Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lipca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Jarosław Gołębiowski
Sędziowie	SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera (spr.)
Protokolant	Paulina Neyman

po rozpoznaniu w dniu 28 lipca 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa M. D.

przeciwko G. G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Opocznie

z dnia 21 grudnia 2015 roku, sygn. akt I C 519/14

1. zmienia zaskarżony wyrok w punktach:

a) pierwszym sentencji w ten sposób, że zasądzoną od pozwanego G. G. na rzecz powoda M. D. kwotę 40680 złotych obniża do kwoty 9680 (dziewięć tysięcy sześćset osiemdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami od 18 lipca 2014 roku do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

b) drugim sentencji w ten sposób, że zasądza od powoda M. D. na rzecz pozwanego G. G. kwotę 768,78 (siedemset sześćdziesiąt osiem złotych 78/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

2. oddala apelację w pozostałej części .

3. zasądza od powoda M. D. na rzecz pozwanego G. G. kwotę 1635 (jeden tysiąc sześćset trzydzieści pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera

Sygn. akt II Ca 347/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem dnia 21 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Opocznie po rozpoznaniu sprawy z powództwa M. D. przeciwko G. G. o zapłatę w pkt 1 zasądził od pozwanego G. G. na rzecz powoda M. D. kwotę 40.680,00 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 18 lipca 2014 roku do dnia zapłaty oraz w pkt 2. zasądził od pozwanego G. G. na rzecz powoda M. D. kwotę 4.451,00 złotych tytułem kosztów procesu.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

G. G. pożyczył latem 2012r. od M. D. pieniądze w kwocie 16.000.00 zł na zakup dźwigu. Strony nie podpisywały żadnej umowy w tym przedmiocie. W pożyczaniu pieniędzy pośredniczył brat G. K. G.. Już wtedy były uzgodnienia ustne, że w zamian za pożyczone pieniądze, w przypadku braku możliwości ich zwrotu, M. D. będzie mógł odebrać równowartość ok. 40 m3 bloków kamiennych z piaskowca od G. G., znajdujących się w kopalni (...). Te uzgodnienia poczynili K. G. i M. D., na które wyraził zgodę G. G.. Jesienią 2012 r. bracia dokonali sprzedaży TIR-a bloków kamiennych.

Pieniądze w kwocie 4.000,00 zł G. G. przekazał bratu, a ten oddał je M. D., nie biorąc pokwitowania. G. G. pożyczone pieniądze przeznaczył na zakup dźwigu marki J. za kwotę 26.000,00zł. W 2013 r. P. D. - syn M. D. zawarł z G. G. umowę o współpracy w zakresie prowadzenia kopalni oraz dzierżawy nieruchomości. Umowa stanowiła o oddaniu dzierżawcy tj. P. D. do używania i pobierania pożytków nieruchomość położoną w Gminie Ż. o pow. (...) ha. Dzierżawca zobowiązał się względem wydzierżawiającego tj. G. G. do eksploatacji złoża kamienia znajdującego się na przedmiotowej nieruchomości za pomocą urządzeń stanowiących jego własność i do zapłaty czynszu z tytułu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. G. G. w umowie oświadczył, że nieruchomość będąca przedmiotem w/w umowy jest jego własnością. Umowę zawarto na okres 60 miesięcy oraz postanowiono, że nie może być rozwiązana przed upływem tego okresu, chyba że strony jednomyślnie postanowią inaczej.

W § 5 umowy postanowiono, że strony będą wspólnie dążyć do osiągnięcia jak najlepszych wyników finansowych działalności gospodarczej prowadzonej na przedmiotowej nieruchomości oraz wydzierżawiający udzieli dzierżawcy wszelkich niezbędnych informacji do prowadzenia tej działalności gospodarczej. Dzierżawca wyraził zgodę na przebywanie na przedmiotowej nieruchomości wydzierżawiającego i innych osób przez niego wskazanych. Przedmiotowa umowa została wypowiedziana P. D. na początku 2014 r. W lutym 2014 r. M. D. zwrócił się do G. G. z żądaniem zwrotu pożyczonych pieniędzy.

W dniu 27.02.2014 r. G. G. podpisał oświadczenie treści następującej :cyt.

,,Ja, niżej podpisany oświadczam, że z tytułu zawartej umowy współpracy w ramach rozliczenia za J. pan M. D. odbierze sobie 50 m3 (pięćdziesiąt m3) bloku kamiennego bez liścia. Odebrano już 4,8m3.

