Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Dariusz Mizera
Sędziowie	SSA w SO Stanisław Łęgosz (spr.) SSR del. Jolanta Szczęsna
Protokolant	st. sekr. sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa F. P.

przeciwko A. P., G. P.

przy udziale interwenienta ubocznego Gminy (...) T.

o opróżnienie lokalu mieszkalnego

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanych A. P. i G. P.

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 18 października 2017 roku, sygn. akt I C 1416/13

oddala apelację.

SSO Dariusz Mizera

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR Jolanta Szczęsna

Sygn. akt II Ca 308/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 października 2017 r. w sprawie I C 1416/13 Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim

1.  nakazał A. P. i G. P., aby opróżnili lokal mieszkalny usytuowany w budynku mieszkalnym, położonym przy ulicy (...) w T., i wydali go powodowi F. P. w terminie sześciu miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku,

2.  orzekł o braku uprawnienia A. P. i G. P. do otrzymania lokalu socjalnego,

3.  umorzył postępowanie w sprawie przeciwko M. P., J. S., M. S. i O. S.,

4.  zasądził od A. P. i G. P. solidarnie na rzecz powoda F. P. kwotę 200 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu oraz na rzecz Gminy (...) T. kwotę 40 złotych tytułem zwrotu kosztów interwencji ubocznej.

Podstawą tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Z mocy prawomocnej decyzji Wydziału (...) w P. z dnia 24 listopada 1973 r. - Aktu Własności Ziemi Nr (...), F. P. został właścicielem nieruchomości rolnej, położonej w N., o powierzchni (...) ha, w tym działki siedliskowej, o powierzchni (...) ha, oznaczonej numerem (...) (obecnie numerem (...)), dla której prowadzony jest w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Maz. zbiór dokumentów Zd nr (...). Z tytułu nabycia nieruchomości z mocy prawa powstało prawo dożywocia na rzecz I. i K. małżonków P., stwierdzone w powołanej wyżej decyzji.

Samoistnymi posiadaczami nieruchomości byli uprzednio rodzice nabywcy : I. i K. P., którzy, choć darowali ją nieformalnie synowi F., to nadal do śmierci na niej zamieszkiwali.

I. P. zmarł w 1974 r. a K. P. - w dniu (...) r. Małżonkowie mieli 6 synów : T., Z., F., S., J. i A., którzy w przeszłości z nimi zamieszkiwali, korzystając ze starych zabudowań: obory z przyległą częścią mieszkalną i stodoły. W dacie śmierci I. P. na przedmiotowej nieruchomości mieszkali jeszcze T. P., F. P. i A. P., z tym że T. P. nie przybywał tam w latach : 1966 - 1972, po czym, kiedy owdowiał, powrócił na ojcowiznę w 1972 r. i mieszkał przez rok, natomiast jego pozostali dwaj bracia mieszkali tam nieprzerwanie do śmieci ojca.

W 1967 r. Z. P. uzyskał projekt budowy budynku mieszkalnego i pozwolenie na jego budowę na nieruchomości rodziców położonej w (...). Budowy jednak nie rozpoczął, bowiem dwa lata później ożenił się i postawił własny dom w T.

Budowa nowego budynku mieszkalnego na przedmiotowej nieruchomości została rozpoczęta w latach 1972 - 1973 r. i prowadzona oraz finansowana ze środków własnych I. i K. P. oraz ich syna F., z pomocą synów: T. i Z.. A. P., urodzony w (...) r., był wówczas małoletni i uczęszczał do szkoły. Dom został wybudowany z inicjatywy I. i K. P., z przeznaczeniem dla F. P.. Rodzice wyżej wymienionego mieli w postawionym budynku zamieszkiwać do śmierci.

Budowa parteru domu została zakończona już po śmierci I. P., bowiem w latach 1976 - 1977 r. Na parterze budynku zamieszkali wówczas: K. P., A. P. i F. P..

Po śmierci K. P. nikt na stałe nie zamieszkiwał na przedmiotowej nieruchomości. Od 1983 r. F. P. przebywał faktycznie u swojej przyszłej żony B. S., z którą w dniu 21 stycznia 1995 r. zawarł związek małżeński.

