Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSA w SO Grzegorz Ślęzak
Sędziowie	SSO Dariusz Mizera SSO Beata Grochulska (spr.)
Protokolant	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa D. P.

przeciwko E. P., I. P. i D. R.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 17 grudnia 2015 roku, sygn. akt I C 470/14

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Radomsku prowadzącemu postępowanie w sprawie I Ns 1148/09 z wniosku E. P. z udziałem I. P., D. R. i D. P. o zniesienie współwłasności nieruchomości pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za instancję odwoławczą.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSO Dariusz Mizera SSO Beata Grochulska

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 241/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Radomsku po rozpoznaniu sprawy z powództwa D. P. przeciwko E. P., I. P., D. R. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oddalił powództwo.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Nieruchomość położoną w J. S. gmina P., numer działki (...) o powierzchni (...)ha dla której w Sądzie Rejonowym w Radomsku prowadzona jest księga wieczysta(...) pozwany nabył na podstawie umowy sprzedaży z dnia 3 lutego 2000 roku zawartej w formie aktu notarialnego sporządzonego przez notariusza M. K. repertorium(...) wspólnie z pozwanymi D. R. i I. P.. Pozwany E. P. nabył własność tej nieruchomości w 1/2 części, natomiast pozwane nabyły własność tej nieruchomości w 1/4 części każda z nich.Przed zawarciem aktu notarialnego strony zawarły nieformalną umowę sprzedaży w dniu 3 października 1999 roku, którą jako świadek podpisała powódka D. P..

W dacie zawarcia umowy pozwane D. R. i I. P. były pannami i oświadczyły, że nabycia dokonują z odrębnych. Pozwany E. P. w dacie zawarcia umowy pozostawał w związku małżeńskim z powódką D. P. i oświadczył przed notariuszem, że nabycia dokonuje z majątku odrębnego. Pozwany E. P. otrzymał spłatę od swojego brata A. P. w kwocie 5.000.00 złotych z tytułu przejęcia na własność gospodarstwa rolnego rodziców pozwanego.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo nie jest zasadne. Stosownie do reguły wynikającej z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Strona powodowa poza stwierdzeniem, że strony w dacie nabycia nieruchomości objętej niniejszym postępowaniem pozostawały w związku małżeńskim i ich stosunki majątkowe podlegały wspólności majątkowej nie wykazała żadnych okoliczności przeczących twierdzeniu pozwanego, że nabył nieruchomość z majątku odrębnego.

Powódka wiedziała, że jej mąż pozwany E. P. nabywa tą nieruchomość i była nawet świadkiem przy sporządzaniu umowy nieformalnej z dnia 3 października 1999 roku. Brak aktywności powódki w związku z nabyciem tej nieruchomości dziwi także z tego powodu, że jak podała powódka w informacyjnych wyjaśnieniach nieruchomość ta była wcześniej własnością jej rodziców czy też w ich posiadaniu. Ponadto istotny jest tez upływ czasu od daty nabycia nieruchomości przez pozwanego do daty wystąpienia z niniejszym powództwem ( 14 lat).

Powódka wiedziała o nabyciu nieruchomości przez męża i przez ten okres czasu nie negowała prawidłowości wpisu w księdze wieczystej. Sytuacja ta zmieniła się w związku z pogorszeniem się relacji małżeńskich między stronami. Okoliczność ta nie może w ocenie Sądu wpływać możliwość kwestionowania prawomocnych wpisów w księdze wieczystej dotyczących prawa własności.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd uznał, że w niniejszej sprawie nie zachodzi przypadek niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym.

W konsekwencji takiego stanowiska Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia powództwa i orzekł jak w sentencji wyroku.

Powyższy wyrok zaskarżył pełnomocnik powódki zarzucając mu ;

1) naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie wypełnienie dyspozycji wskazanego przepisu, albowiem sporządzając uzasadnienie zaskarżonego wyroku Sąd nie tylko nie ustali! pełnego stanu faktycznego, ale przede wszystkim nie wskazał dowodów na których oparł swoje rozstrzygnięcie oraz dowodów, którym odmówił wiary, a także nie wskazał podstawy prawnej swego rozstrzygnięcia,

2) naruszenie art. 378 § 2 kpc poprzez niezbadanie materialnej podstawy żądania pozwu, czym Sąd nie rozpoznał istoty sprawy,

3) naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego w miejsce swobodnej i przyjęcie, że nabyty przez pozwanego E. P. udział w nieruchomości położonej w J. S. gm. P. stanowi jego majątek odrębny podczas gdy w dacie nabycia pozwany pozostawał w związku małżeńskim z powódką i w małżeństwie obowiązywał ustrój wspólności ustawowej małżeńskiej,

4) naruszenie art. 31 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego poprzez przyjęcie, iż nabyty przez pozwanego E. P. udział w nieruchomości położonej w J. S. gm. P. stanowi jego majątek odrębny podczas, gdy w dacie nabycia pozwany pozostawał w związku małżeńskim z powódką i w małżeństwie obowiązywał ustrój wspólności ustawowej małżeńskiej.

