Treść orzeczenia II Ca 296/18 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

II Ca 296/18 - postanowienie z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim z 2018-09-13

Sygn. akt II Ca 296/18, II Cz 258/18

POSTANOWIENIE

Dnia 13 września 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSO Paweł Hochman

Sędziowie:

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSR del. Mariusz Kubiczek (spr.)

Protokolant:

st.sekr.sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 września 2018 roku

sprawy z wniosku P. J.

z udziałem D. J.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawcy i zażalenia uczestniczki

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 11 grudnia 2017 roku, sygn. akt I Ns 383/14

postanawia:

1. z apelacji wnioskodawcy zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie drugim, w ten sposób, że tytułem dopłaty zasądzić od uczestniczki D. J. na rzecz wnioskodawcy P. J. kwotę 40.000 (czterdzieści tysięcy) złotych, płatną w terminie do dnia 31 grudnia 2019 roku z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności, oraz z zażalenia uczestniczki postępowania zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie siódmym w ten sposób, że dodatkowo przyznać na rzecz radcy prawnego B. K. kwotę 255,25 (dwieście pięćdziesiąt pięć, 25/100) złotych tytułem zwrotu kosztów dojazdu, a w pozostałej części apelację i zażalenie oddalić,

2. ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania za II instancję,

3. przyznać na rzecz radcy prawnego B. K. od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 3.321 (trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden) złotych w tym podatek VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu uczestniczce postępowania D. J. w postępowaniu odwoławczym.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSR Mariusz Kubiczek

Sygn. akt II Ca 296/18, II Cz 258/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 11 grudnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. po rozpoznaniu sprawy z wniosku P. J. z udziałem D. J. o podział majątku wspólnego;

1. dokonał podziału majątku wspólnego P. J. (syna F. i H.) i D. J. (córki W. i Z.), w skład którego to majątku wchodzi nieruchomość położona w S.gmina R., obręb (...) oznaczona w ewidencji gruntów numerami działek (...) o powierzchni (...) ha i (...) o powierzchni(...) ha opisana na mapie sporządzonej dnia 31.05.2017r. przez geodetę uprawnionego K. S., przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego dnia 21.08.2017r. za numerem (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. urządzona jest księga wieczysta (...), w ten sposób, iż przyznał na wyłączną własność P. J. (synowi F. i H.) działkę nr (...) oraz na wyłączną własność D. J. (córce W. i Z.) zabudowaną działkę nr (...);

2. nie orzekał o dopłacie należnej P. J.

3. nakazał D. J. wydanie na rzecz P. J. działki nr (...) z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia;

4. ustalił wartość przedmiotu podziału na kwotę 286 429,00 zł,

5. nie obciążył stron kosztami nieuiszczonego wpisu sądowego oraz poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatków na opinie biegłych;

6. ustalił, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie;

7. zasądził od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. na rzecz radcy prawnego B. K. kwotę 4 428,00 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych 00/100) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce z urzędu.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Wnioskodawca P. J. (syn F. i H.) i uczestniczka D. J. (córka W. i Z.) zawarli związek małżeński w dniu (...) r.

Wnioskodawca nie zawierał z uczestniczką żadnej umowy majątkowej małżeńskiej.

W dniu 11 sierpnia 1998 r. F. J. i H. J. darowali wnioskodawcy i uczestniczce na prawach wspólności ustawowej zabudowaną nieruchomość położoną w S., gm. R., obręb (...), oznaczoną w ewidencji gruntów numerem działki (...), o powierzchni (...) hektara, dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych urządzona jest księga wieczysta o numerze (...), a wnioskodawca i uczestniczka oświadczyli, że darowiznę tę przyjmują.

