Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Paweł Hochman
Sędziowie	SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSR del. Mariusz Kubiczek (spr.)
Protokolant	stażysta Katarzyna Pielużek

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2019 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa S. B.

przeciwko B. S.

o ustalenie nieważności aktu notarialnego

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 13 grudnia 2017 roku, sygn. akt I C 1651/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej B. S. na rzecz powoda S. B. kwotę 1.200,00 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSR del. Mariusz Kubiczek

Sygn. akt II Ca 294/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 grudnia 2018 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb., po rozpoznaniu sprawy z powództwa S. B. przeciwko B. S. o ustalenie nieważności aktu notarialnego ustalił, że umowa sprzedaży nieruchomości położonej w P., obręb (...), przy ulicy (...) o powierzchni (...) ha, oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) objętej księga wieczystą (...) z dnia 26.04.2016r. zawarta w formie aktu notarialnego sporządzonego przed notariuszem M. K. akt nr (...)jest nieważna; zasądził od pozwanej B. S. na rzecz powoda S. B. kwotę 4.817,00 zł (cztery tysiące osiemset siedemnaście złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu; nakazał ściągnąć od pozwanej B. S. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 2 500,00 zł tytułem nieuiszczonego wpisu sądowego oraz kwotę 3 050,18 zł (trzy tysiące pięćdziesiąt złotych 18/100) tytułem zwrotu poniesionych tymczasowo wydatków.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

W pozwie z dnia 7 lipca 2016 r. skierowanym przeciwko B. S. powód S. B. – reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika – wniósł o stwierdzenie nieważności umowy sprzedaży nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), która to umowa została zawarta w dniu 26 kwietnia 2016 r. przed notariuszem M. R.. A nr (...) - z powodu braku świadomości powoda w chwili zawierania umowy, alternatywnie z powodu wyzysku. Nadto powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wraz z pozwem powód złożył wniosek o zabezpieczenie powództwa poprzez wpisanie w księdze wieczystej KW nr (...) ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu. Ponadto powód wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych w całości.

Uzasadniając swoje stanowisko powód wskazał, iż w dniu 26 kwietnia 2016 r. dokonał sprzedaży opisanej wyżej nieruchomości za kwotę 50.000,00 zł. W chwili zawarcia umowy powód znajdował się w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Powód od kilku lat choruje na schizofrenię paranoidalną. W dalszej kolejności powód podniósł, iż przy sprzedaży doszło do wyzysku, gdyż nieruchomość będąca przedmiotem umowy warta jest około 350.000,00 zł zaś pozwana uiściła za nią cenę 50.000,00 zł wykorzystując przy tym zły stan zdrowia powoda i jego niedołęstwo spowodowane chorobą psychiczną. Jednocześnie powód zakwestionował, iż otrzymał od pozwanej kwotę 50.000,00 zł. Ponadto S. B. zaprzeczył, aby nieruchomość znajdowała się w złym stanie technicznym, co uzasadniałoby jej niską cenę.

W odpowiedzi na pozew pozwana B. S. – reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika – wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwana nie kwestionowała choroby powoda. Jednocześnie podniosła, iż w chwili zawarcia umowy powód był w dobrej dyspozycji i miał świadomość podejmowanych decyzji, co potwierdza zaświadczenie lekarza prowadzącego powoda sprzed dnia zawarcia umowy. Pozwana, która jest bratanicą powoda, przez cały czas wspierała powoda i wraz z rodziną pomagała mu w codziennym życiu, strony utrzymywały przyjazne, bliskie relacje. Ponadto razem z ze swoim ojcem pozwana zajmowała się budynkiem będącym przedmiotem umowy sprzedaży. Pozwana wskazała, że nieruchomość znajdowała się w bardzo złym stanie technicznym i dlatego, aby pozwana mogła samodzielnie decydować o koniecznych naprawach i remontach, zdecydowano się na jej sprzedaż. W dalszej kolejności pozwana podniosła, iż cena sprzedaży została uiszczona, a potwierdzenie przelewu pozwana okazała przy podpisywaniu umowy.

