Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący

Paweł Hochman

po rozpoznaniu w dniu 30 czerwca 2022 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. B.

przeciwko A. J.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji wniesionej przez pozwaną

oraz na skutek zażalenia wniesionego przez pozwaną

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 3 marca 2022 r. sygn. akt I C 517/19

1.  oddala apelację i zażalenie;

2.  zasądza od pozwanej A. J. na rzecz powoda J. B. kwotę 1.800,00 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Paweł Hochman

Sygn. akt II Ca 381/22; II Cz 104/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 marca 2019 roku, wniesionym przeciwko A. J. powód J. B. zażądał uznania za bezskuteczną umowy kupna sprzedaży samochodu osobowego marki H. (...), nr rej. (...) z dnia 8 września 2017 r. zawartej przez A. J. i dłużnika M. G. z pokrzywdzeniem powoda, któremu przysługuje wierzytelność w wysokości 124.577,59 zł z odsetkami i kosztami procesu ustalonej nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Okręgowy w Częstochowie w dniu 28 października 2014 r., sygn. akt I Nc 105/14.

Jednocześnie wniósł o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Na rozprawie w dniu 5 września 2019 r. pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

W piśmie procesowym z dnia 7 października 2019 r. pełnomocnik pozwanej podniósł zarzut braku właściwości miejscowej Sądu Rejonowe w Piotrkowie Trybunalskim i wniósł o przekazanie sprawy do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Łodzi z uwagi na miejsce zamieszkania pozwanej. Nadto wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzez pozwanej kosztów postępowania, a na wypadek uwzględnienia powództwa wniósł o nieobciążanie pozwanej kosztami postępowania na postawie art. 102 k.p.c.

Postanowieniem z dnia 10 listopada 2020 r. Sąd oddalił wniosek o przekazanie sprawy innemu sądowi.

Wyrokiem z dnia 3 marca 2022 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda J. B. umowę kupna sprzedaży pojazdu zawartą w dniu 08.09.2017r. pomiędzy A. J. i M. G. dotyczącą samochodu osobowego marki H. (...), o numerze rejestracyjnym (...), w celu umożliwienia powodowi zaspokojenia wierzytelności przysługującej mu w wysokości 124.577,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztami procesu w kwocie 5.175,00 zł ustalonej nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Okręgowy w Częstochowie w dniu 28.10.2014 r. w sprawie sygn. akt INc 105/14.

Ponadto Sąd zasądził od pozwanej A. J. na rzecz powoda J. B. kwotę 5.367,00 zł.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego:

W dniu 1 września 2014 r. pomiędzy (...) sp. z o.o. a powodem J. B. doszło do podpisania umowy powierniczego przelewu wierzytelności.

W dniu 28 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym nakazał M. G. i R. S., aby zapłacili solidarnie na rzecz firmy windykacyjnej (...) sp. z o.o. z siedzibą w C. kwotę 124.577,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25.09.2014 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 5.175 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

W dniu 23 maja 2016 r. pomiędzy (...) sp. z o.o. a powodem doszło podpisania porozumienia, na mocy którego rozwiązaniu uległa umowa powierniczego przelewu wierzytelności z dnia 1 września 2014 r. Powód stał się ponownie wierzycielem M. G..

W dniu 25 lipca 2018 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie postanowieniem nadał klauzulę wykonalności ww. nakazowi zapłaty na rzecz powoda.

Na podstawie ww. nakazu zapłaty (...) sp. z o.o. wszczęła postępowanie egzekucyjne przed Komornikiem Sądowym T. R. przy Sądzie Rejonowym w Piasecznie. Egzekucja okazała się bezskuteczna.

Po uzyskaniu klauzuli wykonalności powód wystąpił z wnioskiem o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnikom do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy Pragi Południe w W. Ł. W.. W toku prowadzenia egzekucji nastąpił zbieg co do wynagrodzenia za pracę dłużnika dlatego komornik przekazał sprawę do dalszego prowadzenia Komornikowi przy Sądzie Rejonowym w G. M. W., która zwróciła mu akta.