Wskazując na powyższe, na podstawie art. 386 k.p.c. pełnomocnik powódki wnosił o ;

1) zmianę zaskarżonego wyroku, uwzględnienie powództwa i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu, bądź też o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,

2) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Pozwany E. P. wnosił o oddalenie apelacji w całości .

Na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2016 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim dopuścił z urzędu dowód z akt księgi wieczystej (...) oraz akt sprawy zawisłej przed Sądem Rejonowym w Radomsku sygnatura akt I Ns 1148/09 z wniosku E. P. z udziałem D. P., I. P. i D. R. o zniesienie współwłasności nieruchomości objętej pozwem w sprawie niniejszej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje;

Apelacja pełnomocnika powoda podlega uwzględnieniu z uwagi na naruszenie przez Sąd Rejonowy przepisów art. 618 § 1 i 2 k.p.c. , które to uchybienie Sąd Okręgowy z urzędu w myśl art. 386 § 3 k.p.c. bierze pod uwagę przy orzekaniu. A nadto podniesiony w apelacji zarzut nie wyjaśnienia istoty sprawy w myśl art. 386 § 4 k.p.c. poprzez naruszenie przepisów prawa materialnego art. 31 kroip oraz procesowego art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. jest zasadny.

Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi gdy sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania materiału podstawy żądania pozwu lub zarzutów merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu ; przesłanki niwelującej lub hamującej roszczenie ( tak m in .Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.09.1998, II CKN 897/97 OSNC 99 nr 1 poz. 20, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.01.2013r. III CKS 74/12 Legalis, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27.06.2014r. III CZP 41/14 Legalis).

W przedmiotowej sprawie sąd pierwszej instancji nie wskazał w ogóle podstawy materialno - prawnej w oparciu, o którą dokonał on rozstrzygnięcia merytorycznego w sprawie. Nie dokonał żadnych ustaleń w myśl art. 31-34 kroip w brzmieniu obowiązującym w okresie zawierania związku małżeńskiego stron oraz dokonywania czynności prawnej objętej pozwem ani też nie odniósł się do wymogów określonych w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece ( Dz. U nr 19 poz. 147 ze zm. ) co do charakteru sprawy o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Należy podkreślić okoliczność, że ustalenie składu majątku objętego wspólnością ustawową następuje w postępowaniu o podział tego majątku po ustaniu wspólności, nie stanowi przeszkody do ustalenia przynależności określonego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego albo osobistego jeszcze w czasie trwania wspólności ustawowej. Zgodnie bowiem z zapatrywaniem judykatury, w razie sporu między małżonkami jeden z nich w drodze powództwa przeciwko drugiemu może na podstawie art. 189 KPC żądać ustalenia, że dany przedmiot majątkowy stanowi składnik majątku wspólnego [zob. m.in. pkt III uz. uchw. SN (PSIC) SN z 28.2.1972 r., III CZP 96/71, OSN 1972, Nr 12, poz. 211 z glosą L. Steckiego , OSP 1973, Nr 5, poz. 86, oraz nadal aktualną uchw. SN (7) z 26.8.1955 r., I CO 28/53, OSN 1956, Nr 1, poz. 6].

W razie powstania niezgodności między stanem prawnym wynikającym z księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym wskutek nabycia prawa własności nieruchomości przez jednego z małżonków i wpisania go jako właściciela tej nieruchomości, pomimo, że nabyta nieruchomość należy do majątku wspólnego małżonków, drugi z małżonków może – na podstawie art. 10 KWU – żądać w drodze powództwa usunięcia tej niezgodności i w ten sposób doprowadzić do dokonania prawidłowego wpisu prawa własności na zasadach wspólności ustawowej. Jego interes prawny w wytoczeniu takiego powództwa jest oczywisty, usunięcie bowiem niezgodności pomiędzy stanem wynikającym z księgi wieczystej, a rzeczywistym stanem prawnym zapobiega ujemnym dla niego skutkom wynikającym z art. 5 KWU o rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (zob. wyr. SN z 6.3.1981 r., III CRN 3/81, OSN 1981, Nr 11, poz. 218).