Wyrokiem z dnia 04 listopada 2011 r., sygn. akt I C 27/11, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny rozwiązał przez rozwód związek małżeński wnioskodawcy i uczestniczki z winy wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy obowiązkiem utrzymania i wychowania małoletnich córek wnioskodawcy i uczestniczki obciążył oboje rodziców i w związku z tym alimenty od wnioskodawcy wynikające z wyroku wydanego w dniu 27 kwietnia 2009 r. w sprawie I C 108/09 Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim podwyższył na rzecz A. J. z kwoty po 300,00 zł miesięcznie do kwoty 400,00 zł miesięcznie i na rzecz K. J. z kwoty po 250,00 zł miesięcznie do kwoty po 350,00 zł miesięcznie, poczynając od uprawomocnienia się ww. wyroku, płatne do rąk D. J. jako ustawowej przedstawicielki małoletnich z góry do 15-go każdego miesiąca, z odsetkami ustawowymi w przypadku uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat.

Sąd Okręgowy eksmitował wnioskodawcę z budynku mieszkalnego położonego w miejscowości B. (...), gmina R. i nakazał wnioskodawcy, by wraz z osobami prawa jego reprezentującymi i rzeczami własność jego stanowiącymi opuścił opisany budynek mieszkalny i wydał go uczestniczce.

Wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2010 r., sygn. akt II K 488/09, Sąd Rejonowy

Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Karny wymierzył P. J. karę łączną pięciu lat pozbawienia wolności.

Wyrokiem z dnia 17 września 2010 r., sygn. akt IV Ka 645/10, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim IV Wydział Karny Odwoławczy zmienił wyrok z dnia 19 kwietnia 2010 r. w ten sposób, iż orzeczoną karę łączną obniżył do czterech lat, a na podstawie art. 41a § 2 k.k. orzekł wobec P. J. zakaz przebywania w miejscu zamieszkania pokrzywdzonej A. J., kontaktowania się z nią oraz zbliżania się do niej bez zgody pokrzywdzonej i jej przedstawiciela ustawowego oraz pod nieobecność tego przedstawiciela.

W dniu 23 kwietnia 2014 r. uczestniczka otrzymała skierowanie do Szpitala (...)w B. na Oddział (...). U uczestniczki rozpoznano wstępnie nawracające zaburzenia (...) (...), a jako chorobę zasadniczą uznano organiczne zaburzenia(...).

Mapa z projektem podziału nieruchomości położonej w S., gm. R., obręb (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych urządzona jest księga wieczysta o numerze (...), na działki o numerach (...) (o powierzchni (...) hektara) i (...) (o powierzchni (...) hektara) została sporządzona przez geodetę uprawnionego K. S. i przyjęta do państwowego zasoby geodezyjnego i kartograficznego dnia 21 sierpnia 2017 r. za numerem (...).

Według stanu na chwilę ustania wspólności majątkowej małżeńskiej a cen aktualnych wartość zabudowanej działki numer (...) wynosi kwotę 230.773,00 zł, a niezabudowanej działki numer (...) kwotę 55.656,00 zł – zgodnie z wariantem II.

Wnioskodawca i uczestniczka mają trzy córki, w tym jedną małoletnią.

Wnioskodawca od chwili opuszczenia Zakładu Karnego nie jest ani zatrudniony, ani zarejestrowany w urzędzie pracy jako bezrobotny. Nie posiada oszczędności. Jest zdrowy. Mieszka u rodziny bądź znajomych.

Uczestniczka jest zatrudniona na stanowisku (...) w (...) w Ł. i otrzymuje wynagrodzenie za pracę w wysokości 1.200-1.300,00 zł netto. Uczestniczka uzyskuje kwotę 720,00 zł z tytułu renty dla niepełnosprawnej 13-letniej córki, która mieszka z uczestniczką. Ponadto z uczestniczką mieszka 26-letnia córka, która ma krwiaka w głowie i wymaga opieki. Uczestniczka nie posiada oszczędności. Uczestniczka zawiera umowy pożyczek z pracodawcą celem kupna pieca do ogrzewania i opału.