W dniu 8 września 2017 r. dłużnik M. G. sprzedał pozwanej samochód marki H. (...), nr rej. (...), wskazując na umowie kwotę do zapłaty na 35.000 zł.

Pozwana złożyła deklarację podatku od czynności cywilnoprawnych w związku ze sprzedażą pojazdu.

Pozwana żyła z M. G. wiele lat w konkubinacie. Rozstali się w 2017 r.

Pozwana i dłużnik mają jednego syna. Dłużnik odwiedzając syna korzysta ze sprzedanego auta. Pozwana wiedziała o zobowiązaniach dłużnika.

Powód wezwał pozwaną do dobrowolnego zaspokojenia wierzytelności powoda lub wskazania wystarczającego do zaspokojenia roszczeń mienia dłużnika. Pozwana odebrała wezwanie 21.02.2019 r. Termin do zapłaty minął 28.02.2019 r.

M. G. został uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 300 § 2 k.k. tj. że działając w celu udaremnienia wykonania nakazu zapłaty zbył A. J. zagrożony zajęciem pojazd marki H. (...) nr rej (...) za kwotę 35.000 zł, a środki pieniężne pochodzące ze sprzedaży ukrywał, czym uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela J. B..

Dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

J. B. jest kuzynem dla M. G.. Przed konfliktem odnośnie sprawy pożyczki strony utrzymywały ze sobą kontakt.

O tym, że do powoda członkowie jego rodziny często zwracali się po pieniądze wiedziała jego żona – K. B..

Obecnie pozwana pozostaje bezrobotna.

Odnosząc się do powyższych ustaleń faktycznych Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że pominął dowód z zeznań świadka R. S. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 4 k.p.c.

Wyjaśnił również, że mając na uwadze całokształt materiału dowodowego uznał, iż do przekazania pieniędzy za zakup pojazdu nigdy nie doszło, nie istnieje potwierdzenie zapłaty ww. kwoty. Umowa miała faktycznie charakter nieodpłatny.

Sąd uznał następnie, że powództwo jako zasadne należy uwzględnić w całości.

Zważył, że w art. 527-534 k.c. uregulowana jest ochrona wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika zwana również skargą paulińską. Celem tej instytucji jest ochrona interesów wierzyciela na wypadek nieuczciwego postępowania dłużnika, który z pokrzywdzeniem wierzyciela wyzbywa się składników swojego majątku na rzecz osób trzecich i w ten sposób stwarza lub pogłębia stan swojej niewypłacalności.

Zgodnie z treścią art. 527 k.c. wierzyciel może dochodzić uznania czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do niego, przy spełnieniu przesłanek: pokrzywdzenia wierzyciela, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, wiedzy lub możliwości - przy zachowaniu należytej staranności - dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

W ocenie Sądu meritii, zaskarżona czynność dłużnika w postaci umowy sprzedaży pojazdu na rzecz pozwanej niewątpliwie została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela.