Należy też podnieść podzielając podniesione w apelacji zarzuty prawa procesowego, iż uzasadnienie wyroku w niniejszej sprawie zostało sporządzone z naruszeniem art. 328 § 2 k.p.c. i uchyla się merytorycznej kontroli instancyjnej przez Sąd Okręgowy w zakresie prawidłowości zastosowania przez Sąd Rejonowy art. 233 § 1 k.p.c. i wskazanego w uzasadnieniu art. 6 k.c. w szczególności, że sąd pierwszej instancji nie odniósł się do zgłoszonych wniosków dowodowych obu stron oraz w sposób nieprawidłowy przeprowadził dowód z przesłuchania tylko jednej strony procesowej( brak postanowienia o jego przeprowadzeniu, tezy dowodowej i podstawy ograniczenia przeprowadzenia tego dowodu). Nie te jednak wskazane wyżej uchybienia miały w sprawie znaczenie decydujące. Wytoczone powództwo w nadanym mu ostatecznie kształcie w istocie zmierza do ustalenia wielkości udziału powoda we współwłasności nieruchomości, taka bowiem będzie konsekwencja rozstrzygnięcia o zgłoszonych żądaniach. Sprawa sprowadza się zatem do sporu o prawo własności, który to spór w świetle art. 618 § 1 k.p.c. rozstrzygnięty być może tylko w toczącym się już postępowaniu o zniesienie współwłasności. Bez znaczenia jest przy tym, że postępowanie to zawieszone zostało do czasu zakończenia niniejszej sprawy, gdyż wobec wadliwości i sprzeczności z normą art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c., postanowienie o zawieszeniu postępowania winno zostać podjęte stosownie do art. 180 § 1 pkt 4 k.p.c. Zgodnie z art. 618 § 2 k.p.c., wszak z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności, prowadzenie oddzielnego postępowania w sprawach wymienionych w § 1, w tym w sprawie dotyczącej sporu o prawo własności, jest niedopuszczalne. Tym bardziej niedopuszczalne było wydanie wyroku, co normalnie na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. prowadziłoby do umorzenia postępowania, gdyby nie zawarte w art. 618 § 2 zdanie drugie k.p.c. szczególne unormowanie nakazujące przekazanie sprawy do rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności. Unormowanie to, modyfikując ogólne przepisy dla potrzeb postępowania nieprocesowego, każe przy rozpoznaniu apelacji także w procesie odpowiednio ( art. 13 § 2 k.p.c. ) zastosować przepis art. 386 § 3 k.p.c. Odpowiedniość ta polega na tym, że zamiast umorzenia postępowania, o którym mowa w tym przepisie, winno nastąpić przekazanie sprawy sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności, taki bowiem jest skutek niedopuszczalności wyrokowania w tym szczególnym przypadku ( wyrok sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 stycznia 19998 roku I A Ca 631/97 Legalis nr 41824 ) Sąd rewizyjny w razie stwierdzenia, że sąd I instancji nie przekazał sprawy należącej do kategorii spraw przewidzianych w art. 618 § 1 k.p.c. sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności, obowiązany jest uchylić z urzędu zaskarżone orzeczenie i przekazać sprawę na podstawie art. 618 § 1 k.p.c. sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności, chyba że postępowanie o zniesienie współwłasności zostało wszczęte po wydaniu wyroku (art. 618 § 2 zd. 3 k.p.c. ) i nie zachodzi podstawa do jego uchylenia oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania (tak uchw. SN z 21.7.1970 r., III CZP 39/70, OSNCP 1971, Nr 2, poz. 25; tak też wyr. SA w Łodzi z 11.12.2013 r., I ACA 781/13, OSA w Łodzi 2015, Nr 3, poz. 10).

Z tych też względów Sąd Okręgowy w myśl art. 386 § 3 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Radomsku w sprawie I Ns 1148/09 z wniosku E. P. z udziałem D. P., I. P. i D. R. o zniesienie współwłasności nieruchomości.

Rozpoznając ponownie sprawę sąd prowadzący sprawę o zniesienie współwłasności nieruchomości objętej sporem winien przede wszystkim wziąć pod uwagę ,że powstanie sporu o prawo własności (wielkość udziałów we współwłasności nieruchomości) czyni przy jego rozpoznawaniu w ramach postępowania o zniesienie współwłasności celowym i wręcz pożądanym wydanie postanowienia wstępnego, o jakim mowa w art. 618 § 1 zdanie drugie k.p.c. Przy wydawaniu tego postanowienia Sąd Rejonowy powinien uwzględnić materiał zgromadzony dotychczas w prowadzonej przezeń sprawie oraz w sprawie niniejszej( przeprowadzając pełne postępowanie dowodowe ) i uwagi oraz oceny prawne zawarte w uzasadnieniu zapadłego w instancji apelacyjnej wyroku.

Z powyższych względów, na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. w związku z art. 618 § 2 k.p.c. oraz na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji.

SSO Beata Grochulska SSO Grzegorz Ślęzak SSO Dariusz Mizera

Na oryginale właściwe podpisy