W dniu 26 września 1995 r. F. P. wymeldował się z ulicy (...), zamieszkiwał bowiem na stałe na nieruchomości żony, położonej przy ulicy (...) w T., gdzie małżonkowie mieszkają do chwili obecnej.

W 1978 r. A. P. rozpoczął odbywanie służby wojskowej, po czym, po upływie roku, podjął pracę na Ś., gdzie przepracował półtora roku, a następnie znalazł zatrudnienie w W., gdzie zamieszkiwał i pracował przez 10 lat, z tym że w latach 1986 - 1987 przebywał w I., po czym powrócił do W., gdzie mieszkał czasowo i pracował do 1990 r.

W 1984 r. zawarł on związek małżeński z G. P., która po ślubie nadal zamieszkiwała wraz z matką w T.

W latach 1987 - 89 r. A. P., za zgodą brata F., wykończył z własnych funduszy, uzyskanych w czasie zatrudnienia w I., piętro budynku mieszkalnego, gdzie zamieszkał w 1989 r. wraz z żoną G. i córką J.. Młodsza córka - M. - urodziła się w dniu (...), już w trakcie zamieszkiwania rodziców na przedmiotowej nieruchomości. Mieszkanie małżonków składa się z 3 pokoi, kuchni, łazienki, korytarza i klatki schodowej.

Po zamieszkaniu na piętrze domu A. P. wykonał osobne wejście do zajmowanej przez siebie części budynku mieszkalnego, z której korzystał wraz z rodziną. Małżonkowie dbali o posesję, na której zamieszkiwali, kosili na niej trawę, grabili, odśnieżali, uprawiali ogródek, pokryli dach domu nową papą, rozbudowali i wyremontowali istniejącą szopę murowaną.

A. P. od urodzenia był zameldowany na przedmiotowej nieruchomości, natomiast G. P. i jej córki zostały tam zameldowane w 2004 r., za zgodą F. P.. W latach 2003 - 2009 A. P. pracował w W..

W 2012 r. F. P., reprezentowany przez pasierbicę K. Ł., bezskutecznie wzywał A. P. oraz jego córkę J. S. do zawarcia odrębnych pisemnych umów najmu zajmowanych przez siebie pomieszczeń, usytuowanych na piętrze budynku mieszkalnego. J. S. z mężem M. S. korzystali z jednego pokoju, natomiast G. i A. małżonkowie P. zajmowali pozostałe dwa pokoje, wspólnie natomiast korzystali z kuchni i łazienki.

Pismami z dnia 30 czerwca 2012 r. K. Ł. wezwała A. P. i J. S. do uregulowania czynszu za okres od dnia 1 lipca 2009 r. do dnia 30 czerwca 2012 r. w wysokościach po 25.200 złotych w terminie do dnia 31 sierpnia 2012 r. pod rygorem wystąpienia z pozwem o eksmisję oraz zapłatę zaległego czynszu z odsetkami.

W pismach z dnia 1 października 2013 r. oraz z dnia 18 października 2013 r. J. S. i A. P. zostali wezwani do uiszczenia kwot po 36.400 złotych tytułem zapłaty należnej F. P. z racji zajmowania przedmiotowego lokalu.

A. P. i J. S. odmówili uregulowania żądanych kwot.

G. P. korzysta ze świadczeń z opieki społecznej. A. P., w przeciwieństwie do żony, jest zarejestrowany jako bezrobotny.

Z mocy orzeczenia (...)Zespołu ds. (...)z dnia 12 sierpnia 2016 r. G. P. została zaliczona do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

Od 2011 r. M. P. studiowała w Ł. i tamże zamieszkiwała. W 2014 r. mieszkała ona w W., a po zakończeniu edukacji okresowo przebywała w lokalu matki położonym przy ulicy (...) w T. Obecnie zamieszkuje w B., w wynajmowanym mieszkaniu, składającym się z dwu pokoi i kuchni, wraz z córką, w wieku półtora roku i partnerem.

W dniu 2 sierpnia 2013 r. J. M. małżonkowie S. nabyli lokal mieszkalny numer (...), położony przy ulicy (...) w T., o powierzchni (...) m.kw., składający się z czterech izb, w którym zamieszkali wraz z córką O.. Obecnie mieszka tam również ich syn O., urodzony w październiku 2016 r.

