Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 sierpnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	sędzia Paweł Hochman
Sędziowie	Dariusz Mizera Agnieszka Leżańska

po rozpoznaniu w dniu 9 sierpnia 2023 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 9 lutego 2023 roku w sprawie II Ca 1083/22 z powództwa K. K., S. K.

przeciwko T. S.

oddala skargę;

przyznaje i nakazuje wypłacić od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim na rzecz adwokat A. J. kwotę 147,60 (sto czterdzieści siedem złotych sześćdziesiąt groszy) w tym podatek VAT;

zasądza od pozwanego T. S. na rzecz powódek K. K. i S. K. kwoty po 450,00 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia do dnia zapłaty.

Paweł Hochman

Dariusz Mizera Agnieszka Leżańska

Sygn. akt II Ca 259/23

UZASADNIENIE

W dniu w 18 marca 2023 r. T. S. reprezentowany przez adwokat A. J. wniósł skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego Wydział II Cywilny Odwoławczy w Piotrkowie Trybunalskim sygnatura Il Ca 1083/22 z dnia 9 lutego 2023 wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił nieważność postępowania wskutek naruszenia przepisów prawa skutkującego pozbawieniem była możliwości działania polegające na niedoręczeniu pełnomocnikowi z urzędu odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem i uniemożliwieniu wniesienia apelacji (art. 401 pkt. 2 k.p.c.).

Wniósł o uchylenie powyższego wyroku w całości, zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu oświadczając jednocześnie, iż oplata nie została opłacona w części ani w całości oraz o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu I instancji.

W uzasadnienie skargi wskazał, że w dniu 23 lutego 2023 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim Wydział II Cywilny Odwoławczy w sprawie II Ca 1083/22 doręczył pełnomocnikowi pozwanego wyrok oddalający apelacje pozwanego. Wniosek pełnomocnika pozwanego z dnia 2 listopada 2022 r o sporządzenie uzasadnienia wyroku zaskarżonego wskazaną wyżej apelacją, złożony w Sądzie Rejonowym nie został do tej pory rozpoznany i uzasadnienia orzeczenia ogłoszonego w dniu 26 października 2022 r. w sprawie III RC 475/21 przez Sąd Rejonowy Wydział Rodzinny w Piotrkowie Tryb, nie doręczono pełnomocnikowi pozwanego. W jego ocenie, z powyższych okoliczności wynika, że postępowanie zakończone wyrokiem z dnia 9 lutego 2023 r. przez Sąd Okręgowy Wydział II Cywilny Odwoławczy w Piotrkowie Trybunalskim dotknięte jest nieważnością, gdyż wskutek naruszenia przepisów prawa strona pozbawiona była możliwości działania (art. 401 pkt. 2 k.p.c.).

Postanowieniem z dnia 14 czerwca 2023 r, Sąd Okręgowy wznowił postępowanie w sprawie. Wydanym w tym samym dniu zarządzeniem Sąd Okręgowy nakazał doręczenie pełnomocnikowi pozwanego odpisu wyroku Sądu Rejonowego wraz z uzasadnieniem oraz udzielenie czternastodniowego terminu do złożenie pisma uzupełniającego apelację.

W apelacji wniesionej w dniu 4 lipca 2023 r. pełnomocnik pozwanego oświadczyła, że zaskarża powyższy wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim ponad kwotę alimentów w wysokości po 450 zł miesięcznie na rzecz K. K. i S. K..

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie prawa materialnego - art.135 k.r.o. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na określeniu świadczeń na rzecz powódek niezależnie od rzeczywistych usprawiedliwionych ich potrzeb oraz błędną wykładnie pojęcia zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego polegającą na przyjęciu, iż te możliwości istnieją gdyż nie posiada orzeczenia o stopniu niepełnosprawności i niezdolności do pracy.

Wskazała również na naruszenie przepisów prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie skutkujące wadliwą ocenę materiału dowodowego w szczególności poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego wyprowadzenie przez Sąd I instancji ustaleń, które nie wynikają z zebranego w sprawie materiału dowodowego bądź są sprzeczne z zebranym materiałem dowodowym a nadto są sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, które to nieprawidłowości skutkowały biednymi ustaleniami mającymi wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie że pozwany jest w stanie podjąć zatrudnienie przynoszące dochód co najmniej na poziomie minimalnego wynagrodzenia a potrzeby powódek są wyłącznie usprawiedliwione bez przejawów zbytku.  Wniosła o oddalenie powództwa w zakresie podwyższenia alimentów i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego oraz kosztów postpowania I instancji nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu oświadczając, iż nie otrzymałam wynagrodzenia w części ani w całości.

