Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 czerwca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący

SSO Dariusz Mizera

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

w postępowaniu uproszczonym

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w B.

przeciwko T. W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 9 listopada 2017 roku, sygn. akt I C 1664/17upr

1.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt 2 w ten sposób, że zasądza od pozwanego T. W. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej w B. kwotę 46,19 zł ( czterdzieści sześć złotych dziewiętnaście groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8 czerwca 2017r. do dnia zapłaty,

2.  oddala apelację w pozostałej części.

SSO Dariusz Mizera

Sygn. akt II Ca 264/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 listopada 2017 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim, po rozpoznaniu na rozprawie sprawy w powództwa (...) Spółki Akcyjnej w B. przeciwko T. W. (W.)

z udziałem Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim

o zapłatę

1.  zasądził od pozwanego T. W. (W.) na rzecz strony powodowej (...) Spółki Akcyjnej w B. kwotę 2.000 (dwa tysiące) złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie w rozumieniu art. 481 § 2 ¹ k.c, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2016r., począwszy od dnia 25 maja 2017r. do dnia zapłaty;

2.  oddalił powództwo w pozostałej części;

3.  zasądził od pozwanego T. W. (W.) na rzecz strony powodowej (...) Spółki Akcyjnej w B. kwotę 478,00 (czterysta siedemdziesiąt osiem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawą rozstrzygnięcia były przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Pozwany 25 stycznia 2017 roku zawarł z powodem umowę pożyczki w kwocie 2.000 złotych, do spłaty łącznie kwota 4.230 złotych miała być to pożyczka w 30-stu ratach każda po 141 złotych. Pozwany z umowy się nie wywiązał, umowa została wypowiedziana i wobec powyższego powód wypełnił weksel i wytoczył niniejsze powództwo.

Oceniając merytorycznie przedmiotowe powództwo Sąd Rejonowy odwołał się do uzasadnienia Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim do wyroku z dnia 3 lipca 2017 roku w sprawie II Ca 369/17 . Sąd uwzględnił powództwo jedynie w zakresie kwoty głównej pożyczki, czyli kwoty 2.000 złotych, w pozostałym zakresie powództwo oddalając, a to z tych względów, że w ocenie Sądu nawet w sprawie, w której dochodzona jest zapłata na podstawie zobowiązania abstrakcyjnego, jakim jest weksel wobec udziału, Prokuratora i podniesionych przez niego zarzutów, w sprawie zachodzi możliwość oceny przedmiotowej sprawy i analizowanego stanu faktycznego także na gruncie stosunku podstawowego, to jest umowy pożyczki, która była zabezpieczona owym wekslem.

Sąd doszedł do wniosku podzielając wyrażone w powołanym uzasadnieniu Sądu Okręgowego argumenty, że nawet w takim przypadku, kiedy powództwo jest oparte na zobowiązaniu abstrakcyjnym, jakim jest weksel możliwa jest ocena zasadności żądania zwrotu pożyczki także na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, jak również Ustawy o kredycie konsumenckim i doszedł do wniosku, że postanowienia przedmiotowej umowy pożyczki są niezgodne z prawem, czyli z artykułem 58 k.c. w zakresie, w jakim koszty obsługi zadłużenia, jakie zaciągnął pozwany przekraczają sam kapitał, a w sprawie mamy do czynienia z sytuacją, gdzie od pożyczki 2.000 złotych zaciągniętej na 30 rat do zwrotu byłaby kwota 4.230 złotych. Wobec powyższego w tym zakresie w ocenie Sądu żądanie zgłoszone w pozwie nie może korzystać z ochrony, bowiem jest sprzeczne ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa, w tym z zakazem lichwy, z zasadą uczciwego obrotu. Tak samo postanowienia przedmiotowej umowy są niezgodne z art. 385 ¹ k.c., to jest innymi słowy wprowadzają klauzule abuzywne, niedozwolone w zakresie, w jakim kształtują tak niekorzystnie warunki zaciągniętego przez pozwanego zobowiązania tym bardziej, że strona powodowa posługuje się standardowymi drukami swoich umów, co jest znane Sądowi z urzędu z racji rozpoznawania wielu już tego rodzaju spraw i nie wykazano, mimo, że ciąży taki ciężar na stronie powodowej, żeby ewentualne postanowienia umowy także w tym niekorzystnym dla klienta, dla pozwanego, jako konsumenta zakresie były kształtowane w sposób indywidualny w porozumieniu z samym pozwanym.