W dniu 26 kwietnia 2016 r. przed M. K. Notariuszem w P. sporządzono akt notarialny Rep. A nr (...), w którym zawarto umowę sprzedaży nieruchomości położonej w P. w obrębie (...) przy ulicy (...), o powierzchni (...) ha, składającej się z działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), pomiędzy S. B. a B. S.. Na podstawie przedmiotowej umowy S. B. sprzedał wyżej opisaną nieruchomość B. S. za cenę 50.000,00 zł (§4 umowy). B. S. zobowiązała się do sprawowania nad S. B. opieki w razie choroby oraz zobowiązała się do dokonania prac remontowych w budynku mieszkalnym znajdującym się na nabytej przez nią tym aktem nieruchomości (§5 umowy). Zgodnie z §6 umowy oznaczona cena została zapłacona przed podpisaniem aktu, na dowód czego przedstawiono potwierdzenie przelewu.

Powód od 1980 roku choruje na schizofrenię paranoidalną, w związku z czym leczył się w Poradni (...) w P. od dnia 28 lipca 1980 r. do 2014 r.

W okresie od dnia 28 lipca 1980 r. do dnia 10 listopada 1980 r. oraz od dnia 15 grudnia 1983 r. do dnia 8 stycznia 1984 r. powód przebywał w (...)Szpitalu (...)w W. z rozpoznaniem dyskretnego defektu schizofrenicznego.

W okresie od 8 grudnia 2014 r. do dnia 7 stycznia 2016 r. powód przebywał w Szpitalu (...)w B. na Oddziale (...)z rozpoznaniem schizofrenii paranoidalnej.

Od dnia 8 stycznia 2016 r. powód przebywa w Domu Pomocy Społecznej w Ł.. Od tego czasu jest poddawany okresowym badaniom w Poradni (...) w B. i pozostaje pod opieką lekarza psychiatry K. G..

S. B. choruje na schizofrenię paranoidalną. W aktualnym obrazie klinicznym dominują u powoda utrwalone cechy zubożonej osobowości w przebiegu schizofrenii paranoidalnej, tj. znaczne ograniczenie potrzeb psychicznych, deficyt w obszarze uczuciowości wyższej, trwała zmiana w zakresie funkcjonowania społecznego – tendencje izolacyjne, niezdolność do tworzenia i utrzymania głębszych więzi emocjonalnych, bierność, zubożenie całościowej aktywności. Wyraźne jest znaczne ograniczenie woli, postępująca niezaradność, zależność względem otoczenia, znacznego stopnia ograniczenia zdolności adaptacyjnych. Powód jest bezkrytyczny wobec swoich zachowań, co jest jednym z głównych objawów choroby. Z tego powodu powodem łatwo manipulować, wpływać na jego decyzje i działanie, wykorzystać.

Powód od co najmniej kilu lat jest niezdolny do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie. Jest niezdolny do zaspakajania swoich podstawowych potrzeb oraz dbania o swoje interesy, w tym do samodzielnego decydowania o osobie. Z powyższych powodów miał ponad roczny pobyt w szpitalu (...) w okresie od 8 grudnia 2014 r. do 7 stycznia 2016 r., po którym został umieszczony w Domu Pomocy Społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi, gdzie przebywa do dziś.

Jego stan psychiczny opisywany przez leczącego go lekarza psychiatrę K. G. w okresie od przyjęcia do Domu Pomocy Społecznej w dniach od 8 stycznia 2016 r. do dnia 22 kwietnia 2016 r. wskazywał na stale utrzymujący się „defekt schizofreniczny, zaburzenia modulacji afektu i krytycyzmu, nastawienie odnoszące, wycofanie społeczne i emocjonalne”.

W dacie sporządzenia aktu notarialnego, tj. w dniu 26 kwietnia 2016 r. S. B. nie był w stanie w pełni świadomie i swobodnie podjąć decyzję i wyrazić swoją wolę odnośnie sprzedaży swojej nieruchomości, co wynikało z utrwalonej w wyniku schizofrenii niezaradności, zależności od otoczenia, podatności na wpływy i sugestie z powodu zaburzonego krytycyzmu. Powód jest niezdolny do samodzielnego funkcjonowania i decydowania o sobie poza środowiskiem instytucji opiekuńczo-leczniczej, jaką był szpital lub jest obecnie Dom Pomocy Społecznej.

