Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	Sędzia Paweł Hochman
Sędziowie	Jarosław Gołębiowski Agnieszka Leżańska

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2023 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. M.

przeciwko B. T.

o zamianę służebności na rentę i zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim

z dnia 14 października 2022 r. sygn. akt I C 489/21

oddala apelację;

zasądza od powódki K. M. na rzecz pozwanej B. T. kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancje odwoławczą.

Paweł Hochman

Jarosław Gołębiowski Agnieszka Leżańska

Sygn. akt II Ca 298/23

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym w dniu 8 października 2020 roku przeciwko pozwanej B. T., powódka K. M. wystąpiła o zamianę służebności osobistej na rentę w kwocie 1.200,00 zł miesięcznie płatnej do 15 dnia każdego miesiąca, jednocześnie wnosząc o wyrównanie renty za okres 11 lat z odsetkami ustawowymi.

W uzasadnieniu pozwu K. M. wskazała, że pozwana obiecała powódce opiekę do końca życia, jednak nie wywiązuje się z powyższego zobowiązania, dlatego jest zmuszona wnieść przedmiotowy pozew.

Pozwana B. T., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o oddalenie powództwa w całości, podnosząc jednocześnie zarzut przedawnienia roszczenia. Nadto, wniosła o zasądzenie od powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych powiększonych o koszty opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od uprawomocnienia się orzeczenia wydanego w niniejszej sprawie do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazała, iż powództwo jest bezpodstawne, a pozwana zaprzecza wszelkim twierdzeniom powódki. Wskazała, iż aktem notarialnym z dnia 9 sierpnia 2007 roku nabyła nieruchomość położoną w W., gm. U., stanowiącą zabudowaną działkę gruntu nr (...), o powierzchni (...) ha, dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz. prowadzi księgę wieczystą nr (...). W § 7 przedmiotowego aktu notarialnego B. T. ustanowiła na rzecz swojej matki K. M. służebność osobistą polegającą na prawie dożywotniego bezpłatnego korzystania z działki gruntu nr (...) oraz całego domu i obejścia.

Pozwana wskazała, iż powódka K. M. nigdy ze wskazanej służebności nie korzystała, ani nie była nią zainteresowana.

Pozwana podniosła, że zgodnie z art. 293 k.c., służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć, zatem przedmiotowa służebność wygasła z mocy prawa.

Wyrokiem z dnia 14 października 2022 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim oddalił powództwo i zasądza od K. M. na rzecz B. T. kwotę 497 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji:

Z mocy aktu notarialnego – umowy przeniesienia własności z dnia 2 sierpnia 2006 roku, Rep. (...), B. T. nabyła od J. i B. małżonków M. zabudowaną nieruchomość położoną we wsi W. nr (...), gminie U., oznaczoną w ewidencji gruntów numerami działek : (...) o powierzchni (...)arów, dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

Natomiast w wyniku zawarcia aktu notarialnego – umowy sprzedaży z dnia 9 sierpnia 2007 roku, Rep. A (...) B. T. nabyła od Z. i W. małżonków O. nieruchomość położoną w W. nr (...), gminie U., stanowiącą zabudowaną działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...), o powierzchni (...) hektary (...) arów, dla której Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

W § 7 umowy B. T. ustanowiła na rzecz swojej matki K. M. służebność osobistą polegającą na prawie dożywotniego bezpłatnego korzystania z działki gruntu nr (...) oraz całego domu i obejścia. K. M. na ustanowienie tej służebności wyraziła zgodę.

Poczynając od 1991 r. B. T. przebywała w Szwajcarii, gdzie pracowała i założyła rodzinę. Z tych względów zgodziła się, by jej matka K. M. zamieszkiwała na nieruchomości położonej w W. nr (...) w domu, który B. T. wyremontowała po zakupie od J. i B. małżonków M.. K. M. zamieszkiwała na wymienionej nieruchomości w latach 2008-2009, po czym wyprowadziła się z niej na żądanie córki i już nigdy nie powróciła.

