Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 25 kwietnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA w SO Arkadiusz Lisiecki
Sędziowie:	SSO Dariusz Mizera (spr.) SSO Dorota Krawczyk
Protokolant:	Paulina Neyman

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2016 roku

sprawy z wniosku M. W.

z udziałem E. W.

o podział majątku dorobkowego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 2 grudnia 2015 roku, sygn. akt I Ns 429/12

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie C w ten sposób, że zasądzoną od uczestniczki E. W. na rzecz wnioskodawcy M. W. kwotę 60.000 złotych podwyższyć do kwoty 72.311,79 (siedemdziesiąt dwa tysiące trzysta jedenaście 79/100) złotych oraz
w punkcie D w ten sposób, że zasądzoną od uczestniczki E. W. na rzecz wnioskodawcy M. W. kwotę 72.311,79 złotych rozłożyć na dwie raty: pierwsza w kwocie 35.000 (trzydzieści pięć tysięcy) złotych płatna w terminie do 31 sierpnia 2016 roku, druga
w kwocie 37.311,79 (trzydzieści siedem tysięcy trzysta jedenaście 79/100) złotych płatna w terminie do 31 grudnia 2016 roku z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, a w pozostałej części apelację oddalić;

2.  ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSO Dariusz Mizera SSO Dorota Krawczyk

Sygn. akt II Ca 213/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 2 grudnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu sprawy z wniosku M. W. z udziałem E. W. o podział majątku dorobkowego;

A/ ustalił, że w skład wspólności majątkowej małżeńskiej E. W. i M. W., których wspólność majątkowa małżeńska ustała z dniem 1 lutego 2010 roku na skutek wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 10 września 2010 roku wydanego w sprawie III RC 179/10 - wchodzą następujące składniki:

I. nakłady w postaci budynku mieszkalnego i budynku gospodarczego usytuowanych na nieruchomości gruntowej położonej w P., gmina Z., na działce o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni (...) ha , dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta o numerze (...) będącej własnością E. W., o wartości 348000,00 zł (trzysta czterdzieści osiem tysięcy złotych)

II. ruchomości o łącznej wartości 13563,00 zł ( trzynaście tysięcy pięćset sześćdziesiąt trzy złotych):

1) biurko koloru olcha

2) zestaw mebli w sypialni : łóżko, komoda, dwie szafki

3) rower damka

4) meble w salonie koloru bordo

5) żelazko

6) łopata

7) taczka

8) meble ogrodowe

9) karnisze

10) lodówka

11) piekarnik elektryczny (...)

12) kuchenka mikrofalowa

13) płyta kuchenna indukcyjna

14) okap kuchenny

15) pralka (...)

16) kanapa dwuosobowa

17) telewizor(...)

18) stolik rtv

19) młotowiertarka(...)

20) konstrukcja doczepki samochodowej

21) felgi aluminiowe samochodowe

22) buty narciarskie i narty

23) DVD ., (...)

24) kosa spalinowa (...)

25) piła spalinowa (...)

26) myjka ciśnieniowa

27) samochód (...)o numerze rejestracyjnym (...)

B/ dokonał podziału majątku wspólnego E. W. i M. W. w ten sposób, że:

I. opisane w punkcie A 1 nakłady na nieruchomość w postaci domu mieszkalnego i budynku gospodarczego położonego w P. , gmina Z. przyznaje na wyłączną własność E. W.,

II. ruchomości opisane w punkcie A II : 1-15 przyznaje na wyłączny własność E. W.

III. ruchomości opisane w punktach A II : 16- 27 przyznaje na wyłączną własność M. W.

C/ zasądził od E. W. na rzecz M. W. kwotę 60000,00 zł. tytułem spłaty;

D/ zasądzoną od E. W. na rzecz M. W. kwotę 60000,00 zł. rozłożył na 2 (dwie) raty w kwocie po 30000,00 zł każda, płatne : I rata w ciągu 6 (sześciu) miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia , II rata w ciągu 12 (dwunastu) miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia, z odsetkami ustawowymi w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat,

E/ ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu 11 września 2004 roku wnioskodawca oraz uczestniczka zawarli związek małżeński. Wyrokiem z dnia 10 września 2010 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie w sprawie III RC 179/10 z powództwa E. W. ustanowił z dniem 1 lutego 2010 roku rozdzielność majątkową pomiędzy E. W. i M. W.. Wyrok uprawomocnił się dnia 2 października 2010 roku.

Wcześniej dnia 18 grudnia 2009 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie w sprawie III RC 501/09 zasądził od M. W. na rzecz E. W. kwotę 800,00 zł miesięcznie tytułem zaspakajania potrzeb rodziny poczynając od dnia 1 września 2009 roku .

Uczestniczka E. W. była właścicielem działki o numerze ewidencyjnym (...), położonej w P., gmina Z., o powierzchni (...) ha. W dniu 10 lutego 2005 roku E. W. dokonała na rzecz M. W. darowizny w/w nieruchomości ze swojego majątku odrębnego do majątku objętego wspólnością ustawową jej i męża M. W..

Dnia 22 marca 2010 roku E. W. złożyła pozew o odwołanie darowizny z uwagi na rażącą niewdzięczność M. W.. Wyrokiem z dnia 24 marca 2011 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie w sprawie I C 81/10 zobowiązał M. W. do złożenia oświadczenia woli przenoszącego na E. W. udział wynoszący ½ we własności nieruchomości położonej w P. gmina Z. o powierzchni (...) ha oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta KW Nr (...). Wyrok uprawomocnił się dnia 4 maja 2011 roku.