W dniu 11 lutego 2014 r. G. P. darowała córce M. P. lokal mieszkalny numer (...), położony przy ulicy (...) w T., o powierzchni użytkowej (...) m.kw., składający się z dwu izb, w którym zamieszkiwała matka darczyńcy- B. J. (1), lat, obecnie, 82. Jednocześnie M. P. ustanowiła na rzecz matki i babki dożywotnią i nieodpłatną służebność osobistą mieszkania, polegającą na prawie korzystania przez nie z całego podarowanego lokalu.

Z mocy umowy darowizny z dnia 7 września 2016 r., zawartej z ojczymem F. P., K. Ł. stała się właścicielem nieruchomości położonej w T., oznaczonej numerami działek : (...), (...),(...),(...) i (...).

Prawomocnym postanowieniem z dnia 4 maja 2015 r., wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 1306/13, Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz. oddalił wniosek A. P. o nabycie przez zasiedzenie własności zabudowanej nieruchomości oznaczonej numerem działki (...) (uprzednio numerem (...)), położonej przy ulicy (...) w T.

Sąd Rejonowy ocenił i zważył, iż stosownie do treści art. 222§ 1 k.c., właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Według stanu na datę doręczenia pozwu pozwanym powód był właścicielem przedmiotowego lokalu, natomiast pozwani : G. i A. małżonkowie P. faktycznie go zajmowali i nadal zajmują, aktualnie bez tytułu prawnego. Zamieszkali w nim w wyniku zawarcia z powodem ustnej umowy użyczenia na czas nieokreślony, co nastąpiło w 1987 - 89 r. Z ustaleń poczynionych przez Sąd w toku prowadzenia postępowania w sprawie o zasiedzenie wynika, że F. P. udzielił bratu zgody na wykończenie sobie piętra i jego adaptację do własnych potrzeb i z własnych środków, a następnie na zamieszkanie wraz z rodziną. W ocenie Sądu została zawarta pomiędzy braćmi ustna umowa użyczenia na czas nieokreślony części przedmiotowego budynku mieszkalnego oraz terenu do niego przylegającego w obrębie działki siedliskowej, a w ramach rekompensaty wnioskodawca został zobowiązany do dbałości o przedmiot użyczenia i do ponoszenia zobowiązań podatkowych od całości nieruchomości, którymi F. P. został uwłaszczony.

Umowa ta została wypowiedziana przez powoda i tym samym uległa rozwiązaniu, a wobec tego w dacie wyrokowania w sprawie pozwani zamieszkują w przedmiotowym lokalu bez tytułu prawnego, która to okoliczność nakazuje uwzględnienie powództwa jako zasadnego na podstawie art. 222 § 1 k.c. i art. 718 §1 k.c., w myśl którego po zakończeniu użyczenia biorący do używania obowiązany jest zwrócić użyczającemu rzecz w stanie niepogorszonym; jednakże biorący nie ponosi odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego używania. Należy przy tym mieć na uwadze treść art. 365 ¹ k.c., w myśl którego zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu.

Stosownie do treści art. 14 ust.l ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733 ze zm.) w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu.

Zgodnie z art. 14 ust. 3 powołanej ustawy sąd, badając z urzędu, czy zachodzą przesłanki do otrzymania lokalu socjalnego, orzeka o uprawnieniu osób, o których mowa w ust. 1, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną.

W świetle art. 14 ust. 4 ustawy sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec m.in. osoby posiadającej status bezrobotnego (pkt 5) i osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały.

Zarazem - w myśl ustępu 5 art. 14 tejże ustawy - sąd może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego, w szczególności jeżeli nakazanie opróżnienia następuje z przyczyn, o których mowa w art. 13.

Mając powyższe na względzie Sąd orzekł o braku uprawnienia pozwanych małżonków P. do otrzymania lokalu socjalnego, ustalając, że mogą oni zamieszkać w lokalu numer (...), położonym przy ulicy (...) w T., podarowanym córce M. P. przez G. P. w toku prowadzonego procesu. W świetle zapisów sporządzonego aktu notarialnego G. P. jest bowiem uprawniona z tytułu służebności osobistej tego mieszkania, do zajmowania którego ma również prawo A. P. z mocy art. 301 zd. 1 k.c. o treści: „ mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka ... „ .

