Portal Orzeczeń

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia 26 października 2017 r. wnioskodawcy J. K. i S. K. wnosili o ustanowienie na rzecz uczestnika (...) z siedzibą w L. Oddział (...) w Ł. służebności przesyłu obciążającej nieruchomość wnioskodawców, położoną w S., ul (...), gm. T., w pobliżu Zalewu S., oznaczoną numerami (...), o powierzchni (...) ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Maz. prowadzona jest księga wieczysta nr (...), która to służebność polegać będzie na tym, że :

a) każdoczesny właściciel przedmiotowej nieruchomości będzie miał obowiązek znoszenia posadowionej na terenie w.w. nieruchomości linii przesyłowej o mocy 110 kv i słupa energetycznego, zajmującej powierzchnię(...) m.kw.,

b) powstrzymywania się od wznoszenia w pasie służebności zabudowy, stałych naniesień i nasadzeń,

c) każdoczesny właściciel linii przesyłowej przechodzącej przez nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), będzie miał prawo korzystania z obciążonej nieruchomości w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla dokonywania napraw, remontów, konserwacji i modernizacji, usuwania awarii z prawem wejścia i wjazdu odpowiednim sprzętem,

za jednorazowym wynagrodzeniem w wysokości 14.551 złotych, a także o zasądzenie na rzecz wnioskodawców zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W piśmie procesowym z dnia 4 marca 2019 r. pełnomocnik wnioskodawców zmodyfikowała wniosek w ten sposób, że w miejsce działki nr (...) objęła wnioskiem działkę nr (...), położoną w S., ul. (...), gm. T., dla której w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Maz. prowadzona jest księga wieczysta nr (...).

(...) S.A. z siedzibą w L. Oddział (...) w Ł. wnosił o oddalenie wniosku, zgłaszając zarzut nabycia prawa odpowiadającego treści służebności przesyłu przez zasiedzenie.

Postanowieniem z dnia 29 stycznia 2020 Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim orzekł o oddaleniu wniosku i ustalił, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcie stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji:

S. i J. małżonkowie K. są właścicielami na zasadzie ustawowej wspólności małżeńskiej nieruchomości położonej w S., przy ul. (...), gm. T., o powierzchni (...) ha, oznaczonej numerami działek (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Maz. prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Niezabudowana nieruchomość oznaczona numerem działki (...), o pow. (...) ha, położona przy ul. (...) w S., została przez nich nabyta na zasadzie notarialnej umowy zamiany z dnia 9 listopada 2016 r., Rep (...) zawartej ze S. i M. małżonkami Z.. S. Z. nabył nieruchomość w dniu 18 kwietnia 1985 r. w drodze umowy przekazania gospodarstwa rolnego zawartej z rodzicami S. i H. małżonkami Z., którzy z kolei zostali nią uwłaszczeni na skutek wydania na ich rzecz Aktu Własności Ziemi Nr(...) z dnia 24 listopada 1972 r. Po zawarciu związku małżeńskiego S. Z. przekazał nieruchomość do majątku wspólnego M. i S. Z.. W wyniku zawarcia umowy z dnia 9 listopada 2016 r. małżonkowie K. stali się właścicielami działki nr (...), natomiast S. i M. Z. - właścicielami działki nr (...). Działka nr (...) to dawne pole uprawne, a obecnie nieużytek.

Niezabudowana i nieogrodzona nieruchomość oznaczona numerem działki (...), o pow. (...) ha, w kształcie wydłużonego prostokąta, została nabyta w dniu 8 października 1986 r., Rep (...) od A. i A. K. (1) - rodziców S. K., którzy zawarli z córką i zięciem umowę przekazania gospodarstwa rolnego. Małżonkowie K. kupili wymienioną działkę w 1938 r. albo 1939 r. od rodziny Z..

Przez teren działki przebiega linia wysokiego napięcia 110 kv, jak również posadowiony jest na niej słup energetyczny, wybudowany w 1970 r. Słup ten stoi do chwili obecnej, bez zmiany położenia. Jest on usytuowany w odległości 52 metry od drogi. Trasa przebiegu linii wysokiego napięcia również nie ulegała zmianie na przestrzeni lat.