Zasadniczym okresem, na podstawie którego biegli dokonali swojej oceny, był dzień sporządzenia aktu notarialnego i okres bezpośrednio poprzedzający ten dzień. Najważniejszym dla biegłych faktem z życia S. B. w tym okresie był jego ponad roczny pobyt w Oddziale (...) w dniach od 8 grudnia 2014 r. do dnia 7 stycznia 2016 r. spowodowany chorobą psychiczną. Tak długi okres pobytu w Szpitalu jest rzadkością i wskazuje na to, że pacjent w ocenie leczących go lekarzy psychiatrów nie jest zdolny do powrotu do społeczeństwa i musi nadal przebywać w warunkach ochronnych szpitala, czego wymaga jego stan psychiczny. Kolejnym bardzo istotnym faktem jest automatyczne przeniesienie S. B. do specjalistycznego Domu Pomocy Społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi w Ł. w dniu 8 stycznia 2016 r. Jest to jednoznaczne z tym, że powód został uznany za niezdolnego do samodzielnego funkcjonowania i wymagającego stałej, całodobowej opieki w warunkach ochronnych z powodu występującej u niego nieuleczalnej choroby psychicznej. Z tego powodu został przyjęty do tego właśnie Domu Pomocy Społecznej, gdzie kontynuował leczenie psychiatryczne u lekarza psychiatry K. G., który obejmował powoda opieką przez cały pobyt, tj. od dnia 8 stycznia 2016 r. Z dokumentacji medycznej prowadzonej w Domu Pomocy Społecznej wynika, że u powoda występował „defekt schizofreniczny” i inne utrzymujące się objawy psychopatologiczne, które skutkowały tym, że nie był on w stanie w pełni świadomie i swobodnie podjąć decyzji i wyrazić swojej woli odnośnie sprzedaży swojej nieruchomości w dniu 26 kwietnia 2016 r.

Wcześniejsze lata w świetle ostatniego okresu choroby i jej przebiegu nie mają istotnego znaczenia.

Biegli nie uwzględnili w swoim opracowaniu zaświadczenia wystawionego przez lekarza psychiatrę J. O. opierając się na bardziej szczegółowej i bieżącej dokumentacji psychiatrycznej sporządzonej przez psychiatrę K. G., jako lekarza prowadzącego powoda.

Nadto lekarz psychiatra J. O. został prawomocnie skazany za wystawianie fałszywych zaświadczeń o stanie zdrowia pacjentów.

Nieruchomość będąca przedmiotem umowy sprzedaży jest zabudowana budynkiem mieszkalnym oraz budynkami gospodarczymi, w których mieściła się lodziarnia. Aktualnie działalność gospodarczą związaną z wytwórnia lodów prowadzi B. S. wraz z mężem. Od 2013 r. wykonują działalność poza przedmiotową nieruchomością. W budynku mieszkalnym mieściło się mieszkanie powoda, które powód zajmował do momentu, w którym wyprowadził się i zamieszkał z konkubiną. Przez 3 lata wspólnie z powodem w domu przy ulicy (...) zamieszkiwała także B. S. z rodziną, która opłacała czynsz za wynajem. Po opuszczeniu domu nieruchomość przy ulicy (...) wynajął jako lokale mieszkalne. Ostatni z lokatorów wyprowadził się w lipcu 2016 r. Po wyjściu ze Szpitala w B. powód zadecydował o zamieszkaniu w Domu Pomocy Społecznej w Ł..

Bieżącymi naprawami na nieruchomości przy ulicy (...) zajmował się R. B. – brat powoda. R. B. opłacał większość rachunków za media. Ponadto przekazywał co tydzień powodowi pieniądze na utrzymanie oraz opłacał podatki za nieruchomość objętą umowa sprzedaży. R. B. dysponował kartą debetową należącą do powoda, którą zwrócił bratu w maju 2017 r.