Pozwani małżonkowie P. mają zatem prawną możliwość zamieszkiwania w tymże lokalu, do którego tytuł prawny przysługuje G. P.. Zważyć w tym miejscu należy, że osoba eksmitowana nie musi dysponować samodzielnym tytułem do innego lokalu, wystarczy bowiem dysponowanie tytułem pochodnym lub możliwością jego uzyskania w ramach stosunków prawnorodzinnych.

Na uwagę zasługuje ponadto fakt dokonania przez G. P. aktu darowizny lokalu położonego przy ulicy (...) w okresie po doręczeniu jej odpisu pozwu, a przed pierwszym terminem rozprawy, i to na rzecz córki, która - jak sama zeznała - od 2011 r. nie zamieszkiwała w T., a zatem lokal ten nie był jej potrzebny. Tym samym zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że umowa darowizny została zawarta wyłącznie na użytek prowadzonego procesu o eksmisję, w celu jej udaremnienia bądź odsunięcia w czasie poprzez powoływanie się na brak tytułu prawnego pozwanych do innego mieszkania. Okoliczność ta stanowi dodatkowy argument, przemawiający przeciwko przyznaniu eksmitowanym prawa do lokalu socjalnego.

Mając na względzie konieczność umożliwienia eksmitowanym dokonania przeprowadzki, zagospodarowania się w nowym miejscu pobytu oraz rozlokowania posiadanych rzeczy, w tym ich ewentualnej częściowej sprzedaży, Sąd - na podstawie art. 320 k.p.c. - wyznaczył im termin 6 miesięcy do spełnienia świadczenia z punktu 1 wyroku.

Rozstrzygnięcie z punktu 3 wyroku wynika z art. 355 par. 1 k.p.c. w zw. z art. 203 par. 1, 2 i 4 k.p.c.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 par. 1 i 3 k.p.c. oraz art. 107 k.p.c., przy zastosowaniu zasady odpowiedzialności za wynik procesu.

Od powyższego wyroku apelację złożyli pozwani A. P. i G. P.. Zaskarżyli wyrok w części uwzględniającej powództwo, orzekającej o braku uprawnień do lokalu socjalnego oraz rozstrzygającej o kosztach procesu.

Z treści apelacji, której sami są autorami, wynika zarzut nieważności postępowania, bowiem w ich ocenie powód F. P. po przeniesieniu na rzecz K. Ł. własności nieruchomości, na której znajduje się budynek mieszkalny, utracił interes prawny do wyżej wskazanej nieruchomości. Jednocześnie w takiej sytuacji wygasło pełnomocnictwo udzielone przez powoda K. Ł., wobec czego nie mogła ona bronić interesów F. P. w postępowaniu sądowym.

Kwestionują również ustalenie sądu o braku uprawnień do władania zajmowanym przez siebie lokalem mieszkalnym, co miało wynikać z woli powoda F. P. wobec A. P. „który przez wiele lat zamieszkiwał na I piętrze, które sam wyremontował z własnych środków oraz przyrzeczenia matki i ojca, że góra będzie dla A.”. Zdaniem skarżących sąd dysponując aktami wszystkich spraw decydował sam nie analizując całości materiału i nie spytał nigdy czy F. P. ma jakieś zobowiązania względem A. P..

Poza tym zarzucili również naruszenie przepisu art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminnym przez nieprzydzielenie lokalu socjalnego pomimo tego, że pozwany A. P. jest osobą bezrobotną, jak również niewzięcie pod uwagę, że w mieszkaniu przy ulicy (...) zamieszkuje już B. J. (2) (matka G. P. i teściowa A. P.), a nasto że art. 301 k.c. daje możliwość, by osoba której przysługuje służebność mieszkania przyjęła na mieszkanie małżonka, natomiast nie wprowadza takiego obowiązku.

Występując z tymi zarzutami skarżący wnosili o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powodów nie jest uzasadniona a podniesione w niej zarzuty są chybione.

W przedmiotowej sprawie, wbrew twierdzeniom skarżących, nie zachodzi przypadek nieważności postępowania. Skarżący nieważności tej upatrują w związku z przeniesieniem przez powoda w toku procesu własności nieruchomości na rzecz K. Ł., która występowała w sprawie jako jego pełnomocnik.