W odpowiedzi na apelację wniesionej w dniu 26 lipca 2023 r. pełnomocnik powódek wniosła o jej oddalenie w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódek K. K. i S. K. kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W ramach ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy ustalił, że wyrokiem z dnia 26 października 2022 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z powództwa K. K. i S. K. przeciwko T. S. o zmianę orzeczenia w zakresie alimentów; alimenty od pozwanego T. S. na rzecz jego córek K. K. i S. K. ostatnio ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 11 stycznia 2019 roku, w sprawie sygn. akt III RC 453/18 w kwotach po 400,00 złotych miesięcznie na rzecz każdej z nich podwyższył do kwot po 550,00 (pięćset pięćdziesiąt) złotych miesięcznie na rzecz każdej z nich, płatne poczynając od dnia 30 listopada 2021 roku, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z należności, pozostawiając bez zmian pozostałe dotychczasowe warunki płatności (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2), zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim na rzecz adw. A. J. kwotę 110,70 złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu T. S. z urzędu (pkt 3), nie obciążył stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi, które przejmuje na rachunek Skarbu Państwa (pkt 4), zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami (pkt 5), nadał wyrokowi w punkcie pierwszym rygor natychmiastowej wykonalności (pkt 6).

Powyższy wyrok zapadł w następstwie pozwu z dnia 30 stycznia 2021 roku, w którym małoletnie powódki K. K. i S. K. reprezentowane przez przedstawicielkę ustawową E. K. (1), wniosły o podwyższenie alimentów zasądzonych wyrokiem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 11 stycznia 2019 roku, sygn. akt III RC 453/18, od pozwanego T. S. z kwoty po 400 złotych do kwoty po 1.000 złotych miesięcznie na rzecz każdej z nich wraz z ustawowymi odsetkami w wypadku opóźnienia w płatności.

W odpowiedzi na pozew, która wpłynęła w dniu 29 grudnia 2021 roku pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powódki kosztów postępowania według norm przepisanych.

Wskazując na podstawę faktyczną powyższego wyroku Sąd Rejonowy przytoczył następujące okoliczności:

Powódki K. K. i S. K., urodzone (...), pochodzą ze związku (...). Wyrokiem z dnia 11 stycznia 2019 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb, w sprawie sygn. akt III RC 453/18 alimenty od pozwanego T. S. na rzecz jego małoletnich córek K. K. i S. K. po raz ostatni ustalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb, z dnia 24.07.2007 roku, w sprawie sygn. akt III RC 13/07, podwyższył z kwot po 300,00 złotych do kwot po 400,00 złotych miesięcznie na rzecz każdej z nich z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat, z pozostawieniem bez zmian pozostałych, dotychczasowych warunków płatności; oddalił powództwo w pozostałej części. Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2019 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb, w sprawie sygn. akt II Ca 205/19 na skutek apelacji wniesionej przez obie strony od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb, z dnia 11 stycznia 2019 roku sygn. akt III RC 453/18 oddalił apelacje.

Od 2009 roku T. S. dobrowolnie płacił alimenty w wysokości po 350,00 złotych na każdą z córek. E. K. (1) miała wówczas 40 lat. Wraz z małoletnimi dziećmi zamieszkiwała ze swoimi rodzicami w ich mieszkaniu o pow. 48 m2. Dokładała się do kosztów utrzymania mieszkania: 300,00 złotych oraz abonament 110,00 złotych, Internet 40,00 złotych i za telefony 150,00 złotych na 3 osoby. Od lipca 2018 roku matka powódek przebywała na zwolnieniu lekarskim, które zakończyło się 08 stycznia 2019 roku, w tym czasie otrzymywała zasiłek chorobowy w wysokości 1.230,00 złotych. Złożyła wniosek do ZUS o świadczenie rehabilitacyjne. Przed zwolnieniem lekarskim pracowała w firmie w Ł., z miesięcznym wynagrodzeniem 1.530,00 złotych. Korzystała ze zwolnienia lekarskiego z uwagi na złe samopoczucie, bóle kręgosłupa i stawów. W trakcie zwolnienia nie była na żadnej rehabilitacji. Matka Powódek cierpiała na depresję i z tego powodu również się leczyła. Na leki dla siebie wydawała 100,00-150,00 złotych - grudniu 2018 roku E. K. (1) nabyła leki na kwotę 89,29 złotych. Na każdą z córek E. K. (1) otrzymywała świadczenie wychowawcze 500+. Matka powódek majątku własnego nie posiadała, nie zaciągała długów w banku i nie była udziałowcem żadnej spółki. E. K. (2) wspólnie prowadziła gospodarstwo domowe ze swoimi rodzicami. Rodzice osiągali dochód z emerytury - matka w wysokości 1.147,71 złotych netto i ojciec - w kwocie 1.025,61 złotych netto. K. K. i S. K. miały po 14 lat. Obie uczęszczały do III klasy gimnazjum. Miały zdawać egzamin gimnazjalny. Małoletnie chciały uczęszczać na dodatkowe lekcje z języka anielskiego. W lutym 2019 odbył się bal gimnazjalny, z tego tytułu składka wynosi 100,00 złotych od osoby. Matka musiała dziewczynkom zakupić ubranie. E. K. (1) starała się, żeby co roku dzieci pojechały na wakacje, był to koszt w kwocie 3.000,00 złotych. Dzieci również wyjeżdżały na wycieczki szkolne, ale nie na wszystkie, koszt wycieczki to kwota 250,00 zł. Dzieci były pod opieką stomatologa. W 2018 roku jedna córka była jeden raz na wizycie a druga córka 2 razy. Koszt jednej wizyty to 100,00 złotych. Na środki czystości matka dzieci wydawała około 200,00 złotych miesięcznie. S. nosiła okulary i była alergiczką, miesięczne koszty leczenia to 100,00 złotych. K. nie leczyła się, miała konsultację kardiologiczną. Dziewczyny interesowały się sztukami walki. Chciałyby uczęszczać na zajęcia, ale nie miały na to środków finansowych. Koszt miesięcznych zajęć to 150,00 złotych na jedną osobę.