G. G. podpisał to oświadczenie, bo D. przyjechał na kopalnię i zrobił awanturę. Wiedział on, że jeden m3 kamienia bez liścia kosztuje 900zł. W dacie pisania oświadczenia zgodził się na tą kwotę oraz miał świadomość, że 50m3 kamienia kosztuje 45.000,00zł.

Po wypowiedzeniu umowy synowi M. D. pomiędzy G. a T. małżonkami G., a P. D. dochodziło do konfliktów związanych z wydobyciem i wywozem bloków skalnych. Interweniowała policja. W dniach 11.04.2014 r., 16.05.2014 r., 28.05.2014 r., 04.06.2014 r. 05.06.2014 r. 13.06.2014 r. i 10.07.2014 r. na Kopalni (...) w Ż. i w jej okolicach doszło do interwencji Policji na skutek zawiadomień P. D., M. D., T. G., G. G. i innych. Dotyczyły nieporozumienia między zgłaszającymi głównie P. D. i G. G. m.in. zgłoszono kradzież kamienia, drewna, sprzeczki, nieporozumień w kwestii wydobycia kamienia między wspólnikami.

Postanowieniem z dnia 12.09.2014r. zostało umorzone dochodzenie w sprawie dokonanej kradzieży w dniu 10.07.2014r. pomiędzy godziną 8-9.30 w miejscowości T. (...) (...), gmina Ż., gdzie nieznany sprawca z terenu kamieniołomu zabrał celem przywłaszczenia 14 sztuk bloków kamienia piaskowca, powodując straty o wartości 14.000,00zł na szkodę P. D. i G. G.-wobec twierdzenia, że czynu nie popełniono.

Synowie G. G. M. G. i D. G. widzieli jak z kopalni ich ojca był wywożony kamień i przy tych czynnościach byli obecni P. D. i M. D.. Na poczet zobowiązania łączącego M. D. i G. G., G. G. zaliczył sprzedane w lutym 2014r. 4,8 m3 piaskowca.

M. D. po dacie 27.02.2014r. nie odebrał żadnej ilości kamienia z kopalni (...) na poczet spłaty zobowiązania wynikającego z podpisanego oświadczenia. W okresie obowiązywania umowy o współpracy w zakresie prowadzenia kopalni oraz dzierżawy nieruchomości zawartej pomiędzy G. G. i P. D.. Zobowiązane wynikające z podpisanego oświadczenia w dniu 27.02.2014r. nie miało związku z umową łączącą jego syna P. D. z G. G..

Wezwaniem nadanym na poczcie 11.07.2014r. M. D. wezwał G. G. 45,2m3 kamienia bez liścia ze złoża kopalni (...) albo zapłaty 40.680,OOzł w terminie do dnia 17.07.2014r. stosownie do oświadczenia z dnia 27.02.2014r. G. G. otrzymał przedmiotowe wezwanie do zapłaty.

Mając takie ustalenia Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo zasługuje na uwzględnienie w oparciu o podstawę wskazaną w pozwie tj. zobowiązanie pozwanego G. G. wynikające z oświadczenia z dnia 27.02.2014r.

Jak wynika z zebranego w sprawie materiału przedmiotowym oświadczeniem strony dokonały modyfikacji łączącej je umowy pożyczki. Powyższe oświadczenie nie nasuwa żadnych trudności interpretacyjnych i z jego treści w sposób nie budzący wątpliwości wynika, że uprawnienie powoda M. D. do odbioru 50m3 bloku kamiennego bez liścia z tytułu zawartej umowy współpracy rozliczenia za J..

W toku procesu pozwany G. G. argumentował, że powyższe zobowiązanie zostało zaspokojone, bowiem od 27.02.2014r. powód M. D. odebrał ilość bloków kamiennych znacznie przekraczającą to zobowiązanie. Na okoliczność ilości bloków kamiennych pobranych przez powoda z nieruchomości pozwanego zgłosił dowód zeznań świadków D. G. i M. G., przesłuchania pozwanego oraz notatek służbowych Komendy Powiatowej Policji w O..

W ocenie Sądu, pozwany stosownie do art. 6 k.c. wyżej wskazanymi dowodami nie udowodnił, że powód M. D. po dacie 27.02.2014r. odbierał dla siebie kamień z kopalni pozwanego. Powyższe nie wynika z notatek Komendy Powiatowej Policji w O. z interwencji. Natomiast zeznania świadków D. G., M. G., a nawet samego pozwanego G. G. nie wskazują dokładnie w jaki datach i jaką ilość tego kamienia odebrał powód M. D. dla siebie. Ich zeznania są lakoniczne, ogólne, nie dające podstawy do wnioskowania, iż zobowiązanie z dnia 27.02.2014r. zostało spełnione, przy uwzględnieniu że zarówno zeznania pozwanego G. G. jak i świadków jego synów-M. G. i D. G. dotyczą kamienia pobieranego nie tak przez M. D., jak przez jego syna P. D., z którym pozwanego G. G. łączyła umowa współpracy z 2013 roku. W przekonaniu Sądu wykonanie zobowiązania powinno być pewne i udowodnione, a w realiach przedmiotowej sprawy nie ma dowodów jego wykonania.