B. T., gdy nie przybywa w Szwajcarii, zamieszkuje w W. nr (...)

K. M. nigdy nie zamieszkiwała na nieruchomości położonej w W. nr (...), gmina U..

W nieprawomocnym wyroku z dnia 28 września 2022 roku, wydanym w sprawie z powództwa B. T. przeciwko K. M. o ustalenie wygaśnięcia służebności, sygn. akt I C 980/21, Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim ustalił, iż ustanowiona na rzecz K. M. aktem notarialnym z dnia 9 sierpnia 2007 roku, Rep. (...), służebność osobista polegająca na prawie bezpłatnego i dożywotniego korzystania z położonej w W., gm. U., działki gruntu oznaczonej w ewidencji numerem(...) dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim jest urządzona księga wieczysta (...), oraz z całego usytuowanego na tej działce domu i obejścia – wygasła z dniem 10 sierpnia 2017 roku.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów dołączonych do akt sprawy, zeznań świadków oraz zeznań pozwanej. Podniósł w szczególności, że uznał zeznania świadków R. B. i A. B. (1) oraz zeznania pozwanej B. T. za wiarygodne, albowiem zeznania te były szczere, logiczne, spójne, a ponadto wzajemnie się uzupełniały. Zarówno świadkowie jak i pozwana potwierdzili, iż K. M. nigdy nie zamieszkiwała na nieruchomości położonej w W. nr 20, a jedynie przebywała na nieruchomości położonej w W. nr (...), która to nieruchomość nie była obciążona służebnością osobistą i na której powódka nie mieszka od ponad 12 lat, ani z niej nie korzysta w żaden inny sposób.

Dokumenty, na podstawie których poczyniono ustalenia faktyczne, nie budziły wątpliwości co do autentyczności, jak i wiarygodności, ani nie zostały skutecznie zakwestionowane przez żadną ze stron.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo podlega oddaleniu. Zważył, że zgodnie z treścią art. 296 k.c., nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista). Służebność osobista jest ograniczonym prawem rzeczowym, do którego stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału II ( art. 297 k.c. ). W praktyce służebność osobista służy najczęściej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych uprawnionego. Powódka, powołując się na przysługujące jej prawo rzeczowe w postaci służebności osobistej, polegającej na prawie dożywotniego i bezpłatnego korzystania z działki gruntu oznaczonej numerem 58, położonej w miejscowości W. nr 20, gm. U., oraz z usytuowanego na niej domu i obejścia, wystąpiła o zamianę służebności osobistej na rentę w kwocie po 1.200,00 zł miesięcznie. Stosownie do treści art. 291 k.c., jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej. Przepis ten stosuje się odpowiednio do służebności osobistych, a to na skutek odesłania z art. 297 k.c. Zgodnie z treścią art. 303 k.c., jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę. Z przepisu art. 303 k.c. wynika, iż roszczenie o zamianę służebności osobistej na rentę przysługuje wyłącznie właścicielowi nieruchomości obciążonej i to tylko w wypadku, gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa (zob. Wyrok SA w Białymstoku z 9.04.2014 r., I ACa 896/13, LEX nr 1455538; Wyrok SA w Katowicach z 9.01.1992 r., I ACr 484/91, OSA 1992, nr 6, poz. 52). A zatem, z woli samego ustawodawcy uprawnionemu nie przysługuje roszczenie o zamianę służebności osobistej na rentę i tym samym powódka, jako uprawniona z tytułu przedmiotowej służebności, nie może skutecznie domagać się jej zamiany na rentę, ani tym bardziej żądać „wyrównania renty” za okres 11 lat.

