodów. Wadami są m.in.: pozorność uzasadnienia, niepełność uzasadnienia, niepowiązanie uzasadnienia
z rozstrzygnięciem decyzji.

Wymaga się, ażeby decyzja podziałowa zawierała wszystkie elementy przedmiotowo istotne, które podlegają ujawnieniu w księdze wieczystej.
W decyzji tej winny znaleźć się informacje określające działkę gruntu i cel jej wydzielenia ze wskazaniem dokumentu planistycznego, z którego wynikać będzie takie jej przeznaczenie.

Ponadto organ administracyjny zobowiązany jest także zawrzeć w decyzji podziałowej informację o skutkach prawnorzeczowych wynikających z art. 98 ust. 1 powołanej ustawy.

Przedstawionych wymagań w całej rozciągłości przedmiotowa decyzja nie spełnia. Nie ma w niej odwołania się do wniosku właściciela spornych działek
o ich podział i wydzielenie pasa gruntu pod drogę publiczną. Nie zawiera ona informacji o skutkach w sferze zmiany w prawie własności.

W zaistniałej sytuacji nie spełnia ona wymogów dokumentu stanowiącego uzasadnioną podstawę wpisu.

Reasumując, złożona do akt sprawy decyzja jest ważna (wywołuje skutki w postaci zatwierdzenia projektu podziału nieruchomości), jednakże nie jest skuteczna jeśli chodzi o jej skutki prawnorzeczowe w postaci przeniesienia własności.

Odrębnego omówienia wymaga pismo z dnia 18 września 2018 roku pochodzące od (...) a skierowane do (...).

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że nie pochodzi on od wnioskodawcy, który zainicjował niniejsze postępowanie wieczystoksięgowe.

Wniosek o podział nieruchomości pochodzący od (...) winien być – co wcześniej podniesiono – załączony do wniosku o wpis własności. Takowy wniosek tak jak decyzja zatwierdzająca podział stanowi dokument uzasadniający wpis w księdze wieczystej. Złożenie tego dokumentu później i to nie przez wnioskodawcę wymogów stawianych w przepisie nie spełnia.

Tylko ubocznie podnieść należy, że złożone przez (...) pismo
(k. 74) budzi poważne wątpliwości co do jego charakteru i skuteczności. Stwierdzenie, iż „zasadne jest przystąpienie do czynności podziału działek (...)
w celu wydzielenia pasów drogi (...)” nie jest tożsamym z wnioskiem o podział, o którym mowa w art. 98 w/w ustawy. W dalszej części tego pisma jest sformułowanie, iż uzasadnione wydaje się uzgodnienie dalszych działań dotyczących podziału wskazanych nieruchomości. Powyższe oznacza, iż akceptacja podziału była wstępną zgodą i wymagała dalszych uzgodnień
i wzajemnych ustaleń. Fakt ów dodatkowo utwierdza w przekonaniu, iż wymaganego wniosku właściciela gruntu na podział w rozumieniu w/w przepisu nie było.

Na marginesie podnieść należy, że regulacja prawna zawarta w w/w przepisie statuuje szczególny tryb nabywania własności nieruchomości
z pominięciem umowy notarialnej generalnie właściwej do przenoszenia tego typu prawa. Z tej przyczyny norma nie może podlegać wykładni rozszerzającej. W takim bowiem przypadku godziłoby to w konstytucyjnie chronioną własność.

Z tych przyczyn brak było podstaw do uwzględnienia wniosku o wpis.

Mając to na uwadze na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak
w sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. ustalając, iż każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem
w sprawie.

Jarosław Gołębiowski