Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 21 czerwca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Dariusz Mizera
Sędziowie:	SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR del. Jolanta Szczęsna (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 czerwca 2018 roku

sprawy z wniosku J. K. (1) i H. K.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 19 lutego 2018 roku, sygn. akt I Ns 303/14

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach pierwszym i drugim w ten sposób, że wniosek oddalić,

2.  oddalić apelację w pozostałej części,

3.  zasądzić od wnioskodawców J. K. (1) i H. K. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w L. kwotę 280 (dwieście osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Dariusz Mizera

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR Jolanta Szczęsna

Sygn. akt II Ca 332/18

-

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 19 lutego 2018 roku w sprawie o sygnaturze I Ns 303/14 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela urządzenia przesyłowego – linii energetycznej oraz jej urządzeń - służebność przesyłu polegającą na prawie korzystania z części nieruchomości położonej w K., gmina M., obręb (...), oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek (...) oraz obręb (...), oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...), której obecnymi właścicielami są wnioskodawcy J. i H. małżonków K. i dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim urządzone są księgi wieczyste nr (...), w granicach zasięgu służebności wskazanej na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę K. S. dnia 23.05.2017r., oznaczonej kolorem brązowym dla linii elektroenergetycznej 15 kV SN – w zakresie niezbędnym do utrzymywania, konserwacji linii, remontów, modernizacji wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem przez pracowników każdoczesnego właściciela urządzenia przesyłowego; ponadto zasądził od (...) S.A. w L. na rzecz J. i H. małżonków K. solidarnie kwotę 63 400 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu płatne z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności oraz nakazał ściągnąć od uczestnika (...) S.A. w L. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 9 391,21 zł tytułem poniesionych tymczasowo wydatków na opinie biegłych. Ustalił Sąd Rejonowy wreszcie, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Wnioskodawcy J. K. (1) i H. K. wnieśli o ustanowienie na nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawców, położonej w obrębie R., gmina M., działka o numerze ewidencyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą pod nr (...), na rzecz każdoczesnego właściciela urządzenia przesyłowego – linii energetycznej oraz wszystkich urządzeń zlokalizowanych na w/w działce wnioskodawców, służebności przesyłu polegającej na utrzymaniu linii energetycznej, prawie do jej konserwacji i napraw – według oznaczeń, które znajdują się na mapie sporządzonej przez powołanego przez Sąd Rejonowy biegłego. Ponadto wnioskodawcy wnieśli o zasądzenie od uczestnika postępowania – (...) S.A. z siedzibą w L. jednorazowej kwoty 56.880 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie opisanej wyżej służebności.

W uzasadnieniu swojego stanowiska wnioskodawcy wskazali, że są właścicielami nieruchomości – opisanej wyżej działki, przez którą przebiega linia energetyczna należąca do (...) S.A. z siedzibą w L.. Z uwagi na koszty oraz brak interesu publicznego w likwidacji bądź przesunięciu linii energetycznej zasadne jest unormowanie stanu prawnego poprzez ustanowienie służebności przesyłu. Według obliczeń wnioskodawców linia wraz ze strefą ochronną zajmuje obszar ok. (...) m ^{( 2)}. (...) ograniczonego użytkowania to pas działki wnioskodawców, w obrębie którego wnioskodawcy są ograniczeni w korzystaniu z przysługującego im prawa własności działki z uwagi na zlokalizowane na niej urządzenia elektroenergetyczne. Proporcjonalnie do zajętego pasa wnioskodawcy oszacowali należne im wynagrodzenie w kwocie 56.880 zł. Jednocześnie wnioskodawcy wskazali, że uczestnik nie wykazał, iż nabył prawo służebności nieruchomość poprzez zasiedzenie.

Uczestnik postępowania wniósł o oddalenie wniosku i zakwestionował kwotę wynagrodzenia. W piśmie z dnia 20 października 2014 r. stanowiącym odpowiedź na wniosek, uczestnik wniósł o oddalenie wniosku oraz o zasądzenie kosztów postępowania sądowego od wnioskodawcy na rzecz uczestnika, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu swojego stanowiska uczestnik w pierwszej kolejności podniósł zarzut zasiedzenia służebności przesyłu na rzecz Skarbu Państwa, poprzednika prawnego uczestnika, polegającej na obciążeniu nieruchomości poprzez znoszenie istnienia na powierzchni gruntu instalacji elektroenergetycznych związanych z przebiegiem linii 15 kV Ł.-Ł. oraz linii 0,4 kV, a także na prawie do korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania napraw, konserwacji i remontów wraz z prawem wejścia na tę nieruchomość w celu dokonania tych czynności. Jako początek biegu przedawnienia uczestnik wskazał dzień 1 stycznia 1968 r., natomiast jako końcowy – dzień 1 stycznia 1988 r. Uczestnik podniósł, iż jest następcą prawnym przedsiębiorstwa Zakład (...), a następnie Zakładu (...), które to przedsiębiorstwo przekształciło się z kolei w Zakład (...) S.A. W 2010 r. w ramach konsolidacji przedsiębiorstw (...) S.A. przekształcił się w (...) S.A. z siedzibą w L.. Poprzednikiem prawnym uczestnika był Skarb Państwa, zaś judykatura dopuszcza możliwość zasiadywania służebności przez przedsiębiorstwo przesyłowe. Bieg terminu zasiedzenia w ocenie uczestnika rozpoczął się z dniem, gdy posiadacz tej służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia, tj. co najmniej od dnia 1 stycznia 1968 r. Uczestnik podniósł zatem, iż w toku przekształceń przedsiębiorstwa poprzedników prawnych uczestników doszło do skutecznego przekazania posiadania służebności w rozumieniu art. 176 § 1 k.c. Ponadto wnioskodawca zanegował wysokość dochodzonego wynagrodzenia podnosząc, iż wnioskodawcy nie udowodnili powyższej wartości.