Ostatecznie nawet, gdyby nie podzielić tych argumentów w ocenie Sądu nie może zasługiwać na ochronę tak wytoczone powództwo o zapłatę także na gruncie art. 5 k.c., zatem nawet, gdyby nie podzielić dotychczasowych wyrażonych przez Sąd argumentów to żądanie zapłaty tak ukształtowanej, jak to sformułował powód w kwocie ponad 2.000 złotych jest sprzeczne, ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa, zasadami współżycia społecznego, uczciwością obrotu wyrażoną w art. 5 k.c., a także postanowienia tej umowy są niezgodne z Ustawą o kredycie konsumenckim, jaka w niniejszej sprawie z uwagi na datę umowy przedmiotowej pożyczki także ma zastosowanie w zakresie, w jakim właśnie w tak nieuczciwy sposób niekorzystny dla konsumenta, to jest pozwanego kształtują warunki jego zobowiązania. Natomiast wobec faktu, że kwota pożyczki została zaciągnięta, a pozwany nie wykazał żeby ewentualnie spłacił, w jakimkolwiek zakresie sam kapitał, wobec powyższego w zakresie samego kapitału Sąd uznał powództwo, za jak najbardziej uzasadnione, stąd rozstrzygnięcie w punkcie 1-ym wraz ze wskazanymi odsetkami od daty zgodnie z datą wystawienia weksla, z datą jego płatności, oddalenie powództwa w pozostałym zakresie i rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu na podstawie art. 100 k.p.c, czyli zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu. Przyjmując, że, skoro strona powodowa żądała kwoty 4.233 złote 52 grosze, a zasądzona została kwota 2.000 złotych to znaczy, że strona powodowa wygrała proces w 47%. Koszty procesu w niniejszej sprawie to jest 100 złotych uiszczonej opłaty od pozwu, 17 opłaty od pełnomocnictwa i 900 złotych kosztów wynagrodzenia pełnomocnika, czyli łącznie kwota 1.017 złotych razy 47 % to jest 478 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, jakie Sąd zasądził w punkcie 3-im wyroku od pozwanego na rzecz powoda.

Apelacje od powyższego rozstrzygnięcia złożyła strona powodowa za pośrednictwem swojego pełnomocnika w części oddalającej po­wództwo, tj. w zakresie pkt II wyroku.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła naruszenie:

1.  art. 385 (1) §1 kc w zw. z art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim poprzez przyjęcie, że wysokość opłaty przygotowawczej, wynagrodzenia umownego (Prowizji ) oraz wynagro­dzenia za (...) zawarte w umowie pożyczki nr (...) wiążącej strony są niedo­puszczalne, podczas gdy kwoty te nie przekraczają limitów kosztów pozaodsetkowych za­wartych w ustawie o kredycie konsumenckim

2.  art. 321 §1 kpc w zw. z art. 328 kpc §2 kpc tj. nierozpoznanie przez Sąd istoty sprawy i nie­wskazanie w uzasadnieniu pełnej podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia odnośnie opłaty przygotowawczej, wynagrodzenia umownego (Prowizji ), wynagrodzenia za (...), kwot odsetek umownych oraz odsetek za opóźnienie, stanowiących składowe przedmiotowej umowy pożyczki,

3.  art. 232 kpc w zw. z art. 6 kc poprzez działanie za stronę pozwaną w sytuacji, gdy z treści tego przepisu wynika, iż w pierwszej kolejności to strona dowodzi swoich twierdzeń, a do­piero po wyczerpaniu środków dowodowych Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę

4.  art. 233 § 1 kpc i art. 232 kpc i art. 339 § 2 kpc poprzez uznanie za nienależne żądania po­zwu w sytuacji, gdy strona pozwana nie wypowiedziała się co do stanu faktycznego przed­stawionego w pozwie i nie podniosła żadnych zarzutów przeciwko dowodom przedstawio­nym przez powódkę; w konsekwencji Sąd ad rem nie wydał wyroku zaocznego zasądzają­cego w całości roszczenie powódki podczas gdy spełnione zostały wymogi dla wydania ta­kiego wyroku