Ojciec dzieci nie utrzymywał z nimi żadnego kontaktu. Cały ciężar wychowania, utrzymania spoczywał na matce. Od 2007 roku pozwany nie kontaktował się i nie był zainteresowany dziećmi.

T. S. miał 45 lat. Do 2015 roku pracował w (...)Szkół (...) nr (...)na stanowisku nauczyciela (...). W 2015 roku umowa została rozwiązana. Pozwany nie świadczył żadnej pracy na umowę zlecenie. W dniach od 7 listopada 2018 roku do 15 listopada 2018 roku przebywał na oddziale (...)z uwagi na zawał mózgu wywołany przez zakrzep żył mózgowych. Od 30 listopada 2018 roku do 31 grudnia 2018 roku przebywał na zwolnieniu lekarskim. Z uwagi na stan zdrowia, T. S. zamieszkiwał z matką w mieszkaniu stanowiącym własność gminy P. Tryb. Miał jeszcze jedno mieszkanie w TBS - ie w (...), które było opłacane przez jego brata; było to mieszkanie czynszowe, które od kilku lat stało puste i nie było wynajmowane. Od kilku lat, pozwany miał stany depresyjno-lękowe. Był na utrzymaniu matki. Matka pozwanego otrzymywała emeryturę w kwocie 1.300,00 złotych. Koszt utrzymania mieszkania to 250,00 złotych. Pomoc finansową pozwany otrzymywał również od swojego brata, który był księdzem w (...). T. S. był zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna od 8 sierpnia 2017 roku, bez prawa do zasiłku. Nie posiadał grupy inwalidzkiej, nie otrzymywał zasiłków socjalnych oraz nie był udziałowcem żadnej spółki. Od 10 lat nie udzielał korepetycji.

Obecnie K. K. i S. K. mieszkają z matką E. K. (1), która ma 44 lata. Zgodnie z orzeczeniem (...) Zespołu ds. (...) do dnia 31 grudnia 2023 roku ma orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności z uwagi na silną depresję ze stanami lękowymi. Na córki otrzymywała zasiłek w kwocie po 124,00 złotych miesięcznie na każdą z nich do 28 lutego 2022 roku, zasiłek w kwocie po 135,00 złotych miesięcznie na każdą z nich do 31 sierpnia 2022 roku oraz dodatek do zasiłku rodzinnego w kwocie po 69,00 złotych miesięcznie dla każdej małoletniej do 30 czerwca 2022 roku. Decyzją Wójta Gminy M. z dnia 12 października 2021 roku E. K. (1) ma przyznany zasiłek stały od 1 października 2021 roku do 31 grudnia 2023 roku w kwocie 132, 67 złotych miesięcznie wraz z opłacaniem składki na ubezpieczenie zdrowotne. E. K. (1) wraz z córkami i rodzicami mieszka w mieszkaniu o powierzchni 48 m2, będącym jej własnością. Rodzice dokładają się do utrzymania mieszkania w kwocie 400 zł. Opłata z tytułu czynszu wynosi 900 zł miesięcznie, opłata za energię elektryczną wynosi 177 -220 zł co dwa miesiące. Na zakup żywności rodzina wydaje około 1000 zł miesięcznie. W roku szkolnym 2021/2022 powódki uczęszczały do (...) Liceum (...) w P.. Matka zapłaciła za Komitet Rodzicielski po 50 zł za każdą córkę, za ubezpieczenie 46-48 zł. Powódki uczęszczały na korepetycje z matematyki oraz z języka angielskiego raz w tygodniu, których koszt wynosił 40 zł za lekcję. Zdały egzamin dojrzałości, jednakże nie stać ich było na rozpoczęcie studiów. Aktualnie rozpoczęły naukę w (...) Szkole(...) (...) w P.. Kształcą się w zawodzie - technik farmaceutyczny. Frekwencję za miesiąc wrzesień powódki osiągnęły na poziomie 76%. Zajęcia na kierunku technika farmaceutycznego odbywają się pięć dni w tygodniu. Miesięczny koszt zakupu odzieży i obuwia dla powódek wynosi po 200,00 złotych na każdą z nich.