W piśmie z dnia 25 września 2015 r. wnioskodawcy z ostrożności procesowej wnieśli o rozszerzenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu na działkach wnioskodawców oznaczonych nr (...), (...), (...).

Na terminie rozprawy w dniu 5 lutego 2018 r. w imieniu wnioskodawców nikt się nie stawił. Pełnomocnik uczestników podtrzymał dotychczasowe stanowisko, w tym zarzut zasiedzenia. Ponadto z ostrożności procesowej – gdyby Sąd nie uwzględnił tego zarzutu - pełnomocnik uczestnika wniósł o oznaczenie służebności na podstawie wariantu przewidującego szerokość pasa technologicznego - 7,2 m.

Sąd Rejonowy ustalił w postępowaniu dowodowym następujący stan faktyczny:

J. K. (1) i H. K. są właścicielami działki oznaczonej nr (...), położonej w obrębie ewidencyjnym R., działki oznaczonej nr (...), położonej w obrębie ewidencyjnym K. oraz działki oznaczonej nr (...), położonej w obrębie ewidencyjnym K. dla których Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą pod nr (...), a także działki oznaczonej nr (...), położonej w obrębie ewidencyjnym K., dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Na dzień 4 lipca 2012 r. dla działki oznaczonej nr (...) położonej w obrębie geodezyjnym R. oraz działki oznaczonej nr (...) położonej w obrębie ewidencyjnym K. nie było podstaw do określenia przeznaczenia terenu według planu zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie ze stadium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy (...) działka o nr ewidencyjnym (...) przeznaczona została pod funkcję podstawową: teren zabudowy zagrodowej, teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz funkcję towarzysząca/uzupełniającą: teren produkcyjno-usługowy o uciążliwości nie wykraczającej poza granicę własności, teren agroturystyczny, teren zabudowy letniskowej. Działkę oznaczoną nr ewidencyjnym (...) położoną w obrębie geodezyjnym K. przeznaczono pod tereny aktywności gospodarczej.

Na nieruchomościach należących do wnioskodawców, tj. działce nr (...) zlokalizowane są urządzenia elektroenergetyczne w postaci napowietrznej linii 15 kV relacji Ł.-Ł.. Ponadto na działce oznaczonej nr (...) znajdują się urządzenia elektroenergetyczne w postaci napowietrznej linii 0,4 kV, z której zasilany jest budynek posadowiony na przedmiotowej nieruchomości. Zarówno linia 15 kV, jak też linia 0,4 kv wybudowane zostały w 1967 r.

Nad działkami o nr:(...), (...), (...) oraz (...) długość napowietrznej linii elektroenergetycznej wynosi 458 mb.

Przedsiębiorstwo przesyłowe będzie korzystać ze służebności jeden raz na pięć lat podczas przeglądu linii średniego napięcia, także bez konieczności wchodzenia na działkę. W przypadku uszkodzenia linii będzie konieczny wjazd na działkę sprzętem ciężkim.

Szerokość pasa technologicznego - ochronnego dla linii energetycznej 15 kV wynosi 7,2 mb. (...) ograniczonego użytkowania dla linii średniego napięcia 15 kV na działce oznaczonej nr (...) położonej w obrębie R. wynosi 2.500 m2.

Wysokość wynagrodzenia za ustanowienie prawa służebności przesyłu na działkach oznaczonych nr (...) – obręb K. oraz działce oznaczonej nr (...) – obręb R. należących do wnioskodawców, z tytułu zamontowania napowietrznej linii przesyłowej energetycznej SN 15 kV wynosi według cen z listopada 2017 r. 63.400 zł.

Zarządzeniem nr (...) (...) Dyrektora (...) z dnia 30 stycznia 1975 r. utworzono zakład pod nazwą „(...) w R..

Zarządzeniem nr (...) (...)Dyrektora (...) z dnia 12 sierpnia 1975 r. w sprawie dostosowania terenowej organizacji energetyki do podziału administracyjnego Państwa zmieniono nazwę Zakład (...) na Zakład (...). Zakład (...)” z siedzibą w Ł. obejmował obszar województw: (...), (...) i (...).

Zarządzeniem Ministra (...) z dnia(...) r. z dniem 1 stycznia 1989 r. utworzono przedsiębiorstwo pod nazwą Zakład (...) w Ł..