Wyjaśnił, że czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był poprzednio. Wskazał, iż w orzecznictwie sformułowano ogólnie tezę, iż pokrzywdzenie wierzycieli powstaje na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (por. wyrok SN z dnia 28 listopada 2001 r. IV CKN 525/00 lex nr 53110). Na skutek zaskarżonej czynności nastąpiło zmniejszenie majątku dłużnika, co powód wykazał załączając postanowienia wydane przez organy egzekucyjne, przy czym sam fakt braku posiadania jakichkolwiek oszczędności czy majątku został niejako przyznany przez dłużnika, który w przedmiotowej sprawie składał zeznania. Dłużnik wiedząc o tym, że w jego sprawie prowadzone są postępowania egzekucyjne nie złożył chociażby wniosku o upadłość konsumencką. Między niewypłacalnością dłużnika, a zawarciem z pozwaną umowy kupna-sprzedaży samochodu, zachodzi związek przyczynowy.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, przesłuchanie pozwanej, która sama przyznała, że wiedziała o zadłużeniach dłużnika, z którym była wówczas w konkubinacie, nie wykazało, aby roszczenie powoda było wobec niej niezasadne. Brak było potwierdzenia, aby pozwana wręczyła dłużnikowi kwotę wskazaną w umowie tj. 35.000 zł, a następnie nie zostało wykazane to, aby taka kwota została spożytkowana na spłatę zobowiązań dłużnika. Twierdzenia pozwanej w połączeniu ze zeznaniami dłużnika należało uznać za niewiarygodne - pozwana nie przedstawiła choćby pokwitowania wręczenia takiej sumy jej ówczesnemu konkubentowi, podobnie jak dłużnik nie przedstawił pokwitowania o spłacie jakiegokolwiek wierzyciela, do którego należał powód. Negowanie przez dłużnika faktu, iż jest zobowiązany w stosunku do powoda, gdyż już dawno spłacił dług, jest pozbawione jakiejkolwiek podstawy, niewykazane jakimkolwiek dowodem, a najdobitniej świadczy o tym posiadanie przez powoda nakazu zapłaty z nadaną klauzulą wykonalności. Zdaniem Sądu, nie bez znaczenia w sprawie pozostawał również wyroku sądu karnego, który uznał dłużnika za winnego czynu z art. 300 § 2 k.k.

W dalszej części rozważań Sąd Rejonowy wyjaśnił, że zgodnie z art. 529 k.c. jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Pozwana nie obaliła tego domniemania poprzez wykazanie, iż dłużnik w chwili dokonania de facto darowizny nie zdawał sobie sprawy, że działał z pokrzywdzeniem wierzycieli. Niewątpliwie pozwana wiedziała o sytuacji dłużnika, co sama przyznała podczas przesłuchania, a zatem przesłanka z art 527 k.c. mówiąca o tym, że „osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć” również została spełniona.

Mając powyższe na uwadze Sąd uwzględnił powództwo i orzekł jak w punkcie pierwszym wyroku.

Powód wygrał sprawę w całości, dlatego pozwana, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu z art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. zobowiązana jest zwrócić powodowi koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw (koszty procesu). Z tych względów Sąd w punkcie drugim wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.367 zł, na którą składają się: opłata od pozwu w wysokości 1.750 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz 3.600 zł wynagrodzenia pełnomocnika powoda będącego adwokatem w stawce minimalnej.

Od powyższego orzeczenia strona pozwana wniosła dwa środki zaskarżenia.

W zażaleniu na postanowienie o kosztach postępowania pełnomocnik pozwanej zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

a) naruszenie art. 102 k.p.c., polegające na zasądzeniu od pozwanej na rzecz pozwanego kosztów postępowania w sytuacji, gdy z okoliczności sprawy oraz okoliczności dotyczących osoby pozwanej, a szczególności jej stanu majątkowego, uzasadnione było zastosowanie art. 102 k.p.c. i nieobciążanie jej kosztami postępowania,

b) naruszenie art. 232 k.p.c. polegające na pominięciu przedstawionych przez stronę pozwaną okoliczności wskazujących na jej trudną sytuację materialną, co doprowadziło do błędnego uznania, że wobec pozwanej nie zostały spełnione przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c.,

c) naruszenie art. 232 k.p.c. poprzez pominięcie faktu znaczącej dysproporcji finansowej między stronami, a także faktu, że pozwana żadnym swoim działaniem nie dała powodu do wytoczenia powództwa.

d) brak rozważenia w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia, czy w sprawie zachodzą przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c.

Wniósł o dopuszczenie dowodu z dokumentu załączonych do zażalenia na okoliczności w nich wskazane: Decyzji Powiatowego Urzędu Pracy (...) o uznaniu pozwanej A. J. za osobę bezrobotną, na fakt: sytuacji życiowej i finansowej pozwanej, otrzymywanych przez nią dochodów; wskazując, że niniejszy dowód nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy a pozwoli na pełną ocenę okoliczności niniejszej sprawy.

Wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez nieobciążanie pozwanej kosztami postępowania. Z ostrożności procesowej, na wypadek oddalenia zażalenia, podstawie art. 102 k.p.c. wniósł o nieobciążanie pozwanej kosztami postępowania,

W wniesionej skardze apelacyjnej pełnomocnik pozwanej zaskarżył w całości wyrok wydany przez Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim w dniu 3 marca 2022 r.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucił:

I. naruszenie przepisów praw procesowego, mające wpływ na wynik sprawy:

1. art. 233 § 1 k.p.c., poprzez:

a) wyprowadzenie z materiału dowodowego niepoprawnych logicznie wniosków poprzez:

- błędne ustalenie, że nie wykazano faktu przekazania przez pozwaną M. G. ceny za pojazd będący przedmiotem umowy sprzedaży i nie przedstawiono żadnego „pokwitowania” potwierdzającego ten fakt, podczas gdy pozwana przedstawiła stosowne potwierdzenie, w tym potwierdzenie uiszczenia podatku od dokonanej czynności prawnej sprzedaży oraz egzemplarz umowy sprzedaży;

- błędne ustalenie, że na skutek zawarcia umowy sprzedaży pojazdu M. G. mógł stać się „bardziej niewypłacalny” niż przed zawarciem tej umowy, ponieważ w wyniku sprzedaży pojazdu M. G. posiadał środki pieniężne, z których wierzyciel mógł prowadzić egzekucję;

- błędne uznanie, że w sprawie zaszły przesłanki do uznania czynności prawnej za bezskuteczną na podstawie art. 527 -534 k.c.

- błędne uznanie, że pozwana na skutek umowy sprzedaży pojazdu zawartej z M. G. uzyskała korzyść majątkową;

- błędne uznanie, że pozwana i M. G. w chwili zawarcia umowy pozostawali w „bliskim stosunku”;

b) brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego polegający na pominięciu w tej ocenie:

- umowy sprzedaży z dnia 8 września 2017r. (karta nr 89),

- potwierdzenia złożenia deklaracji podatku od czynności cywilnoprawnych z 18 września 2017r. (karta nr 90),

- dokumentów przedstawionych przez Urząd Skarbowy Ł. w wykonaniu wezwania Sądu Rejonowego z dnia 5 listopad 2020r. (karta nr 103)

- zeznań pozwanej, zeznań Makra G., z których wynikało, że między pozwaną a M. G. doszło do zawarcia umowy sprzedaży pojazdu, za który pozwana zapłaciła kwotę wskazaną w umowie

2. art. 102 k.p.c., polegające na zasądzeniu od pozwanej na rzecz pozwanego kosztów' postępowania w sytuacji, gdy z okoliczności sprawy oraz okoliczności dotyczących osoby pozwanej, a szczególności jej stanu majątkowego, uzasadnione było zastosowanie art. 102 k.p.c. i nieobciążanie jej kosztami postępowania,

3. art. 232 k.p.c. polegające na pominięciu przedstawionych przez stronę pozwaną okoliczności wskazujących na jej trudną sytuację materialną, co doprowadziło do błędnego uznania, że wobec pozwanej nie zostały spełnione przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c.

4. art. 232 k.p.c. poprzez pominięcie faktu znaczącej dysproporcji finansowej między stronami, a także faktu, że pozwana żadnym swoim działaniem nie dała powodu do wytoczenia powództwa.

5. brak rozważenia w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia, czy w sprawie zachodzą przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c.

6. art. 325 k.p.c. poprzez nie wskazanie w sentencji wyroku, z jakiego tytułu Sąd I instancji zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.367,00 zł

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, art. 527 § 1-3 oraz art. 528 k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie do stanu faktycznego niniejszej sprawy.

Wskazując na powyższe zarzuty, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

Z ostrożności procesowej, w razie oddalenia apelacji, na podstawie art. 102 k.p.c. wniósł o nieobciążanie pozwanej kosztami postępowania.