Na dzień 27 listopada 2017 r. zaległość alimentacyjna wnioskodawcy w sprawie egzekucyjnej prowadzonej z wniosku A. J. i K. J. wynosiła kwoty: - alimenty zaległe dla wierzyciela – 13.076,52 zł,

- świadczenia wypłacone z Funduszu Alimentacyjnego – 65.774,69 zł,

- odsetki zaległe dla Funduszu Alimentacyjnego – 28.955,77 zł.

Powyższy stan faktyczny – w istocie bezsporny – Sąd ustalił na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy, dowodów z akt spraw I C 27/11 Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim i II K 488/09 Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim, opinii biegłego sądowego w dziedzinie geodezji i kartografii, opinii biegłej sądowej rzeczoznawcy majątkowego, a także zeznań wnioskodawcy i uczestniczki.

W oparciu o powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, iż zgodnie z treścią art. 567 § 3 k.p.c. do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku (art. 680-689 k.p.c.). Stosownie natomiast do treści art. 688 k.p.c. do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności (art. 617-625 k.p.c.).

Artykuł 31 § 1 krio stanowi, że wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. W § 2 powołanego wyżej artykułu podany jest przykładowy katalog składników majątku wspólnego, przy czym katalog ten nie jest zamknięty. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków, ich katalog zawiera art. 33 krio.

Po ustaniu wspólności majątkowej każdy z małżonków może wystąpić do sądu z wnioskiem o podział majątku wspólnego – w razie śmierci jednego z małżonków uprawnienie takie przysługuje jego spadkobiercy. Przepis art. 46 krio stanowi o tym, że do podziału majątku objętego uprzednio wspólnością majątkową w kwestiach nieunormowanych przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o dziale spadku tj. art. 1035–1046 k.c.

Z kolei art. 1035 k.c. przewiduje, iż do działu spadku i wspólności majątku spadkowego (a zatem także do podziału majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej) stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, tj. art. 210–221 k.c.

Według treści art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej. Rzecz, która nie daje się podzielić, jak stanowi art. 212 § 2 k.c., może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postepowania cywilnego.

Z mocy art. 684 k.p.c. Sąd ustala skład i wartość majątku podlegającego podziałowi. W nauce prawa i w orzecznictwie podkreśla się, że podział majątku wspólnego obejmuje składniki należące do tego majątku w dacie ustania wspólności oraz istniejące w chwili dokonywania podziału – rozliczeniu podlega całość stosunków majątkowych między małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej, natomiast przedmiotem podziału pozostaje stan czynny masy majątkowej w czasie orzekania o podziale (tak w uzasadnieniu orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 07 kwietnia 1994 r., III CZP 41/94, Biul. SN 1994, nr 5, s.22).

W niniejszej sprawie bezsporne było, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy P. J. i uczestniczki D. J. wchodzi zabudowana nieruchomość położona w S., gmina R., obręb (...), oznaczona w ewidencji gruntów numerami działek (...) o powierzchni (...) hektara i (...) o powierzchni (...) hektara, dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych urządzona jest księga wieczysta o numerze (...).

Ostatecznie zarówno wnioskodawca jak i uczestniczka zgodzili się na podział nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) oraz na przyznanie na wyłączną własność wnioskodawcy działki numer (...), a na wyłączną własność uczestniczki zabudowanej działki numer (...).

Ponadto wnioskodawca i uczestniczka nie domagali się ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Z powyższych względów Sąd dokonał podziału majątku wspólnego P. J. i D. J. - zgodnie z wnioskiem stron - w ten sposób, że przyznał na wyłączną własność wnioskodawcy działkę numer (...) oraz na wyłączną własność uczestniczce zabudowaną działkę numer (...).

Biegła sądowa rzeczoznawca majątkowy A. K. ustaliła według stanu na chwilę ustania wspólności majątkowej małżeńskiej a cen aktualnych wartość zabudowanej działki numer (...) na kwotę 230.773,00 zł, a niezabudowanej działki numer (...) na kwotę 55.656,00 zł – wnioskodawca i uczestniczka nie kwestionowali opinii biegłej.