W dniu zawarcia umowy nieruchomość znajdowała się w złym stanie technicznym. W styczniu 2016 r. doszło do awarii i pęknięcia rury z wodą, wskutek została zalana piwnica. Ściany wewnątrz były zawilgocone. Budynek pokrywa nieszczelny dach, a kominy są popękane.

B. S. z pomocą męża T. S. w okresie od czerwca do sierpnia 2016 r. przeprowadziła na przedmiotowej nieruchomości prace porządkowe i remontowe, m.in. dokonała wymiany stolarki okiennej. Ponadto pozwana zawarła umowę o przyłącze do sieci gazowej, opłaciła wywóz odpadów komunalnych, wywóz nieczystości (ścieków), opłaciła usługę kominiarską. W okresie od czerwca do października 2016 r. opłacała rachunki za energię elektryczną.

B. S. jest bratanicą powoda. Pozwana utrzymuje kontakt z powodem, odwiedzała go w czasie pobytu w Szpitalu i Domu Pomocy Społecznej, a także kupowała rzeczy codziennego użytku. Ponadto przed nabyciem nieruchomości pozwana sporadycznie dokonywała na nieruchomości prac porządkowych.

P. B. jest córką powoda. Z ojcem utrzymywała kontakt telefoniczny, razem spotykali się co dwa lub trzy miesiące. P. S. zaopatrywała ojca w żywność, odzież, obuwie. W 2014 r. pokryła koszt wywozu nieczystości płynnych na nieruchomości przy ulicy (...). P. B. odwiedzała ojca w czasie jego pobytu w Szpitalu i Domu Pomocy Społecznej w Ł.. W 2016 r. powód spędził z córką Święta Bożego Narodzenia. Obecnie powód przebywa w W. u córki.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dołączonych do akt sprawy dokumentów, w szczególności na podstawie aktu notarialnego oraz dokumentacji medycznej. Zasadnicze znaczenie dla wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie miała opinia biegłych sądowych z zakresu psychologii klinicznej oraz psychiatrii. Przedmiotowa opinia była w ocenie sądu rzeczowa, fachowa i jasna. Biegli w sposób wyczerpujący odpowiedzieli na tezy przedstawione przez Sąd, jak też rzeczowo odnieśli się do zgłoszonych przez pozwaną zarzutów. W tym stanie rzeczy Sąd uwzględnił sporządzone w sprawie opinie w całości, podzielając także stanowisko biegłych co do zaświadczenia o stanie zdrowia powoda wystawionego przez psychiatrę J. O., którego Sąd nie wziął pod uwagę, uznając iż argumentacja pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie. Pozwana w zakreślonym terminie nie przedstawiła merytorycznych zarzutów do opinii biegłych.

Ponadto biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy Sąd uwzględnił także zeznania świadków oraz pozwanej, co do dyspozycji powoda oraz jego relacji z członkami rodziny, którzy mieli bezpośredni wpływ na podejmowane przez powoda decyzje. Sąd wziął pod uwagę zeznania zarówno świadków, jak i pozwanej w części w jakiej pozostawały ze sobą spójne, logiczne i wzajemnie się nie wykluczały. Sąd nie dał natomiast wiary twierdzeniom pozwanej co stanu świadomości powoda i swobody w podejmowaniu przez niego decyzji w momencie zawierania umowy sprzedaży z uwagi na sprzeczność tych twierdzeń z wnioskami płynącymi z opinii biegłych sądowych i oczywisty interes pozwanej w przedstawieniu stanu zdrowia powoda na ten moment w korzystny dla pozwanej sposób. Znamienne jest także zachowanie ojca pozwanej R. B. już po złożeniu przez niego zeznań w charakterze świadka i okoliczność, że zaświadczenie o stanie zdrowia powoda w okresie zawierania umowy sporządzone zostało przez lekarza psychiatrę, którego wiarygodność w świetle skazania go za wystawianie fałszywych zaświadczeń podważa jego wiarygodność.

W przedmiotowym postępowaniu powód S. B. wniósł o stwierdzenie nieważności aktu notarialnego Rep. A nr (...) sporządzonego przed Notariuszem M. K. w dniu 26 kwietnia 2016 r., w którym strony zawarły umowę sprzedaży nieruchomości położonej w P. w obrębie (...) przy ulicy (...), o powierzchni (...) ha, składającej się z działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Pozwany podniósł, iż z uwagi na długoletnia chorobę - schizofrenię paranoidalną - w dniu podpisania aktu notarialnego był w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji.

