Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2023 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący Sędziowie

Sędzia Dariusz Mizera Paweł Hochman, Agnieszka Leżańska

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2023 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko (...) spółce z ograniczona odpowiedzialnością w T.

o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 24 listopada 2022 roku, sygn. akt I C 648/21

zmienia zaskarżony wyrok w punktach:

a/ pierwszym sentencji w ten sposób, że powództwo oddala;

b/ drugim sentencji w ten sposób, że zasądza od powoda M. S. na rzecz pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T. kwotę 917,00 zł ( dziewięćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

c/ uchyla punkt trzeci;

zasądza od powoda M. S. na rzecz pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T. kwotę 650,00 zł ( sześćset pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Dariusz Mizera Paweł Hochman Agnieszka Leżańska

Sygn. akt II Ca 248/23

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 2 sierpnia 2021 roku /data nadania w urzędzie pocztowym/, sprecyzowanym ostatecznie w piśmie procesowym z dnia 1 czerwca 2022 roku /data nadania w urzędzie pocztowym/, powód M. S. - zastąpiony przez adwokata - domagał się ustalenia, że wstąpił on w stosunek najmu lokalu mieszkalnego numer (...) ,w budynku przy ul. (...), w T. po zmarłym najemcy matce Z. S.. Wniósł również o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

Pozwany - (...) Spółka z o.o. w T.., zastąpiony przez radcę prawnego, nie uznał powództwa i wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 24 listopada 2022r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z powództwa – M. S. przeciwko (...) Spółce z o.o. w T. o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu

1/ ustalił, że powód M. S. wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...), usytuowanego w budynku położonym w T.., przy ul. (...), po zmarłym najemcy Z. S.,

2/ zasądził od pozwanego (...) Spółki z o.o. wT.na rzecz powoda M. S. kwotę 917,00 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od daty uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

3/ nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa /Sądu Rejonowego/ od pozwanego (...) Spółki z o.o. w T. (...)kwotę 200,00zł (dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów sądowych w postaci nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu.

Podstawą rozstrzygnięcia były przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Nieruchomość położona w T. (...)przy ul. (...), zabudowana budynkiem wielomieszkaniowym znajduje się pod zarządem pozwanego (...) Spółki z o.o. w T.

M. S. zameldowany był od urodzenia, tj. od 1977 roku w lokalu nr (...), przy ul. (...). Najemcą tego lokalu była Z. S. - matka powoda. Zmarła ona w dniu (...) roku. Umowa najmu lokalu zawarta w dniu 27 maja 2014 roku, stwierdzała, że wspólnie z najemczynią uprawniony jest do zamieszkiwania w lokalu syn M. S.. Spadek po Z. S. nabył w całości syn M. S..

Powód M. S. pozostaje od dnia 23 grudnia 2002 roku pozbawiony wolności, gdyż odbywa on karę 25 lat pozbawienia wolności. Przed odbywaniem kary pozbawienia wolności powód stale zamieszkiwał w przedmiotowym lokalu mieszkalnym z matką i ojcem J. S., który zmarł w 2014 roku. Tam mieściło się jego centrum życiowe i tam pozostały jego rzeczy osobiste.

Mając takie ustalenia Sąd zważył, iż powództwo zasługuje w całości na uwzględnienie.

Powództwo w swej istocie oparte zostało o przepis art. 691 k.c. Statuuje on uprawnienie do wstąpienia w stosunek najmu po zmarłym najemcy w przypadku wypełnienia warunków wynikających z zawartych w nim dyspozycji /art. 691 § 1 i 2 k.c. - w brzmieniu nadanym przez art. 26 pkt 12 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego ( Dz. U. Nr 71, poz. 733 ), która weszła w życie z dniem 10 lipca 2001r./.

Powołany przepis stanowi, że w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują : małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą /§ 1 art. 691 k.c./. Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci /§ 2 art. 691 k.c./.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe w postaci dowodu z dokumentów oraz przesłuchania powoda dowiodło, że przedmiotowy lokal mieszkalny stanowił główne centrum życiowe powoda w tym sensie, że mieszkał on w tym lokalu stale aż do chwili pozbawienia go wolności.

W ocenie Sądu całokształt materiału dowodowego, czyli dowód z przesłuchania powoda oraz dowód z dokumentów /powołanych powyżej/ tworząc spójną całość, daje podstawy do stwierdzenia, że powód wypełnia dyspozycję przepisu art. 691 § 2 k.c. bowiem czasowe - uzasadnione określonymi przyczynami - przebywanie poza miejscem stałego miejsca zamieszkania nie oznacza, aby najemca przestał mieszkać w „swoim" lokalu, by zmienił miejsce zamieszkania.