Powołując się na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o:

1.  zmianę wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 9 listopada 2017r. sygn.. akt I C 1664/17 poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki dodatkowo kwoty 2.233,52 zł tj. uwzględnienie powództwa w całości , wraz z odsetkami umownymi równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi od dnia 25 maja 2017r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie na rzecz powódki od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych

ewentualnie uchylenie w/w orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy ustalił:

W dniu 25 stycznia 2017r. pozwany T. W. zawarł umowę pożyczki gotówkowej z powodem na mocy której zobowiązał się do spłaty pożyczonej kwoty 2.000 zł w 30 ratach po 141 zł każda wg harmonogramu. Całkowita kwota do spłaty wynosiła 4.320 zł.

W racie za miesiąc marzec 2017r. kwota raty obejmowała 16,05 zł odsetek umownych, w racie za miejsc kwiecień 2017r. kwota raty obejmowała 15,56 zł odsetek umownych, natomiast w racie za miesiąc maj 2017r. kwota raty obejmowała 14,58 zł odsetek umownych.

Dowód: - umowa k. 24-28, harmonogram spłat k.29

Na zabezpieczenie spłaty pożyczki pozwany wystawił weksel in blanco. Wobec naruszenia postanowień umowy pożyczki pismem z dnia 24 kwietnia 2017r. powód wypowiedział umowę pożyczki a następnie wypełnił weksel na kwotę 4.233,52 zł opatrując go data płatności 24 maja 2017r.

Dowód: - deklaracja wekslowa k.30, weksel k. 5 , wypowiedzenie umowy pożyczki k.6

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jedynie w nieznacznej części jest zasadna.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, iż uzasadnienie zaskarżonego wyroku zostało sporządzone w trybie art.328§ 1 ¹ k.p.c. i nie jest dostatecznie czytelne. Nie wskazuje bowiem podstawy faktycznej rozstrzygnięcia jako wyodrębnionej części uzasadnienia. Motywy wyroku wygłoszone przez Sąd winny spełniać wszelkie wymogi określone przez ustawę procesową. Powyższe wskazuje, iż do wygłoszenia uzasadnienia należy się solidnie przygotować. Tymczasem w niniejszej sprawie motywy zaskarżonego rozstrzygnięcia są dosyć chaotyczne nie oznacza to jednak ,że orzeczenie uchyla się spod kontroli instancyjnej. Niezbędne stało się zatem dokonanie ustaleń faktycznych na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego przez Sąd I instancji. W ustalonym zakresie ustalenia te są w zasadzie bezsporne.

W świetle tak ustalonego stanu faktycznego zachodzą podstawy do korekty zaskarżonego wyroku o dodatkowe zasądzenie kwoty 46,19 zł którą pominął Sąd zasądzając dochodzoną należność od pozwanego na rzecz powoda. Brak było bowiem podstaw do oddalenia żądania powoda w zakresie należnych mu odsetek umownych za miesiące marzec, kwiecień i maj 2017r. Pozwany w tym okresie dysponował pieniędzmi powoda i za ten okres należą się powodowi odsetki albowiem w dochodzonej przez powoda kwocie 4.233,52 zł zawarte były także odsetki. Sąd natomiast zasądzając kwotę należności w wysokości 2.000 zł zasądził od tej kwoty odsetki umowne poczynając od dnia 25 maja 2017r. pomijając odsetki za trzy miesiące które wg harmonogramu wynoszą 46,19 zł. Dlatego też w tym zakresie należało dokonać korekty pkt 2 zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie kwoty odsetek w wysokości 46,19 zł jednakże z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tj. od dnia 8 czerwca 2017r. z uwagi na zakaz anatocyzmu, a to na podstawie art. 386§ 1 k.p.c.

W pozostałym zakresie apelacja podlega oddaleniu.

Pomimo pewnych wadliwości w zakresie dokonanych ustaleń faktycznych Sąd I instancji wysnuł trafne wnioski, składające się na rozważania prawne w zakresie oceny prawnej żądania pozwu.