Powód dochodzi unieważnienia aktu notarialnego na podstawie art. 82 k.c., który stanowi, że nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Stanowisko powoda Sąd uznał w całości za zasadne.

W ocenie Sądu ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, iż w dacie sporządzenia aktu notarialnego, tj. w dniu 26 kwietnia 2016 r. S. B. nie był w stanie w pełni świadomie i swobodnie podjąć decyzji i wyrazić swojej woli odnośnie sprzedaży przedmiotowej nieruchomości. Powyższe wynikało z utrwalonej w wyniku schizofrenii niezaradności, zależności od otoczenia, podatności na wpływy i sugestie z powodu zaburzonego krytycyzmu. Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy decydujące znaczenie miała dyspozycja powoda w chwili sporządzenia aktu. Nie jest więc przedmiotem Sądu badanie świadomości podejmowanych przez powoda decyzji w całym okresie trwania choroby. Biegli precyzyjnie wyjaśnili źródło braku pełnej orientacji powoda w dniu zawarcia umowy sprzedaży, wskazując, iż powód od dnia 8 grudnia 2014 r. przeszedł zintensyfikowane leczenie i przez ponad rok, tj. do dnia 7 stycznia 2016 przebywał na Oddziale (...) w Szpitalu (...) w B.. Następnie powód został przyjęty do Domu Pomocy Społecznej w Ł.. Pobyt w specjalistycznym Domu Pomocy Społecznej dla osób z zaburzeniami psychicznymi jest jednoznaczny z tym, że powód został uznany za niezdolnego do samodzielnego funkcjonowania i wymagającego stałej, całodobowej opieki w warunkach ochronnych z powodu występującej u niego nieuleczalnej choroby psychicznej i wymagał kontynuacji leczenia psychiatrycznego. Ponadto z dokumentacji medycznej prowadzonej w domu Pomocy Społecznej wynika, iż u powoda występował „defekt schizofreniczny” i inne utrzymujące się objawy psychopatologiczne, które skutkowały tym, że nie był on w stanie w pełni świadomie i swobodnie podjąć decyzji i wyrazić swojej woli odnośnie sprzedaży swojej nieruchomości, a nadto łatwo było nim manipulować i wpływać na jego decyzje.

W zderzeniu z powyższym nie może być dla Sądu wiarygodnym dowodem zaświadczenie wystawione przez lekarza psychiatrę J. O.. Ocena lekarza była lakoniczna i nie zawierała żadnego uzasadnienia, a nadto była oderwana od bieżącej dokumentacji medycznej. Na poparcie swoich twierdzeń powódka nie przedstawiła zaś żadnego innego dowodu. Wobec powyższego stanowisko B. S. nie mogło zostać uwzględnione, tym bardziej, iż pozwana pozostawała w bliskim kontakcie z powodem, a więc znała przebieg jego choroby i aktualną dyspozycję, a także miała świadomość, iż sytuację powoda dodatkowo utrudniały skomplikowane relacje rodzinne. Pozwana przyznała przy tym, że powód nigdy nie chciał dobrowolnie się przyjmować przepisywanych mu leków, przez co doprowadzał do epizodów wymagających hospitalizacji, w tym do ostatniego, tak długiego pobytu w Szpitalu w B., co dodatkowo potwierdza zasadność umieszczenia go w specjalistycznym Domu Pomocy Społecznej po wypisaniu go ze szpitala.