W dniu 12 lipca 1993 r. przed Notariuszem (...), prowadzącą Kancelarię w W. sporządzono w akcie notarialnym (...) akt przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego Zakłady (...) w Ł. z siedzibą w Ł. w Spółkę Akcyjną, tj. Zakład (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Ł..

Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2008 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi XX Wydział Krajowego Rejestru Sądowego dokonał zmiany firmy Zakład (...) S.A.” na (...) S.A”.

Postanowieniem z dnia 5 listopada 2010 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi XX Wydział Krajowego Rejestru Sądowego dokonał wpisu dotyczącego informacji o połączeniu (...) S.A. z siedzibą w L., jako spółki przejmującej ze spółkami przejmowanymi, w tym (...) S.A.

Pismem z dnia 17 października 2013 r. wnioskodawcy wystąpili do uczestnika (...) S.A. Oddział (...) z wezwaniem do polubownego załatwienia sprawy.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie przedłożonych do akt sprawy dokumentów, w tym dokumentów załączonych przez uczestnika. Sąd dał im wiarę w całości jako, że zostały sporządzone przez uprawnione osoby i organy w granicach prawa i przyznanych im kompetencji.

W ocenie Sądu Rejonowego zasadnicze znaczenie dla przedmiotowej sprawy miały sporządzone w toku postępowania opinie biegłych, w tym biegłego w dziedzinie elektroniki, elektrotechniki, elektroenergetyki, instalacji i sieci elektroenergetycznych J. K. (2), biegłego sądowego z zakresu budownictwa, wyceny nieruchomości i wyceny przedsiębiorstw (...) oraz biegłego sądowego geodety K. S.. Przy czym opinie biegłych K. S. oraz J. S. Sąd uwzględnił w całości, zaś opinię biegłego sądowego J. K. (2) w części, w jakiej była zgodna z pozostałymi opracowaniami, a to z uwagi na słuszne w ocenie Sądu stanowisko uczestnika co do szerokości pasa technologicznego. Sąd przyjął, iż szerokość tego pasa wynosi 7,2 mb, co wynika z rozróżnienia pojęć pasa technologicznego od pasa ochronnego. Na tej też podstawie Sąd w dalszej części, w zakresie wyznaczenia przebiegu pasa służebności, oparł się na opinii i mapie sporządzonej przez biegłego geodetę K. S., który w przedmiotowym opracowaniu uwzględnił szerokość pasa – 7,2 mb.

W tym stanie rzeczy Sąd ten pominął opinię i mapy sporządzone przez biegłego geodetę J. B., bowiem zostały oparte o treść opinii J. K. (2), w tym także co do szerokości pasa technologicznego, tj. 11,8 mb.

Ponadto Sąd nie wziął pod uwagę zeznań świadków K. O. i A. B. z uwagi na brak szczegółowej wiedzy świadków co do posadowienia i późniejszej eksploatacji urządzeń przesyłowych, a co za tym idzie korzystania przez uczestnika z gruntów należących do wnioskodawców.

Sąd Rejonowy uznał, że wniosek J. K. (1) i H. K., co do zasady zasługiwał na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy taką ocenę podzielił z następujących przyczyn:

Podstawę prawną wniosku w zakresie ustanowienia służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem stanowi art. 3052 § 2 k.c., zgodnie z treścią którego jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

W niniejszej sprawie bezsporne było, że przez działkę numer (...), położoną w obrębie ewidencyjnym R., działkę oznaczoną nr (...), położoną w obrębie ewidencyjnym K., działkę oznaczoną nr (...), położoną w obrębie ewidencyjnym K., a także przez działkę oznaczoną nr (...), położoną w obrębie ewidencyjnym K., przebiega linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 15 kV, zaś przedmiotowe urządzenia przesyłowe stanowią aktualnie własność uczestnika (...) S.A. z siedzibą w L.. Uczestnik odmówił wnioskodawcom zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu.

Służebność przesyłu z art. 305 ¹ k.c. funkcjonuje w obowiązującym stanie prawnym od momentu wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731). Ustawa ta nie zawiera jednak przepisów regulujących możliwość ich zastosowania w okresie sprzed wejścia ustawy w życie. Należy jednakże podkreślić, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego, które tutejszy Sąd Rejonowy aprobuje, przyjmuje się, iż na gruncie stanu prawnego obowiązującego przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. możliwe było obciążenie nieruchomości służebnością gruntową odpowiadającą swą treścią służebności przesyłu (w tym miejscu Sąd pierwszej instancji powołał szereg orzeczeń Sądu Najwyższego, np. uchwała SN z dnia 17 stycznia 2003 r., sygn. akt III CZP 79/02, publ. OSNC 2003, nr 11, poz. 142; uchwała SN z dnia 03 czerwca 1965 r., sygn. akt III CO 34/65, publ. OSNC 1966, nr 7-8, poz. 109; uchwała SN z dnia 30 sierpnia 1991 r., sygn. akt III CZP 73/91, publ. OSNC 1992, nr 4, poz. 53; postanowienie SN z dnia 08 września 2006 r., sygn. akt II CSK 112/06, publ. Monitor Prawniczy 2006, nr 19, s. 1016; postanowienie SN z dnia 04 października 2006 r., sygn. akt II CSK 119/06, publ, Monitor Prawniczy 2006, nr 21, poz. 1128).