S. K. ma starszego partnera, który ma 25 lat, jest osobą pracującą. K. K. miała partnera, który posiadał własną firmę budowlaną. Obie powódki otrzymywały od swych partnerów drogie prezenty - markowe obuwie, ubranie i inne akcesoria, miały finansowane wyjazdy zagraniczne jak i krajowe.

T. S. ma 49 lat. Jest zarejestrowany w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna od dnia 08.08.2017 roku. Nie posiada prawa do zasiłku. Utrzymuje się z pomocy finansowej najbliższej rodziny. Od 07.11.2018 roku do 15.11.2018 roku przebywał na oddziale neurologicznym w (...) Szpitalu (...) w P. z powodu zawału mózgu wywołanego przez zakrzep żył mózgowych. Pozwany nie posiada orzeczenia o niezdolności do pracy. Wynajmuje mieszkanie w TBS, w którym mieszka sam. Płaci za czynsz, wodę i wywóz śmieci 800 zł miesięcznie, opłaca energię elektryczną - 100 zł co dwa miesiące, gaz 100 zł co dwa miesiące, telefon 29 zł, tv - 20 zł, Internet 40 zł. Stołuje się u mamy, rzadko kupuje odzież. Leczy się na depresję. Prywatne wizyty u lekarza psychiatry, które ma co 3 miesiące kosztują 200 zł. Nie posiada żadnego majątku.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o dowody znajdujące się w aktach sprawy, w szczególności o zaświadczenia oraz dokumentację medyczną. Przy rozstrzyganiu wziął także pod uwagę osobowe źródła dowodowe w postaci zeznań świadka E. K. (1), powódek K. K. i S. K. oraz pozwanego T. S.. Dowodom tym dał wiarę w zakresie takim, w jakim korespondowały ze sobą wzajemnie tworząc spójną, logiczną całość. Wskazał również, że przy dokonaniu porównania aktualnego stanu faktycznego ze stanem obowiązującym w dacie ostatniego orzekania w przedmiocie ustalenia wysokości alimentów pomiędzy stronami, dopuścił również dowody znajdujące się w aktach sprawy toczącej się przed Sądem Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim, sygn. akt III RC 453/18.

W następstwie powyższych ustaleń, Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie. Uzasadniając podstawę prawną rozstrzygnięcia zważył, że podwyższenia alimentów można domagać się na podstawie art. 138 k.r.o., zgodnie z którym w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Zmiana w rozumieniu wyżej wskazanego przepisu musi być istotna i polegać na istotnym zmniejszeniu lub zwiększeniu możliwości zarobkowych zobowiązanego lub istotnym zwiększeniu lub zmniejszeniu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Ustalenie zmiany tych stosunków następuje poprzez porównanie stosunków obecnych z warunkami i okolicznościami uprzednio istniejącymi. Wyjaśnił również, że zakres obowiązku alimentacyjnego wyznacza regulacja art. 135 k.r.o. stosownie do której wysokość alimentów zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od możliwości majątkowych zobowiązanego. Obowiązek alimentacyjny polega na dostarczaniu środków utrzymania i wychowania dziecka i obciąża obojga rodziców. Dostarczanie środków utrzymania polega na zaspokojeniu bieżących potrzeb osoby uprawnionej takich jak: wyżywienie, mieszkanie, odzież, leczenie. W przypadku środków wychowania, chodzi w głównej mierze o zaspokojenie potrzeb edukacyjnych i kulturowych. Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka ustaje dopiero, gdy dziecko osiągnie samodzielność życiową. Zgodnie z tezą IV uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 roku w sprawie o sygnaturze akt III CZP 91/86, rodzice w zależności od swych możliwości są obowiązani zapewnić dziecku środki do zaspokajania zarówno jego potrzeb fizycznych (wyżywienia, mieszkania, odzieży, higieny osobistej, leczenia w razie choroby) jak i duchowych (kulturalnych) a także środki wychowania (kształcenia ogólnego, zawodowego) według zdolności, dostarczania rozrywek i wypoczynku. Przy ocenie, które z potrzeb uprawionego powinny być uznane za potrzeby usprawiedliwione należy z jednej strony brać pod uwagę możliwości zobowiązanego, z drugiej zaś zakres i rodzaj potrzeb. Pamiętać należy, jak to wynika, z przytoczonej uchwały, że każde dziecko musi mieć zapewnione podstawowe warunki egzystencji w postaci wyżywienia, zapewniającego jego prawidłowy rozwój fizyczny, stosowną do wieku odzież, środki na ochronę zdrowia, kształcenie podstawowe i zawodowe oraz na ochronę jego osoby i majątku. Wyjście poza wymienione potrzeby zależy już tylko od osobistych cech dziecka oraz od zamożności i przyjętego przez zobowiązanego modelu konsumpcji. Zgodnie z utrwaloną w orzecznictwie zasadą, dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami i to zarówno wtedy, gdy żyją z nimi wspólnie, jaki i wtedy, gdy żyją oddzielnie. Oznacza to, że rodzice powinni zapewnić dziecku warunki materialne odpowiadające tym, w jakich sami żyją. Nie będzie to jednak dotyczyło potrzeb będących przejawem zbytku a wyłącznie potrzeb usprawiedliwionych. Rozstrzygnięcie o żądaniu opartym na art. 138 k.r.o. wymaga porównania więc stanu istniejącego w dacie uprawomocnienia się wyroku ustalającego alimenty ze stanem istniejącym w dacie orzekania o ich podwyższeniu lub też obniżeniu.