Przesyłowa linia wysokiego napięcia jest także usytuowana nad działką nr (...), która graniczy z działką nr (...), jednakże nie znajdują się na niej słupy energetyczne. Linia wysokiego napięcia stanowi fragment linii (...) - B., przyjętej do eksploatacji w dniu 27 kwietnia 1973 r.

Małżonkowie K. nigdy nie uprawiali rolniczo działki nr (...), bowiem od 1965 r. zamieszkiwali w S. i pracowali w zawodach pozarolniczych. Natomiast rodzice S. K. uprawiali na niej grunty rolne oraz sadzili drzewa owocowe. Po śmierci A. K. (2) w 1998 r. ziemia był użytkowana przez dzierżawcę, a od 2003 r. nikt jej nie uprawia.

(...) z siedzibą w L. Oddział (...) w Ł. oraz jego poprzednicy prawni korzystali z obu działek bezumownie i nieodpłatnie, bowiem nie płacili wynagrodzenia, ani nie ponosili żadnych opłat za zajmowanie części cudzej nieruchomości.

W piśmie z dnia 3 czerwca 2016 r. pełnomocnik małżonków K. bezskutecznie wezwała (...) z siedzibą w L. Oddział (...) w Ł. do zawarcia z mocodawcami umowy o ustanowienie służebności przesyłu obciążającej działki o numerach(...) i (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Maz. prowadzona jest księga wieczysta nr (...), w zamian za wynagrodzenie w wysokości 14.551 złotych, określone w operacie szacunkowym wykonanym w maju 2016 r. przez rzeczoznawcę Z. Ś. oraz do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od dnia 1 czerwca 2012 r. do dnia 1 czerwca 2016 r. i na przyszłość do czasu ustanowienia służebności w wysokości 128.400 złotych.

W ramach rozważań prawnych i dokonując oceny zgromadzonego materiału dowodowego Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że stosownie do treści art. 305(1) k.c., nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 par. 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń ( służebność przesyłu ). Zgodnie z art. 305(4) k.c., do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych.

W myśl art. 292 k.c., służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym m.in. w treści postanowienia z dnia 7 października 2008 r., III CZP 89/08, LEX nr 458125, przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu, co nastąpiło z dniem 3 sierpnia 2008r., dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa, bez potrzeby oznaczania nieruchomości władnącej. Przedmiotem zasiedzenia mogła być zatem służebność gruntowa o treści odpowiadającej służebności przesyłu, nie zaś służebność przesyłu jako taka, skoro została ona ustawowo uregulowana dopiero z dniem 3 sierpnia 2008 r. Następnie Sąd Rejonowy wyjaśnił, że podzielił powyższy pogląd i w uwzględnieniu zgłoszonego zarzutu zasiedzenia przyjął, że właściciel sieci energetycznej WN posiadał służebność o treści odpowiadającej służebności przesyłu przez czas wystarczający do jej nabycia w drodze zasiedzenia, tj. z upływem trzydziestoletniego posiadania w złej wierze, liczonego co najmniej od dnia 27 kwietnia 1973 r., tj. od daty oddania sieci do eksploatacji.