W konsekwencji wartość przedmiotu podziału wynosiła kwotę 286.429,00 zł.

Na podstawie art. 624 k.p.c. Sąd nakazał uczestniczce wydanie na rzecz wnioskodawcy działki numer (...) z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.

Sąd nie orzekł o dopłacie należnej wnioskodawcy z tytułu różnicy w wartości przyznanych stronom składników majątku wspólnego.

Zgodnie z treścią art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Przez zasady współżycia społecznego rozumie się – w myśl dominującego w doktrynie poglądu – oceny moralne wyrażone w postaci uzasadnionych przez te oceny norm postępowania (norm moralnych), regulujących postępowanie jednych osób wobec innych. Ocena moralna to przeżycie polegające na udzieleniu aprobaty lub dezaprobaty jakiemuś czynowi ludzkiemu ze względu na to, w jakim stopniu przyczynia się ono do sprawiedliwego dobra innych ludzi. Poszczególne normy moralne stanowią zatem konkretyzacje naczelnego nakazu moralnego, opierającego się na aprobacie takiego postępowania, które jest dyktowane sprawiedliwą życzliwością wobec innych ludzi. Życzliwość ta polega na tym, że aprobuje się to, że innych spotyka jakieś dobro, a dezaprobuje się to, że niesprawiedliwie spotyka ich jakieś zło. Te podstawowe i wspólne dla wszystkich członków społeczeństwa wartości – dobro i sprawiedliwość – wskazuje preambuła Konstytucji RP. Bardziej skonkretyzowanymi wartościami, również mającymi charakter konstytucyjny, są życie każdego człowieka (por. wyr. SN z 12.5.1972 r., II CR 95/72, OSN 1973, Nr 2, poz. 28, z tezą: "Czynem sprzecznym z zasadami współżycia społecznego, nakazującymi udzielenie pomocy słabszemu, którego życie jest zagrożone, jest odmowa takiej pomocy, mimo iż udzielenie jej nie grozi niebezpieczeństwem dla życia i zdrowia odmawiającego"), jego wolność i autonomia (w tym wolność działalności gospodarczej i zatrudnienia), godność osoby ludzkiej, integralność rodziny, prywatność życia (vide: P. Machnikowski [w:] Kodeks Cywilny, Komentarz, pod red. E. Gniewka, Wyd. 7, Warszawa 2016).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego powszechnie przyjmuje się, że przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego

i uczciwego postępowania (vide: wyrok Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 23 maja 2013 r., sygn. akt IV CSK 660/12).

Ponadto podnieść należy, że w postanowieniu z dnia 22 stycznia 2009 r., sygn. akt III CSK 251/08, Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można w sposób generalny wyłączyć możliwości zastosowania art. 5 k.c. jako podstawy do obniżenia spłat lub dopłat z udziałów przy podziale majątku wspólnego byłych małżonków. Sąd Najwyższy zauważył bowiem, iż dominujący pogląd trafnie przyjmuje założenie, że, poza nielicznymi wyjątkami, nie ma podstaw do generalnego wyłączenia stosowania art. 5 k.c. w poszczególnych kategoriach spraw. Po drugie zaś, nie jest przekonujący koronny argument Sądu Najwyższego, powołany w postanowieniu I CKN 320/98 przeciwko możliwości obniżenia spłat lub dopłat na podstawie art. 5 k.c., o sprzeczności tego przepisu z konstytucyjną ochroną prawa własności, skoro takiej sprzeczności co do zasady nie dopatrzył się Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 17 października 2000 r., sygn. akt SK 5/99.