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku wskazuje bowiem, iż Sąd I instancji dokonał analizy treści umowy oraz oceny jej postanowień, dochodząc do słusznych wniosków w zakresie oceny prawnej żądania pozwu, uznając je za zasadne jedynie częściowo.

Sąd Okręgowy podziela zatem przekonywujące stanowisko Sądu Rejonowego, które znajduje potwierdzenie w orzecznictwie, a w szczególności w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2013 r w sprawie I CSK 149/13 jak również w wyroku tego Sądu z dnia 13 lipca 2005 r w sprawie I CK 832/04 a także w powołanym przez ten Sąd orzecznictwie tutejszego Sądu Okręgowego, i apelację w tym zakresie uznaje za nieuzasadnioną i sprowadzającą się jedynie do nieskutecznej polemiki z trafnym stanowiskiem Sądu I instancji.

Zaskarżony wyrok odpowiada więc też powołanemu w jego uzasadnieniu prawu materialnemu i w żadnym wypadku w okolicznościach niniejszej sprawy nie narusza on żadnego ze wskazanych w apelacji przepisu tegoż prawa materialnego.

W istocie bowiem, zarzut obrazy wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego dotyczy oceny postanowień umowy i wyprowadzonych przez Sąd I instancji wniosków w zakresie oceny prawnej żądania pozwu z ustalonych faktów.

Wskazać należy, że podnoszona przez apelanta okoliczność, iż pozwany w toku postępowania nie zaprzeczył twierdzeniom powoda nie zwalniało go z obowiązku przytoczenia okoliczności faktycznych, z których wywodzi roszczenie (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) i wskazania na dowody, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność jego twierdzeń o faktach (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.). Wskazać bowiem należy, iż w sytuacji, gdy powód dochodzi konkretnego roszczenia, to na nim przede wszystkim, w myśl art. 6 k.c., spoczywa ciężar udowodnienia zarówno faktu, iż dana wierzytelność rzeczywiście mu przysługuje, jak i wysokości tej wierzytelności. Dopiero zatem w razie przedstawienia przez stronę powodową konkretnych dowodów na okoliczność istnienia i wysokości wierzytelności, pozwana powinna przedstawić własne dowody w celu obalenia twierdzeń powoda. Wówczas bowiem konkretyzuje się w stosunku do pozwanego ciężar dowodowy wynikający treści art. 6 k.c., którego procesowym odpowiednikiem jest art. 232 k.p.c. Tym samym powód już w pozwie powinien przedstawić dowody wskazujące na zasadność i wysokość dochodzonej należności, umożliwiając stronie pozwanej ich weryfikację i odniesienie się do nich stosownie do stanu sprawy.

W sprawie niniejszej Sąd nie podejmował inicjatywy dowodowej z urzędu lecz na wniosek Prokuratora, który przystąpił do sprawy i jego działania spowodowały, że powód przedstawił dowody, które Sąd ten poddał właściwej ocenie.

Sprawa niniejsza jest o tyle szczególna, że dotyczy stosunków konsumenckich.

Poza sporem pozostaje, że strony postępowania łączyła umowa pożyczki, jak również i to, że strona powodowa jest przedsiębiorcą zajmującym się prowadzeniem działalności gospodarczej m.in. w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych, a strona pozwana jako osoba fizyczna jest konsumentem. Dlatego też należało ustalić, czy postanowienia umowy stron były dla nich wiążące. Sąd bowiem może, a nawet powinien dokonywać oceny postanowień zawartych umów, a także postanowień samych wzorców umów, co do ich zgodności z prawem. Ocena ta może zostać dokonana również in concreto w toczącym się między przedsiębiorcą, a konsumentem sporze, którego przedmiotem są skutki prawne określone postanowieniami umowy.

Podkreślić należy, iż orzecznictwo europejskie stoi obecnie na stanowisku, że sąd powinien z urzędu uwzględnić abuzywność klauzuli umownej. W orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C- 397/11, w pkt. 27 i 28 Trybunał podnosi, że „z chwilą, w której sąd krajowy dysponuje niezbędnymi w tym celu elementami stanu prawnego i faktycznego, powinien z urzędu ocenić nieuczciwy charakter danego warunku umownego objętego zakresem zastosowania dyrektywy 93/13 EWG w sprawach nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, i czyniąc tak, powinien usuwać brak równowagi istniejącej między konsumentem a przedsiębiorcą” ( podobnie (...) w sprawie C 618-10 pkt. 42-44. (źródło http:// curia.europa.eu).

