Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 30 czerwca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Paweł Hochman

Sędziowie: Stanisław Łęgosz

Grzegorz Ślęzak

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 30 czerwca 2020 r.

sprawy z wniosku E. P. (1)

z udziałem S. W.

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek apelacji wniesionej przez uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 19 grudnia 2019 r. sygn. akt I Ns 463/18

postanawia: oddalić apelację.

Paweł Hochman

Stanisław Łęgosz Grzegorz Ślęzak

Sygn. akt II Ca 197/20

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia 14 sierpnia 2018 r. E. P. (1) wnosiła o otwarcie i ogłoszenie testamentu I. W. (1) zmarłej dnia (...)r. w O., ostatnio zamieszkałej w O., stwierdzenie, że spadek po I. W. (1) zmarłej (...)r. w O. nabyli na mocy testamentu: wnioskodawczyni E. P. (1) oraz S. W., zasądzenie od uczestnika na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wniosku podała, że spadkodawczyni I. W. (1) zmarła w dniu (...)r. w O., w dacie śmierci była wdową i miała dwoje dzieci: wnioskodawczynię i uczestnika. Spadkodawczyni pozostawiła testament spisany dnia 05.06.2018 r. w O., na mocy którego do spadku powołana została E. P. (1) oraz S. W.. Do kręgu spadkobierców ustawowych należą E. P. (1) oraz S. W., jako dzieci spadkodawczyni. Innych spadkobierców nie miała. W skład spadku nie wchodzi gospodarstwo rolne, a spadkobiercy nie składali oświadczeń o przyjęciu spadku lub jego odrzuceniu i za życia spadkodawczyni nie zrzekali się dziedziczenia po niej.

Pismem z dnia 27 grudnia 2018 r. (data wpływu do Sądu) uczestnik postępowania S. W. wyjaśnił, że nie zgłasza żadnych uwag dotyczących przedstawionego testamentu spisanego przez jego mamę I. W. (1).

W piśmie z dnia 21 lutego 2019 r. (data wpływu do Sądu) wnioskodawczyni E. P. (1) określiła proponowaną wartość nieruchomości położonej przy ul. (...) na 134.400,00 zł a proponowaną wartość nieruchomości położonej w O. przy ul. (...) na kwotę 110.000,00 zł. Podała ona, że te nieruchomości wchodzą w skład spadku po I. W. (1).

W piśmie z dnia 15 marca 2019 r. (data wpływu do Sądu) uczestnik postępowania S. W. wyjaśnił, iż zgadza się w całości co do wartości składników majątku spadkowego ustalonego przez jego siostrę E. P. (1) dotyczących nabycia spadku po mamie I. W. (1). Następnie, pismem z dnia 8 kwietnia 2019 r. (data nadania) uczestnik postępowania wycofał swoje wcześniejsze wyjaśnienia i wniósł o zobowiązanie wnioskodawczyni E. P. (1) do dokonania na jego rzecz spłaty w kwocie 30.000,00 zł w terminie miesiąca, tj. do dnia 06.05.2019 r. tytułem różnicy pomiędzy wartością mieszkań wyszczególnionych w testamencie sporządzonym przez I. W. (1).

Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2019 r. Sąd Rejonowy w Opocznie stwierdził, że spadek po I. W. (2) z domu K. c. J. i J., zmarłej dnia (...)r. w O., ostatnio zamieszkałej w O. na podstawie testamentu z dnia 5 czerwca 2018 roku otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Opocznie w sprawie sygn. akt I Ns 68/19 nabyły dzieci córka E. P. (2) z domu W. c. A. i I. w 117045/234429 (sto siedemnaście tysięcy czterdzieści pięć - dwieście trzydzieści cztery tysiące czterysta dwadzieścia dziewięć) częściach i syn S. W. s. A. i I. w 117384/234429 (sto siedemnaście tysięcy trzysta osiemdziesiąt cztery - dwieście trzydzieści cztery tysiące czterysta dwadzieścia dziewięć) częściach. Sąd zasądził od uczestnika postępowania S. W. na rzecz wnioskodawczyni E. P. (1) kwotę 1.527,50 złotych tytułem zwrotu połowy kosztów postępowania; nie obciąża stron kosztami sądowymi - wydatkami poniesionymi tymczasowo ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Opocznie.