Wniósł również o dopuszczenie dowodu z dokumentów - Decyzji (...) o uznaniu pozwanej A. J. za osobę bezrobotną, na fakt: sytuacji życiowej i finansowej pozwanej, otrzymywanych przez nią dochodów.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Wniesione środki zaskarżenia nie zasługują na uwzględnienie.

W skardze apelacyjnej skarżąca formułuje dwie grupy zarzutów. Odnosząc się do pierwszej z nich, w której wskazano na naruszenie przepisów postępowania, w pierwszej kolejności należy wskazać, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do przyjęcia, iż zawarta między pozwaną a M. G. umowa sprzedaży samochodu, miała w istocie nieodpłatny charakter. Z ustaleń faktycznych wskazanych jako podstawa rozstrzygnięcia wynika jednocześnie, że Sąd meritii ustalając tą okoliczność przyjął, że do umowy sprzedaży rzeczywiści doszło. Ma natomiast rację skarżący, podnosząc, iż w sprawie doszło do naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. przez błędne pominięcie faktu przekazania przez pozwaną M. G. ceny za pojazd będący przedmiotem umowy sprzedaży. Okoliczność zapłaty za pojazd wynika z § 4 umowy sprzedaży (k.50). Odwołując się w tym zakresie do zasad doświadczenia życiowego wskazać należy, że w przypadku gdy zapłata ceny następuje przy zawarciu umowy sprzedaży i fakt ten został odnotowany w treści umowy, strony z reguły nie sporządzają odrębnego „pokwitowania”. Oczekiwania Sądu pierwszej instancji aby takie pokwitowanie zostało dodatkowo złożone były więc nieuprawnione.

W tym miejscu wskazać należy na niewątpliwą niekonsekwencję w rozumowaniu Sądu meritii wynikającą z treści uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia. Przyjmując w ustaleniach faktycznych, że zakwestionowana skargą pauliańską umowa była umową sprzedaży, Sąd w rozważaniach prawnych przyjął, że w istocie była to umowa darowizny wywodząc z tego szereg prawnych konsekwencji. Sąd Okręgowy nie akceptuje powyższego stanowiska przyznając tym samym rację skarżącej, która podnosiła, że złożone dokumenty potwierdzały fakt, zawarcia umowy sprzedaży oraz że cena za sprzedaną rzecz została uiszczona, Sąd Okręgowy wyjaśnia jednocześnie, że powyższe nie wpływa w żadnym razie na zmianę zaskarżonego orzeczenia (o czym szczegółowo poniżej).

Odnosząc się do kolejnych, mających świadczyć o naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. zagadnień: tego, że na skutek zawarcia umowy sprzedaży pojazdu M. G. mógł stać się „bardziej niewypłacalny” niż przed zawarciem tej umowy, tego że pozwana na skutek umowy sprzedaży pojazdu zawartej z M. G. uzyskała korzyść majątkową oraz tego, że pozwana i M. G. w chwili zawarcia umowy pozostawali w „bliskim stosunku” a w szczególności błędnego zdaniem skarżącej uznanie, że w sprawie zaszły przesłanki do uznania czynności prawnej za bezskuteczną na podstawie art. 527 -534 k.c. Sąd Okręgowy wyjaśnia, że w omawianym zakresie Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się błędnej oceny dowodów. Wskazane zagadnienia nie były przedmiotem ustaleń faktycznych, ich przyjęcie nastąpiło w ramach rozważań prawnych i stanowiło konsekwencję prawidłowej subsumpcji faktów przywołanych przez Sąd pierwszej instancji (przykładowo: pozostawania pozwanej z M. G. w związku konkubenckim, bezskuteczności egzekucji). Zagadnienia powyższe należy więc rozważań co najwyżej na płaszczyźnie oceny prawidłowości zastosowania w przedmiotowej sprawie przepisów prawa materialnego.

Reasumując dotychczasowe rozważania, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że przyjęte przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne przyjmuje za własne uzupełniając jej jedynie o stwierdzenie, że pozwana zapłaciła ustalona miedzy stronami cenę za zakupiony samochód.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się co do zasady naruszenia przepisów prawa materialnego. Nie można się bowiem zgodzić ze skarżącym, że w sprawie nie zostały spełnione przesłanki do uznania czynności prawnej za bezskuteczną wskazane w art. 527 § 1 k.c.

