Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 21 maja 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA w SO Arkadiusz Lisiecki
Sędziowie:	SSO Dariusz Mizera SSO Dorota Krawczyk (spr.)
Protokolant:	st. sekr. sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 maja 2018 roku

sprawy z wniosku R. S.

z udziałem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 22 grudnia 2017 roku, sygn. akt I Ns 624/14

postanawia:

1.  z urzędu sprostować postanowienie Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 22 grudnia 2017 roku, sygn. akt. I Ns 624/14 w ten sposób, iż w miejsce (...) Spółka Akcyjna Oddział (...) wpisać prawidłowo (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w L.”;

2.  zmienić zaskarżone postanowienie w całości w ten sposób, że wniosek oddalić;

3.  nie obciążać wnioskodawcy obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania za obie instancje na rzecz uczestnika.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSO Dariusz Mizera SSO Dorota Krawczyk

Sygn. akt II Ca 341/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 22 grudnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie

1.  ustanowił na nieruchomości położonej w:

-

-obrębie (...) R. o powierzchni (...) ha jednostki ewidencyjnej (...) R., powiat (...), województwie (...), dla której urządzona jest księga wieczysta (...);

-

-obrębie (...) R. jednostki ewidencyjnej (...) R., jednostki rejestrowej (...), B. województwo (...) o powierzchni (...) ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie Wydziale Ksiąg Wieczystych urządzona jest księga wieczysta oznaczona numerem (...) stanowiących własność wnioskodawcy R. S. - na rzecz (...) S.A. z siedziba w L. Oddział Ł. Teren służebność przesyłu polegającą na znoszeniu na powierzchni nieruchomości obciążonej oraz nad tą powierzchnią urządzeń i instalacji elektroenergetycznych związanych z obciążenia tą powierzchnią linią Średniego napięcia (...) relacji R.-R. o długości 40 m o przewodach (...)nr inwentarzowy linii (...)w postaci jednego slupu rozkracznego typ (...) oraz związanych z przebiegiem linii średniego napięcia, (...)relacji R.- R. o długości około 3 m przewody (...)numer inwentarzowy (...)– w zakresie oznaczonym kolorem czerwony na mapie sporządzonej przez uprawnionego geodetę D. K. w dniu 2 lutego 2017 roku zaewidencjonowanej w Starostwie Powiatowym w B. (...) Ośrodku (...) i kartograficznej w dniu 28 lutego 2017 roku pod numerem (...);

2.  zasadził od uczestnika postępowania (...) Spółka Akcyjna Oddział Ł. Teren na rzecz wnioskodawczy R. S. kwotę 6. 940,-zł ( sześć tysięcy dziewięć set czterdzieści tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności opisanej w pkt. 1 niniejszego orzeczenia;

3.  zasadził od uczestnika postępowania (...) Spółka Akcyjna Oddział Ł. Teren na rzecz wnioskodawcy R. S. kwotę 3.908,20 tytułem zwrotu kosztów procesu w tym 480,00 zł kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

Wnioskodawca jest właścicielem nieruchomości położonych miejscowości R., oznaczonych jako działki numerami (...) dla których Sąd Rejonowy w Bełchatowie prowadzi księgi wieczyste o numerach (...).

Na nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) znajdują się następujące urządzenia energetyczne:

• linia średniego napięcia, (...)relacji R. - R. o długości około 40 m, przewody (...), nr inwentarzowy linii (...).

• jeden słup rozkraczny, typ (...).

Na nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) posadowiona jest:

• linia średniego napięcia, (...)relacji R. - R. o długości około 3 m, przewody (...), nr inwentarzowy linii (...).

Odbioru technicznego linii elektroenergetycznej (...)w R. dokonano w 1982 r.

Obecnie linia ta jest w posiadaniu (...) S.A. i jest stale używana do przesyłu energii elektrycznej. Pracownicy uczestnika regularnie dokonują przeglądów linii.

Wartość wynagrodzenia za ustanowienie służebności na działkach (...) z uwzględnieniem powierzchni pasa służebności oraz m. in. przeznaczenia, położenia, zagospodarowania nieruchomości i cen rynkowych wynosi 6940 zł.