Wyrokiem z dnia 15 lipca 2010 roku Sądu Rejonowego w Bełchatowie w sprawie II K 696/09 M. W. został skazany za znęcanie się nad żoną E. W. w okresie czasu od stycznia 2009 roku do 31 maja 2009 roku tj. za czyn z art. 207 §1 kk i art. 157§2 kk w zw. z art. 11§2 kk na karę grzywny 100 stawek dziennych przy określeniu wysokości jednej stawki na kwotę 10 zł . Wyrok uprawomocnił się dnia 5 listopada 2010 roku.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb z dnia 17 lutego 2011 roku wydanym w sprawie I C 91/10 małżeństwo E. W. i M. W. zostało rozwiązane przez rozwód z winy M. W.. Wyrok nie został zaskarżony.

Strony po ślubie zamieszkiwały u rodziców wnioskodawcy. W (...) urodził się ich syn. Matka wnioskodawcy A. W. zajmowała się wnukiem, a uczestniczka wróciła do pracy. Strony postanowiły na działce będącej własnością uczestniczki wybudować dom.

Przed zawarciem małżeństwa latem 2004 roku na działce numer (...) w P. będącej jeszcze własnością uczestniczki zostało posadowione ogrodzenie betonowe (poza frontowym) oraz rozpoczęta budowa budynku gospodarczego z płyt betonowych( postawiono jego ściany). Prace te były finansowane przez przyszłych małżonków oraz ich rodziców, którzy zamierzali pobudować na działce ich wspólny dom. Przy oczyszczaniu działki z drzew pomagali znajomi wnioskodawcy oraz członkowie rodziny małżonków W..

Na wiosnę 2005 roku strony rozpoczęły budowę domu. Budynek jest parterowy z możliwością zagospodarowania poddasza. Na parterze znajduje się kuchnia z salonem i 3 pokoje, łazienki, kotłownia, garaż. Cały parter ma ogrzewanie podłogowe. Piec do centralnego ogrzewania jest na eko- groszek.

Zarówno wnioskodawca jak i uczestniczka angażowali się w budowę domu. W budowie domu pomagali finansowo rodzice obojga małżonków. Początkowo prace na budowie: murowanie ścian, dach, tynki wykonywały wynajęte firmy. Potem prace wykonywał również wnioskodawca, który gipsował ściany, kładł płytki. Na budowie odpłatnie pracowali również znajomi wnioskodawcy oraz brat T. W., szwagier C. N. .

Materiały budowlane do wykończenia wnętrz jak gipsy, płytki, kleje, płyty kartonowo - gipsowe brane były z hurtowni, którą prowadziła siostra wnioskodawcy D. N. z mężem C..

Podczas nieobecności wnioskodawcy, kiedy wyjeżdżał za granicę budowę nadzorował ojciec uczestniczki R. O..

W czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej przed domem położono kostkę brukową, posadzono krzewy ozdobne wzdłuż frontowego ogrodzenia. Budowa została zakończona 4 grudnia 2008 roku.

Podczas budowy domu wnioskodawca używał narzędzi pożyczonych z firmy w której pracował, oraz z firmy budowlanej prowadzonej przez jego siostrę i szwagra C. i D. N.. Kiedy był zatrudniony w firmie (...) zajmował się naprawą sprzętów tej firmy. Wiele razy przynosił je do domu. Wnioskodawca zajmował się również naprawą sprzętów w domu, gdzie przynoszono mu popsute maszyny.

Wnioskodawca do tej pory pracuje w firmie, która zajmuje się sprzedażą i naprawą narzędzi (...) którą od 2010 roku prowadzi jego brat T. W..

Warunkiem zawarcia umowy było ubezpieczenie na życie obojga małżonków w (...) SA oraz założenie przez kredytobiorców wspólnego rachunku w (...).

Stan zadłużenia na dzień 11 listopada 2015 roku wynosi 41306,19 CHF tj. w PLN 164997,58 zł.

Od 1 października 2011 roku E. W. spłaciła 35.919,75 zł. Uczestniczka E. W. poniosła koszty ubezpieczenia domu w wysokości 1550,00 zł, koszty (...) w kwocie 1124,87 zł. Wnioskodawca od października 2011 roku nie partycypował w kosztach kredytu.

Małżonkowie W. dnia 28 lutego 2005 roku nabyli samochód marki (...), rok produkcji 1996 o numerze rejestracyjnym (...). Samochód został zabrany po wyprowadzeniu się ze wspólnego domu przez wnioskodawcę. Następnie został zajęty przez komornika w toku postępowania egzekucyjnego przeciwko M. W.. Po bezskutecznej licytacji wnioskodawca samochód wyrejestrował 14 listopada 2011 roku.

Jego wartość według stanu na chwilę ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, a cen aktualnych to 3.000,00 zł.

W skład majątku wspólnego stron wchodziły jedynie piła spalinowa (...) kosa spalinowa(...), myjka ciśnieniowa, młotowiertarka (...).

Wartość nakładów małżonków W. w postaci domu jednorodzinnego posadowionego w P.wraz z garażem, ogrodzeniem, przydomowej oczyszczalni, przyłączy wodociągowych, energetycznych, nasadzeń, utwardzeń terenu znajdujących się na nieruchomości o numerze ewidencyjnym (...) według stanu na 1 luty 2010 roku, a cen aktualnych wynosi 348.000,00 zł. Wartość działki stanowiąca odrębną własność uczestniczki wynosi 55.000,00 zł. Wartość prac wykonanych przed zawarciem związku małżeńskiego stron w postaci posadowienia ogrodzenia poza frontowym i ścian budynku gospodarczego wynosi 11.400,00 zł. Wartość rynkowa nakładów zawiera również wartość przedmiotów w postaci białego montażu ( zlewozmywaka, baterii kuchennej, łazienkowej, umywalki łazienkowej, panela prysznicowego, kompakt WC, wanny), zabudowy montowanej na stałe ( szaf w zabudowie, mebli kuchennych w zabudowie) pieca centralnego ogrzewania, bojlera.