Nawet zerwanie faktycznych więzi z lokalem uzasadnione chorobą czy dłuższym wyjazdem nie przekreśla stałego zamieszkania, należy bowiem badać zamiar strony i podjęte decyzje. Także wyjazd danej osoby na studia za granicą nie przekreśla możliwości wstąpienia w stosunek najmu /porusza wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2002 roku, I CKN 1023)99, Legalis/. Przesłanka co do stałego mieszkania z najemcą zawiera w sobie wymaganie, żeby osoba bliska najemcy nie miała innego mieszkania, a lokal mieszkalny zajmowany przez te osobę z najemca stanowił centrum jej spraw życiowych/por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 czerwca 1999 roku, I CKN 46)98, Legalis/.

Oczywistym jest, że powód nie z własnej i nieprzymuszonej woli nie zamieszkuje
w przedmiotowym lokalu /tu na datę śmierci najemcy - matki Z. S./, odbywa wieloletnią karę pozbawienia wolności. Mając na uwadze całokształt powyższych okoliczności Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. przyjmując zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy.

O kosztach sądowych orzeczono na podstawie przepisu art.113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych /Dz. U. nr 167, poz. 1389 z późniejszymi zmianami/ w związku z art. 98 k.p.c. Na koszty te składa się opłata sądowa od pozwu, od uiszczenia której powód został zwolniony.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł pozwany zaskarżając wyrok w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1) naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 233 § 1 k.p.c., przez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, prowadzące do przyjęcia, że:

a) powód M. S. wspólnie zamieszkiwał z poprzednią najemczynią w lokalu mieszkalnym objętym niniejszym postępowaniem do chwili jej śmierci, podczas, gdy:

- powód od ponad 20 lat nie zamieszkuje w lokalu przy ul. (...) w T.,

- niezamieszkiwanie przez powoda w przedmiotowym lokalu ma charakter stały,

b) powód nie z własnej i nieprzymuszonej woli nie przebywał w przedmiotowym lokalu przed śmiercią poprzedniego najemcy, podczas, gdy:

- powód jako osoba w pełni poczytalna popełniając umyślne przestępstwo zagrożone karą dożywotniego pozbawienia wolności, liczył się z konsekwencjami swojego czynu, w tym koniecznością osadzenia w Zakładzie Karnym,

2) naruszenie przepisów prawa materialnego mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 5 k.c. przez jego niezastosowanie do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, podczas gdy:

- wstąpienie przez powoda w stosunek najmu po zmarłej matce Z. S., zajmowanie przez powoda lokalu mieszkalnego będącego w zasobach pozwanego, w sytuacji, gdy nie dokonuje on opłat za przedmiotowy lokal, od ponad 20 lat w nim nie zamieszkuje z uwagi na odbywanie kary dożywotniego pozbawienia wolności jest sprzeczne ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa oraz zasadami współżycia społecznego, a przez to nie powinno być przez sąd uważane za wykonywanie prawa oraz nie powinno korzystać z ochrony,

3) naruszenie przepisów prawa materialnego mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 691 k.c. przez niewłaściwe jego zastosowanie do stanu faktycznego sprawy i przyjęcie, że powód M. S. wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr (...), usytuowanego w budynku położonym przy ul. (...), (...)-(...) T. po zmarłej najemcy Z. S., podczas, gdy:

4) powód nie wypełnił dyspozycji art. 691 k.c., nie spełnił wymaganej kumulatywnie z określonym stopniem pokrewieństwa przesłanki wspólnego zamieszkiwania z poprzednią najemczynią przed jej śmiercią w przedmiotowym lokalu,

Powołując się na powyższe zarzuty skarżący wnosił o :

zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa

ewentualnie

2) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu,

3) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego jest zasadna.

Zarzut naruszenia art. 233 kpc częściowo jest zasady. Błędne było bowiem wskazanie przez Sąd Rejonowy, iż powód odbywa karę 25 lat pozbawienia wolności gdyż bezspornym w sprawie jest, że odbywa karę dożywotniego pozbawienia wolności a po 25 latach to jest od 23 grudnia 2027 r. będzie mógł ubiegać się o warunkowe przedterminowe zwolnienie.

W pozostałym zakresie ustalenia Sądu Rejonowego są prawidłowe sąd bowiem ustalił, iż powód przed aresztowaniem a następnie skazaniem mieszkał w spornym lokalu, w umowie najmu został wskazany jako osoba uprawniona do zamieszkiwania w tym lokalu.

Mając takie ustalenia Sąd Rejonowy uznał, iż stan faktyczny wypełnił przesłanki określone w art. 691 k.c..

Zgodnie z art. 691 § 1 i 2 k.c. w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują : małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci.