Ponadto Sąd meriti podniósł, że stosownie do treści art. 293 § 1 k.c., służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć. Do służebności osobistych ma zastosowanie przepis art. 293 § 1 k.c., co wynika z art. 297 k.c., a więc i służebność osobista wygasa wskutek niewykonywania jej przez lat dziesięć (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 1968 r., II Cr 187/68). Przesłanka niekorzystania ze służebności jest odwrotnością stanu polegającego na korzystaniu z niej. Przez korzystanie ze służebności należy rozumieć korzystanie z uprawnień mieszczących się w jej treści. W przypadku służebności czynnej znamiona korzystania z niej manifestują się przez działania i dlatego są łatwiej uchwytne dla otoczenia. Stosunkowo łatwo można więc stwierdzić, czy uprawniony je podejmuje i kiedy miał miejsce ostatni ich przejaw. Wyjaśnił, że jak wynika z ustalonego stanu faktycznego powódka K. M. nigdy nie wykonywała ustanowionej służebności, gdyż nigdy nie zamieszkiwała na nieruchomości położonej w W. nr (...) gm. U., natomiast mieszkała i korzystała z innej nieruchomości, stanowiącej własność córki B. T., położonej w W. nr (...) z której wyprowadziła się najpóźniej w 2010 r. Na uwagę zasługuje fakt, że w piśmie z dnia 27 kwietnia 2010 r., skierowanym do V Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. i załączonym do akt księgi wieczystej nr (...), powódka wskazała adres : (...)-(...) Ł., ul (...) jako adres do korespondencji, natomiast adres : W. (...), (...)-(...) S. jako adres zamieszkania, z czego wynika, że już wówczas nie zamieszkiwała w W. ( vide kopia pisma k 108 ).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1, 1(1) i 3 k.p.c. w zw. z § 5 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015. poz. 1800), zasądzając od powódki na rzecz pozwanej kwotę 497,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu ( 480,00 zł tytułem koszów zastępstwa procesowego i 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa). Nadmienił, że stosownie do treści art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. , „zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi”.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana zaskarżając go w całości.

W uzasadnieniu apelacji wskazała, że jej zdaniem postępowanie w sprawie było celowo przedłużane a sprawa nie była prowadzona bezstronnie oraz że świadkowie, którzy składali w sprawie zeznania nie byli obiektywni gdyż otrzymali wynagrodzenie od pozwanej. Zaprezentowała pogląd prawny, że służebność wygasa dopiero z chwilą śmierci uprawnionego. Przywołał fakt, że ma ustanowioną służebność osobistą polegającą na prawie dożywotniego korzystania z na nieruchomości pozwanej, o czym świadczy wpis w księdze wieczystej Nr (...) oraz że korzystała z innej należącej do pozwanej nieruchomości położonej w W. w okresie od 2007 do 2009 r. Podniosła również, że pozwana nie rozliczyła się z nią z nakładów jakie poczyniła na drugą z wskazanych nieruchomości.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik pozwanej wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustala, że prawomocnym wyrokiem z dnia 28 września 2022 roku, wydanym w sprawie z powództwa B. T. przeciwko K. M. o ustalenie wygaśnięcia służebności, (sygn. akt I C 980/21), Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim uznał, iż ustanowiona na rzecz K. M. aktem notarialnym z dnia 9 sierpnia 2007 roku, Rep. (...) służebność osobista polegająca na prawie bezpłatnego i dożywotniego korzystania z położonej w W., gm. U., działki gruntu oznaczonej w ewidencji numerem (...)dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim jest urządzona księga wieczysta (...), oraz z całego usytuowanego na tej działce domu i obejścia - wygasła z dniem 10 sierpnia 2017 roku.

(dowód: kserokopia wyroku w sprawie o sygn. akt I C 980/21, notatka urzędowa; k. 221,222)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Sąd Okręgowy wyjaśnia na wstępie, że przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i wskazuje je jako podstawę przedmiotowego rozstrzygnięcia, wskazując dodatkowo, że są one wystarczające dla rozstrzygnięcia o zgłoszonym przez powódkę roszczeniu.