E. W. i M. W. dnia 5 czerwca 2008 roku zawarli umowę o kredyt hipoteczny Nr (...)z(...) w W. w kwocie 100400,00 zł spłacany zgodnie z kursem franka szwajcarskiego - (...). Umowa została zawarta na 20 lat. Zabezpieczeniem jest działka gruntu o numerze ewidencyjnym (...) wraz budowanym domem mieszkalnym. Aneksem z dnia 27 sierpnia 2008 r. kwota kredytu została podwyższona o 11.200,00 zł.

W trakcie trwania małżeństwa dnia 24 listopada 2009 roku M. W. nabył telewizor (...)cali na raty. W trakcie trwania małżeństwa uiszczona była tylko jedna rata w wysokości 187,81 zł. Pozostałe raty w całości zapłacił wnioskodawca po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej i telewizor jest w jego posiadaniu. Przy zawieraniu umowy na zakup telewizora oraz umowy z (...) otrzymał telewizor (...) za złotówkę, który został sprzedany przez wnioskodawcę, a pieniądze przeznaczył na własne potrzeby. Wartość telewizora (...)to 639,00 zł.

W październiku 2011 roku wnioskodawca wyprowadził się z domu. Od tego czasu nie partycypuje w żadnych kosztach utrzymania domu ani w spłacie kredytu hipotecznego. Nie uiścił połowy rachunku za prąd za okres kiedy zamieszkiwał w P. w kwocie 187,99 zł.

W czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej strony nabyły następujące ruchomości: biurko koloru olcha o wartości 100 zł , zestaw mebli w sypialni: łóżko, komoda, dwie szafki o wartości 707 zł, rower damka o wartości 476 zł, meble w salonie koloru bordo o wartości 374 zł, żelazko o wartości 71 zł, łopata o wartości 22 zł, taczka o wartości 44 zł, meble ogrodowe o wartości 346 zł, karnisze o wartości 253 zł, lodówka o wartości 1525 zł, piekarnik elektryczny (...) o wartości 1137 zł, kuchenka mikrofalowa o wartości 688 zł, płyta kuchenna indukcyjna o wartości 664 zł, okap kuchenny o wartości 407 zł, pralka (...) o wartości 638 zł, kanapa dwuosobowa 136 zł, stolik rtv o wartości 94 zł, młotowiertarka (...) o wartości 123 zł, konstrukcja doczepki samochodowej o wartości 280 zł, felgi aluminiowe samochodowe o wartości 407 zł, buty narciarski i narty o wartości 264 zł, DVD (...) o wartości 133 zł, kosa spalinowa (...) o wartości 266 zł, piła spalinowa (...) o wartości 415 zł, myjka ciśnieniowa o wartości 354 zł .

Powyższe ruchomości począwszy od biurka do pralki znajdują się w budynku mieszkalnym w P. i są we władaniu uczestniczki, pozostałe ruchomości są w posiadaniu wnioskodawcy, który je zabrał wyprowadzając się z domu.

E. W. w trakcie trwania wspólności małżeńskiej pracowała zawodowo. Zatrudniona jest w Zakładzie (...) w Z. od 11.10.2005 r. jako główny księgowy. Jej dochody miesięczne wynoszą netto około 2700,00 zł. Mieszka z synem, partnerem i jego synem w domu w P..

M. W. pracował w firmie (...). Wyjeżdżał również do pracy za granicę do (...), (...) (...) również przed zawarciem związku małżeńskiego. W latach 2006 - 2007 przebywał na urlopie wychowawczym podczas którego pobierał zasiłek w kwocie 400 zł. Obecnie pracuje jako sprzedawca mechanik w firmie (...) za wynagrodzeniem miesięcznym 1600,00 zł netto. Na utrzymaniu ma dziewczynę i dziecko. Na syna ze związku małżeńskiego z E. W. płaci alimenty w kwocie 650 zł.

Sąd Rejonowy zważył, iż w świetle art. 567 § 3 k.p.c. w związku z art. 684 k.p.c. w sprawie o podział majątku wspólnego Sąd winien przede wszystkim ustalić skład tegoż majątku oraz jego wartość, przy czym ustala się skład majątku z chwili ustania małżeńskiej wspólności ustawowej natomiast wartość według cen w chwili dokonywania podziału.

W niniejszej sprawie wspólność ustawowa między stronami ustała na skutek orzeczenia Sądu Rejonowego w Bełchatowie w sprawie III RC 179/10 z dniem 1 lutego 2010 r., a zatem ta data jest podstawą do dokonywania ustalenia składników majątku wspólnego.

Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.i.o. dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony przede wszystkim na podstawie dokumentów, których żadna ze stron nie kwestionowała, orzeczeń sądowych, opinii biegłych, których żadna ze stron skutecznie nie podważyła oraz zeznań świadków jak również zeznań stron. Za wiarygodne Sąd uznał zeznania świadka A. M. co do zaangażowania w budowę domu wnioskodawcy, poszczególnych etapów budowy w których osobiście uczestniczył. Z zeznań jego wynika również, iż małżonkowie podczas trwania wspólności majątkowej małżeńskiej byli właścicielami takich maszyn jak myjka ciśnieniowa, kosa spalinowa, piła spalinowa.

Tak samo należy ocenić zeznania świadka C. N. (szwagra wnioskodawcy ), który potwierdził, że M. W. posiadał takie narzędzia jak piła łańcuchowa, kosa spalinowa (...) młotowiertarka . Ponadto świadek przyznał , że wiele narzędzi wnioskodawca pożyczał z jego hurtowni materiałów budowlanych. Potwierdził ponadto fakt, iż małżonkowie W. materiały wykończeniowe kupowali w jego hurtowni. Potwierdziła powyższe świadek D. N., której również należało dać wiarę.