Stosownie do art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. (m. in. urządzenia służące do doprowadzania energii elektrycznej), prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Zgodnie z art. 3052 § 2 k.c., jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

W niniejszej sprawie strony dobrowolnie nie doprowadziły do ustanowienia służebności przesyłu. Trzeba przy tym przyjąć, że urządzenia elektroenergetyczne na działkach wnioskodawcy stanowią własność uczestnika. Bezsprzecznie aktualnie uczestnik włada tymi urządzeniami, bowiem używa ich stale do przesyłu energii elektrycznej oraz dba o ich stan. Zgodnie natomiast z art. 339 kc domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. Z kolei stosownie do art. 341 kc domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym Domniemanie to prowadzi do wniosku, że posiadacz samoistny jest właścicielem (Kodeks cywilny. Komentarz. red. prof. dr hab. Edward Gniewek, prof. dr hab. Piotr Machnikowski). Dosłownie z art. 341 wynika domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym, a nie domniemanie wykonywania własności, jednak skoro posiadanie samoistne odpowiada władaniu jak właściciel oraz nic nie wskazuje w niniejszej sprawie na to, aby uczestnik posiadał inne niż własność prawo związane z możliwością posiadania zależnego (np. aby był dzierżawcą urządzeń) to należy przyjąć, że jest właścicielem urządzeń elektroenergetycznych, skoro tylko on nimi włada. Tym samym od właściciela nieruchomości, na której są wzniesione urządzenia przesyłowe i który żąda ustanowienia służebności przesyłu nie można wymagać, aby dowodził, że urządzenia te stanowią własność przedsiębiorcy przesyłowego używającego ich.

Uprawniony może żądać ustanowienia służebności przesyłu na podstawie komentowanego przepisu wtedy, gdy jest ona konieczna do właściwego korzystania z urządzeń. W praktyce zawsze, gdy na nieruchomości posadowione są urządzenia przesyłowe, przesłanka ta będzie spełniona. Do właściwego korzystania z urządzeń niezbędne jest dokonywanie ich napraw i konserwacji, a niekiedy nawet wymiany. Stąd zawsze będzie istniała potrzeba wchodzenia na teren nieruchomości w celu dokonywania tych czynności. Ingerencja w sferę władztwa wnioskodawcy następuje zresztą już przez samo istnienie urządzeń stale używanych do przesyłu energii elektrycznej.

W rozpoznawanej sprawie uczestnik (...) S.A. podniósł zarzut zasiedzenia służebności gruntowej w swojej treści odpowiadającej służebności przesyłu, wobec czego właściwym było rozważenie przez Sąd zasadności tego zarzutu.

Stosownie do treści art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, przy czym przepisy o nabyciu własności nieruchomości w drodze zasiedzenia stosuje się odpowiednio. W konsekwencji również służebność przesyłu - do której z mocy art. 3054 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych - może zostać nabyta przez zasiedzenie. To samo dotyczy służebności o treści odpowiadającej treścią służebności przesyłu.

Zasiedzenie polega na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa przez oznaczony w ustawie czas.

Posiadaczem służebności jest w myśl art. 352 § 1 k.c. osoba, która faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności.

Do istoty instytucji zasiedzenia nieruchomości należy upływ dłuższego czasu. Zgodnie z art. 172 § 2 k.c. w zw. z art. 292 k.c. posiadacz samoistny służebności (tj. osoba, która korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności) w złej wierze nabywa ja przez zasiedzenie z upływem 30 lat. Posiadacz samoistny w dobrej wierze nabywa tę służebność przez zasiedzenie z upływem 20 lat.

Bieg terminu zasiedzenia służebności gruntowej rozpoczyna się od chwili, gdy posiadacz tej służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1967 r. w sprawie III CZP 12/67, opubl. OSNC 1967 r. Nr 12 poz. 212).

W niniejszej sprawie bezsprzecznie uczestnik korzysta z urządzeń przesyłowych na działce wnioskodawcy i ma to miejsce już od dłuższego czasu, jednakże uczestnik nie wykazał, kiedy on lub jego poprzednik prawny przystąpił do korzystania z tych urządzeń. Wiadomo tylko, kiedy nastąpił odbiór wybudowanych obiektów, natomiast nie to, kiedy nastąpiło połączenie urządzeń z siecią.

W konsekwencji nie jest wykazane posiadanie służebności przez wymagany okres skoro nie wiadomo, kiedy się rozpoczęło ani też z jaką datą uczestnik nabył przedmiotową nieruchomości.