Podstawę powyższego ustalenia stanowiły następujące Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

I. W. (1) zmarła (...)r. w O., gdzie stale zamieszkiwała przed śmiercią. W dacie śmierci była wdową. Jako spadkobierców ustawowych pozostawiła dzieci: E. P. (1) i S. W.. Dzieci pozamałżeńskich ani przysposobionych spadkodawczyni nie pozostawiła. Nikt nie składał oświadczeń woli o przyjęciu lub odrzuceniu spadku i nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. Nikt nie zrzekł się dziedziczenia. Spadkodawczyni pozostawiła testament.

I. W. (1) sporządziła własnoręczny testament dnia 5 czerwca 2018 r. Przedmiotowy testament został otwarty i ogłoszony w Sądzie Rejonowym w Opocznie dnia 11 lutego 2019 r. w sprawie sygn. akt I Ns 68/19. W testamencie sporządzonym dnia 5 czerwca 2018 r. I. W. (1) powołała do spadku córkę E. P. (1), której przekazała mieszkanie znajdujące się w O. przy ul. (...) oraz syna S. W., któremu przekazała nieruchomość gruntową zabudowaną budynkiem mieszkalnym położoną w O. przy ul. (...).

W skład spadku po I. W. (1) wchodzą lokal mieszkalny nr (...) położony w O. przy ul. (...) w budynku posadowionym na działce oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...)usytuowany na III piętrze o powierzchni użytkowej (...) m ^{( 2)} wraz z udziałem wynoszącym (...) części we wspólnych częściach budynku i jego urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali oraz w takich samych częściach w prawie użytkowania wieczystego działki oznaczonej numerem (...), oraz nieruchomość zabudowana położona w O. przy ul. (...) w obrębie (...) oznaczona w ewidencji gruntów numerem działki (...) o powierzchni (...) ha.

Łączna wartość zabudowanej nieruchomości położonej w O. przy ul. (...) w obrębie (...) oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) wynosi 74.174,00 zł + 43.210,00 zł, czyli łącznie 117.384,00 zł. Nakłady poczynione na tę nieruchomość przez S. W., według oświadczenia E. P. (1), wynoszą 9.887,00 zł. Wartość lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w O. przy ul. (...) wynosi 117.045,00 zł.

Zabudowana nieruchomość oznaczona w ewidencji gruntów numerem działki (...) położona jest przy drodze asfaltowej, na obrzeżach miasta w jego wschodniej części w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Nieruchomość posiada kształt o konfiguracji regularnej zbliżonej do wydłużonego prostokąta o szerokości ok. 8 m. Teren działki jest równy. Od strony ul. (...) (północ) zlokalizowany jest na niej murowany parterowy budynek mieszkalny nie podpiwniczony, wykonany z cegły ceramicznej. Jest to budynek wykonany w 1946 r. metodą tradycyjną murowaną połączony z budynkiem mieszkalnym na działce sąsiedniej (ul. (...)) na fundamentach betonowych, podłogi w pomieszczeniach - gumoleum oraz płytki ceramiczne w łazience (nakłady S. W.), strop konstrukcji drewnianej, dach jednospadowy, więźba dachowa konstrukcji drewnianej, pokrycie dachu - blacha, otwory okienne plastikowe, drzwi drewniane. Elewacja zewnętrzna tzw. „częściowa” z dociepleniem styropianem (strona północna, zachodnia i południowa budynku) wykonana przez S. W..