Świadek T. W. potwierdził jak przebiegała budowa domu stron, przyznał, iż początkowo finansowo pomagali rodzice obojga małżonków. Potwierdził również, że od jego byłego szefa pożyczane były przez brata różne maszyny potrzebne przy budowie domu. Powyższe potwierdziła M. G. (1) siostra wnioskodawcy oraz S. G. jej mąż.

W przeważającej części za wiarygodne należało uznać zeznania R. O.. Przyznał on, że budowa domu finansowana była początkowo przez niego i rodziców wnioskodawcy. Potwierdził również, iż zięć był w posiadaniu pewnych narzędzi jak młotowiertarka, piła spalinowa, kosa. Za niewiarygodne natomiast należało uznać jego twierdzenia aby wnioskodawca miał inne maszyny. Sam świadek przyznał, że wnioskodawca pożyczał różne narzędzia z firmy budowlowej szwagra, przyznał również, że wiele narzędzi używanych zakupionych zostało przez wnioskodawcę za granicą i naprawionych przez niego a następnie zostały sprzedane. Za niewiarygodne należy uznać jego twierdzenia, że dokonał darowizny pieniędzy jedynie na rzecz swojej córki za co zakupiła sprzęty AGD. Twierdzenia te nie zostały w żaden sposób udowodnione.

Przymiot wiarygodności należało przyznać świadkom O. Z. i C. Ł. sąsiadom uczestniczki. Potwierdzili oni budowę ogrodzenia poza frontowym jeszcze przez zawarciem małżeństwa przez państwa W.. Świadkowie wskazali, że wnioskodawca korzystał na działce z kosy spalinowej, piły spalinowej. O. Z. ponadto wskazał, że podczas budowy ogrodzenia na działce obecny był wnioskodawca, potwierdził również , że M. W. trudnił się naprawą sprzętów w domu.

Za niewiele wnoszące do sprawy należało uznać zeznania świadka M. K., który jedynie potwierdził fakt zaangażowania w budowę domu wnioskodawcy oraz M. G. (2), który potwierdził fakt nasadzenia drzew ozdobnych wzdłuż ogrodzenia frontowego.

Fakt pomocy stronom przy budowie domu przez rodziców obojga małżonków potwierdziła S. J. siostra uczestniczki. Wskazać należy, że świadek nie potrafiła określić jakiej wysokości była darowizna na rzecz siostry na zakup sprzętu AGD. Wskazała orientacyjna kwotę około 11 tysięcy. Nie wskazała jednak żadnych okoliczności mogących świadczyć , iż były te pieniądze przeznaczone zostały na rzecz jedynie siostry.

W obliczu tak ocenionego materiału dowodowego świadków za niewiarygodne należało uznać twierdzenia uczestniczki aby w skład majątku wspólnego wchodziły narzędzia i elektronarzędzia poza wskazanymi w ustalonym stanie faktycznym. Niewiadomo kiedy zostały zrobione zdjęcia narzędzi załączonych do odpowiedzi na wniosek. E. W. nie przedstawiła dowodów zakupu narzędzi, nie potrafiła wskazać kiedy i gdzie zostały zakupione. Potwierdziła, że mąż zajmował się naprawą takich urządzeń i przynoszone były do domu. W pozostałym zakresie zeznania uczestniczki wykazują walory wiarygodności zostały uwzględnione przy ustalaniu stanu faktycznego .

Jeśli chodzi o zeznania M. W. to Sąd uznał , że nie zasługują na wiarę jedynie co do twierdzeń, że w skład majątku wspólnego nie wchodziły żadne narzędzia. Są one sprzeczne z zeznaniami świadków nawet przez niego powołanych jak A. M. czy C. N.. Za wiarygodne należało uznać jego twierdzenia, że uczestniczył w budowie domu jak również ogrodzenia i garażu jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego na co wskazują świadkowie oraz zasady logiki. Skoro strony tuz po zawarciu związku małżeńskiego przystąpiły do budowy domu więc wspólnie przygotowywały tą budową i zaplecze w postaci działki.

Wobec powyższego Sąd zaliczył do majątku wspólnego nakłady małżonków W. w postaci domu jednorodzinnego posadowionego w P.wraz z garażem, ogrodzeniem, przydomowej oczyszczalni, przyłączy wodociągowych, energetycznych, nasadzeń, utwardzeń terenu, znajdujących się na nieruchomości o numerze ewidencyjnym (...) o wartości 348000,00 zł wyliczonej przez biegłego, którego wniosków żadna ze stron nie zdołała podważyć.

Sąd zaliczył w skład majątku wspólnego również ogrodzenie betonowe posadowione przez zawarciem związku małżeńskiego stron oraz ściany budynku gospodarczego posadowionego na działce (...). Pomimo, iż strony nie były wówczas małżeństwem wspólnie dokonywali tych prac planując budowę domu po ślubie. Wnioskodawca i jego rodzina, znajomi brali udział w porządkowaniu działki przed budową, która zaczęła się wiosną 2005 roku. Wyrazem tego aby również te prace związane z budową ogrodzenia czy budynku gospodarczego przez zawarciem związku małżeńskiego wchodziły w skład majątku wspólnego była dokonana w dniu 10 lutego 2005 roku przez E. W. na rzecz M. W. darowizna działki (...) ze swojego majątku odrębnego do majątku objętego wspólnością ustawową jej i męża M. W..

Wartość tych nakładów należy obniżyć o wartość obciążającego nieruchomość kredytu hipotecznego. W orzeczeniu wydanym w dniu 21 stycznia 2010 r. Sąd Najwyższy przesądził , że wartość lokalu, będącego przedmiotem podziału w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, powinna być ustalona przy uwzględnieniu hipoteki obciążającej ten lokal (postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 stycznia 2010 r. I CSK 205/09). Oznacza to, że sąd ustalając wysokość spłat na rzecz danego małżonka, przyznając własność nieruchomości drugiemu z nich, winien wziąć pod uwagę wartość nieruchomości pomniejszoną o wartość kredytu.