Zdaniem Sądu nie może odnieść zamierzonego skutku powoływanie się pozwanego na zasady współżycia społecznego tj. rażąco wygórowane roszczenie powoda wynikające ze zmiany treści umowy pożyczki łączącej strony. Podkreślenia wymaga, że zasady współżycia społecznego nie mogą stanowi, iż samoistnej podstawy rozstrzygnięcia, a ponadto, jak zeznał sam pozwany G. G., modyfikacji zobowiązania dokonał po to, aby mieć spokój i przy pełnej świadomości tego, że 50 m3 kamienia bez liścia kosztuje 45.000,00zł.

Wobec powyższego nie zachodzi przypadek wyzysku stosownie do art. 388 §1 k.c., bo pozwany G. G. nie znajdował się w przymuszonym położeniu, niedołęstwie lub niedoświadczeniu, które skutkowałoby nieważnością czynności prawnej jako sprzeczną z zasadami życia społecznego.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w punkcie 1 wyroku, zasądzając kwotę 40.680,00zł z ustawowymi odsetkami (art.481 §1 i §2 k.c.) od dnia następnego po dniu wyznaczonym w wezwaniu do zapłaty tej kwoty.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 §1 i §3 k.p.c., na które składają się: opłata sądowa, koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych i opłata skarbowa od pełnomocnictwa - punkt 2 wyroku.

Apelacje od powyższego wyroku złożył pozwany za pośrednictwem swojego pełnomocnika zaskarżając wyrok w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.

1) naruszenie przepisu art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z przepisem art. 233 § 1 k.p.c. i art. 232 k.p.c. poprzez ustalenie wartości 1 m3 kamienia bez liścia z pominięciem dowodu z opinii biegłego, w sytuacji gdy ustalenie tego rodzaju okoliczności wymaga wiadomości specjalnych, pozwany w toku postępowania kwestionował tę wartość, a ciężar dowodowy w tym zakresie obciążał powoda, wywodzącego z tej okoliczności skutki prawne;

2) naruszenie przepisów art. 229 k.p.c. w zw. z przepisem art. 233 § 1 k.p.c. poprzez

a) ustalenie wysokości pożyczki na kwotę 16.000 zł, w sytuacji gdy umowa pożyczki nie była stwierdzona pismem, a z zeznań pozwanego oraz świadka K. G. wynika, że pożyczona kwota wynosiła 14.000 zł;

b) ustalenie wartości 1 m3 kamienia bez liścia na kwotę 900 zł, w sytuacji gdy sam powód przyznał, iż pozwany gdy wydobywał kamień we własnym zakresie, sprzedawał go po cenie 500 zł;

c) ustalenie wartości 1 m3 kamienia bez liścia z pominięciem kosztów wydobycia tego kamienia (które winny być odliczone od wartości świadczenia), w sytuacji gdy obie strony określiły koszty wydobycia 1 m3 ww. kamienia na kwotę 200 zł;

3) przepisów art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z przepisem art. 328 § 2 k.p.c., polegające na:

a) pominięciu okoliczności, przyznanej przez obie strony, iż po wypowiedzeniu umowy w lutym 2014 r.. strony postępowania nie łączyła już „umowa o współpracy”, a zatem wydobycie i wywożenie kamienia z kopalni po tej dacie nie mogło być oceniane jako wykonanie ww. umowy, a jedynie jako odbiór należności z tytułu wiążącej strony umowy pożyczki lub jako czyn niedozwolony;

b) ustalenie, iż M. D. wydobywając kamień w kopalni pozwanego występował jako pełnomocnik P. D., a nie w imieniu własnym, w sytuacji, gdy w materiale dowodowym, zgromadzonym w sprawie brak pełnomocnictwa i takie pełnomocnictwo nigdy nie zostało pozwanemu okazane.

c) pominięciu przy dokonywaniu ustaleń faktycznych sprawy dokonania modyfikacji treści pierwotnego stosunku prawnego łączącego strony w zakresie obejścia przepisów prawa dot. odsetek maksymalnych, tj. art. 58 §1 k.c. w zw. z art. 359 § 21 k.c.;

d) niedokonanie oceny materiału dowodowego, zgromadzonego w sprawie w zakresie przesłanek wyzysku w chwili zawarcia porozumienia przez strony (oświadczenia) z dnia 27 lutego 2014 r. i pominięcie w tym zakresie treści zeznań pozwanego oraz świadków: K. G., D. G. oraz M. G., podkreślających wyjątkowo trudne położenie pozwanego, spowodowane brakiem środków do życia, oraz leczeniem psychiatrycznym pozwanego oraz onkologicznym jego żony.