W/w przepis formułuje dwie przesłanki, których kumulatywne spełnienie jest warunkiem wstąpienia w prawa i obowiązki zmarłego najemcy. Bezspornym jest , że powód jest synem zmarłej najemczyni niemniej jednak nie jest to okoliczność wystarczająca do wstąpienia w stosunek najmu drugą niezbędną przesłanką jest bowiem stałe zamieszkiwanie z najemczynią aż do chwili jej śmierci.

Sąd Rejonowy poddając analizie tę druga przesłankę podkreślił przywołując orzecznictwo Sądu Najwyższego, iż czasowe uzasadnione okolicznościami przebywanie poza miejscem zamieszkania nie oznacza, że osoba uprawniona przestaje mieszkać w swoim lokalu. Przyjmuje się, że stałe zamieszkiwanie z najemcą do chwili śmierci polega na tym, iż w zajmowanym lokalu znajduje się centrum życiowe danej osoby i w tym lokalu skupia się jej życie osobiste i wszelka aktywność.

Rolą sądu jest zatem zbadanie czy taka osoba stale zamieszkiwała w lokalu do chwili śmierci najemcy. W przedmiotowej sprawie sytuacja jest o tyle szczególna, iż powód od prawie 20 lat nie zamieszkiwał w spornym lokalu przybywając w zakładzie karnym. Trudno zatem bronić tezy, iż powód faktycznie stale zamieszkiwał z matką w tym lokalu do chwili jej śmierci.

Skazanie na karę dożywotniego pozbawienia wolności powoduje zerwanie wszelkich więzi z lokalem i nie pozwala na ustalenie, iż osoba taka jest stale zamieszkującą z najemcą lokalu do chwili śmierci tego najemcy. Centrum życiowe powoda od ponad już 20 lat jest ześrodkowane w zakładzie karnym a nie w mieszkaniu jego zmarłej matki. Co prawda powód nie przebywa w zakładzie karnym dobrowolnie niemniej jednak należy pamiętać, że dopuszczając się ciężkiej zbrodni za którą orzeczono najsurowszą karę przewidzianą przez kodeks karny powód musiał się liczyć z konsekwencjami i koniecznością izolacji. Nie można zatem zasadnie twierdzić, iż powód nie zamieszkuje w lokalu „nie z własnej i nieprzymuszonej woli” jak to określił Sąd Rejonowy który zdaje się sugerować, iż powód w sposób dobrowolny nie zrezygnował z lokalu ale tak naprawdę to aparat państwowy doprowadził do takiej sytuacji w związku z czym powoda należy traktować jako osobę stale zamieszkującą w lokalu z jego najemcą do chwili śmierci w rozumieniu art. 691 §2 k.c.

Przesłanka „stałego zamieszkiwania z najemcą” spełnia szczególną rolę bowiem ma na celu wyeliminowanie niektórych osób bliskich najemcy z kręgu osób wstępujących w stosunek najmu. Z tej instytucji mogą skorzystać jedynie osoby, dla których lokal jest miejscem faktycznego zamieszkiwania. Powód w chwili śmierci matki faktycznie w lokalu nie zamieszkiwał.

Nawet gdyby podzielić pogląd Sądu I instancji to i tak żądanie powoda pozostaje w sprzeczności ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa i zasadami współżycia społecznego. Premiuje bowiem naganne zachowania którym nie przypisuje żadnej sankcji, z drugiej zaś strony uniemożliwia uzyskanie prawa najmu osobom rzeczywiście tego potrzebującym. Powód poza tym wstąpiłby w stosunek najmu po matce w sytuacji gdy faktycznie nie mógłby wykonywać swojego prawa bowiem nie wiadomo czy a jeżeli tak to kiedy w ogóle opuści zakład karny. Akcentowana przez powoda kwestia, iż w 2027r. będzie mógł wystąpić o warunkowe przedterminowe zwolnienie nie jest rozstrzygająca gdyż jest to zdarzenie przyszłe i niepewne.

Reasumując należało przyjąć, iż powód nie wykazał przesłanek określonych w art. 691§ 1 i 2 k.c. co musiało skutkować oddaleniem powództwa o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu. Konsekwencją oddalenia powództwa było rozstrzygnięcie o kosztach procesu za I instancję stosownie do wyniku sprawy i obciążenie tymi kosztami przegrywającego proces powoda.

Dlatego też uwzględniając apelacje zaskarżone orzeczenie należało zmienić, a to na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. o czym orzeczono w punkcie 1 wyroku.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108§ 1 k.p.c. mając na uwadze, iż powód przegrał sprawę w postępowaniu apelacyjnym w całości, a pozwany w tym postępowaniu poniósł koszty w wysokości opłaty od apelacji w kwocie 200,00 zł i koszty pełnomocnika procesowego w kwocie 450,00 zł w efekcie należało zasądzić od powoda na rzecz pozwanego kwotę 650,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą..

Dariusz Mizera Paweł Hochman Agnieszka Leżańska