Z uwagi na powyższe należało wartość nakładów pomniejszyć o kwotę 164997,58 zł stanowiąca kwotę pozostałego do spłaty kredytu na dzień orzekania .

Do podziału majątku stron należy zatem przyjąć wartość powyższego składnika majątkowego w wysokości 183002,42 zł.

Sąd zgodnie z wolą stron przyznał powyższy składnik majątkowy na rzecz uczestniczki, zważywszy na fakt, iż to ona jest wyłącznym właścicielem działki na której posadowiony jest budynek mieszkalny oraz uznając, że nie sprzeciwia się to prawu, zasadom współżycia społecznego, ani nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych w myśl art. 622 § 2 k.p.c. w związku z art. 688 k.p.c.

Ponadto w skład majątku wspólnego stron wchodzą następujące ruchomości : biurko koloru olcha o wartości 100 zł , zestaw mebli w sypialni : łóżko, komoda, dwie szalki o wartości 707 zł, rower damka o wartości 476 zł, meble w salonie koloru bordo o wartości 374 zł, żelazko o wartości 71 zł, łopata o wartości 22 zł, taczka o wartości 44 zł, meble ogrodowe o wartości 346 zł, karnisze o wartości 253 zł, lodówka o wartości 1525 zł, piekarnik elektryczny (...) o wartości 1137 zł, kuchenka mikrofalowa o wartości 688 zł, płyta kuchenna indukcyjna o wartości 664 zł, okap kuchenny o wartości 407 zł, pralka (...) o wartości 638 zł, kanapa dwuosobowa 136 zł, telewizor (...) o wartości 639 zł, stolik rtv o wartości 94 zł, młotowiertarka (...) o wartości 123 zł, konstrukcja doczepki samochodowej o wartości 280 zł, felgi aluminiowe samochodowe o wartości 407 zł, buty narciarski i narty o wartości 264 zł, DVD (...) o wartości 133 zł, kosa spalinowa (...) o wartości 266 zł, piła spalinowa (...) o wartości 415 zł, myjka ciśnieniowa o wartości 354 zł .

Wartości powyższych ruchomości wyliczył biegły sądowy rzeczoznawca i jego wnioski nie zostały podważone przez żadną ze stron.

Zasadą jest, iż podział majątku wspólnego obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami majątku wspólnego w chwili ustania wspólności i które istnieją w chwili dokonywania podziału. Przy podziale nie uwzględnia się tylko przedmiotów zużytych w wyniku normalnego ich używania lub zbytych zgodnie z przepisami o zarządzie majątkiem wspólnym bądź przepisami o współwłasności w częściach ułamkowych. Uwzględnia się natomiast przy podziale majątku przedmioty majątkowe bezprawnie zbyte, zniszczone, zużyte lub roztrwonione przez jednego z małżonków a wartość tych przedmiotów podlega zaliczeniu na poczet udziału przypadającego temu małżonkowi.

Sąd nie zaliczył do majątku wspólnego stron takich ruchomości jak, komputer stacjonarny z monitorem, TV (...)cali , TV (...) 100 zł, TV (...)200 zł , radio samochodowe 150 zł, młotowiertarka/ wkrętarka (...) duży i mały, kosa spalinowa M. C. , spawarka, zestaw narzędzi, przedłużka, lampy halogenowe, szlifierka oscylacyjna. Powyższe ruchomości nie zostały okazane do wyceny przez biegłego, ponadto poza twierdzeniami uczestniczki, nie ma żadnych dowodów na potwierdzenia, że ruchomości te istnieją oraz że wchodzą w skład majątku wspólnego stron. Nie przedstawiono żadnych rachunków , paragonów , kart gwarancyjnych powyższych przedmiotów. Biorąc pod uwagę fakt , iż strony właściwie przez cały okres trwania wspólności majątkowej małżeńskiej swoje dochody lokowali w budowę domu wątpliwe jest aby miały środku finansowe na zakup kosztowych elektronarzędzi. Sąd zaliczył do majątku wspólnego takie elektronarzędzia jak , kosa spalinowa (...) , piła spalinowa (...), myjka ciśnieniowa , młotowiertarka (...). Urządzenia te były w posiadaniu wnioskodawcy zgodnie z zeznaniami świadków wskazanych przez samego M. W.: A. M., C. N..Potwierdził ten fakt również R. O..

Ponadto Sąd uznał, iż w skład majątku wspólnego stron wchodziły lodówka, piekarnik elektryczny (...), kuchenka mikrofalowa, płyta kuchenna indukcyjna, okap kuchenny, pralka (...). Uczestniczka nie wykazała, że sprzęty te zostały zakupione za kwotę stanowiącą darowiznę jedynie na jej rzecz od ojca. Od samego początku budowy rodzice obojga małżonków pomagali im finansowo czego uczestniczka nie kwestionowała. Brak jest uzasadnienia, że nagle na zakup wyposażenia kuchni pieniądze były przekazane wyłącznie na jej rzecz jeżeli w ogóle do takiego przekazania pieniędzy doszło. R. O. (ewentualny darczyńca) nie był w stanie wskazać nawet konkretnej kwoty. Inna kwotę wskazywała siostra E. S. J..

Zgodnie z treścią art. 33 pkt 2 k.r.i.o do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę chyba , że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowi.

W sprawie nie udowodniono, że jakakolwiek darowizna była poczyniona wyłącznie na rzecz uczestniczki, nie okazano dokumentu zgłoszenia tej darowizny do Urzędu Skarbowego w B. dlatego Sąd uznał , że w/w przedmioty zostały zakupione ze środków pochodzących z majątku wspólnego stron.

Wobec przyznania uczestniczce składnika majątkowego w postaci domu jednorodzinnego, jej także Sąd przyznał ruchomości stanowiące wyposażenie tegoż domu oraz zgodnie z wnioskiem samej uczestniczki. Z tego powodu należało na wyłączną własność E. W. przyznać składniki z punktu A.II 1-15 postanowienia o łącznej wartości 7452,00 zł.