Odnosząc się do poczynionych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy wyjaśnił, że od momentu, gdy zasądzane były po raz ostatni alimenty upłynęły ponad 3 lata. Przy uwzględnieniu wieku powódek, kiedy to z nastolatek stały się osobami dorosłymi, samodzielnie o sobie stanowiącymi niewątpliwie uległy zwiększeniu się ich usprawiedliwione potrzeby. W naturalny sposób wzrosły wydatki związane z zaspokajaniem ich potrzeb bytowych, edukacyjnych oraz z zapewnieniem możliwości rozwoju intelektualnego. Wskazał, że mając na względzie wiek powódek, to, że ukończyły szkołę średnią, zdały egzamin dojrzałości oraz rozpoczęły naukę w szkole policealnej na kierunku technika farmaceuty uważa za uzasadnione ich potrzeby związane z próbą dorosłego życia. Z treści art. 135 § 1 k.r.o. wynika w sposób jednoznaczny, że zakres świadczeń alimentacyjnych nie zależy od faktycznie uzyskiwanych dochodów przez osobę zobowiązaną do świadczeń alimentacyjnych, lecz od jej możliwości zarobkowych i majątkowych. Możliwości zarobkowe i majątkowe osoby zobowiązanej wyznaczają takie zarobki i dochody, jakie zobowiązany uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu sił fizycznych, zdolności umysłowych i wykształcenia. Pozwany pomimo problemów zdrowotnych nie ma orzeczenia o niezdolności do pracy, jest w stanie podjąć zatrudnienie przynoszące dochód co najmniej na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę w wysokości 2363,56 zł netto. W związku z tym, z uwagi na wzrost usprawiedliwionych potrzeb powódek nie tracąc z pola widzenia możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanego oraz braku udziału ojca w życiu powódek należało podwyższyć alimenty od T. S. na rzecz jego córek K. K. i S. K. z kwoty po 450 zł miesięcznie do kwoty po 550 zł miesięcznie na rzecz każdej z nich, płatne poczynając od dnia 30 listopada 2021 roku (dzień wniesienia pozwu), z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z należności, pozostawiając bez zmian pozostałe dotychczasowe warunki płatności. Ustalone w nowej wysokości świadczenie alimentacyjnie w kwocie po 550 zł na każdą z córek jest zatem adekwatne do stwierdzonej zmiany stosunków i leży w granicach możliwości zarobkowych zobowiązanego. Sąd podkreślił, że pozostałą część usprawiedliwionych potrzeb powódek pokrywać będzie z własnych dochodów ich matka, która także obciążona jest obowiązkiem alimentacyjnym i która dotychczas, co wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, obowiązki swe wykonywała także poprzez osobiste starania.

Sąd meritii wyjaśnił również, że w punkcie 3 wyroku, na podstawie art. § 10 pkt 9 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714) zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim na rzecz adw. A. J. kwotę 110.70 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu T. S. z urzędu oraz że nie obciążył stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i że o kosztach procesu orzeczono w punkcie 5 sentencji wyroku, na podstawie art. 100 k.p.c., znosząc je wzajemnie między stronami.

Apelację od powyższego wyroku z dnia 26 października 2022 r. wniósł początkowo osobiście pozwany T. S. zaskarżając go w części dotyczącej wysokości ustalonych świadczeń alimentacyjnych i wnosząc o o niepodwyższanie alimentów.

W uzasadnieniu apelacji wyjaśnił, że w jego ocenie w sprawie nie zaszła zmiana stosunków uzasadniająca podwyższenie alimentów na podstawie art. 138 k.r.o. Podniósł, że w jego przypadku jako pozwanego sytuacja była trudna a ostatnio stała się nawet wręcz dramatyczna z uwagi na śmierć mamy. Wobec tego nie ma podstaw żądanie zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego. Podkreślił, że w sprawie należy wziąć pod uwagę fakt, iż powódki są pełnoletnie od dłuższego już czasu decydują o swych sprawach osobistych samodzielnie ( partnerzy życiowi, życie na poziomie P., kosztowne wydatki/zakupy, krajowe i zagraniczne wycieczki, ekskluzywne hotele etc. - na co wskazują m.in. informacje z profili powódek na portalach społecznościowych zamieszczonych w aktach sprawy oraz ich zeznań). Jego zdaniem wskazuje to jednoznacznie, iż powódki osiągnęły już samodzielność życiową. Kontynuacja nauki w szkole policealnej (...) jest przejawem realizacji zainteresowań fakultatywnych powódek i w żadnej mierze nie należy odnosić tego faktu jako warunku sine qua non do tego aby powódki w ramach swej samodzielności życiowej nie mogły podejmować pracy zarobkowej w celu choćby częściowego zaspokajania swoich potrzeb. Zajęcia w szkole odbywają się wszak w cyklach popołudniowych i są ofertą edukacyjną głównie wobec osób już pracujących. Natomiast aktywność powódek w zajęciach oraz poświadczanie nieprawdy w dokumentach mających znaczenie prawne w kontekście działalności przedmiotowej szkoły policealnej jest aktualnie przedmiotem postępowania karnego prowadzonego przez (...) Policję. Koszty powódek związane z tą zw. edukacją w szkole (...) są praktycznie zerowe, na co wskazują też zeznania samych powódek. Praktycznie wiąże się to jedynie z dojazdem na zajęcia, co nie jest dodatkowym obciążeniem w stosunku do tego, co było w trakcie niedawnej nauki licealnej powódek.