Wysokość spłaty należnej w związku z wyrównaniem udziałów przy podziale majątku wspólnego może być obniżona na podstawie art. 5 k.c. Sąd Najwyższy podkreślił, iż okoliczności dotyczące sytuacji rodzinnej i majątkowej stron, fakt iż mieszkanie przypadło żonie wychowującej samotnie dwoje dzieci stron i służy ono zaspokojeniu ich potrzeb, czynią nieuzasadnionym przyznanie uczestnikowi całej należnej mu spłaty; w istocie zatem zaskarżone orzeczenie jest wynikiem zastosowania „miarkowania” wysokości spłaty, które nie znajduje co prawda oparcia w art. 212 k.c., lecz dopuszczalne było poprzez ograniczenie prawa powoda przy zastosowaniu art. 5 k.c. (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 1998 r., sygn. akt I CKN 684/97).

W ocenie Sądu żądanie wnioskodawcy o orzeczenie dopłaty na jego rzecz było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, wobec czego Sąd nie orzekł o należnej mu dopłacie (wnioskodawca powinien był otrzymać majątek o wartości 143.214,50 zł, a przyznano mu na wyłączną własność działkę o wartości 55.656,00 zł; w konsekwencji należna dopłata wynosiłaby kwotę 87.558,50 zł).

Podnieść należy, że zabudowana działka numer (...) (o wyższej wartości niż działka o numerze (...)) została przyznana na wyłączną własność uczestniczki, która samotnie wychowuje niepełnoletnią, niepełnosprawną córkę stron, to mieszkanie służy zaspokojeniu ich (uczestniczki i córki) potrzeb. Z uczestniczką zamieszkuje jeszcze pełnoletnia córka, która również choruje i wymaga opieki. Wnioskodawca jedynie w minimalnym stopniu przyczynia się do utrzymania małoletniej córki (jak ma ochotę to przekazuje komornikowi 100 zł miesięcznie) i posiada ogromne zadłużenie alimentacyjne. Jak sam przyznał – dopiero jak otrzymałby dopłatę i część nieruchomości, to zacząłby uiszczać alimenty bieżące. W tym miejscu podkreślić należy, że to zadłużenie powstało – w przekonaniu Sądu – z wyłącznej winy wnioskodawcy, który najpierw został pozbawiony wolności (za czyny z art. 197 § 1 i 2 k.k. popełnione w stosunku do małoletniej córki), a obecnie nie jest ani zatrudniony, ani nawet zarejestrowany jako osoba bezrobotna. Jest zdrowy, ale nie podejmuje pracy i nie czyni żadnych starań w tym kierunku. Zdaniem Sądu nie zasługują na uwzględnienie twierdzenia wnioskodawcy, jakoby nie pracował, bo wcześniej pracował jeden miesiąc, ale pracodawca go oszukał i nie wypłacił należnego wynagrodzenia. Nie wykazał tego w żaden sposób ani też nie podjął próby podjęcia innej pracy. Wręcz przeciwnie uważa, że jeśli uczestniczka nie ma środków na dopłatę, to właśnie ona może podjąć dodatkową pracę. Tymczasem uczestniczka leczy się psychiatrycznie, rozpoznano u niej wstępnie nawracające zaburzenia (...) (...), a jako chorobę zasadniczą uznano organiczne zaburzenia (...). Nie ulega wątpliwości, że na stan zdrowia uczestniczki mogło mieć wpływ zachowanie wnioskodawcy, za które poniósł odpowiedzialność karną, jak również późniejsze jego zachowanie po opuszczeniu Zakładu Karnego i niniejsza sprawa. Sąd stoi na stanowisku, że sytuacja majątkowo-osobista uczestniczki nie pozwala jej na podjęcie dodatkowego zatrudnienia (pomimo stanu zdrowia pracuje na stanowisku(...)w (...) w Ł., otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 1.200-1.300,00 zł). Uczestniczka nie ma więc realnej możliwości spłaty wnioskodawcy. Wnioskodawca pomija też okoliczność, że to uczestniczka od kilku lat sama opiekuje się dziećmi, z których jedna córka jest niepełnosprawna, a druga chora i wymagająca opieki i przyjmowania leków. Sama uczestniczka musi również przyjmować leki, tym samym uszczuplając i tak bardzo skromne dochody rodziny, a jest to efektem zachowania właśnie wnioskodawcy. Jednocześnie wnioskodawca wprost deklaruje, że środki z dopłaty zamierza przeznaczyć na częściową spłatę zadłużenia alimentacyjnego, tym samym chcąc pokryć swoje zobowiązania wobec dzieci pieniędzmi pochodzącymi od uczestniczki. W konsekwencji prowadziłoby to do absurdalnej sytuacji, że to uczestniczka miałaby zapłacić zaległe alimenty należne jej córkom od wnioskodawcy, zapewne także kosztem aktualnych potrzeb córek, jak również pokryć zadłużenie wnioskodawcy wobec Funduszu Alimentacyjnego. W tym miejscu należy jeszcze raz zaznaczyć, że orzeczenie Sądu nie pozbawia wnioskodawcy jakiegokolwiek udziału w majątku wspólnym, gdyż otrzymał on na wyłączną własność działkę o wartości 55.656,00 zł.