Sąd Rejonowy nie uwzględnił zgłoszonego przez uczestnika postępowania zarzutu zasiedzenia z następujących przyczyn.

Zgodnie z treścią art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.

Jakkolwiek przepis art. 292 k.c. stanowi, że do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia stosuje się przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie, to należy podkreślić, że przepisy te stosuje się jedynie odpowiednio. W konsekwencji posiadania prowadzącego do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia nie należy utożsamiać z posiadaniem prowadzącym do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. Termin „odpowiednio” wymaga bowiem niejednokrotnie niezbędnych modyfikacji wynikających z istoty i celu danej konstrukcji prawnej. Należy mieć przy tym na uwadze okoliczność, że przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenie służebności gruntowej, chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność. Władanie w zakresie służebności gruntowej kwalifikuje się zaś jako posiadanie zależne (art. 336 k.c.). Co oczywiste, musi być ono wykonywane „dla siebie” (vide: wyrok SN z dnia 31 maja 2006 r., sygn. akt IV CSK 149/05, LEX nr 258681). Z powyższego wynika, że z takim posiadaniem łączy się zawsze określona władza nad rzeczą, a więc, przedmiotem posiadania mogą być wyłącznie służebności czynne. Swoistą cechą tego posiadania jest to, że władztwo posiadacza polega na korzystaniu z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, a więc może być wykonywane sporadycznie, w razie potrzeby.

W niniejszej sprawie uprawnienia uczestnika wywodzone są od poprzednika prawnego. Przedsiębiorstwo państwowe zostało bowiem przekształcone w spółkę Skarbu Państwa. W związku z powyższym wszelkie jego prawa i obowiązki drogą sukcesji uniwersalnej przeszły na nowy podmiot, w tym prawo własności dotychczasowego i jednocześnie zlikwidowanego przedsiębiorstwa państwowego.

Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów wyjaśnił w wyroku z dnia 15 stycznia 2009 r., (sygn. I CSK 333/07, OSNC-ZD 2009 D, poz. 97), że zasada jednolitego funduszu własności państwowej nie oznaczała, iż przedsiębiorstwo państwowe nie mogło wystąpić z roszczeniem na podstawie art. 231 § 1 k.c. w stosunku do nieruchomości znajdujących się w jego władztwie.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmowano zgodnie, że wprawdzie ze względu na tę zasadę państwowa osoba prawna nie mogła przeciwstawić Skarbowi Państwa jakichkolwiek własnych uprawnień, jednakże w stosunkach zewnętrznych z osobami trzecimi miała pozycję taką jak właściciel. W konsekwencji wszelkie roszczenia, jakie powstawały ze względu na składniki mienia państwowego pozostające w zarządzie państwowej osoby prawnej, realizowała w imieniu własnym ta osoba. O ile więc w relacjach wewnętrznych między Skarbem Państwa a państwową osobą prawną posiadaczem samoistnym nieruchomości państwowej było zawsze państwo, o tyle z punktu widzenia relacji zewnętrznych przedsiębiorstwo państwowe, które władało oddaną mu w zarząd nieruchomością, powinno być uznawane za posiadacza samoistnego nieruchomości niezależnie od tego, czy była to nieruchomość państwowa. Expressis verbis pogląd ten znalazł wyraz w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 kwietnia 1966 r., I CR 80/66 (OSNCP 1967, nr 2, poz. 24), w którym Sąd Najwyższy uznał, że chociaż posiadanie wykonywane przez jednostkę państwową stanowi - w myśl zasady wypowiedzianej w art. 128 § 1 k.c. - posiadanie państwowe, to jednak w wypadku, gdy jego przedmiot znajduje się w zarządzie państwowej osoby prawnej, na zewnątrz ta osoba prawna, a nie Skarb Państwa występuje - zgodnie z art. 128 § 2 k.c. - jako posiadacz. Przedsiębiorstwo państwowe mogło zatem występować z roszczeniem przewidzianym w art. 231 § 1 k.c., z tym, że, ze względu na zasadę jednolitego funduszu własności państwowej, nabywana nieruchomość stawała się własnością państwową. Przedstawione rozumowanie, dotyczące posiadania samoistnego nieruchomości, wykonywanego przez przedsiębiorstwo państwowe w okresie obowiązywania art. 128 k.c. w pierwotnym brzmieniu, można tym bardziej odnieść do posiadania w zakresie służebności odpowiadającej swą treścią służebności przesyłu. Sąd Najwyższy podkreślił w postanowieniu z dnia 17 grudnia 2008 r., I CSK 171/08 (OSNC 2010, nr 1, poz. 15), że nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, iż posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej kodeks cywilny z 1989 r. nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 k.c. i nie mogło prowadzić do zasiedzenia. Podobne stanowisko zajmował Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniu z dnia 12 stycznia 2012 r. IV CSK 183/11, postanowieniu SN z 23.09.201 Or. III CSK 319/09, postanowieniu SN z 11.12.2008r. II CSK 314/08.