Wniosek o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu jest zatem uzasadniony. Wynagrodzenie za ustanowienie służebności Sąd ustalił w oparciu o opinię biegłych. Wynagrodzenie wyliczone przez biegłą z uwzględnieniem powierzchni pasa służebności wyznaczonego przez geodetę, w kwocie 6940 zł uwzględnia cały uszczerbek dla właściciela będący następstwem ustanowienia służebności przesyłu. Z tego też powodu trudno jest wskazać od jakiej daty należy liczyć bieg zasiedzenia

Ponieważ interesy uczestników były sprzeczne ( (...) S.A. żądała oddalenia wniosku z powołaniem się na nabycie służebności przez zasiedzenie, a także na brak legitymacji biernej), Sąd na podstawie art. 520 § 3 kpc włożył na uczestnika (...) S.A. obowiązek zwrotu wszystkich kosztów postępowania poniesionych przez wnioskodawczynię, na które złożyły się opłata od wniosku 40 zł, wynagrodzenie pełnomocnika 480 zł (w podwójnej stawce z § 7 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu z uwagi na skomplikowany charakter sprawy i znaczny wkład pracy pełnomocnika – § 2 ust 1 ww. rozporządzenia), opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł, wydatki na opinie biegłych 3361,20 zł.

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie o sygn. akt I Ns 624/14, złożył uczestnik (...) S.A. i zaskarżył w całości wskazane powyżej orzeczenie.

Zaskarżanemu postanowieniu zarzucił:

I) naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie:

1) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nieuprawnione przyjęcie, że uczestniczka nie udowodniła w niniejszej sprawie od kiedy przystąpiła do korzystania z urządzeń przesyłowych znajdujących się na nieruchomości wnioskodawcy, podczas gdy okoliczność ta została udowodniona zeznaniami świadka K. M. oraz przedłożoną przez uczestniczkę dokumentacją, w szczególności protokołem odbioru technicznego i przekazania do eksploatacji linii (...)z dnia 23 kwietnia 1982 r.

II) naruszenie prawa materialnego, tj. przepisów:

1) art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. oraz art. 172 k.c. poprzez ich niezastosowanie i nieuprawnione przyjęcie, iż posiadanie prowadzące do zasiedzenia służebności przesyłu może zostać rozpoczęte z chwilą przystąpienia przez przedsiębiorcę przesyłowego do korzystania z infrastruktury elektroenergetycznej, podczas gdy w przypadku nabycia w drodze zasiedzenia służebności przesyłu, czy też prawa odpowiadającego jej treści, dla ustalenia momentu objęcia w posiadanie nieruchomości nie jest istotna data rozpoczęcia korzystania z urządzeń przesyłowych, ale moment zajęcia, czy też wejścia na nieruchomość celem rozpoczęcia ich budowy, co w konsekwencji doprowadziło do nieuwzględnienia podniesionego przez uczestniczkę zarzutu nabycia w drodze zasiedzenia na nieruchomości wnioskodawcy prawa o treści służebności przesyłu.

Mając powyższe na uwadze wnosił o:

1) zmianę zaskarżanego postanowienia i oddalenie wniosku w całości,

2) zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika jest zasadna i skutkuje zmianą zaskarżonego orzeczenia i oddaleniem wniosku.

Zasadny jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nieuprawnione przyjęcie, że uczestnika nie udowodniła w niniejszej sprawie od kiedy przystąpiła do korzystania z urządzeń przesyłowych znajdujących się na nieruchomości wnioskodawcy, podczas gdy okoliczność ta została udowodniona zeznaniami świadka K. M. oraz przedłożoną przez uczestniczkę dokumentacją, w szczególności protokołem odbioru technicznego i przekazania do eksploatacji linii (...)z dnia 23 kwietnia 1982 r.

Sąd Rejonowy poczynił właściwe ustalenia faktyczne, ale wyciągnął z nich błędne wnioski a mianowicie ustalił, że „na nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) znajdują się następujące urządzenia energetyczne:

• linia średniego napięcia, (...)relacji R. - R. o długości około 40 m, przewody (...), nr inwentarzowy linii (...).

• jeden słup rozkraczny, typ (...).

Na nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) posadowiona jest:

• linia średniego napięcia, (...) (...)relacji R. - R. o długości około 3 m, przewody (...), nr inwentarzowy linii (...).