Na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 623) Sąd nie obciążył wnioskodawcy i uczestniczki kosztami nieuiszczonego wpisu sądowego oraz poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatków na opinie biegłych.

Na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd ustalił, że wnioskodawca i uczestniczka ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego

z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 145) Sąd zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim na rzecz radcy prawnego B. K. kwotę 4.428,00 zł tytułem nieopłaconej pomoc prawnej udzielonej uczestniczce z urzędu.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł pełnomocnik wnioskodawcy i na podstawie art. 518 k.p.c. w zw. z art. 367§1 i art. 369§1 k.p.c. zaskarżył w/w postanowienie w całości, ze szczególnym uwzględnieniem punktów 2. i 6., tj. odmowy orzeczenia o dopłacie należnej wnioskodawcy oraz orzeczenia o kosztach procesu. Apelant zarzucił zaskarżonemu orzeczeniu

1) obrazę prawa materialnego, a mianowicie:

- art. 5 k.c., polegającą na niewłaściwym jego zastosowaniu przez Sąd, niejako z urzędu bez jakiegokolwiek powołania się na jego treść przez uczestniczkę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika, bez przeprowadzenia jakiegokolwiek postępowania dowodowego w celu ustalenia interesów obu stron, co w efekcie spowodowało wydanie orzeczenia nieuwzględniającego zgodnych co do zasady stanowisk stron, pozbawienie możliwości obrony swych praw wnioskodawcy oraz dowolne i niesłuszne zastosowanie przez Sąd klauzuli generalnej i postawienie jej ponad zasadą ochrony praw podmiotowych;

- art. 212§ 1 k.c. w zw. z art. 623 k.p.c., poprzez pozbawienie wnioskodawcy należnej mu dopłaty do wyrównania udziału w kwocie ustalonej niekwestionowaną przez żadną ze stron opinią biegłego rzeczoznawcy w wysokości 87.558,50 zł.;

2) mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę prawa procesowego, tj. art. 316§ 1 k.p.c. oraz art. 3, 10, 210, 217, 233, 622, 623 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia wszystkich okoliczności sprawy, naruszenie zasady kontradyktoryjności, obiektywizmu i dążenia do ugodowego załatwienia sprawy oraz przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegającą na:

- nieuwzględnieniu zgodnych co do zasady stanowisk stron i zastosowaniu z urzędu przez Sąd klauzuli generalnej w celu ochrony interesów tylko jednej strony i to ponad jej żądanie, pomimo reprezentacji obu stron przez profesjonalnych pełnomocników;

- wprowadzeniu w błąd wnioskodawcy i jego pełnomocnika, przez zachęcenie stron do rezygnacji ze złożonych wcześniej wniosków dowodowych po osiągnięciu kompromisu co do równego podziału majątku wspólnego stron, a następnie wydaniu orzeczenia na podstawie okoliczności, do których wyjaśnienia niezbędne byłyby zeznania powołanych przez wnioskodawcę świadków, co pozbawiło go możliwości ochrony swoich praw;

- naruszeniu logicznych zasad dowodzenia i wywodzeniu błędnych wniosków z niekompletnego materiału dowodowego na okoliczność sytuacji życiowej, materialnej i zdrowotnej każdego z uczestników postępowania oraz nieobiektywnym stygmatyzowaniu wnioskodawcy z powodu popełnionego w przeszłości czynu karalnego, za który poniósł w całości wymierzoną mu karę.