W ocenie Sądu Rejonowego uczestnik nie wykazał jednak, iż spełnił przesłankę w postaci faktycznego korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność. Uczestnik nie przedstawił jakiegokolwiek dowodu na potwierdzenie korzystania z nieruchomości wnioskodawców celem konserwacji, czy dokonania przeglądu urządzeń przesyłowych. W ocenie Sądu nie są w tym zakresie wystarczające zeznania świadków K. O. i A. B. – pracowników uczestnika (a wcześniej jego poprzedników prawnych), którzy rozpoczęli pracę w zakładzie energetycznym kilkanaście lat po wybudowaniu linii energetycznej. Ich wiedza opiera się w gruncie rzeczy tylko i wyłącznie na tych samych dokumentach, które zostały zaoferowane Sądowi (m.in. karta inwentarzowa).

W tym stanie rzeczy Sąd pierwszej instancji uznał, iż uczestnik nie spełnił przesłanek zasiedzenia, co powodowało, iż podniesiony w toku postępowania zarzut przedawnienia jest był nieskuteczny.

Skoro zatem uczestnik nie zdołał wykazać, iż doszło do zasiedzenia służebności, w dalszej kolejności Sąd rozstrzygnął co do zasady zgodne z treścią wniosku. Mając na uwadze, iż ostatecznie pełnomocnik uczestnika z ostrożności procesowej wnosił o ustanowienie służebności przy uwzględnieniu pasa szerokości – 7,2 m, Sąd konfrontując ze sobą sporządzone w sprawie opinie biegłych uznał w tym zakresie stanowisko uczestnika za zasadne.

W konsekwencji Sąd ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela urządzenia przesyłowego – linii energetycznej oraz jej urządzeń - służebność przesyłu polegającą na prawie korzystania z części nieruchomości położonej w K., gmina (...), obręb (...), oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek (...) oraz obręb (...), oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...), której obecnymi właścicielami są wnioskodawcy J. i H. małż. K., i dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. urządzone są księgi wieczyste nr (...), w granicach zasięgu służebności wskazanej na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę K. S. dnia 23 maja 2017 r., oznaczonej kolorem brązowym dla linii elektroenergetycznej 15 kV SN – w zakresie niezbędnym do utrzymywania, konserwacji linii, remontów, modernizacji wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem przez pracowników każdoczesnego właściciela urządzenia przesyłowego.

Konsekwencją powyższego było ustalenie wynagrodzenia za ustanowienie przez Sąd Rejonowy służebności. Zgodnie z treścią art. 3052 § 2 k.c. jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Zgodnie z niekwestionowaną opinią biegłego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w przedmiotowej sprawie zostało oszacowane na kwotę 63.400 zł i taką też kwotę Sąd zasądził od (...) S.A. w L. solidarnie na rzecz J. i H. małżonków Krawatek, płatną z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności.

Na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy ustalił też, że wnioskodawcy i uczestnik postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Ponadto na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim od uczestnika (...) S.A. w L. kwotę 9.391,21 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim na opinie biegłych.

Apelację od powyższego postanowienia złożył uczestnik postępowania. Zaskarżył go w całości zarzucając:

I) naruszenie prawa materialnego, tj. przepisów:

1) art. 292 k.c. w zw. z art. 305 k.c. oraz art. 172 k.c. poprzez ich niezastosowanie i nieuprawnione przyjęcie, iż w niniejszej sprawie nie doszło do nabycia na nieruchomości wnioskodawców prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu w drodze zasiedzenia, które winno skutkować oddaleniem wniosku w całości,

II) naruszenie prawa procesowego, tj. przepisów:

1) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez odmowę wiarygodności zeznaniom świadków K. O. i A. B. w zakresie, w jakim świadkowie potwierdzili, w jakich latach została wybudowana infrastruktura przesyłowa znajdująca się na nieruchomościach wnioskodawców oraz w zakresie dotyczącym eksploatacji przedmiotowych urządzeń przez uczestniczkę, a wcześniej jej poprzedników prawnych

2) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nieuprawnione przyjęcie, że ze zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego nie wynika, iż na nieruchomości wnioskodawców doszło do nabycia w drodze zasiedzenia prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu w sytuacji, gdy zarówno dokumenty przedłożone przez uczestniczkę, jak i zeznania świadka K. O. oraz świadka A. B. dowodzą, że zostały spełnione wszelkie przesłanki niezbędne do nabycia rzeczonego prawa na nieruchomościach wnioskodawców

Stawiając powyższe zarzuty wnosił apelujący o:

1) zmianę zaskarżanego postanowienia i oddalenie wniosku w całości,

2) zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, za obie instancje.