Skarżący wskazał również, że jego aktualna sytuacja zdrowotna (przebyty udar mózgu, permanentne bóle i zawroty głowy, depresja) jak i zarobkowa/finansowa (brak dochodów spowodowany głównie stanem zdrowotnym - długotrwała depresja w powiązaniu ze skutkami przebytego niedawno udaru mózgu) jest bardzo trudna.

W uzasadnieniu apelacji zgłosił również zarzuty pod adresem matki powódek E. K. (1) wskazując, że jest kobietą osobliwie zdeprawowaną. Podniósł, że E. K. (1) jako świadek w przedmiotowym postępowaniu o podwyższenie alimentów złożyła fałszywe zeznania stwierdzając przed Sądem, że jest całkowicie niezdolna do pracy.

Wyrokiem z dnia 9 lutego 2023 roku, wydanym w sprawie sygn. akt II Ca 1083/22, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. oddalił wniesioną apelację i nie obciążył pozwanego T. S. kosztami procesu za instancję odwoławczą.

W uzasadnieniu powyższego wyroku wskazał między innymi, że rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego zasługuje w pełni na akceptację, a zarzuty podniesione w apelacji należy uznać za całkowicie chybione w świetle obowiązujących przepisów dotyczących szeroko rozumianego prawa rodzinnego. Wyjaśnił, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oceny prawnej, a w szczególności subsumpcji ustalonego stanu rzeczy pod normatywny opis stanu faktycznego wynikający z cytowanych przepisów prawnych. Sąd I instancji słusznie ustalił, że w rozpoznawanej sprawie zmiana stosunków wpływających na zakres świadczeń alimentacyjnych po stronie powódek istotnie miała miejsce. Od ostatniego określenia wysokości alimentów upłynęło blisko trzy lata. Już tylko sam upływ czasu spowodował obniżenie siły nabywczej pieniądza. Okoliczność ta w połączeniu ze znacznym zwiększeniem się potrzeb powódek w związku z kontynuacją dalszej nauki, przemawiają za przyjęciem, iż spełniona została przesłanka dotycząca zmiany stosunków przewidziana w art. 138 k.r.o. upoważniająca do żądania zmiany orzeczenia dotyczącego wysokości obowiązku alimentacyjnego również po stronie pozwanej. Nie bez znaczenia dla oceny potrzeb powódek był fakt, że wraz z ukończeniem 18 roku życia nie otrzymują tzw. świadczenia 500+. Wprawdzie nie jest to kwota, która wpływała na obniżenie obowiązku alimentacyjnego pozwanego, nie mniej jednak był to wymierny zastrzyk finansowy. Wskazując, że polemika ze strony pozwanej z dokonaną przez Sąd Rejonowy oceną zebranego materiału dowodowego sprowadza się w zasadzie do zakwestionowania ustalenia poczynionego przez sąd pierwszej instancji co do możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, w rzeczywistości zatem zarzuty pozwanego w tym zakresie sprowadzają się do naruszenia prawa materialnego w postaci art. 135 k.r.o. nie podzielił związanych z tym zastrzeżeń. Wyjaśnił również, że fakt, iż córki są, czy były związane ze starszymi od nich partnerami i były obdarowywane przez nich kosztownymi prezentami, nie może rzutować na zakres obowiązku alimentacyjnego pozwanego. Powódki nie domagają się od pozwanego zaspokojenia potrzeb „premium” (jak nazywa je pozwany) lecz potrzeb podstawowych związanych z wyżywieniem i utrzymaniem. Okoliczność ta nie dezawuuje poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń w zakresie możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanego, które w najgorszym razie kształtują się na poziomie minimalnego wynagrodzenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Wydając postanowienie z dnia 14 czerwca 2023 r. Sąd Okręgowy ustalił, że wskazane w skardze o wznowienie postępowania uchybienie procesowe polegające na zaniechaniu doręczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem pełnomocnikowi pozwanego miało w rzeczywistości miejsce. Wniosek pełnomocnika pozwanego o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia został złożony w dniu 2 listopada 2022 r. (k.266). Umocowanie adwokat A. J. do reprezentacji pozwanego (pomimo jej wniosku w tym zakresie) nie zostało skutecznie zniesione – postanowieniem z 16 listopada 2022 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek o zwolnienie z reprezentacji. W aktach sprawy brak natomiast dowodu doręczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem.