Rozważając wszystkie okoliczności sprawy Sąd ustalił, iż w dniu zawarcia umowy sprzedaży, tj. dnia 26 kwietnia 2016 r. powód znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne wyrażenia woli, wobec czego umowa sprzedaży nieruchomości położonej w P. w obrębie (...) przy ulicy (...) o powierzchni (...) ha, składającej się z działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) - jest nieważna.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Mając na uwadze wynik postępowania Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda S. B. kwotę 4.817,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 4.800,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z §2 pkt 5 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) oraz kwotę 17,00 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Na podstawie art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 623) Sąd nakazał ściągnąć od pozwanej B. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 2500,00 zł tytułem nieuiszczonego wpisu sądowego oraz kwotę 3.050,18 zł tytułem poniesionych tymczasowo wydatków, w tym kwotę 588,05 zł tytułem wynagrodzenia biegłego z zakresu psychiatrii za sporządzenie opinii głównej, 529,55 zł tytułem wynagrodzenia bieglej psycholog klinicznej za sporządzenie opinii głównej, 777,36 zł tytułem wynagrodzenia biegłego z zakresu psychiatrii za sporządzenie opinii uzupełniającej, 777,36 zł tytułem wynagrodzenia biegłej z zakresu psychologii klinicznej za sporządzenie opinii uzupełniającej, 33,80 zł tytułem kosztów sporządzenia kserokopii dokumentacji medycznej, 82,31 zł tytułem utraconego dochodu w związku ze stawieniem się na rozprawie świadka J. O., 76,00 zł tytułem zwrotu koszty podróży świadka K. M., 185,75 zł tytułem zwrotu kosztów stawienie się na rozprawie biegłego sądowego B. J..

Z tych względów orzeczono jak w wyroku.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł pełnomocnik pozwanej B. S.. Zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść zapadłego wyroku tj.:

- art. 217 § 1 i 2 k.p.c., 212 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 231 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. poprzez bezzasadne oddalenie przez Sąd I instancji zgłoszonego przez pełnomocnika pozwanej wniosku o powołanie innego zespołu biegłych w osobach lekarza psychiatry i psychologa na okoliczność - czy powód S. B. w chwili składania oświadczenia w dniu 26 kwietnia 2016 roku o sprzedaży pozwanej zabudowanej nieruchomości położonej przy ulicy (...) w P., był w stanie świadomie i swobodnie podjąć decyzję i wyrazić swoją wolę, czy mógł w jakim stopniu mieć zaburzone czynności psychiczne, a jeżeli tak to w jakiej postaci i czym się one przejawiały, w sytuacji gdy powołani do sprawy biegli lekarz - psychiatra B. J. i psycholog kliniczny M. P. w wydanej opinii uzupełniającej, negując stanowisko wyrażone wprost w sporządzonym przez lekarza W. O. zaświadczeniu o zdolności pozwanego do skutecznego składania oświadczenia woli w chwili sporządzenia zakwestionowanej przez Sąd I instancji umowy sprzedaży zabudowanej nieruchomości , powołują się na sporządzoną dokumentację medyczną przez dr K. G., z okresu pobytu powoda w Domu Pomocy Społecznej w Ł. datującej się od dnia 8 stycznia 2016 roku , przy czym w.w. biegli nigdy nie mieli możliwości bezpośredniego zapoznania się ze stanowiskiem tego lekarza, co do stanu świadomości powoda w okresie jego pobytu w (...), w sytuacji gdy na dr K. G. ciążył obowiązek badania stanu świadomości powoda raz w miesiącu - w trakcie jego pobytu w tej placówce opiekuńczej , w tej sytuacji bez bezpośredniego przesłuchania w charakterze świadka tego lekarza trudno mówić , iż zespół biegłych powołanych do sprawy dysponował kompletnym materiałem dowodowym, który umożliwiłby sporządzenie rzetelnej opinii w przedmiotowej sprawie zwłaszcza , iż stwierdzony u powoda defekt schizofreniczny i inne utrzymujące się objawy psychopatologiczne , w cale nie muszę świadczyć za prawidłowością sformułowanych przez biegłych wniosków końcowych w wydanych opiniach sądowych ;

- art. 232 k.p.c. mające istotny wpływ na wynik sprawy, poprzez naruszenie zasady wszechstronnego rozważenia zebranych w sprawie dowodów oraz pominięcie dowodów istotnych dla sprawy takich jak bezpośrednie przesłuchanie w charakterze świadka dr K. G. - na okoliczność stanu świadomości powoda w trakcie jego pobytu w Domu Pomocy Społecznej w Ł. i powołanie wnioskowanego przez pełnomocnika pozwanej przed Sądem I instancji innego zespołu biegłych w celu umożliwienia weryfikacji wniosków końcowych przedstawionych w wydanych do sprawy opiniach, a w konsekwencji bezpodstawne potraktowanie tych opinii jako mających walor pełnych , jasnych i nie budzących żadnych wątpliwości , podczas gdy biegli powołali się tylko na dokumentację medyczną powoda, bez odniesienia się do pozostałych zebranych dowodów , świadczących o dobrej kondycji psychicznej S. B. w okresie poprzedzającym spisanie kwestionowanego aktu notarialnego .