II. naruszenie przepisów prawa materialnego

1. art. 388 §1 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy w chwili zawierania porozumienia (oświadczenia) przez strony z dnia 27 lutego 2014 r. zachodziły przesłanki wyzysku, tj. znaczna dysproporcja świadczeń oraz wyjątkowo trudne położenie pozwanego, spowodowane brakiem środków do życia, oraz leczeniem psychiatrycznym pozwanego oraz onkologicznym jego żony,

2. art. 58 §1 k.c. w zw. z art. 359 §2 ¹ k.c. poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy zmiana wysokości i rodzaju świadczenia pozwanego z umowy pożyczki zmierzała do obejścia bezwzględnie obowiązującego przepisu prawa, tj. art. 359 § 2 ¹ k.c.

3. art. 720 § 2 k.c. z art. 74 § 1 i 2 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy umowa pożyczki przenosiła 500 zł i nie była stwierdzona pismem, a pozwany przyznał wysokość pożyczki wyłącznie do kwoty 14.000 zł.

Wskazując na te zarzuty, skarżący wnosił o :

1) zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa,

2) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych,

oraz o:

3) dopuszczenie dowodu z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 14 września 2015 r. (sygn. akt I C 349/14), na okoliczność nieważności zawartej przez pozwanego z P. D. umowy dzierżawy, a tym samym braku podstaw do twierdzenia, iż wydobycie przedmiotowego kamienia następowało na achunek P. D., a nie M. D.. Jednocześnie powołanie się na ten wyrok na wcześniejszym etapie postępowania nie było możliwe z uwagi na fakt, że do jego uprawomocnienia doszło już po wydaniu zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja w znacznej części jest zasadna aczkolwiek nie do końca z powodów w niej przytoczonych.

Rozważając w pierwszej kolejności zarzut naruszenia prawa procesowego podkreślić należy, iż zasadny okazał się zarzut naruszenia art. 229 k.p.c. w związku z art. 233 k.p.c. poprzez ustalanie wysokości pożyczki na kwotę 16.000 zł. Pozwany kwestionował wysokość pożyczki w takiej sytuacji to na powodzie spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie. Umowa pożyczki przenosząca taką kwotę winna być potwierdzona na piśmie. Skoro zatem powód nie zadbał o to aby tak było to na obecnym etapie postępowania w sytuacji gdy co prawda pozwany nie zaprzecza, iż umowa pożyczki została zawarta, a kwestionuje jedynie jej wysokość podkreślić należy, iż powód nie udowodnił, że pożyczył kwotę 16.000 zł pozwanemu. Jedynym dowodem na pożyczkę w takiej wysokości są zeznania powoda konfrontując je z zeznaniami pozwanego i jego brata ustalenia Sądu jawią się jako całkowicie dowolne i oparte w zasadzie na jednostronnym gołosłownym twierdzeniu powoda.

Pozwany ponadto zarzucając naruszenie art. 233 k.p.c. podkreśla, iż powód nie ma prawa żądania zapłaty bowiem całą należność wynikającą z pożyczki już zwrócił z uwagi na fakt, iż to powód eksploatował kopalnie po tym jak pozwany zerwał już z synem powoda umowę o współpracy. Sąd Rejonowy uznał dokonanie takich ustaleń jako nieuprawnione. Sąd II instancji podziela tę ocenę. Nie sposób bowiem zakładać - jak chce tego oczekiwać pozwany- , iż powód eksploatował kopalnię już po zerwaniu przez pozwanego z P. D. współpracy. Materiał dowodowy nie jest w tym zakresie precyzyjny, a poza tym należy pamiętać, iż w tym czasie P. D. nie uznawał za skuteczne oświadczenia powoda o zerwaniu współpracy. W tych okolicznościach nie sposób zasadnie twierdzić, iż pozwany odebrał sobie całe 50m3 kamienia.