Podnosząc w/w zarzuty wnoszę o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1) zasądzenie od uczestniczki D. J. na rzecz wnioskodawcy P. J. tytułem dopłaty do udziału kwoty 87.558,50 zł., płatnej w terminie 1. miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności;

2) zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu za obie instancje.

Ewentualnie wnoszę o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Z kolei pełnomocnik uczestniczki postępowania wniósł zażalenie na rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 7. postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowic Trybunalskim z dnia 11 grudnia 2017 roku. Postanowieniu temu zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego oraz postępowania, w szczególności:

1. § 6 pkt. 6 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002.163.1348) poprzez zastosowanie i zasądzenie kwoty 4428 zł tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej uczestniczce z urzędu, podczas gdy dla wskazywanej we wniosku wartości przedmiotu sprawy (700.000 zł) koszty te powinny być przyznane w oparciu o § 6 pkt. 7 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. li. 2002.163.1348) tj. w kwocie 7200 zł powiększonej o wartość podatku od towarów i usług.

2. art. 109 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez rozliczenie kosztów postępowania z pominięciem złożonego na rozprawie w dniu 27 listopada 2017 r. przez pełnomocnika uczestniczki spisu kosztów uwzględniającego w/w wynagrodzenie oraz wydatki pełnomocnika związane z dojazdami na rozprawy.

Wskazując na powyższe, wniósł o:

1. zmianę przez Sąd odwoławczy zaskarżonego postanowienia poprzez rozliczenie kosztów postępowania pierwszo instancyjnego mając na uwadze koszty wskazane w złożonym na rozprawie w dniu 27 listopada 2017 r. spisie kosztów,

2. przyznanie pełnomocnikowi uczestniczki kosztów pomocy prawnej świadczonej z urzędu w postępowaniu zażaleniowym, wskazując iż koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wywiedziona w niniejszej sprawie skarga apelacyjna okazała się częściowo uzasadniona. Nie można zgodzić się z zawartym w skardze apelacyjnej argumentem, że Sąd I instancji nie był w ogóle uprawniony do rozważenia zasadności dopłaty, pod kątem przesłanek z przepisu art. 5 k.c. Powołany przepis statuuje instytucję prawa materialnego, a sąd posiada uprawnienie do stosowania prawa materialnego nawet w sytuacji, gdy strona na rzecz której to prawo stosuje, nie zgłasza takiego zarzutu. Powyższy pogląd znajduje swoje uzasadnione zastosowanie również w sprawach działowych, co znalazło swój wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy dopuścił wyjątkowo zmniejszanie, miarkowanie dopłaty w sprawach działowych z uwagi na zasady współżycia społecznego. Przytoczyć tu można, w ślad za Sądem I instancji tezę z postanowieniu z dnia 22 stycznia 2009 r., sygn. akt III CSK 251/08, w której Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można w sposób generalny wyłączyć możliwości zastosowania art. 5 k.c. jako podstawy do obniżenia spłat lub dopłat z udziałów przy podziale majątku wspólnego byłych małżonków. Na takim też stanowisku stoi Sąd Okręgowy w obecnym składzie.

To, gdy chodzi o zastosowanie samej zasady. Natomiast w odniesieniu do sposobu zastosowanego miarkowania dopłaty należy zgodzić się ze skarżącym, że zastosowanie art. 5 k.c. nie może niwelować roszczenia, nie może niwelować prawa do dopłaty. Nie można przyjąć takiej argumentacji, jak chce tego uczestniczka postępowania, że wnioskodawca otrzymał część majątku w naturze.