Umowy konsumenckie podlegają ocenie w świetle klauzuli generalnej z art. 385 ¹ §1 k.c. z wyłączeniem jedynie jednoznacznie sformułowanych postanowień określających główne świadczenia stron oraz tych postanowień, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ, co musi zostać wykazane przez proferenta (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 czerwca 2007 roku, VI Ca 228/07).

Analizując treść umowy słusznie Sąd Rejonowy uznał za niezgodne z prawem zastrzeżenie opłat obejmujących prowizyjne wynagrodzenie umowne .. Zgodnie zaś z treścią art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Przepis ten reguluje kwestie związane z niedozwolonymi postanowieniami umownymi (które w literaturze przedmiotu zwane są także „klauzulami abuzywnymi”, „postanowieniami nieuczciwymi”, „postanowieniami niegodziwymi”) oraz skutki wprowadzenia ich do umowy z udziałem konsumentów. R. legis przepisu art. 385 ¹ k.c. jest ochrona konsumenta jako słabszego uczestnika obrotu w relacjach z przedsiębiorcą - profesjonalistą w danej dziedzinie.

W judykaturze uznaje się, że pod pojęciem działania wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - kryje się wprowadzanie do umowy klauzul, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku, natomiast przez rażące naruszenie interesów konsumenta rozumie się nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, Biul. SN 2005, Nr 11, poz. 13 oraz z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, Biul. SN 2006, nr 5-6, poz. 12, z dnia 27 października 2006 r., I CSK 173/06,Lex nr 395247). Dokonując oceny rzetelności określonego postanowienia umowy konsumenckiej należy zawsze rozważyć indywidualnie rozkład obciążeń, kosztów i ryzyka, jaki wiąże się z przyjętymi rozwiązaniami oraz zbadać jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone, pamiętając jednocześnie podczas dokonywania kontroli o tym, że każdorazowo istotny jest charakter stosunku prawnego regulowanego umową, który w konkretnej sytuacji może usprawiedliwiać zastosowaną konstrukcję i odejście do typowych reguł wyznaczonych przepisami dyspozytywnymi.

W ocenie Sądu Okręgowego postanowienia umowy pożyczki ewidentnie naruszają interesy konsumenta oraz kształtują jego prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a tym samym stanowią klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. i należy uznać je za godzące w równowagę kontraktową tego stosunku. Powyższe skutkuje stwierdzeniem bezskuteczności postanowień spornej umowy w zakresie wynagrodzenia za tzw. (...), wynagrodzenia prowizyjnego oraz opłaty przygotowawczej. Wskazać w tym miejscu należy, że w orzecznictwie przyjmuje się, iż oceny nieuczciwego charakteru postanowienia wzorca umownego w ramach kontroli abstrakcyjnej, pod kątem przesłanek określonych w art. 385 ¹ §1 k.c. można dokonać za pomocą tzw. testu przyzwoitości (zob. m.in. orzeczenia Sądu Najwyższego z 19 marca 2007 r., III SK 21/06, z 29 sierpnia 2013 r., I CSK 660/12). Polega to na zbadaniu, czy oceniane postanowienie wzorca jest sprzeczne z ogólnym wzorcem zachowań przedsiębiorców wobec konsumentów, jaki należy zrekonstruować w warunkach gospodarki wolnorynkowej oraz jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w braku takiej klauzuli. Jeżeli konsument, na podstawie ogólnych przepisów byłby w lepszej sytuacji, gdyby konkretnego postanowienia wzorca nie było, przyjmuje się, że ma ono charakter nieuczciwy. Dodać należy, iż umowa jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, jeśli wykracza przeciw uznanym w społeczeństwie zasadom moralnym lub przyjętej w obrocie uczciwości. Przedsiębiorca będzie działać nieuczciwie, tj. wbrew dobrym obyczajom, gdy sporządzone przez niego klauzule umowne będą godzić w równowagę stosunku prawnego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2013 r. VI ACa 1571/12 LEX nr 1339417). Sąd Okręgowy wyraża ocenę, iż wysokość opłat których dochodzi strona powodowa ponad kwotę udzielonego kredytu i jego odsetek, jest wygórowana w świetle doświadczenia życiowego, a kwestionowane w tym zakresie postanowienia umowy są nieważne jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - czyli w okolicznościach niniejszej sprawy z zasadami uczciwości i rzetelności kupieckiej – co ogranicza w tym zakresie zasadę swobody umów ( art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 58 § 2 i 3 k.c. ).

Swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega ograniczeniom. Zgodnie bowiem z art. 353 ¹ k.c. treść lub cel stosunku prawnego ułożonego przez strony nie może sprzeciwiać się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Tymczasem wskazane zapisy postanowień umowy są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i kształtują obowiązki drugiej strony umowy (pożyczkobiorcy – pozwanego) w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, albowiem określone przez stronę powodową koszty nie mają jakiegokolwiek uzasadnienia i powiązania ekonomicznego z poniesionymi rzeczywiście kosztami.

Sąd Okręgowy nie kwestionuje uprawnienia strony powodowej jako pożyczkodawcy do pobierania od pozwanego jako jej klienta pewnych dodatkowych opłat. Jednakże Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że opłaty takie winny być ustalone na rozsądnym poziomie i nie mogą godzić w interesy konsumenta. Zakres kosztów związanych z kosztem tzw. Twojego Pakietu i opłaty przygotowawczej, determinujący ich wysokość, powinien zatem zostać przedstawiony w pozwie w taki sposób, aby w świetle doświadczenia życiowego oraz logiki nie budził żadnych wątpliwości. Pobierane opłaty nie mogą bowiem stanowić kary. Kwoty wskazane w umowie nie mają żadnego przełożenia na możliwe rzeczywiste koszty w tym zakresie, do czego uznania wystarcza już samo doświadczenie życiowe.

W konsekwencji powyższego stwierdzić należało, iż oceniane postanowienia umowy pożyczki, kształtują prawa i obowiązki pozwanego jako konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Reasumując, mimo, iż strony łączył stosunek zobowiązaniowy o charakterze dobrowolnym i to one same autonomicznie decydowały, na jakich warunkach ma zostać zawarta między nimi umowa pożyczki, to jednak niedopuszczalną jest sytuacja, kiedy jedna ze stron wykorzystując swoją pozycję profesjonalisty, kształtuje wzorzec umowny w taki sposób, że wprowadza do niego konstrukcję prawną, która prowadzi do pokrzywdzenia jednej ze stron stosunku prawnego, w tym wypadku konsumenta. W szczególności nie może mieć miejsca przypadek, w którym konsument zostaje obciążony nadmiernymi, a wręcz nawet rażąco wygórowanymi kosztami, nijak nieprzystającymi do rzeczywistych wydatków ponoszonych w tym zakresie.

Dokładnie tak właśnie stało się w niniejszej sprawie, bowiem strona powodowa arbitralnie narzuciła pozwanemu zawyżony taryfikator opłat, kierując się w tej sferze wyłącznie własnym partykularnym interesem ekonomicznym. Tego typu praktyki polegające na czerpaniu dodatkowych i niemoralnych profitów zasługują na szczególne potępienie, zwłaszcza gdy sięgają po nie podmioty działające na rynku finansowym. Tym samym wprowadzenie przez stronę powodową opłat na wskazanym poziomie godziło w dobre obyczaje i uczciwe praktyki kupieckie oraz naruszało interes pozwanego jako konsumenta w sposób rażący. W konsekwencji tego słusznie Sąd I instancji uznał, że postanowienia umowy określające opłaty z tytułu wynagrodzenia za tzw. Twój Pakiet w kwocie 300 złotych i wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 1551 złotych, oraz opłatę przygotowawczą stanowią klauzulę abuzywną, wyczerpującą przesłanki określone w art. 385 ¹ § 1 k.c., w związku z czym należało przyjąć, że nie wiążą one pozwanej. Obciążenie strony wynagrodzeniem za tzw. Twój Pakiet w sytuacji gdy umowa została wypowiedziana niezwłocznie po jej zawarciu , a pozwany nie miał nawet potencjalnej możliwości z niej skorzystania wydaje się poważnym nadużyciem i nie może korzystać z ochrony.