Uzasadniając apelację uczestnik postępowania wskazywał w pierwszej kolejności, że Sąd I instancji bezpodstawnie odmówił wiarygodności zeznaniom świadków K. O. i A. B. w zakresie, w jakim świadkowie potwierdzili, w jakich latach została wybudowana infrastruktura przesyłowa znajdująca się na nieruchomościach wnioskodawców oraz w zakresie dotyczącym eksploatacji przedmiotowych urządzeń przez uczestniczkę (a wcześniej jej poprzedników prawnych) powołując się na okoliczność, iż świadkowie nie posiadają dostatecznej wiedzy w tym zakresie z uwagi na fakt, iż rozpoczęli oni pracę w zakładzie energetycznym kilkanaście lat po wybudowaniu linii elektroenergetycznych znajdujących się na nieruchomościach wnioskodawców.

Zaznaczyć jednak trzeba, iż fakt, że świadkowie nie pracowali w przedsiębiorstwie uczestniczki w dacie posadowienia i uruchomienia linii, nie może przemawiać za uznaniem, że ich zeznania w zakresie daty posadowienia i uruchomienia linii, a także w zakresie powoływanych przez nich okoliczności dotyczących czynności eksploatacyjnych wykonywanych na liniach są niewiarygodne. Świadkowie są pracownikami uczestniczki i posiadają bogatą wiedzę co do majątku sieciowego uczestniczki, którą czerpią zarówno od innych pracowników, z dokumentów, ale także z wizji lokalnych linii energetycznych. Przyjmując rozumowanie Sądu należałoby uznać, że o dacie posadowienia linii energetycznych oraz wykonywanych wówczas czynnościach eksploatacyjnych mogą zeznawać wyłącznie świadkowie, którzy w tym czasie pozostawali pracownikami przedsiębiorstwa obecnie prowadzonego przez uczestniczkę. Takie rozumowanie nie jest prawidłowe. Mogłoby bowiem skutkować brakiem jakichkolwiek możliwości wykazania daty posadowienia i eksploatacji linii energetycznych, które zostały wybudowane w latach 50 lub wcześniejszych.

Mając zatem na uwadze fakt, iż Sąd I instancji ustalił, że zarówno linia elektroenergetyczna SN 15 kV, jak i linia elektroenergetyczna 0,4 kV (które znajdują się na nieruchomościach wnioskodawców) zostały wybudowane już w 1967 r., całkowicie niezrozumiałe jest stanowisko Sądu I instancji, który stwierdził, iż w niniejszej sprawie nie doszło do nabycia w drodze zasiedzenia prawa o treści służebności przesyłu na nieruchomościach H. i J. K. (1). Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy niewątpliwe dowodzi, iż zostały spełnione wszelkie przesłanki niezbędne do uwzględnienia podniesionego przez uczestniczkę zarzutu zasiedzenia.

Sąd I instancji niesłusznie bowiem przyjął, że (...) S.A. nie wykazała w niniejszej sprawie, iż korzystała z gruntu wnioskodawców w takim zakresie i w taki sposób, w jakim czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność.

Wskazywał apelujący, że zakres prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu obejmuje w szczególności prawo dostępu do urządzenia przesyłowego, korzystania z niego poprzez bieżącą eksploatację, dokonywanie kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji, remontów, usuwania awarii, wymiany urządzeń posadowionych na nieruchomości w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania urządzeń przesyłowych przedsiębiorstwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012 r., sygn. akt V CSK 190/11, opubl. Legalis). Szczególnie istotny jest przy tym fakt, iż powyższe czynności (poza rzecz jasna stałym dystrybuowaniem energii elektrycznej za pomocą przedmiotowych linii elektroenergetycznych - co z cała pewnością miało miejsce w niniejszej sprawie) nie są dokonywane w sposób ciągły, ale sporadycznie — w niezbędnym zakresie, a jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 października 2006 r. (sygn. akt II CSK 119/06, LEK nr 196515) „posiadanie służebności nie musi być wykonywane w sposób ciągły, lecz stosownie do potrzeb”.

W związku z powyższym, stanowisko Sądu I instancji dotyczące niewykazania przez uczestniczkę okoliczności stałego korzystania z nieruchomości wnioskodawców poprzez wykonywanie czynności takich jak np. konserwacja, czy też modernizacja linii nie może stanowić podstawy do ustaleń, iż (...) S.A. nie udowodniła, iż rzeczywiście korzystała z nieruchomości wnioskodawców w celu eksploatacji linii w takim zakresie, w jakim czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność. Podkreślić przy tym trzeba, iż sami wnioskodawcy nie kwestionowali w toczącym się postępowaniu okoliczności, iż przez linie które znajdują się na ich nieruchomościach była stale przesyłana energia elektryczna. Tymczasem już sama ta okoliczność dowodzi, iż uczestniczka (a wcześniej jej poprzednicy prawni) stale korzystała z nieruchomości wnioskodawców eksploatując znajdujące się na nich linie, co skutkowało nabyciem na przedmiotowych nieruchomościach w drodze zasiedzenia prawa o treści służebności przesyłu.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawcy wnosili o jej oddalenie w całości i zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania. Wnioskodawcy w opozycji do uczestnika wskazali, że nie spełnił on przesłanki w postaci faktycznego korzystania z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której służebność przysługuje, gdyż nie przedstawił żadnego dowodu na potwierdzenie korzystania z nieruchomości wnioskodawców celem konserwacji, czy dokonywania przeglądów urządzeń przesyłowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika postępowania była w przeważającej mierze zasadna i skutkowała zmianą rozstrzygnięcia w kierunku postulowanym przez skarżącego.