Zdaniem Sądu meritii, na powyższe wskazują wiarygodne zeznania wnioskodawczyni oraz jej córki A. K. (3), a także dowody z dokumentów: karty inwentarzowej linii wysokiego napięcia (...)- B. oraz wypisu z księgi majątkowej, oraz treść wyroków Sądu Rejonowego i Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z uzasadnieniami, wydanych w sprawach z powództwa W. D. i M. D. przeciwko uczestnikowi o zapłatę, o sygnaturach akt : I C 330/12 i I C 1847/15. Powodami w powołanych sprawach byli właściciele nieruchomości, na których zlokalizowana jest analogiczna sieć energetyczna - linia WN, z tym że relacji P. - B., przyjęta do eksploatacji także w dacie 27 kwietnia 1973 r. Jak wynika z uzasadnień wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 19 lipca 2016 r., sygn. akt I C 1847/15, i wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie tryb. z dnia 1 grudnia 2016 r., sygn. akt II Ca 749/16, Sądy te uznały zasadność zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, zgłoszonego przez uczestnika, i przyjęły jako początek biegu zasiedzenia w złej wierze dzień 27 kwietnia l973 r. Z powołanych w niniejszej sprawie dowodów, a także z zeznań świadka K. R. wynika, że poprzednicy prawni uczestnika, a następnie on sam, dokonywali przeglądów urządzeń sieci, choć cyklicznie oraz w stosunku do potrzeb, dokonując oględzin, konserwacji, napraw, przycinki krzewów, ewentualnie sporadycznie przechodząc i przejeżdżając przez przedmiotową nieruchomość. Czynności te były podejmowane od dnia przyjęcia sieci do eksploatacji i są podejmowane nadal, aktualnie przez uczestnika jako obecnego właściciela urządzeń przesyłowych, a wcześniej przez jego poprzedników prawnych : Skarb Państwa ((...), (...) w Ł.,(...) w Ł. jako (...) w W. - przedsiębiorstwa państwowego, (...) w Ł. jako przedsiębiorstwo państwowe ) i (...)z siedzibą w Ł.. Począwszy od dnia 15 grudnia 2008 r. Spółka ta funkcjonuje pod nazwą(...), a z dniem 31 sierpnia 2010 r. jest ona połączona z (...) z siedzibą w L..

Sąd Rejonowy podniósł również, że jak wynika z zeznań S. K. i A. K. (3) miały one świadomość istnienia na przedmiotowych nieruchomościach linii elektroenergetycznej WN oraz trasy przebiegu ich naziemnych i napowietrznych urządzeń przesyłowych ( przewodów ). Sąd pierwszej instancji wskazał, że na uwagę zasługuje stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w postanowieniach z dnia 26 lipca 2012 r., II CSK 752/11, LEX nr 1218185, i z dnia 16 stycznia 2013 r., II CSK 289/12, LEX nr 1288634, w świetle którego gazociągi, wodociągi i kanalizacje są urządzeniami, które mają charakter trwały i widoczny dla właściciela nieruchomości. Linie przesyłowe z natury rzeczy dzielą się na urządzenia napowietrzne i podziemne ( w przeważającej części podziemne ), które posiadają przymioty urządzeń trwałych i widocznych w rozumieniu art. 292 k.c. W unormowaniu tym, jak to przyjął Sąd Najwyższy, wystarczająca jest możliwość stwierdzenia tych urządzeń przy pomocy wzroku, ale po dokonaniu odkrywki, ustawodawca posłużył się bowiem pojęciem : „ widocznego urządzenia „ a nie : „ urządzenia naziemnego „ . Widoczność urządzenia musi być zatem ujmowana szeroko i z uwzględnieniem specyficznej treści służebności, o którą w danej sprawie chodzi. Sąd nadmienił, że zgodnie z treścią postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2011 r., I CSK 157/11, LEX nr 1050400, do nabycia przez zasiedzenie służebności przesyłu nie jest nawet niezbędne, by widoczne elementy trwałego urządzenia, będącego przedmiotem korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego, znajdowały się na nieruchomości, którą obciążać ma ta służebność.

Odnosząc się do kolejnych przesłanek zasiedzenia Sąd wyjaśnił, że posiadanie co do zasady powinno być ciągłe, jednak akty wykonywania mogą być czasowe a nawet sporadyczne. Wystarczające jest zatem wykonywanie posiadania stosownie do potrzeb i tak też było wykonywane posiadanie służebności w rozpatrywanej sprawie.