Pozostałe składniki majątkowe Sąd przyznał M. W., który jest w ich posiadaniu lub nimi rozporządził z punktu A.II 16-27 o łącznej wartości 6111,00 zł .

Dokonując podziału majątku wspólnego Sąd miał na uwadze zasadę wyrażoną w art. 43 § 1 k.r. i o. zgodnie z którą oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

W sprawie nie był zgłaszany przez żadną ze stron wniosek o nierówne udziału w majątku wspólnym. W toku postępowania o podział majątku wspólnego przyjmuje się jako zasadę, iż rozliczeniu podlega całość stosunków majątkowych między małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności; przedmiot podziału stanowi zaś majątek z daty dokonywania podziału.

Kierując się powyższymi dyrektywami Sąd uznał, iż łączna wartość całego majątku wspólnego podlegającego podziałowi stanowi kwotę 196.565,42 zł, z czego dla wnioskodawcy i uczestniczki przypada, przy uwzględnieniu równych udziałów w majątku wspólnym, po 98.282,71 zł.

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 45 § l zd. 2 k.r.io. każdy z małżonków może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swego majątku osobistego na majątek wspólny.

Sąd uwzględnił w rozliczeniu zgodnie z żądaniem uczestniczki nakład na majątek wspólny w postaci spłaty od października 2011 roku kredytu hipotecznego zaciągniętych w czasie trwania związku małżeńskiego. Łączna wartość tych spłaconych przez uczestniczkę od października 2011r. zobowiązań kredytowych wyniosła 35.919,75 zł . Ponadto uczestniczka poniosła koszty ubezpieczenia domu wymaganego przy kredycie hipotecznym w kwocie 1550,00 zł oraz opłacała w całości ubezpieczenie na życie wnioskodawcy wymagane przy umowie kredytowej w kwocie 1124,87 zł .

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż wnioskodawca winien zwrócić uczestniczce łącznie kwotę 19859,74 zł (35919,75:2 +1550,00 :2 + 1124,87).

Zgodnie z zasadami dotyczącymi zarządu przedmiotem współwłasności, w tym zasadą wyrażoną w art. 207 k.c. współwłaściciele ponoszą ciężary i wydatki związane z rzeczą wspólną stosownie do wielkości posiadanych udziałów. W niniejszej sprawie strony są współwłaścicielami nakładów w postaci domu mieszkalnego i w zależności od swych udziałów winny ponosić koszty związane z jego utrzymaniem. Bezsporne jest , że uczestniczka ponosiła koszty utrzymania domu oraz , że tylko ona a obecnie z partnerem zajmują przedmiotowy dom w P.. Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż uczestniczka ponosiła koszty utrzymania domu w postaci chociażby kosztów jego ubezpieczenia.

Jeśli chodzi o koszty utrzymania domu Sąd wziął pod uwagę koszty związane z prawem własności .Sąd nie brał pod uwagę do rozliczenia opłaconych przez uczestniczkę kosztów ogrzewania domu tj zakupu eko groszku, węgla gdyż łączą się one ściśle z osobą zamieszkującą i użytkującą dom a więc uczestniczką. E. W. nie wykazała, iż ogrzewanie całego domu jest konieczne aby zachować go w stanie nie pogorszonym. Ponadto jak wynika z zebranego materiału dowodowego zajmowała z synem cały dom.

Sąd w rozliczeniu uznał również kwotę 187,99 zł tj. połowę rachunku za prąd, którą uiściła uczestniczka pomimo , iż do października wnioskodawca zamieszkiwał we wspólnym domu.

W rozliczeniu majątku wspólnego sąd nie uwzględnił kwoty z tytułu kosztów obsługi rachunku bankowego (...) i innych z nim związanych, jak również karty kredytowej wnioskodawcy. Brak jest dowodu o jaką kartę kredytową chodzi. Jeśli chodzi o rachunek w (...) to obecnie tylko uczestniczka korzysta z niego i w dalszym ciągu będzie korzystać w związku z przejściem na jej własność składnika majątkowego obciążonego hipoteką zgodnie z jej wnioskiem.

Ponadto Sąd nie uwzględnił wniosku uczestniczki aby przy rozliczeniu nakładów jakie poczyniła z majątku odrębnego na majątek wspólny od każdej kwoty naliczać odsetki ustawowe od daty zapłaty każdej z kwot jako nie mające podstaw prawnych. Odpowiedzialność stron za zobowiązania kredytowe jest solidarna , brak jest w aktach wezwań do zapłaty kierowanych przez E. W. do wnioskodawcy o zwrot poszczególnych kwot.

Kierując się przywołanymi powyżej ustaleniami i przyznaniem wnioskodawcy M. W. składników majątkowych o łącznej wartości 6111,00 zł a uczestniczce w kwocie 190454,42 zł należało uznać, iż spłata należna wnioskodawcy na podstawie art. 212 k.c. w związku z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r. i o. winna wynosić 92.171,71 zł. Jednakże wobec przyjęcia, iż uczestniczka poczyniła nakłady z majątku odrębnego na majątek wspólny w kwocie 20047,73 zł , należna wnioskodawcy spłata została obniżona o powyższą kwotę do 72.123,98 zł . Do kwoty tej należało jedynie dodać kwotę 187,81 zł tytułem I raty za telewizor, która pochodziła z majątku wspólnego stron, a Sąd ustalił, iż stanowi on majątek odrębny wnioskodawcy , który sam po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej spłacił pozostałe raty. Kwota spłaty zatem na rzecz wnioskodawcy przez uczestniczkę winna wynosić 72311,79 zł.