Odwołując się do tych przesłanek wskazać należy, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy istnienie wierzytelności podlegającej ochronie pauliańskiej nie budziło żadnych wątpliwości. W tym zakresie Sąd Rejonowy słusznie pominął twierdzenia przesłuchiwanego w charakterze świadka dłużnika, w zakresie w jakim kwestionował istnienie potwierdzonego tytułem egzekucyjnym długu.

Jak wynika z ustaleń faktycznych nie może również budzić żadnej wątpliwości, że w przedmiotowej sprawie objęta skargą pauliańską czynność prawna została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 22 października 2004 r. (sygn. akt II CK 128/04, BSN 2005, Nr 2), przewidziane w art. 527 § 2 k.c. powiązania pomiędzy czynnością prawną dłużnika i stanem jego niewypłacalności (lub powiększeniem niewypłacalności) nie mogą być ujmowane jako kauzalny związek adekwatny w rozumieniu art. 361 § 1 k.c., właściwy w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej. Wystarczy tu bowiem zwykłe wykazanie, że zaskarżona czynność spowodowała rezultat w postaci niewypłacalności dłużnika lub powiększyła taką niewypłacalność. Oczywiście sama zależność kauzalna, charakterystyczna dla związku przyczynowego, jest potrzebna w świetle art. 527 KC. Podobnie jak w przypadku odpowiedzialności odszkodowawczej, jest on kategorią obiektywną i należy go pojmować jako obiektywne powiązanie ze sobą zjawiska nazwanego "przyczyną" ze zjawiskiem określonym jako "skutek”. Różnica polega zaś na tym, że w interesującej nas relacji kauzalnej analizę zamyka zastosowanie testu conditio sine qua non, czyli badania obiektywnej zależności. W ramach skargi pauliańskiej odpada bowiem konieczność badania "normalności" związku przyczynowego, a więc jej przesłanką jest istnienie między czynnością prawną dłużnika a stanem jego niewypłacalności obiektywnego związku przyczynowego. Przywołanie powyższego stanowiska w przedmiotowej sprawie wynika z treści zarzutów apelującej, która wywodzi, że skoro dłużnik otrzymał ze za sprzedany pojazd środki finansowe to wierzycie mógł do tych środków skierować egzekucję. Sąd Okręgowy nie podziela powyższego stanowiska. Przypomnieć należy, że M. G. został uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 300 § 2 k.k. tj. że działając w celu udaremnienia wykonania nakazu zapłaty zbył A. J. zagrożony zajęciem pojazd marki H. (...) nr rej (...) za kwotę 35.000 zł, a środki pieniężne pochodzące ze sprzedaży ukrywał, czym uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela J. B.. Wynikające z art. 11 § 2 k.p.c. związanie wyrokiem karnym prowadzi do przyjęcia ustaleń objętych przywołanym wyżej zarzutem za niepodważalne. Z ustaleń tych wynika, że zbycie wskazanego samochodu zostało podjęte w celu uszczuplenia zaspokojenia powoda i że w połączeniu z innymi jeszcze działaniami dłużnika doprowadziło do powstania niewypłacalności. Pomiędzy sprzedażą samochodu (a więc zaskarżoną czynnością prawną) a powstaniem stanu niewypłacalności istniała więc obiektywna zależność.

W uzupełnieniu powyższych uwag wskazać należy, że o niewypłacalności dłużnika świadczy potwierdzony przez komornika fakt bezskuteczności egzekucji oraz wyjaśnić, że zeznania M. G. w części w jakiej wskazał, iż pozyskane ze sprzedaży samochodu środki przeznaczył na spłatę wierzycieli jako mało konkretne i nie potwierdzone innymi dowodami uznać należało za niewiarygodne.