Na wstępie z powołaniem się na treść art. 382 kpc przypomnieć należy, że sąd II instancji ma nie tylko uprawnienie, ale także obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów.

W szczególności wskazać należy, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo i wyczerpująco przeprowadził postępowanie dowodowe, jednakże przekroczył granice ich swobodnej oceny, przez co istotnie naruszył przepis art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy ustalił mianowicie, że wnioskodawcy są właścicielami nieruchomości – opisanej we wniosku działki, przez którą przebiega linia energetyczna należąca do (...) S.A. z siedzibą w L.. W sprawie bezspornym było, że linia energetyczna znajduje się na działce wnioskodawców i została wybudowana w 1967 roku. Strefa ograniczonego użytkowania to pas działki wnioskodawców, w obrębie którego wnioskodawcy są ograniczeni w korzystaniu z przysługującego im prawa własności działki z uwagi na zlokalizowane na niej urządzenia elektroenergetyczne. Art. 305 ¹ k.c. stanowi, że: „Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).’’

Sąd Okręgowy – podobnie jak Sąd pierwszej instancji - podziela ugruntowany w orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym służebność przesyłu z art. 305 ¹ k.c. funkcjonująca w obowiązującym stanie prawnym od momentu wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731) - wobec braku przepisów regulujących możliwość ich zastosowania w okresie sprzed wejścia ustawy w życie - mogła być stosowana przed tą datą, o ile służebność gruntowa odpowiadała swą treścią służebności przesyłu.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do oceny, czy skuteczny był zarzut uczestnika postępowania, dotyczący zasiedzenia służebności przesyłu na rzecz Skarbu Państwa, jako poprzednika prawnego uczestnika. Jak ustalono na podstawie zawartych w aktach dokumentów uczestnik postępowania jest następcą prawnym przedsiębiorstwa Zakład (...), następnie Zakładów (...), następnie Zakładu (...). Z kolei przedsiębiorstwo Zakład (...) przekształciło się na mocy aktu komercjalizacji w Zakład (...), zaś w 2010 roku w ramach konsolidacji przedsiębiorstw (...) przekształcił się w (...) Spółkę Akcyjną w L.. Powyższe przekształcenia wiązały się z przejęciem środków trwałych, m.in. przedmiotowych sieci energetycznych, co wynikało z dokumentów źródłowych.

Do dnia 1 lutego 1989 r. obowiązywała zasada jednolitej własności państwowej, którą w stosunkach cywilnoprawnych wyrażał art. 128 k.c. Przedsiębiorstwa państwowe, jakim był poprzednik prawny uczestnika wykonywały uprawnienia związane z własnością nieruchomości we własnym imieniu, ale na rzecz Skarbu Państwa jako jedynego podmiotu własności państwowej - art. 128 § 2 k.c. Z tej też przyczyny skutki prawne związane z posiadaniem cudzej nieruchomości przez przedsiębiorstwo państwowe mogły powstać tylko na rzecz Skarbu Państwa, a nie na rzecz tego przedsiębiorstwa.

Ustawa z 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny zmieniła zasadę, że jedynie Skarbowi Państwa może przysługiwać prawo własności mienia państwowego.

Natomiast ustawą z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości uregulowano, że grunty stanowiące własność Skarbu Państwa /.../ będące w dniu wejścia w życie ustawy w zarządzie państwowych osób prawnych innych niż Skarb Państwa stają się z dniem 5 grudnia 1990 r. z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego, natomiast w odniesieniu do budynków, innych urządzeń i lokali przechodzą w prawo własności.

To, czy uczestnik nabył przez zasiedzenie służebność gruntową uzależnione jest od faktu, czy obejmując posiadanie od poprzednika prawnego objął to posiadanie w dobrej czy w złej wierze. O dobrej lub złej wierze posiadacza decyduje świadomość posiadacza w chwili uzyskania posiadania. Dobra wiara posiadacza samoistnego polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu, że przysługuje mu posiadane prawo. Odnosząc te rozważania do niniejszej sprawy stwierdzić należało, że dobra wiara posiadacza urządzeń przesyłowych następuje wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza cudzego prawa (uchwała SN z 6.12.1991 r. III CZP 108/91 OSNCP 1992/4/97, wyrok SN z 10.07.2013 VCSK 30/12 Lex nr 1391372).