Jednocześnie Sąd uznał, że ze względu na zasady współżycia społecznego nie do przyjęcia jest czysto matematyczne rozliczenie wartości majątku wspólnego i wysokości spłaty. Wyjątkowym aczkolwiek uzasadnionym w niniejszej sprawie jest możliwość obniżenia spłaty przy podziale majątku wspólnego na podstawie art. 5 k.c. tj. przez wzgląd na zasady współżycia społecznego. Jakkolwiek możliwość zastosowania tego przepisu w tego typu przypadkach nie jest jednoznaczna i budzi kontrowersje Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22 stycznia 2009r. (III CSK 251/2008) stwierdził, że; „stanowisko wyłączające w sposób kategoryczny dopuszczalność stosowania art. 5 k.c. w sprawach o podział majątku dorobkowego (wspólnego) jest zbyt rygorystyczne i nie można go zaaprobować z dwóch co najmniej powodów”.

Jak wskazał SN, po pierwsze, poza nielicznymi wyjątkami, nie ma podstaw do generalnego wyłączenia stosowania art. 5 k.c. w poszczególnych kategoriach spraw. SN wyszczególnił jako takie wyjątki spraw, w których - ze względu na ich specyfikę nie stosuje się art. 5 k.c. - sprawy o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz o ustalenie nieważności czynności prawnej. Przestrzeganie zasad współżycia społecznego powinno być immanentnym czynnikiem oceny postaw i zachowań wszystkich uczestników obrotu społecznego. Poza tym odwołanie się do klauzuli generalnej z art. 5 kc umożliwia sądowi realizację zasady słuszności w orzekaniu.

Po drugie zaś, nie jest przekonujący koronny argument przeciwko możliwości obniżenia spłat lub dopłat na podstawie art. 5 k.c., o sprzeczności tego przepisu z konstytucyjną ochroną prawa własności, skoro takiej sprzeczności co do zasady nie dopatrzył się Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 17 października 2000 r. SK 5/99 (OTK ZU 2000/7 poz. 254).

Zdaniem SN: „w rezultacie trzeba dojść do wniosku, iż nie można w sposób generalny wyłączyć możliwości zastosowania art. 5 k.c. jako podstawy do obniżenia spłat lub dopłat z udziałów przy podziale majątku wspólnego byłych małżonków. Dopuszczalność takiej sądowej korekty wysokości tych należności musi być, rzecz jasna, usprawiedliwiona wyjątkowymi okolicznościami”.

Takie wyjątkowe okoliczności zachodzą w niniejszej sprawie . Na uczestniczce E. W. ciążył obowiązek utrzymania głównego składnika majątku wspólnego w postaci domu. M. W. od października 2011 roku nie uczestniczył w żadnych kosztach utrzymania w tym spłaty kredytu hipotecznego pozostawiając beztrosko wszystko na barkach uczestniczki . Jak wynika z zebranego materiału dowodowego dom nie był w całości wykończony i uczestniczka będzie musiała ponosić kolejne koszty poza spłatą kredytu zaciągniętego w frankach szwajcarskich . Z uwagi na kurs waluty kwota kredytu do spłaty jest obecnie znacznie wyższa niż kwota uzyskanego kredytu. Ponadto sąd miał na uwadze , że uczestniczka zamieszkuje z synem stron postępowania.

Pod uwagę również należy wziąć, iż M. W. pomimo, iż mieszkał w domu razem z uczestniczką i dzieckiem nie łożył na ich utrzymanie oraz utrzymanie domu co spowodowało, że dnia 18 grudnia 2009 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie w sprawie III RC 501/09 zasądził od M. W. na rzecz E. W. kwotę 800,00 zł miesięcznie tytułem zaspakajania potrzeb rodziny poczynając od dnia 1 września 2009 roku. Nie realizował tego obowiązku dobrowolnie , toczyło się postępowanie egzekucyjne.

Nie można również nie zauważyć nagannego postępowania wnioskodawcy M. W. wobec uczestniczki, co skutkowało skazaniem go za znęcanie się nad żoną E. W., odwołaniem darowizny poczynionej na jego rzecz przez uczestniczkę czy w końcu orzeczeniem rozwodu z winy M. W..

Wobec powyższego Sąd zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy spłatę w wysokości 60.000,00 zł. Kwota ta jest wystarczająca i winna wraz z przyznanymi ruchomościami zaspokoić roszczenia wnioskodawcy z tytułu podziału majątku wspólnego .

Zasądzając powyższą kwotę Sąd uwzględnił wniosek uczestniczki o rozłożenie kwoty spłaty na raty zgodnie z art. 320 k.p.c. Sąd uznał , iż spłata określona w postanowieniu rozłożona na 2 raty płatne w ciągu 1 roku od uprawomocnienia się orzeczenia nie będzie stanowić dla E. W. nadmiernej uciążliwości. Uczestniczka w toku trwającego postępowania o podział majątku winna była liczyć się z ewentualnością spłaty i podjąć działania zmierzające do zabezpieczenia choćby części środków na jej pokrycie.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. ustalając, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł pełnomocnik wnioskodawcy zaskarżając je w części, tj. w pkt C i pkt D.

Apelacja zaskarżonemu orzeczeniu zarzuca naruszenie przepisów prawa materialnego art. 5 k.c. poprzez jego zastosowanie w następstwie wadliwego uznania, że zasadne jest obniżenie wysokości spłaty należnej wnioskodawcy z tytułu podziału majątku wspólnego byłych małżonków, w sytuacji gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że leżące u podstaw do zastosowania art. 5 k.c. przez Sąd I instancji zachowania wnioskodawcy były przedmiotem innych postępowań cywilnych, w następstwie których wnioskodawca poniósł już quasi odpowiedzialność cywilną, np. poprzez odwołanie dokonanej na jego rzecz darowizny, przy czym sąd I instancji całkowicie pominął takie okoliczności jak: skazanie ojca uczestniczki za pobicie wnioskodawcy oraz fakt ogromnego zaangażowania się wnioskodawcy i jego rodziny w wybudowanie domu byłych małżonków, które to okoliczności czynią zastosowanie art. 5 k.c. nieuzasadnionym.