W odniesieniu do nieruchomości Skarbu Państwa zasiedzenie służebności linii przesyłowej rozpoczynało bieg z dniem 5 grudnia 1990 r., kiedy to (...) w Ł. nabył z mocy samego prawa użytkowanie wieczyste gruntów, które uprzednio jako przedsiębiorstwo państwowe posiadał w zarządzie. Następcą prawnym tegoż przedsiębiorstwa stał się(...), powstała w dniu 12 lipca 1993 r. w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa ( vide zarządzenie Nr (...) Ministra (...) z dnia 16.01.1989 r. k 56, akt notarialny z dnia 12.07.1993 r. ze statutem k 58 - 64, postanowienie o wpisie do KRS - k 65 - 66 ). Sąd Rejonowy zważył, że przed dniem 1 lutego 1989 r. przedsiębiorstwa państwowe były wprawdzie władającymi w ramach sprawowanego zarządu mieniem państwowym, lecz czyniły to na rzecz Skarbu Państwa. Skarb Państwa wykonywał posiadanie w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej przez ówczesne przedsiębiorstwa państwowe jako sprawujące zarząd mieniem państwowym i występujące w roli dzierżyciela. Powyższe wynika z treści art. 128 k.c. ( w jego pierwotnym brzmieniu ), wprowadzającego zasadę jednolitej własności państwowej, która to własność przysługiwała niepodzielnie Państwu. Z dniem 1 lutego 1989 r. przepis ten otrzymał brzmienie : „ własność ogólnonarodowa ( państwowa ) przysługuje Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym „ . Judykatura, wykładając wskazany przepis, stwierdziła, że jego brzmienie nie uzasadnia przyjęcia, że ex lege doszło do przekształcenia uprawnień do części mienia ogólnonarodowego, pozostającego w zarządzie państwowych osób prawnych, w prawo własności tego mienia. ( por. uchwała ( 7 ) SN z dnia 18 czerwca 1991 r., III CZP 38/91, mająca moc zasady prawnej - OSNC 1991, nr 10 - 12, poz. 118 ). Tym samym uznano, że jedynie nowo nabywane przedmioty własności stawały się własnością danej państwowej osoby prawnej, a mienie państwowe pozostające w jej władaniu ( w różnych formach ) pozostawało nadal własnością Skarbu Państwa. Nowe brzmienie przepisu, uchylonego z dniem 1 października 1990 r., nie skutkowało więc uwłaszczeniem ex lege państwowych osób prawnych w odniesieniu do mienia państwowego, które znajdowało się w ich zarządzie w dniu 1 lutego 1989 r., a jedynie z tą datą uzyskały one zdolność do nabywania w przyszłości praw i obowiązków bezpośrednio w swoim imieniu i na swoją rzecz. W podsumowaniu tych rozważań Sąd meritii stwierdził, że dopiero z dniem 1 lutego 1989 r. przedsiębiorstwa państwowe uzyskały możliwość nabywania nieruchomości innych niż państwowe, a z dniem 5 grudnia 1990 r. ( data uwłaszczenia przedsiębiorstwa państwowego z mocy ustawy z dnia 29.09.1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości - Dz. U. Nr 79, poz. 464 ) - także nieruchomości państwowych. Ustawa z dnia 29 września 1990 r. przyznała z dniem 5 grudnia 1990 r. państwowym osobom prawnym, którym dotąd przysługiwało prawo zarządu, zdolność nabywania we własnym imieniu wszelkich praw, w tym rzeczowych, uwłaszczając je na posiadanym mieniu, będącym dotychczas własnością państwową, prawem użytkowania wieczystego gruntu i prawem własności budynków i urządzeń.

W konsekwencji Sąd wyjaśnił, że podzielił stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu postanowienia z dnia 13 stycznia 2016 r., V CSK 224/15, LEX nr 1977833, zgodnie z którym : „ Zmiana art. 128 k.c. dokonana tą ustawą nie spowodowała jednak przekształcenia przysługujących państwowym osobom prawnym z mocy przepisów kodeksu cywilnego i ustaw szczególnych - uprawnień do części mienia ogólnonarodowego pozostających w ich zarządzie w dniu wejścia w życie tej ustawy. Dopiero w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości ( Dz. U. Nr 79, poz. 464, dalej : „ ustawa o zmianie u.g.g. „ ) uregulowano, że : „ grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy ( związku międzygminnego ), z wyjątkiem gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, będące w dniu wejścia w życie ustawy w zarządzie państwowych osób prawnych, innych niż Skarb Państwa, stają się z tym dniem, z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego; nie narusza to praw osób trzecich; uprawnienia państwowych gospodarstw rolnych do będących w dniu wejścia w życie ustawy w ich zarządzie gruntów stanowiących własność Państwa reguluje odrębna ustawa „ . „ Prawo zarządu istniejące w dniu 5 grudnia 1990 r. po stronie państwowych osób prawnych w stosunku do gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy ( z wyjątkiem gruntów PFZ ) przekształciło się więc z mocy prawa z tym dniem w prawo użytkowania wieczystego w rozumieniu kodeksu cywilnego, natomiast w odniesieniu do budynków, innych urządzeń i lokali znajdujących się na tych gruntach - w prawo własności (tak uchwała składu siedmiu sędziów - zasada prawna - Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1991 r., III CZP 38/91, OSNC 1991, nr 10 - 12, poz. 118 i z dnia 11 października 1990 r., III AZP 13/90, niepubl. ) „