Budynek składa się z: pokoju o powierzchni użytkowej 21,90 m ², kuchni o powierzchni użytkowej 12,50 m ², łazienki o powierzchni użytkowej 3,10 m ² - nakłady S. W., korytarza o powierzchni użytkowej 4,20 m ². Łączna powierzchnia użytkowa wynosi 41,70 m ².

Budynek jest zamieszkały, wyposażony w energię elektryczną, wodę (ujęcie komunalne), kanalizację sanitarną (gminna oczyszczalnia ścieków), ogrzewanie piecowe - piec kaflowy. Jest to budynek o niskim standardzie wykończenia.

W kierunku południowym od w/w murowanego budynku mieszkalnego znajduje się szopa na węgiel o konstrukcji murowano - drewnianej o wysokim stopniu zużycia technicznego i funkcjonalnego, kwalifikująca się do rozbiórki. Pozostałą część działki stanowi grunt z nasadzeniami drzew owocowych w wieku powyżej 40 lat nie stanowiących wartości użytkowej. Część nieruchomości, jako tzw. działka siedliskowa ogrodzona jest w następujący sposób: od strony ul. (...) (północ) znajduje się brama wjazdowa z furtką o konstrukcji stalowej pokryta całkowicie blachą stalową przymocowana do słupków stalowych. Pozostała część ogrodzenia z płyt żelbetowych nie wchodzi w skład nieruchomości.

Lokal mieszkalny nr (...) położony jest w O. przy ul. (...) w budynku wielolokalowym przy drodze asfaltowej. Nieruchomość ta położona jest w centralnej części miasta i w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, zabudowy handlowo - usługowej oraz obiektów użyteczności publicznej. Budynek wielomieszkaniowy elewacją frontową zwrócony jest w kierunku ulicy. Jest to budynek w zabudowie wolno stojącej, składający się z czterech kondygnacji nadziemnych, podpiwniczony. Przedmiotowy lokal mieszkalny nr (...) składa się z przedpokoju, kuchni, trzech pokoi, łazienki i wc. Łączna powierzchnia użytkowa lokalu wynosi 48,17 m ² . Lokal eksploatowany z częściowym zachowaniem prawidłowej gospodarki remontowej, o średnim standardzie użytkowania i wykończenia. Ściany wewnętrzne pomalowane farbą klejową w kolorach różnych, pokrycia podłóg: w łazience, wc - płytki ceramiczne, w pozostałych pomieszczeniach - gumoleum, otwory okienne plastikowe, drzwiowe - drewniane.

I. W. (1) posiadała w (...) Bank (...) S.A. rachunek bankowy, gdzie stan oszczędności na dzień 23.07.2018r. wynosił 34,60 zł.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że wniosek zasługuje na uwzględnienie. Wyjaśnił, że stosownie do art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi IV kodeksu cywilnego - spadki. Powołanie do spadku wynika z ustawy albo testamentu (art. 926 § 1 k.c.). Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament (art.941 k.c.). Przepisy kodeksu cywilnego przewidują różne formy testamentu m. in. testament własnoręczny, spadkodawca może sporządzić testament, w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą - art. 949 § 1 k. c.

Spadkodawczyni I. W. (1) sporządziła testament dnia 5 czerwca 2018 r. który zawiera wszystkie cechy testamentu ręcznego i który nie został zakwestionowany przez jej spadkobierców. W tej sytuacji powołanie do spadku następuje na podstawie testamentu.

Z przepisu art. 961 k.c. wynika, że jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za zapisobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby poczytuje się w razie wątpliwości za powołany do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.