W ocenie Sądu Okręgowego, a wbrew ocenie Sądu pierwszej instancji uczestnik postępowania, a wcześniej jego poprzednik prawny w sposób należyty wykazał, że spełnił przesłankę w postaci faktycznego korzystania z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność. Również wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji uczestnik przedstawił wystarczające dowody na potwierdzenie korzystania z nieruchomości wnioskodawców. Wynikały one zarówno z dokumentów, zeznań świadków K. O. i A. B., pracowników uczestnika, jak również z samego faktu ciągłego przesyłu energii za pośrednictwem przedmiotowych sieci, co stanowi w istocie ciągłe korzystanie z urządzenia przesyłowego. Konieczność wykonywania okresowych przeglądów, czy koniecznych konserwacji wynikała nie tylko z zeznań świadków, którym nie sposób odmówić wiarygodności tylko dlatego, że nie byli oni zatrudnieni w momencie posadowienia linii, lecz z opinii biegłego z dziedziny elektroniki, elektrotechniki itd. J. K. (2), na którą Sąd Rejonowy powoływał się w uzasadnieniu swojego postanowienia, a który stwierdził, że linie przesyłowe, posadowione na nieruchomościach wnioskodawców wymagają przeglądów raz na 5 lat, również bez konieczności wchodzenia na działkę oraz zawsze w razie awarii. / k.214 akt/. Sąd Rejonowy przyznał zresztą, że władztwo posiadacza polega na korzystaniu z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, a więc może być wykonywane sporadycznie, w razie potrzeby i z tym stanowiskiem należało się zgodzić. Sąd Rejonowy z konstatacji tej wyciągnął jednak błędne wnioski, co spowodowało uwzględnienie apelacji uczestniczki.

Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że skoro bezspornym było, że linia przesyłowa przebiegająca przez nieruchomość wnioskodawcy została wybudowana w 1967 roku i od tego czasu była użytkowana przez poprzedników prawnych uczestniczki, to do zasiedzenia służebności doszło najpóźniej z dniem 1 stycznia w 1988 roku. Zgodnie bowiem z brzmieniem przepisu art. 172 § 1 i 2 kodeksu cywilnego, obowiązującego do dnia wejścia w życie Ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy – kodeks cywilny, do zasiedzenia nieruchomości wystarczyło odpowiednio 10 i 20 lat. Dopiero w art. 1 pkt 32 Ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o zmianie ustawy - kodeks cywilny /Dz. U. z 1900 roku, nr 455, poz. 321/okresy nieprzerwanego posiadania koniecznego dla nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie zwiększono do lat – odpowiednio 20, przy założeniu dobrej wiary i 30, w odniesieniu do złej wiary posiadacza. Ustawa ta weszła w życie 1 października 1990 roku. Konstatacja ta nie wpływała jednak w żaden sposób na ostateczną konkluzję, zgodnie z którą do zasiedzenia przedmiotowej służebności przesyłu doszło na rzecz Skarbu Państwa, zanim przedmiotowe urządzenia zostały przekazane uczestniczce /wcześniej jej poprzednikom prawnym/.

W konsekwencji Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. apelację w pkt 1 i 2 tym zakresie uwzględnił i orzekł co do istoty sprawy, w ten sposób, że wniosek o ustanowienie służebności przesyłu oddalił.

W pozostałym zakresie na mocy art. 385 k.p.c. apelację wnioskodawcy oddalił, jako bezzasadną. Sąd Okręgowy miał na uwadze fakt, że przez okres kilkudziesięciu lat, przez który urządzenia zajmowały część nieruchomości wnioskodawców, uczestniczka nie przedsięwzięła żadnych czynność,i by uregulować istniejący stan prawny. Nie wystąpiła do Sądu o ustanowienie służebności przesyłu lub zasiedzenie tejże służebności i nie postarała się o ujawnienie faktycznego stanu prawnego w księdze wieczystej nieruchomości. W tej sytuacji wnioskodawcy nie mieli de facto innej możliwości prawnej, jak zwrócić się z własnej inicjatywy o uregulowanie stanu prawnego nieruchomości, np. przez wytoczenie niniejszej sprawy. Wyżej opisane zachowanie uczestnika, przejawiające się w zaniechaniu należytej staranności w ujawnieniu stanu prawnego urządzeń przesyłowych – szczególnie mając na uwadze treść przepisu art. 355 § 2 k.c. /uczestniczka jest profesjonalnym przedsiębiorcą, zawodowo zajmującym się energetyką/uzasadniało zastosowanie zasady art. 520 § 1 k.p.c. Nie bez znaczenia dla kwestii kosztów postępowania, na które w znacznej mierze składały się wynagrodzenia biegłych miał fakt, że Sąd pierwszej instancji wbrew wyraźnej woli wnioskodawców, którzy we wniosku wskazywali, że wnoszą o powołanie biegłych dopiero w razie ustalenia, iż zasadne jest ustanowienie służebności przesyłu, przeprowadzał powyższe dowody bez upewnienia się, czy ustanowienie służebności jest zasadne. W sytuacji, kiedy Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosku o ustanowienie służebności z powodu uznania zarzutu jej zasiedzenia, wnioskodawcy nie powinni ponosić kosztów postępowania, w tym w szczególności kosztów opinii biegłych, dopuszczonych na okoliczność wyceny wartości tej służebności. W konsekwencji Sąd Okręgowy oddalił apelację uczestnika w zakresie żądania zasądzenia od wnioskodawców na rzecz uczestnika kosztów postępowania, ograniczając się do zasądzenia od niech jedynie kosztów postępowania za instancję odwoławczą, stosownie do przepisów art. 391 § 1 k.p.c. i art. 520 § 1 k.p.c.

SSO Dariusz Mizera

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR del. Jolanta Szczęsna