W sprawie niniejszej strony podjęły decyzję chociażby nie żądając ostatecznie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Sąd w tym zakresie nie posiada uprawnienia do modyfikowania stanowiska uczestników postępowania. Sąd Okręgowy uznaje, że szczególne okoliczności sprawy leżące po stronie wnioskodawcy, dają podstawę do zastosowania normy z przepisu art. 5 k.c. postawa wnioskodawcy wobec rodziny, znajdująca wyraz nie tylko w wyroku skazującym za molestowanie córki ale również za znęcanie się nad żoną, niepłacenie alimentów przez wiele lat, nie może być zniwelowana faktem, że groźba złożenia nowego aktu oskarżenia o przestępstwo nie alimentacji wywołuje /u wnioskodawcy/ realizację spłaty jakiejś części zadłużenia alimentacyjnego. Życiowa postawa wnioskodawcy w stosunku do własnej rodziny, daję podstawę do zastosowania art. 5 k.c. Jednakże, jak podniesiono to już wcześniej, art. 5 k.c. daje podstawę do miarkowania, a nie do niwelowania prawa do należnej dopłaty na rzecz uprawnionego. Mając zatem na uwadze całokształt okoliczności faktycznych niniejszej sprawy oraz poruszone powyżej kwestie, Sąd Okręgowy zmiarkował dopłatę należną wnioskodawcy od uczestniczki na poziomie około 50 %. Uwzględniając bardzo trudną sytuację uczestniczki postępowania i córek stron, Sąd Okręgowy nie tylko zmiarkował należną dopłatę ale również zastosował uprawnienie do odroczenia terminu spłaty, odraczając ten termin na ponad piętnaście miesięcy, tj. do dnia 31 grudnia 2019 roku. jest to czas, kiedy uczestniczka postępowania przy pomocy rodziny, pełnoletniej córki będzie musiała zgromadzić środki w kwocie 40.000,00 złotych i spłacić wnioskodawcę. W ocenie Sądu Okręgowego tak określone zobowiązanie jest do realizacji i w praktyce uczestniczka postępowania może je wykonać.

Stąd uwzględnienie skargi apelacyjnej w części, co znalazło swój wyraz w punkcie pierwszym sentencji orzeczenia, w oparciu o przepis art. 386 § 1 k.p.c.

W odniesieniu do zażalenia wniesionego przez pełnomocnika uczestniczki postępowania, to Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska pełnomocnika uczestniczki, że w sprawie niniejszej zachodziła podstawa do przyjęcia, czy tez ustalenia wartości przedmiotu sprawy w oparciu o wartość całego majątku. Wartość majątku wspólnego jest dość oczywista.

W tym zakresie ustalając stawkę w oparciu o obowiązujące przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów niepłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zmianami), Sąd I instancji dokonał prawidłowego ustalenia, a to w oparciu o § 7 pkt 10 w związku z § 6 pkt 6.

Natomiast pominął Sąd meriti zagadnienie zwrotu kosztów dojazdu, które niewątpliwie pełnomocnikowi się należą i czemu Sąd Okręgowy dał wyraz w punkcie pierwszym sentencji postanowienia. W pozostałym zakresie zaś zażalenie podlegało oddaleniu.

Biorąc pod uwagę charakter sprawy Sąd Okręgowy ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania za II. instancję /a więc związane z wniesieniem apelacji i zażalenia/ związane ze swoim udziałem w sprawie, a to na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy przyznał wynagrodzenie dla pełnomocnika uczestniczki wyznaczonego z rzędu za II. instancje w kwocie 3.321,00 złotych, przyjmując iż kompensuje ona wynagrodzenie pełnomocnika zarówno w postępowaniu apelacyjnym jak i zażaleniowym.

Dodano: 26 listopada 2024, Opublikował(a): Justyna Dolata
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim
Osoba, która wytworzyła informację: Paweł Hochman, w SO Grzegorz Ślęzak
Data wytworzenia informacji: 13 września 2018