Odnosząc się z kolei do trzeciej z przesłanek uzasadniających uznanie zasadności powództwa wskazać należy, że okoliczność, iż pozwana zapłaciła za zakupiony samochód nie może wykluczać uznania, iż uzyskała korzyść majątkową. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 28 października 1999 r. (sygn. akt I ACa 638/99, OSA 2002, Nr 2, poz. 14): "Osoba trzecia uzyskuje "korzyść majątkową" w rozumieniu art. 527 k.c. także wtedy, gdy płaci za rzecz nabytą od dłużnika cenę odpowiadającą wartości rynkowej tej rzeczy". Przyjmując wskazany pogląd za własny, Sąd Okręgowy, dodatkowo wyjaśnia że dla uznania, iż odpłatna czynność prawna może również skutkować powstaniem korzyści majątkowej wymienionej w powołanym przepisie pod warunkiem stwierdzenia wadliwości czynności w kontekście pozostałych przesłanek roszczenia pauliańskiego. Oznacza to, że zastosowanie art. 527 k.c. można wyłączyć jedynie w przypadku gdy dłużnik w zamian za korzyść majątkową uzyska świadczenie ekwiwalentne, do którego może być skierowana egzekucja. Tylko wtedy czynność dłużnika nie ma charakteru krzywdzącego. Taka okoliczność jak wynika z powyższych rozważań nie zaistniała w przedmiotowej sprawie.

Na koniec wskazać należy, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak jakichkolwiek wątpliwości, że dłużnik posiadał wiedzę, iż swym działaniem świadomością doprowadzi do pokrzywdzenia wierzycieli, co więcej czynność prawna jakiej dokonał miała na celu udaremnienie egzekucji i zmierzała właśnie w kierunku takiego pokrzywdzenia. Pozwana natomiast z całą pewnością mogła dowiedzieć się o pokrzywdzeniu wierzycieli dłużnika i zawierając umowę działała w złej wiarze. W tym miejscu należy odwołać się do wynikającego z art. 527 § 3 k.c. domniemania, którego pozwana skutecznie nie obaliła. Nie ulega także żadnej wątpliwości, że skoro pozwana pozostawała z dłużnikiem w wieloletnim związku konkubenckim, to uzasadniało to przyjęcie iż łączy ich stosunek bliskości uzasadniający zastosowanie powyższego domniemania.

Reasumując w przedmiotowej sprawie zaistniały okoliczności uzasadniające uznanie za bezskuteczną wobec powoda opisaną wyżej czynność prawną. Stwierdzenie zaistnienia wskazanych w art. 527 § 1 k.c. przesłanek nie wymaga przy tym zastosowania domniemania wynikającego z art. 528 k.c.

Odnosząc się na koniec do zawartego w skardze apelacyjnej i w wniesionym odrębnie zażaleniu zarzutu naruszenia art. 102 k.c., Sąd Okręgowy stwierdza, że w omawianej sprawie brak było podstaw do odstąpienia od obciążenia pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu.

Okoliczność ze pozwana jest osobą bezrobotną a co za tym idzie że jej sytuacja finansowa jest niewątpliwie trudna nie jest wystarczająca dla zastosowania art. 102 k.p.c. Nie można jednocześnie zaakceptować poglądu, że za zastosowaniem w niniejszej sprawie art. 102 k.p.c. przemawia okoliczność, iż niniejsza sprawa związana była ze sporem toczonym między powodem a M. G.. Pozwana A. J. dokonując czynności prawnej mogła racjonalnie ocenić jej znaczenie dla wykonania zobowiązań przez swojego konkubenta. Jej stanowisko procesowe wyklucza przyjęcie, że nie dała podstaw do wytoczenia powództwa.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oraz art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł o oddaleniu apelacji i zażalenia.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Sąd nie znalazł podstaw do odstąpienia od obciążenia pozwanej kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c. W tym zakresie należy odwołać się do przytoczonej wyżej argumentacji.

Zasadzona kwota stanowi wynagrodzenie należne pełnomocnikowi powoda za udział w postępowaniu apelacyjnym ustalone na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Paweł Hochman