Dodać należy, że nie ma znaczenia to, iż postanowienie umowne wprowadzające zbyt wysokie prowizje lub opłaty nie zostało wymienione w ustawowym katalogu klauzul niedozwolonych. Rzeczone zestawienie nie ma bowiem charakteru enumeratywnego i w związku z tym trzeba je traktować bardziej jako zbiór pewnych wskazówek interpretacyjnych.

Określenie takich opłat w umowie pożyczki jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 58 § 2 k.c. i art. 353 ¹ k.c. oraz art. 5 k.c. oraz stanowi obejście przepisu art. 359 § 2(1) k.c. o odsetkach maksymalnych, opłaty te bowiem są ponad dwukrotnie wyższe niż całość kwoty, którą oddano do dyspozycji pozwanego. Pozwany otrzymał 2.000 złotych a już w momencie otrzymania tej kwoty zaciągnął zadłużenie na kwotę 4.320 złote. Pożyczkodawca podejmując decyzję o udzieleniu pożyczki pozwanemu, jednocześnie zdecydował o poniesieniu ryzyka z tego tytułu, którego to ryzyka nie miał prawa przenieść na pozwanego. Zatem obciążenie pożyczkobiorcy dodatkowymi opłatami, związanymi ze zwiększonym ryzykiem, w wysokości przekraczającej kwotę faktycznie przekazanej pozwanemu tytułem pożyczki nie znajduje żadnego uzasadnienia ani w kosztach prowadzonej przeciętnej działalności gospodarczej, ani w kosztach zawierania umowy pożyczki.

Warto w tym miejscu przywołać wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 14 czerwca 2012 r., C-618/10, http://curia.europa.eu/. Sąd hiszpański w trybie pytania prejudycjalnego wniósł o zbadanie, czy postanowienia prawa hiszpańskiego, nakazujące sądowi modyfikację tego rodzaju postanowień, ewentualnie łagodzenie skutków uznania ich za nieobowiązujące konsumenta, jest zgodne z prawem unijnym.

Europejski Trybunał (...) w wyroku z 14 czerwca 2012 roku przypomniał, że to do sądów krajowych należy wybranie takich instytucji prawa krajowego, które zapewnią, że niedozwolone postanowienie umowne nie będzie wiązało konsumenta. Europejski Trybunał Sprawiedliwości wskazał nadto, że mechanizm ustalony w dyrektywie 93/134 służyć ma ochronie konsumentów także poprzez zniechęcający efekt uchylenia abuzywnej klauzuli, bez możliwości ingerowania przez sąd krajowy w kontrakt celem jego modyfikacji w związku z usunięciem postanowienia uznanego za niedozwolone, w sposób uwzględniający interesy obu stron. Jak wskazano, fakt uprawnienia sądu do modyfikowania postanowień umowy, zamiast zwykłego uznania niemożności stosowania klauzuli abuzywnej powodowałby, że przedsiębiorcy stosowaliby nadal tego rodzaju postanowienia wiedząc, że w najgorszym dla nich wypadku postanowienia zostaną zmodyfikowane z uwzględnieniem interesu nie tylko konsumentów, ale również autora niedozwolonego postanowienia umownego, a nie po prostu uznane za nieobowiązujące konsumenta.

Na koniec trzeba jeszcze wskazać, że zgodnie z Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG z dnia 23 kwietnia 2008 r. (Dz.Urz.UE.L Nr 133, str. 66) konsumentom powinno zapewnić się ochronę przed nieuczciwymi lub wprowadzającymi w błąd praktykami, zgodnie z dyrektywą 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym (Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych).