Z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2014 r., II CSK 551/13, OSNC 2015/6/72, Biul. SN 2014/10/10, Lex nr 1504752, także wynika, że : „ Bieg terminu zasiedzenia służebności polegającej na korzystaniu z linii przesyłowej znajdującej się w zarządzie przedsiębiorstwa państwowego, przebiegającej po działce stanowiącej własność Skarbu Państwa, będącej w zarządzie innej państwowej osoby prawnej, nie mógł się rozpocząć przed dniem 5 grudnia 1990 r. „ W uzasadnieniu postanowienia Sąd Najwyższy stwierdził : „ Skoro w okresie od dnia 1 lutego 1989 r. do dnia 1 października 1990 r., tj. do czasu utraty mocy przez art. 128 k.c.,(...) w dalszym ciągu miał tylko w zarządzie, tj. w dzierżeniu, przedmiotowe urządzenia energetyczne, to nie był ich posiadaczem, a zatem zarzut obrazy art. 128 k.c. jest uzasadniony. Nie można także odeprzeć zarzutu naruszenia art. 172 k.c. we wskazanym okresie nie mógł biec termin zasiedzenia. W tym czasie termin zasiedzenia nie mógł też biec na rzecz Skarbu Państwa, skoro był on właścicielem przedmiotowych urządzeń energetycznych oraz właścicielem działki nr (...). Uwłaszczenie jednak majątkiem nieruchomym (...) nastąpiło w dniu 5 grudnia 1990 r. i jego skutkiem było przekształcenie jego zarządu w odniesieniu do urządzeń energetycznych w posiadanie odpowiadające treści użytkowania wieczystego oraz w zakresie władztwa działki nr (...) w posiadanie odpowiadające treści służebności przesyłu, tj. w posiadanie zależne mogące prowadzić do zasiedzenia służebności „. Do dnia 5 grudnia 1990 r. państwowe osoby prawne nie miały samodzielnych praw do składników mienia państwowego, którym dotąd zarządzały, i nadal wykonywały w tym zakresie uprawnienia Skarbu Państwa. ( vide Jacek Gudowski i inni, Komentarz do art.292 kodeksu cywilnego, teza 1).

W dalszych rozważaniach Sąd pierwszej instancji przypomniał, że w uzasadnieniu postanowienia z dnia 4 czerwca 2014 r., II CSK 520/13, Lex nr 1491129, Sąd Najwyższy przyjął, że : „ Jeżeli państwowe przedsiębiorstwo energetyczne zaczęło samodzielnie korzystać z urządzeń przesyłowych usytuowanych na danej działce gruntu przed dniem 27 maja 1990 r. ( jak w niniejszej sprawie ), to bieg zasiedzenia służebności gruntowej podobnej do przesyłu obciążającej nieruchomość, która do tego dnia była przedmiotem własności państwowej i z tym dniem z mocy prawa stała się mieniem komunalnym, rozpoczął się dnia 27 maja 1990 r. „.