Zdaniem Sądu meritii w sprawie zostało udowodnione stosownie do art. 6 k.c., że spadkodawczyni I. W. (1) pozostawiła zabudowaną nieruchomość położoną w O. przy ul. (...) i lokal mieszkalny usytuowany w O. przy ul. (...). Sąd przyjął, że składniki te wyczerpują prawie cały jej majątek, bo przy ich wartości kwota pozostawiona na rachunku bankowym w wysokości 34,60 zł jest niewielka. Wobec zastrzeżeń zgłoszonych przez uczestnika postępowania S. W., co do wartości składników majątkowych wchodzących w skład spadku po I. W. (1) zaproponowanych przez wnioskodawczyni E. P. (2), Sąd postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2019 r. dopuścił dowód z opinii biegłego ds. szacowania nieruchomości w osobie Z. R., któremu zlecił oszacowanie nieruchomości wchodzących w skład spadku po I. W. (1) tj. lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...) i zabudowanej nieruchomości położonej w O. przy ul. (...) oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) oraz wyliczenia części ułamkowych przeznaczonych przez I. W. (1) w testamencie z dnia 05.06.2016r. otwartym i ogłoszonym przez Sąd Rejonowy w Opocznie w sprawie syn. akt I Ns 68/19 odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych przedmiotów osobom wymienionym w tym testamencie.

Biegły sądowy Z. R. sporządził opinię, która, w ocenie Sądu, jest pełna, przekonywująca i miarodajna. Podkreślenia wymaga obszerność tejże opinii, przeprowadzona w niej analiza i charakterystyka rynku lokalnego, charakterystyka poszczególnych składników majątku spadkowego oraz charakterystyka nieruchomości porównawczych.

Sąd wyjaśnił również, że uwzględniając wnioski zawarte w opinii biegłego określił udziały osób powołanych do dziedziczenia przez spadkodawczynię I. W. (1) stosując regułą zawartą w zdaniu drugim przepisu art. 963 k.c. Podkreślił, że nie uwzględnił przy określaniu udziałów spadkobierców powołanych w testamencie do dziedziczenia, nakładów poczynionych przez uczestnika postępowania S. W. na nieruchomość położoną w O. przy ul. (...) uznając, że takie nakłady podlegają ewentualnemu udowodnieniu i rozliczeniu w postępowaniu o dział spadku, a nie w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, że całość masy spadkowej po I. W. (1) zamyka się wartością (...), na którą składają się: wartość zabudowanej nieruchomości położonej w O. przy ul. (...) i wartość lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...). Skoro zabudowana nieruchomość została przekazana rozrządzeniem testamentowym na rzecz S. W. to jego udział w spadku wynosi (...) a udział E. P. (1) wynosi (...), bowiem ona w testamencie została powołana do dziedziczenia lokalu mieszkalnego.

Podstawę rozstrzygnięcia zawartego w pkt 2 postanowienia stanowi przepis art. 520 § 2 k.p.c., z którego wynika, że jeżeli uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, Sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników.

Koszty postępowania w sprawie poniosła wnioskodawczyni w kwocie 3.055,00 zł (koszty opinii biegłego sądowego, opłata od wniosku i opłata za wpis do Krajowego Rejestru Notarialnego). Uwzględniając żądanie wnioskodawczyni Sąd zasądził połowę tych kosztów w kwocie 1.527,50 zł na jej rzecz od uczestnika postępowania.

Podstawę rozstrzygnięcia zawartego w pkt 3 postanowienia stanowi przepis art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł uczestnik postępowania.

Z treści apelacji wynika, że co do zasady skarżący nie neguje potrzeby wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku oraz zasadności przyjęcia, że do dziedziczenia doszło na podstawie testamentu spadkodawczyni.

Skarżący zakwestionował jedynie prawidłowość ustalenia wysokości udziałów w majątku spadkowym ustalonych w toku postępowania, zarzucając wadliwość dowodu z opinii biegłego, który dokonał wyceny wchodzących w skład masy spadkowej nieruchomości.

Zgłosił również szereg zarzutów związanych z przebiegiem postępowania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu na podstawie przepisu art. 385 k.p.c.