Odnosząc się w tym miejscu do zarzutu naruszenia art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim wskazać należy, że mimo iż przepisy tej ustawy zawierają maksymalny próg prowizji to nie oznacza jeszcze możliwości nieograniczonej swobody regulacji w tym zakresie, w szczególności zastrzegania ich w wysokości wygórowanej. Wysokość opłat jakich domagała się strona powodowa, jest wygórowana w świetle doświadczenia życiowego, bez konieczności zatem powoływania się tu na konkretne dowody. Pomimo, iż obecnie określony został limit prowizji związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki i strony posiadają swobodę kontraktową w tym zakresie, to nie można pomijać wyznaczonych przepisem art. 353 ¹ k.c. ograniczeń w swobodnym umownym kształtowaniu treści zobowiązania, który wskazuje trzy źródła tych ograniczeń: przepisy prawne, zasady współżycia społecznego i właściwości (naturę) stosunku. Przepis ten nakazuje jednocześnie, aby poddawać badaniu nie tylko treść, ale i cel zobowiązania przy ocenie, czy strony dokonały czynności prawnej we wskazanych granicach wyznaczonych im przez zasadę swobody umów. Pozwany niewątpliwie posiadał swobodę w zakresie zawarcia umowy pożyczki z powodową spółką. Nie oznacza to jednak, że podmiot udzielający pożyczki może w sposób zupełnie dowolny kształtować prawa i obowiązki oznaczone w umowie zawartej poprzez zastosowanie gotowego wzorca umownego, powodując automatycznie niepożądanego efektu w postaci choćby narzucenia przez przedsiębiorcę – przy wykorzystaniu jego silniejszej pozycji – postanowień umownych, które nie będą korzystne dla konsumenta.

Sąd Okręgowy w tym zakresie podziela w pełni pogląd zaprezentowany w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 4 lipca 2017r. w sprawie II Ca 369/17 na które to rozstrzygnięcie powołał się także Sąd I instancji , iż obecna regulacja określająca maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu dotyczy tylko takich opłat i prowizji, którym nie można zarzucić abuzywnego charakteru. Przepisu art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim nie można rozumieć jako nieograniczonej niczym możliwości dodatkowego oprocentowania kredytu do 100% jego wartości. W przepisie tym mowa jest bowiem o kosztach kredytu, a zatem o działaniach instytucji finansowej, które generują wydatki. Nie chodzi tu o dodatkowe wynagrodzenie z tytułu umowy kredytowej jakie jest należne instytucji finansowej. Wynagrodzenie w umowie kredytu określa się przez oprocentowanie. Inne elementy kosztotwórcze nie mogą mieć charakteru wynagrodzenia, bo to wynagrodzenie maksymalne określa art. 33a ustawy o kredycie konsumenckim. Przepis art. 36a odnosi się do dodatkowych kosztów niezbędnych dla uzyskania i obsługi kredytu. Może to być np.: koszt rozpoznania wniosku, koszt uzyskania informacji i kredytobiorcy, koszt ubezpieczenia kredytu, koszt zawiadomień, monitów, koszt przeprowadzenia czynności poza lokalem przedsiębiorstwa, koszt osobistego odbioru raty itd. Muszą to być jednak koszty rzeczywiste. W przeciwnym bowiem razie inne „opłaty„ będą musiały być traktowane jako obejmujące wynagrodzenie, to zaś podlega limitom odsetek maksymalnych. Przepis zaś art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim nie może prowadzić wprost do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Oznaczałoby to bowiem uprzywilejowaną pozycję instytucji finansowych w stosunku do innych obywateli, których regulacje dotyczące odsetek maksymalnych bezwzględnie obowiązują.

Już tylko na marginesie wypada zauważyć, iż rozumowanie powoda zwarte w apelacji jakoby niespłacona kwota w przypadku wypowiedzenia umowy pożyczki staje się zadłużeniem przeterminowanym , a powód ma prawo żądać spłaty tej kwoty z odsetkami doprowadziłoby do paradoksalnej sytuacji w której kwota 4.320 zł w której to kwocie zawierają się też odsetki od kwoty 2.000 zł należne za okres 30 miesięcy poczynając od marca 2017r. w ocenie powoda jest wymagalna w chwili wystawienia weksla tj. w dniu 25 maja 2017r. i od tej kwoty wg powoda należeć się mu mają jeszcze odsetki umowne. Doprowadziłoby to do sytuacji sprzecznej z zasadą anatocyzmu określoną w art. 482 k.c.

Reasumując w pozostałym zakresie apelacja jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu, a to na podstawie art. 385 k.p.c.

SSO Dariusz Mizera