W konsekwencji pełnomocnik pozwanej na podstawie art. 380 k.p.c. wnosi o dopuszczenie dowodu z zeznań dr K. G., którego wezwać na adres Domu Pomocy Społecznej w (...) a , (...)-(...) R. na okoliczność - stanu psychicznego powoda S. B. w trakcie jego pobytu w Domu Pomocy Społecznej w Ł., wpływu stwierdzonego u powoda defektu schizofrenicznego i objawów psychopatologicznych na zdolność do złożenia ważnego oświadczenia woli , a w szczególności stanu świadomości powoda na dzień sporządzenia kwestionowanego aktu notarialnego w odniesieniu do przebiegu jego pobytu w DPS jak i dopuszczenia do opiniowania nowego zespołu biegłych , w celu zweryfikowania dotychczasowego stanowiska biegłych w oparciu o tożsamą tezę dowodową jak i zwrócenie się przez Sąd II instancji do DPS w Ł. o udostępnienie teczki osobowej powoda i bezpośredniego zapoznania się z znajdującymi się w nich zaświadczeniami o stanie jego świadomości.

W konkluzji apelant wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie wniesionego powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie Sadowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skarga apelacyjna wywiedziona w niniejszej sprawie, w ocenie Sądu Okręgowego, okazała się być bezzasadna.

Ocena skargi apelacyjnej pozwala w pierwszej kolejności na przyjęcie, że w istocie opierała się na zarzutach prawa procesowego, a precyzyjnie na wytknięciu błędów jakie poczynił Sąd Rejonowy przyjmując ustalenia dotyczące stanu świadomości sprzedającego nieruchomość pozwanej.

Sąd Okręgowy dostrzegając pewne uchybienia w procedowaniu Sądu I. instancji, w pierwszej kolejności dopuścił dowód z dokumentów zawartych w dokumentacji medycznej sprzedającego, a dotyczącej jego pobytu w Domu Pomocy Społecznej w Ł., a wreszcie dysponując tą dokumentacją zwrócił się do biegłych lekarzy /psychiatry i psychologa/, zlecając sporządzenie opinii uzupełniającej w zakresie dokonania oceny – czy w dacie zawarcia umowy sprzedaży powód znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne wyrażenie woli, przy uwzględnieniu dokumentacji medycznej znajdującej się w aktach związanych z pobytem powoda w Domu Pomocy Społecznej w Ł..

Wydając opinię uzupełniającą biegli skonkludowali, iż powód S. B., u którego stwierdzona została schizofrenia paranoidalna, pomimo długotrwałego leczenia nie uzyskał takiej remisji choroby, która umożliwiałaby powrót do samodzielnego życia w społeczeństwie i samostanowienia. Powód od ponad roku przed sprzedażą nieruchomości, nie miał żadnego kontaktu z realnym światem przebywając w instytucji opiekuńczo- leczniczej, a jego potrzeby życiowe były głęboko zubożone i zredukowane. Stan psychiczny powoda stwarzał możliwości wywierania na niego wpływu, czynił go bezwolnym. Zatem wadą oświadczenia woli /w rozpoznawanym przypadku powoda/ była niezdolność rozeznania w realiach rynkowych oraz brak psychicznej swobody powzięcia decyzji odnośnie sprzedaży z powodu głębokiego defektu schizofrenicznego.