Pozostałe okoliczności do których to tak istotną wagę przywiązuje pozwany nie są okolicznościami istotnymi dla rozstrzygnięcia z powodów przytoczonych poniżej.

Sąd II instancji jest związany zarzutami naruszenia prawa procesowego nie wiążą go natomiast zrzuty naruszenia praw materialnego. Zadaniem sądu jest bowiem zastosowanie prawidłowych norm prawa materialnego niezależnie od tego czy strona wytknęła uchybienie w tym zakresie sądowi I instancji. Przechodząc do analizy tych zarzutów podkreślić należy, iż uszło uwadze Sądu Rejonowego jak i stron procesu, iż oświadczenie pozwanego z lutego 2014 roku należy rozpatrywać jako umowę odnowienia (art. 506 k.c.) Przez zawarcie takiej umowy dłużnik w celu umorzenia zobowiązania zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie lecz z innej podstawy prawnej w takiej sytuacji zobowiązanie dotychczasowe wygasa. Nie ulega wątpliwości, iż zamiarem stron było właśnie umorzenie dotychczasowego zobowiązania i powstanie nowego zobowiązania, którego przedmiotem miało być świadczenie w postaci przekazania własności 50 m3 kamienia tzw. bez liścia z czego przekazano już 4,8m3. Powód w niniejszym postępowaniu nie domagał się wydania mu 45,2 m3 kamienia ale zasądzenia jego równowartości w kwocie 40.680,00 zł podnosząc, iż pierwotnym źródłem zobowiązania była umowa pożyczki.

Pozwany broniąc się podkreślał, iż zostało wyzyskane jego przymusowe położenie w wyniku czego podpisał tak niekorzystną umowę nowacji.

Odnowienie podlega ogólnym regułom obowiązującym przy zawieraniu umów, nie istnieją tu zwłaszcza szczególne wymagania co do jej formy. Skoro odnowienie jest umową, to znajduje tu zastosowanie zasada swobody umów niemniej jednak taka zasada swobody umów ma swoje ograniczenia. Jednym z takich ograniczeń jest wzgląd na zasady współżycia społecznego.(art. 353 ¹ k.c.). Umowa nowacji w okolicznościach niniejszej sprawy była rażąco niekorzystna dla pozwanego i sprzeczna z zasadami rzetelności kupieckiej i jako taka kłóciła się z elementarnym poczuciem sprawiedliwości. Sąd nie może bowiem akceptować sytuacji w której za pożyczone w 2012r. 14.000,00 zł po okresie 2 lat powód oczekuje rekompensaty w wysokości 45.000,00 zł. Taka umowa jest rażąco niekorzystna dla pozwanego i jako taka jest nieważna. Skoro zatem umowa nowacji jest nieważna to odżywa pierwotne zobowiązanie, a mianowicie umowa pożyczki w kwocie 14.000,00 zł. Z ustaleń faktycznych ani z okoliczności sprawy nie wynika aby strony w umowie pożyczki zastrzegły odsetki. Pozwany na okoliczność zwrotu tej pożyczki przekazał już powodowi 4,8 m3 kamienia o równowartości 900 zł za metr sześcienny. W efekcie pozwany zwrócił powodowi w naturze tj. w kamieniu kwotę 4.320,00 zł. Do zasądzenia pozostała zatem kwota 9.680,00 zł i do takiej to kwoty Sąd obniżył zasądzoną w pkt 1 wyroku kwotę 40.680,00 zł. Sąd nie uwzględnił tego jakoby pozwany za pośrednictwem swojego brata zwrócił powodowi kwotę 4.000 zł brak bowiem przekonujących dowodów na tę okoliczność.

Konsekwencją obniżenia zasądzonej kwoty było odmienne rozstrzygnięcie o kosztach procesu za I instancję albowiem pozwany wygrał proces w 76% w takim procencie to powód winien ponieść ogół kosztów procesu. Powód poniósł kwotę 4.451,00 zł. Wygenerowane koszty procesu to kwota 6.868,00 zł 76% tych kosztów stanowi kwota 5.219,68 zł, a zatem do zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego pozostaje kwota 760,77 zł.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. orzeczono jak w pkt 1 wyroku. W pozostałym zakresie apelacja pozwanego została oddalona, a to na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. mając na uwadze, iż pozwany w 76 % wygrał apelację i to powód w tym procencie winien ponieść koszty procesu. W efekcie do zasądzenia na rzecz powoda pozostaje kwota 1.635 zł i taką kwotę Sąd zasądził jak w pkt 3 wyroku.

SSO Jarosław Gołębiowski SSA w SO Stanisław Łęgosz SSO Dariusz Mizera