Powyższe sytuacja procesowa odpowiada ustaleniom poczynionym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 marca 2019 r., (sygn. akt I PK 5/18), w którym Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego wydanym w postępowaniu apelacyjnym, po rozpoznaniu, skargi kasacyjnej strony uchylił zaskarżony wyrok (oddalający skargę o wznowienie postępowania) i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia wyjaśniono, że doręczenie pisma procesowego samej stronie, a nie ustanowionemu przez nią pełnomocnikowi, jest naruszeniem przepisów postępowania (art. 133 § 3 k.p.c.), którego wpływ na wynik sprawy i znaczenie dla możności obrony przez stronę jej praw, należy oceniać z uwzględnieniem okoliczności konkretnego przypadku. Sąd Najwyższy wyjaśnił również, że w orzecznictwie przyjmuje się, że doręczenie pisma procesowego stronie, a nie jego pełnomocnikowi jest bezskuteczne, to jest nie wywiera skutków procesowych (postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 27 września 2005 r., I PZ 14/05, z dnia 14 grudnia 1972 r., III CRN 324/72). Zwrócił uwagę, że w rozpoznawanej sprawie ewidentnie doszło do uchybienia art. 133 § 3 k.p.c.. Nie miał też wątpliwości, że na skutek tej wady pełnomocnik pozwanego nie wziął udziału w rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku (w którym na niekorzyść jego mocodawcy zmieniono rozstrzygniecie Sądu pierwszej instancji), jak również nie wiedział o tym posiedzeniu (mimo, że strona została o nim zawiadomiona).

Przyjmując powyższe stanowisko za własne Sąd Okręgowy wyjaśnia, że w przedmiotowej sprawie na skutek uchybienie art. 133 § 3 k.p.c. pozbawiono pełnomocnika pozwanego możliwości wniesienia skargi apelacyjnej od wydanego w sprawie ( w części niekorzystnego dla pozwanego wyroku). W tych okolicznościach za oczywiste uznać należało, że strona została pozbawiona możności obrony swych praw (możności działania) w rozumieniu art. 401 pkt 2 k.p.c..

Jednocześnie dostrzegając, że w przedmiotowej sprawie apelacja została wniesiona przez pozwanego osobiście i doszło do jej rozpoznania Sąd Okręgowy uznał, że dla sanowania powyższego uchybienia niezbędne jest doręczenie pełnomocnikowi pozwanego odpisu wyroku z uzasadnieniem i umożliwienie mu złożenia pisma uzupełniającego wniesioną przez pozwanego skargę apelacyjną. Pełnomocnik pozwanego skorzystał z powyższego uprawnienia składając opisane wyżej pismo zatytułowane apelacja. Powyższe skutkowało koniecznością ponownego rozpoznania łącznego apelacji pozwanego i wniesionego przez pełnomocnika pisma stanowiącego jej uzupełnienie.

W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy stwierdza brak podstaw do podzielenia zarzutów zgłoszonych w apelacji i uzupełniającym je piśmie pełnomocnika pozwanego.

Szczegółowe wyjaśnienie powyższego stanowiska należy rozpocząć od stwierdzenia, że przytoczone w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego wydanego w dniu 9 lutego 2023 r. argumenty, wskazujące na bezzasadność apelacji wniesionej przez pozwanego osobiście, Sąd Okręgowy w niniejszym składzie przyjmuje za własne. Jednocześnie, wobec ich powołania wyżej uznać należało za zbędne ich ponowne przytoczenie.

Odnosząc się natomiast do zarzutów zgłoszonych przez pełnomocnika pozwanego wyjaśnić należy, że wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie naruszył przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Powołany przepis, co należy podkreślić w pierwszej kolejności, reguluje jedynie kwestię oceny wiarygodności i mocy (wartości) dowodowej przeprowadzonych w sprawie dowodów, a nie poczynionych ustaleń faktycznych, czy wyprowadzonych z materiału dowodowego wniosków. Zaniechanie zaś wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, czy też pominięcie przez sąd przy orzekaniu określonej okoliczności faktycznej, nawet jeżeli strona uważa ją za okoliczność istotną dla rozstrzygnięcia sprawy - nie stanowi o naruszeniu powyższego przepisu. Z kolei, skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza tym samym stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. Skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając. W ocenie Sądu Okręgowego argumentacja zaprezentowane przez pełnomocnika pozwanego nie spełniają powyższych kryteriów a tylko ich zaistnienie uzasadniałoby uznanie, że wydając zaskarżone postanowienie Sąd pierwszej instancji naruszył przepis art. 233 § 1 k.p.c. i dokonanie korekty ustaleń faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia.