Odbioru technicznego linii elektroenergetycznej (...)w R. dokonano w 1982 r.

Obecnie linia ta jest w posiadaniu (...) S.A. i jest stale używana do przesyłu energii elektrycznej. Pracownicy uczestnika regularnie dokonują przeglądów linii.”

I z tak ustalonego stanu faktycznego wyciągnął zupełnie niezasadny wniosek, że uczestnik nie wykazał, kiedy on lub jego poprzednik prawny przystąpił do korzystania z tych urządzeń. Sąd Rejonowy podniósł, że „wiadomo tylko, kiedy nastąpił odbiór wybudowanych obiektów, natomiast nie to, kiedy nastąpiło połączenie urządzeń z siecią, a w konsekwencji nie jest wykazane posiadanie służebności przez wymagany do zasiedzenia okres skoro nie wiadomo, kiedy się rozpoczęło ani też z jaką datą uczestnik nabył przedmiotową nieruchomość.”

W niniejszej sprawie uczestniczka przedłożyła dokumentację, która dowodzi, że odbiór techniczny i przekazanie do eksploatacji linii posadowionej na nieruchomości wnioskodawcy miało miejsce w dniu 23 kwietnia 1982 r. W szczególności, powyższe potwierdza protokół odbioru technicznego i przekazania do eksploatacji linii (...)z dnia 23 kwietnia 1982 r. oraz zeznania świadka K. M.. I z tych faktów należy wywieść wniosek, że termin zasiedzenia w analizowanej sprawie należy liczyć najpóźniej od daty odbioru technicznego spornych linii energetycznych a mianowicie od 23 kwietnia 1982 roku. Skoro był podniesiony zarzut zasiedzenia Sąd Rejonowy miał obowiązek ustalić datę początkową biegu terminu zasiedzenia.

Rację ma skarżący twierdząc, iż konsekwencją błędnej oceny materiału dowodowego było naruszenie art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. oraz art. 172 k.c. poprzez ich niezastosowanie.

Zgodnie z treścią art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.

Samo wybudowanie słupów, przeciągnięcie linii i zajęcie nieruchomości na ten cel jest korzystaniem z trwałego i widocznego urządzenia. Powyższe stanowi bowiem dostateczną manifestację objęcia w posiadanie służebności przesyłu bądź odpowiadającego jej treścią prawa i rozpoczęcia wykonywania służebności.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd I błędnie również przyjął, że posiadanie prowadzące do zasiedzenia służebności przesyłu może zostać rozpoczęte dopiero z chwilą przystąpienia przez przedsiębiorcę przesyłowego do korzystania z infrastruktury elektroenergetycznej przez przesyłanie prądu. W tym miejscu należy przytoczyć stanowisko Sadu Najwyższego, który w postanowieniu z dnia 24 maja 2013 r. (sygn. akt V CSK 287/12, Legalis nr 738133) wskazał, że: „przedsiębiorca posiada nieruchomość w zakresie służebności przesyłu od chwili wejścia na grunt w celu wybudowania urządzenia służącego do przesyłania energii elektrycznej”, a które to stanowisko Sąd Okręgowy podziela.

W związku z powyższym, bieg terminu zasiedzenia prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu na nieruchomości R. S. należy liczyć najpóźniej od dnia 23 kwietnia 1982 r., a zatem termin zasiedzenia upłynął w dniu 23 kwietnia 2012 r. przyjmując, iż objęcie posiadania prawa odpowiadającego treścią służebności przesyłu nastąpiło w złej wierze.

Wniosek o ustanowienie służebności przesyłu został złożony dopiero w dniu 08.08.2014 r., a więc kiedy już uczestnik uzyskał tytuł prawny do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy w zakresie służebności przesyłu przez zasiedzenie.

Skoro uczestnik posiada już tytuł prawny do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy w celu eksploatacji znajdujących się na nich urządzeń przesyłowych, wniosek wnioskodawcy o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem należało oddalić.

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia i rozważania Sąd odwoławczy na podstawie art. 386 § 1 KPC zmienił zaskarżone postanowienie w całości w ten sposób, że wniosek oddalił oraz nie obciążył wnioskodawcy obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania za obie instancje na rzecz uczestnika na podstawie art. 102 KPC.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSO Dariusz Mizera SSO Dorota Krawczyk