Biorąc pod uwagę powyższe apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia:

w pkt C poprzez zasądzenie od E. W. na rzecz M. W. kwoty 72311,79 złotych tytułem spłaty, w miejsce kwoty 60 000,00 złotych;

w pkt D poprzez rozłożenie zasądzonej od E. W. na rzecz M. W. kwoty 72 311,79 złotych na dwie raty płatne: pierwsza rata w wysokości 36 150,00 złotych w ciągu jednego (1) miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia, druga rata w wysokości 36161,79 złotych w ciągu trzech (3) miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia, z odsetkami ustawowymi w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat, w miejsce rozłożenia zasądzonej od E. W. na rzecz M. W. kwoty 60 000,00 złotych na dwie raty w kwocie po 30 000,00 każda, płatne: pierwsza rata w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia, druga rata w ciągu 12 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia, z odsetkami ustawowymi w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat.

W odpowiedzi na apelacje pełnomocnik uczestniczki wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy w znacznej części jest zasadna.

Na wstępie należy przypomnieć, iż Sąd II instancji orzekając w granicach zaskarżenia jest związany zarzutami naruszenia prawa procesowego natomiast z urzędu bierze pod uwagę naruszenia prawa materialnego i może dokonać odmiennych ustaleń lub uzupełnić ustalenia faktyczne dysponując także materiałem dowodowym zgromadzonym przez Sąd I instancji.

W niniejszej sprawie skarżący w apelacji nie sprecyzował zarzutu naruszenia prawa procesowego w tej sytuacji należy przyjąć, iż stan faktyczny ustalony w sprawie nie został zakwestionowany. Apelacja wnioskodawcy sprowadza się więc w zasadzie do zarzucenia sądowi błędnego zastosowania w realiach sprawy art. 5 k.c. jako podstawy do obniżenia przyznanej wnioskodawcy dopłaty.

Należy się zgodzić zarówno z Sądem Rejonowym jak i ze skarżącym, iż dopuszczalność zastosowania w sprawach działowych takich jak np. podział majątku wspólnego art. 5 k.c. może być usprawiedliwiona tylko wyjątkowymi okolicznościami. Pozostaje zatem do oceny czy takowe wyjątkowe, szczególne okoliczności zaistniały w niniejszej sprawie umożliwiając sądowi sięgnięcie do art. 5 k.c. i obniżenie dopłaty należnej wnioskodawcy.

W ocenie Sądu Okręgowego stan faktyczny sprawy nie uzasadniał decyzji Sądu o częściowym pozbawieniu wnioskodawcy ekwiwalentu odpowiadającego jego prawu własności w majątku wspólnym. Sądy Rejonowy podkreślił szereg okoliczności świadczących o niezbędności korekty zapominając jednak o tym, iż przede wszystkim wnioskodawca poniósł już konsekwencje swoich nagannych zachowań (rozwód orzeczony z jego winy, odwołana darowizna, obowiązek płacenia alimentów na dziecko). Dalsze tym razem finansowe „karanie” wnioskodawcy z tego samego tytułu nie znajduje uzasadnionych podstaw.

Nie można zapominać, iż zarówno wnioskodawca jak i jego rodzina włożyli wiele wysiłku w budowę wspólnego domu. Zresztą - jak to ustala Sąd - rodziny obu stron ofiarnie włączyły się w te prace. W takiej sytuacji nie można deprecjonować roli wnioskodawcy w powstawaniu majątku wspólnego który sam osobiście wykonywał szereg prac wykończeniowych.

Zresztą w orzecznictwie przyjmuje się, iż istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź też unicestwienia tych praw mają charakter wyjątkowy i muszą być uzasadnione istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości (por. postanowienie SN z 1 grudnia 2011r. I CSK 78/11).

Tymczasem w przedmiotowej sprawie na pierwszy plan wysuwają się zaburzone relacje osobiste między rodzinami obu stron skutkujące wyrokami karnymi. Skomplikowane relacje rodzinne między stronami na przestrzeni ostatnich lat wskazują, iż rodziny obu stron przekraczały prawo dopuszczając się popełnienia przestępstw. Konsekwencji z tego powodu nie może ponosić wyłącznie wnioskodawca.

Dlatego też w ocenie Sądu brak było podstaw do korygowania dopłaty w oparciu o art. 5 k.c..

Ma rację pełnomocnik uczestniczki, iż skarżący nie sformułował w apelacji zarzutu naruszenia art. 320 k.p.c. a mimo to zaskarżając orzeczenie domaga się co prawda rozłożenia na raty ale na krótsze okresy. Analizując tę kwestię należy pamiętać, iż przepis art. 320 k.p.c. pomimo jego lokaty w ustawie procesowej jest w istocie normą z zakresu prawa materialnego. Sąd odwoławczy w granicach zaskarżenia naruszenie prawa materialnego bierze pod uwagę z urzędu także wtedy gdy strona w środku zaskarżenia nie wskazuje na naruszenie tego rodzaju przepisów. Mając zatem na uwadze, iż uczestniczka już od chwili wydania rozstrzygnięcia przez Sąd Rejonowy na początku grudnia 2015r. winna liczyć się z koniecznością dokonania dopłaty, a ponadto uwzględniając jej sytuacje majątkową i zarobkową należało skorygować odpowiednio terminy dopłat zwłaszcza, że orzeczenie nie było przez nią skarżone.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. należało orzec jak w pkt 1 postanowienia oddalając apelacje w pozostałej części, a to na podstawie art. 385 k.p.c..

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 520 k.p.c.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSO Dariusz Mizera SSO Dorota Krawczyk