Jednocześnie jednak, gdyby nawet uznać, że konstrukcja omawianego zarzutu była formalnie prawidłowa, nie sposób zgodzić się ze skarżącą, iż stanowisko Sądu pierwszej instancji, że „pozwany jest w stanie podjąć zatrudnienie przynoszące dochód co najmniej na poziomie minimalnego wynagrodzenia a potrzeby powódek są wyłącznie usprawiedliwione bez przejawów zbytku” było nieprawidłowe. Powyższe stanowisko było bowiem logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego.

Przypomnieć należy, że pozwany od 2017 r. pozostaje bez pracy, będąc zarejestrowany jak osoba bezrobotna. Problemy zdrowotne z jakimi się boryka pojawiły się w 2018 r., i pomimo upływu prawie pięciu lat, w związku z ich występowaniem nie stwierdzono po jego stronie niezdolności do pracy i nie korzysta z prawa do renty. Z powyższych faktów należy wysnuć wniosek, że T. S. jest gotów podjąć pracę i brak jakichkolwiek obiektywnie uzasadnionych przeciwwskazań w tym zakresie. Podkreślić należy, że w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji nie przedstawiono przekonywujących dowodów pozwalających na przyjęcie przeciwnego wniosku. Jednocześnie biorąc pod uwagę, że pozwany posiada wyższe wykształcenie i pracował na stanowisku nauczyciela matematyki, za prawidłowy należało uznać wniosek, iż jego zdolności zarobkowe pozwalają na osiąganiu dochodów na poziomie co najmniej minimalnego wynagrodzenia.

Prawidłowo również Sąd pierwszej instancji przyjął, że zasądzone w zaskarżonym wyroku alimenty na rzecz powódek będą służyć zaspokojeniu ich usprawiedliwione potrzeby. Odwołując się w tym zakresie do zasad doświadczenia życiowego, i przyjmując założenie, że powódki mają prawo do alimentacji ze strony matki na zbliżonym poziomie, uzna należy, że kwota 1100 zł pozwala na zaspokojenie jedynie podstawowych potrzeb życiowych.

Zaskarżony wyrok nie został wydany również z naruszeniem art. 135 k.r.o. Jak wskazano powyżej zasądzone alimenty mają służyć pokryciu podstawowych potrzeb związanych z codziennym utrzymaniem powódek; pozwany natomiast winien podjąć starania aby uzyskać dochody pozwalające na ich uiszczanie i co należy z całą mocą podkreślić nie chodzi tu o starania przekraczające jego możliwości i kompetencje.

W uzupełnieniu powyższych uwag wyjaśnić należy, że podjęcie przez powódki nauki w systemie zaocznym i osiągniecie pełnoletniości nie może pozbawiać je automatycznie prawa do alimentów. Ich dotychczasowe wykształcenie o charakterze ogólnym, nie jest, biorąc pod uwagę realia rynku pracy wystarczające dla uzyskania stałego i przynoszącego wystarczające dochody zatrudnienia. Wskazać również należy, że posiadanie przez powódki drogich i bardzo drogich przedmiotów i korzystanie z możliwości wyjazdów wypoczynkowych związanych z dużymi kosztami, nie może samo w sobie zwalniać rodziców od obowiązku ich alimentacji tak długo jak długo kontynuują naukę w celu uzyskania samodzielności finansowej w przyszłości. Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 133 § 1 k.r.o. rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Nawet więc przyjęcie, że inne, niż rodzice osoby, spełniają obowiązek alimentacyjny nie zwalnia rodziców z tego obowiązku.

Reasumując, mając na uwadze ustalenia opisane wyżej, z których wynika również fakt, że potrzeby powódek wzrosły, Sąd pierwszej instancji prawidłowo orzekł o podwyższeniu wysokość alimentów do kwoty po 550,00 zł miesięcznie. Podkreślić przy tym należy, że zakres w jakim podwyższono alimenty uzasadnia również potrzeba waloryzacji wskazanego świadczenia alimentacyjnego. W przedmiotowej sprawie niewątpliwie nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art .138 k.r.o. uzasadniająca podwyższenie alimentów należnych małoletnim do kwoty po 550,00 zł.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 412 § 1 i 2 k.p.c. orzekł o oddaleniu skargi o wznowienie postępowania uznając tym samym, że rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego aczkolwiek wydane z uchybieniem przepisom prawa procesowego skutkującym brakiem możliwości działania było merytorycznie poprawne.

W punkcie 2 wyroku, na podstawie art. § 10 pkt 9 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714) zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim na rzecz adw. A. J. kwotę 147,60 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu T. S. z urzędu.

O kosztach procesu między stronami Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. Zasądzone od pozwanego na rzecz powódek kwoty zostały ustalone na podstawie § 2 ust 3 w zw. z § 10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Dariusz Mizera Paweł Hochman Agnieszka Leżańska