W okolicznościach niniejszej sprawy te dowody nie dają podstaw do tego, aby zmienić ustalenia kluczowe dla jej rozstrzygnięcia, a mianowicie przyjąć, że dokonując sprzedaży nieruchomości powód był w stanie świadomie i swobodnie powziąć decyzję i wyrazić wolę zawarcia tego rodzaju czynności prawnej jak sprzedaż nieruchomości. O powyższym stanowisku świadczyć musi w pierwszej kolejności opinia biegłych, która odwołuje się do wiedzy specjalnej, a która jednocześnie wskazuje na brak tej przesłanki ważności umowy. Opinii wydanej przez biegłych nie mogą skutecznie wzruszać zaświadczenia wydawane przez lekarza psychiatrę S. G., w trakcie pobytu sprzedającego w Domu Pomocy Społecznej w Ł..

Ocena stanu zdrowia psychicznego musi być dokonywana również pod kątem czynności, jakie dana osoba w określonym stanie zdrowia psychicznego ma podejmować. Zapewne inaczej można ocenić stan zdrowia osoby w sytuacji, gdy dokonuje się oceny, czy jest ona świadoma co do miejsca, w którym przebywa, np. wyraża zgodę na umieszczenie i przebywanie w Domu Pomocy Społecznej, a inaczej ocenić stan zdrowia psychicznego i wpływ tego zdrowia na treść zawieranej umowy, jak w przypadku dokonywania rozporządzenia bardzo istotnym składnikiem majątkowym.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób również nie zauważyć , iż wartość umówiona sprzedaży, określona w przedmiotowej umowie, w sposób dość istotny, a nawet znaczący odbiega od wartości rynkowej. Jest to kolejny aspekt świadczący o tym, że przedmiotowa umowa sprzedaży mogła być dotknięta wadą.

W ocenie Sądu Okręgowego do podważenia ustaleń w zakresie stanu zdrowia psychicznego powoda nie mógł doprowadzić dowód z zeznań świadka – lekarza, który badał i wydawał zaświadczenia o stanie zdrowia powoda. Informacja bowiem o jego stanowisku wynika właśnie z dokumentów zawartych w aktach sprawy, a odwołanie się do jego wiedzy medycznej, przy przesłuchaniu w charakterze świadka było niedopuszczalne, ponieważ Sąd dysponuje opinią biegłych i jedynie tylko w taki sposób mógł tę wiedzę specjalną pozyskać.

Formułując zarzuty dotyczące ustaleń faktycznych i opierając te zarzuty na błędnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a więc na naruszeniu normy z art. 233 k.p.c., strona musi wykazać nie tylko, że istnieje przeciwstawna wersja zdarzeń, która jest równie prawdopodobna, ale musi wykazać, że sąd dokonując oceny poszczególnych dowodów dopuścił się istotnego naruszenia zasad logicznego rozumowania sprowadzającego się do stwierdzenia, że sąd dopuścił i skorzystał z dowodu, którego nie powinien był przeprowadzić albo nie dopuścił i nie skorzystał z dowodu, który powinien był przeprowadzić. W tym kontekście zarzuty zawarte w skardze apelacyjnej, jak i w kolejnych pismach procesowych pełnomocnika pozwanej, mają charakter jedynie polemiczny.

Sąd Najwyższy oraz Sądy Apelacyjne wielokrotnie w swych orzeczeniach wskazywały na jeszcze jedną kwestię, a mianowicie na to, że jeżeli nawet ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynikają dwie wersje, wykluczające się wzajemnie, przeciwstawne, to wystarczającym zarzutem pod adresem sądu rozstrzygającego sprawę nie może być twierdzenie, iż druga a nie pierwsza wersja powinna zostać przyjęta.

W tym kontekście Sąd Okręgowy nie znajduje podstaw aby zakwestionować, po przeprowadzeniu uzupełniającego postępowania dowodowego, ustaleń Sądu I. instancji.

Skoro tak, to Sąd Okręgowy przyjmuje te ustalenia za własne i stwierdza za Sądem I. instancji, że zawierając podważoną umowę strona sprzedająca działała w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. W konsekwencji zatem powództwo żądające unieważnienia tej czynności prawnej zasługiwało na uwzględnienie. Z tych też względów apelację jako bezzasadną należało na podstawie art. 385 k.p.c. oddalić.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. przyjmując zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSR del. Mariusz Kubiczek