Dla uzasadnienia powyższego stanowiska przypomnieć należy, że przedmiotem sporu była ocena zasadności roszczenia o zmianę służebności osobistej na rentę. Przy tak określonym roszczeniu bez znaczenie pozostawały (oczywiście poza ustaleniem ograniczonego prawa rzeczowego powódki ustanowionego na nieruchomości położonej w W., gm. U., działki gruntu oznaczonej w ewidencji numerem 58) okoliczności dotyczące wzajemnych relacji stron i zawieranych między nimi zobowiązań oraz dokonywanych rozliczeń. Wskazana uwaga ma w przedmiotowej sprawie o tyle istotne znaczenie, że powódka oczekiwania uwzględnienia apelacji i co za tym idzie wniesionego powództwa uzasadnia również innymi właśnie odwołującymi się do relacji rodzinnych z córką argumentami mającymi świadczyć o nielojalnymi i nieuczciwym zachowaniu pozwanej wobec niej. Te argumenty i dowody przedstawione na ich poparcie nie mogą jednak w żadnym wypadku skutkować uwzględnieniem powództwa. Ocena ich zasadności, również na płaszczyźnie wiarygodności przedstawionych przez powódkę twierdzeń dla potrzeb rozstrzygnięcia sprawy nie miała żadnego znaczenia.

Wyjaśnić również należy, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy za całkowicie nieskuteczny należało uznać zawarty w skardze apelacyjnej zarzut odnoszący się do wiarygodności przesłuchanych w sprawie świadków. Jak wynika z ustaleń faktycznych na podstawie zeznań R. B. i A. B. (2) Sąd meriti przyjął, że powódka nie mieszkała na nieruchomości, na której miała ustanowioną służebność. Powyższe ustalenie jest zgodne z jej twierdzeniami; przypomnieć należy, że K. M. twierdziła, że budynki na tej nieruchomości nie nadawały się do zamieszkania. Wobec powyższego trudno zrozumieć w jakim zakresie zakwestionowała ustalenia wynikające z zeznań wskazanych świadków. Jednocześnie już tylko dla porządku Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że powódka nie przedstawiła żadnych dowodów na poparcie twierdzeń, że na treść złożonych przez nich zeznań wpłynął fakt przekazania świadkom stosownych gratyfikacji finansowych.

Sąd Okręgowy przyjmuje również za własne rozważania prawne Sądu pierwszej instancji uznając tym samym, że przy wydaniu zaskarżonego orzeczenia nie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego.

Ponowne przytaczanie prawidłowej argumentacji Sądu pierwszej instancji, Sąd Okręgowy uznaje za zbędne. Dlatego tylko dodatkowo należy zaakcentować okoliczność, że roszczenie powódki sprowadzające się do żądania zamiany prawa dożywocia na rentę już w dacie wniesienia pozwu (w październiku 2020 r.) nie istniało. Wynika to nie tylko z treści przepisu art. 303 k.c., zgodnie z którym roszczenie o zamianę służebności osobistej na rentę przysługuje wyłącznie właścicielowi nieruchomości obciążonej i to tylko w wypadku, gdy uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa. Powyższe wynika przede wszystkim z faktu, że służebność przysługująca powódce wygasła stosownie do treści art. 393 § 1 k.c. w zw. z art. 297 k.c., co znajduje swoje potwierdzenie w prawomocnym wyroku z dnia 28 września 2022 roku, wydanym w sprawie sygn. akt I C 980/21, w którym Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim uznał, iż ustanowiona na rzecz K. M. aktem notarialnym z dnia 9 sierpnia 2007 roku, Rep. (...), służebność osobista polegająca na prawie bezpłatnego i dożywotniego korzystania z położonej w W., gm. U., działki gruntu oznaczonej w ewidencji numerem (...), dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim jest urządzona księga wieczysta (...), oraz z całego usytuowanego na tej działce domu i obejścia - wygasła z dniem 10 sierpnia 2017 roku.

Treści powyższego orzeczenia Sąd Okręgowy jest związany stosownie do art. 365 § 1 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o oddaleniu skargi apelacyjnej.

O kosztach procesu za instancje odwoławczą, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. Zasadzona z tego tytułu kwota 240 zł stanowi wynagrodzenie należne pełnomocnikowi pozwanej ustalone na podstawie § 5 ust 3 w zw. z § 10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Agnieszka Leżańska Paweł Hochman Jarosław Gołębiowski