Wydając zaskarżone postanowienie Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się naruszenia przepisów prawa procesowego oraz prawa materialnego.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu dotyczącego błędnej wyceny nieruchomości położonej przy ul (...) w O. i opartego na tym zarzucie stanowiska o rzekomym zawyżeniu jej wartości wyjaśnić należy, że tak sformułowany zarzut wynikać może tylko z niezrozumienia treści wydanego przez Sąd pierwszej instancji rozstrzygnięcia i sposobu ustalenia wielkości udziałów spadkobierców w majątku spadkowym. Przypomnieć należy, że spadkodawczyni w sporządzonym testamencie wskazany wyżej składnik majątkowy przyznała uczestnikowi. Odnosząc się do jego wartości ustalonej przez biegłego, Sąd Rejonowy określił udział spadkowy skarżącego. Powyższe oznacza, że ewentualne uwzględnienie zastrzeżeń do opinii i przyjęcie niższej wartości nieruchomości musiałoby prowadzić do zmniejszenia wielkości udziału spadkowego S. W., a więc do zmiany orzeczenia na mniej korzystne dla skarżącego. Rozstrzygnięcie takie, w świetle art. 384 k.p.c. uznać należy za niedopuszczalne.

W związku z powyższym już tylko w uzupełnieniu zaprezentowanych uwag wyjaśnić należy, że Sąd drugiej instancji nie podziela argumentów skarżącego wskazujących na wadliwość wydanej w sprawie opinii biegłego Z. R.. Wskazana opinia została sporządzona w sposób profesjonalny. Biegły zaprezentował w niej logiczny tok rozumowania i przyjął prawnie dopuszczalną metodę wyceny. Skarżący nie zakwestionował jednocześnie skutecznie przyjętego przez biegłego założenia, że część działki nr (...) o powierzchni 500 m ² winna być oszacowana jako przeznaczona na cele budowlane i mogąca stanowić przedmiot odrębnego obrotu. W tym miejscu należy podkreślić raz jeszcze z całą stanowczością, że przyjmując zakwestionowany sposób wyceny biegły uzyskał wyższą wartość nieruchomości co skutkowało przyjęciem większego udziału skarżącego w majątku spadkowym. Zakwalifikowanie części wskazanej działki jak grunty rolne, skutkowałoby co oczywiste, ustaleniem że jej cena jest mniejsza i co za tym idzie zmniejszeniem wysokości udziału spadkowego należnego skarżącemu. Tym samym brak jest jakichkolwiek podstaw aby uznać, że zaliczając w poczet materiału dowodowego omawianą opinię i nie kwestionując jej treści Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do przyznania skarżącemu pełnomocnika z urzędu, w pełni tym samym akceptując argumenty zawarte w postanowieniu z dnia 9 lipca 2019 r. (k. 107), uznając tym samym, że w sprawie nie doszło do naruszenia art. 117 k.p.c. Podkreślić również należy, że uchybieniem procesowym nie były również odstąpienie od doprowadzenia uczestnika na termin rozprawy jawnej. Powyższe nie pozbawiło go z pewnością prawa do obrony skoro mógł w sposób swobodny prezentować swoje stanowisko w formie pisemnej i z powodzeniem z tego prawa korzystał.

Wydając zaskarżone postanowienie, Sąd rejonowy nie naruszył również przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 961 k.c. Ostatnią wolę spadkodawcy wyrażoną w testamencie należy tłumaczyć w taki sposób, aby zapewnić w możliwie najpełniejszym stopniu realizację jego rozporządzenia; w sytuacji, gdy możliwe jest różne rozumienie postanowień testamentu konieczne jest przyjęcie takiej wykładni, która pozwala utrzymać rozporządzenie spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść. W okolicznościach przedmiotowej sprawy nie może budzić, żadnej wątpliwości, że uczestnicy zostali powołani do spadku jako spadkobiercy, wielkość ich udziałów w majątku spadkowych stanowi konsekwencję wartości wchodzących w skład spadku składników majątkowych wskazanych w testamencie.

Mając powyższe na uwadze apelację jako całkowicie nieuzasadnioną należało oddalić.

S. Łęgosz P. Hochman G. Ślęzak