Stosownie do przepisu art. 192 pkt 3 k.p.c. zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. Taką wolę wstąpienia do sprawy, w miejsce powoda F. P., wyraziła K. Ł., jednakże pozwani temu sprzeciwili się.

Celem tego przepisu jest stabilizacja postępowania sądowego z chwilą doręczenia pozwu. Oznacza to, że mimo zbycia rzeczy lub prawa objętych sporem zarówno przez jedną, jak i drugą stronę (w przypadku przedmiotowej sprawy przez powoda F. P.) zbywca zachowuje legitymację procesową. Ponieważ pozwani nie wyrazili zgody na wstąpienie nabywcy nieruchomości w miejsce dotychczasowego powoda, to zgodnie ze zdaniem pierwszym art. 199 pkt 3 k.p.c., rozstrzygając sprawę sąd nie bierze pod uwagę zmiany jaka wynika z przeniesienia własności. W tej sytuacji, skoro pełnomocnictwo dla K. Ł. nie zostało przez powoda wypowiedziane – a zbycie nieruchomości nie ma wpływu na bieg sprawy – nie można uznać, że pełnomocnik K. Ł. nie była umocowana do reprezentowania powoda przed sądem pierwszej instancji w końcowej fazie procesu.

Podzielić należy stanowisko sądu pierwszej instancji, że pozwani w toku postępowania sądowego nie przedstawili, skutecznego względem powoda jako właściciela nieruchomości – uprawnienia do władania nieruchomością. W szczególności, wobec oddalenia w sprawie I Ns 1306/13 wniosku A. P. o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości, na której znajduje się budynek mieszkalny, nie mogą wylegitymować się skutecznym wobec powoda, prawem rzeczowym uprawniającym do władania nieruchomością. Wprawdzie powołują się na zgodę F. P. na zamieszkiwanie w budynku, co zresztą zostało stwierdzone przez sąd pierwszej instancji, który przecież ustalił, że pozwani korzystali z przedmiotu sporu na zasadzie umowy użyczenia, jednakże ten stosunek obligacyjny jest stosunkiem prawnym rozwiązywalnym i może być wypowiedziany przez użyczającego. Jak trafnie przyjmuje sąd pierwszej instancji umowa użyczenia została wypowiedziana, a ostatecznym potwierdzeniem tego faktu, jest chociażby pozew eksmisyjny.

Natomiast sugerowana w apelacji okoliczność, że pozwani mają roszczenia wobec powoda, z tytułu chociażby dokonanych nakładów, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Nieprzeprowadzenie takiego rozliczenia finansowego między stronami nie daje pozwanym uprawnienia do zatrzymania rzeczy do czasu zaspokojenia przez powoda ewentualnych roszczeń przysługujących pozwanym. Nie pozwala na to przepis art. 461 § 2 k.c., który wyłącza prawo zatrzymania, gdy chodzi o zwrot rzeczy wynajętych, wydzierżawionych lub użyczonych.

Sąd pierwszej instancji odmawiając pozwanym uprawnienia do lokalu socjalnego nie naruszył także przepisu art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminnym. W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, że lokal mieszkalny będący przedmiotem sporu nie wchodzi w skład publicznego zasobu mieszkaniowego, stąd też stosownie do przepisu art. 14 ust. 7 ustawy, przepis ust. 4 art. 14, przewidujący obligatoryjne przyznanie lokalu socjalnego, w przedmiotowej sprawie nie ma zastosowania.

Trafnie sąd pierwszej instancji przyjął, że pozwani mogą zamieszkać w lokalu mieszkalnym w T. przy ulicy (...), w którym pozwana ma ustanowioną służebność mieszkania. Jest to realne chociażby z tego względu, że B. J. (2), która dotychczas zajmowała to mieszkanie, już nie żyje, co wynika ze zgodnych twierdzeń stron.

Dlatego też, uznając apelację za pozbawioną uzasadnionych podstaw, Sąd Okręgowy ją oddalił - art. 385 k.p.c.

STŁ/AOw

SSO Dariusz Mizera

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR Jolanta Szczęsna