Zdaniem Sądu, poprzednik prawny uczestnika - Skarb Państwa -(...) z siedzibą w W. był posiadaczem w złej wierze, poczynając od dnia 27 kwietnia 1973 r. i tym samym upływ wymaganego okresu zasiedzenia, wynoszącego 30 lat, nastąpił najpóźniej z dniem 27 kwietnia 2003 r. ( vide art. 172 par. 1 i 2 k.c., w jego pierwotnym i obecnym brzmieniu ). Wnioskodawcy nie wykazali, by nastąpiła przerwa biegu zasiedzenia, spowodowana, np. złożeniem wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, w tym m.in. do ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem, która to czynność spowodowałaby przerwę biegu zasiedzenia ( art. 292 k.c. w zw. z art. 175 k.c. i art. 123 par. 1 pkt 1) i 3) k.c.). W powyższym zakresie Sąd podzielił stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w uchwale z dnia 21 stycznia 2011 r., III CZP 124/10, OSNC 2011, nr 9, poz. 99, z którego wynika, że wniosek właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem przerywa bieg terminu zasiedzenia tej służebności. Obecnie bowiem właściciel gruntu obciążonego urządzeniami przesyłowymi dysponuje już środkiem prawnym przewidzianym w art. 305(2) par. 2 k.c. w postaci żądania ustanowienia służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem jako czynności przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Przerywa bieg terminu zasiedzenia każda akcja mająca na celu odzyskanie władztwa właścicielskiego i uregulowanie w nowy sposób stosunków prawnorzeczowych na nieruchomości między właścicielem a posiadaczem, w tym akcja prowadząca do zmiany charakteru posiadania, wymuszająca korzystanie przez posiadacza z gruntu w sposób odpłatny.

Sąd nie znalazł podstaw do przyjęcia dobrej wiary posiadacza - poprzednika uczestnika, która to wiara podlega ocenie każdorazowo w dacie rozpoczęcia biegu zasiedzenia, czyli w dniu 27 kwietnia 1973 r. Zważył, że obie przedmiotowe nieruchomości stanowiły w tej dacie własność osób fizycznych, nie zaś Skarbu Państwa. Wyjaśnił, że o przypisaniu posiadaczowi dobrej lub złej wiary przy wykonywaniu posiadania decydują okoliczności opisujące jego stan świadomości w chwili objęcia władztwa nad rzeczą prowadzącego do zasiedzenia służebności. W przedmiotowej sprawie posiadanie w zakresie służebności przesyłu urządzeń energetycznych rozpoczęło bieg od dnia 27 kwietnia 1973 r. ( por. uzasadnienie Sądu Najwyższego z dnia 13.01.2016 r., V CSK 224/15, a także uzasadnienie postanowienia tegoż Sądu z dnia 4.07.2014 r., II CSK 551/13, oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2014 r., II CSK 520/13, Lex nr 1491129 ). Uczestnik nie przedstawił decyzji administracyjnych pozwalających na budowę urządzeń przesyłowych oraz dotyczących ich przebiegu, a w szczególności pozwolenia na budowę, ani żadnej innej dokumentacji, której istnienie usprawiedliwiałoby przekonanie jego poprzednika prawnego o posiadaniu w dniu 27 kwietnia 1973 r. służebności w dobrej wierze. Jak przyjął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 maja 2014 r., II CSK 472/13, Lex nr 1476956, „ dobra wiara zasiadującego posiadacza występuje wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza cudzego prawa „ . W uzasadnieniu postanowienia Sąd ten przyjął, że domniemanie dobrej wiary wzruszyć może dowód, „ że posiadacz w chwili rozpoczęcia posiadania w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o tym, że narusza swym zachowaniem prawo innej osoby. Takim dowodem może być stwierdzenie braku własnego tytułu posiadacza uprawniającego do wejścia na cudzy grunt czy korzystania z niego w określonym zakresie „ .

W dacie rozpoczęcia posiadania w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu przedmiotowa nieruchomość stanowiła własność odpowiednio S. i H. Z. oraz A. i A. małżonków K., a poprzednik uczestnika nie dysponował wówczas żadną dokumentacją usprawiedliwiającą jego przekonanie o posiadaniu w dobrej wierze i nie wykazał skutecznego wobec właściciela prawa do władania nieruchomością. Skoro zatem (...) nie dysponował żadnym tytułem prawnym do nieruchomości, to tym samym należy uznać, że był tylko posiadaczem tej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności. Było to posiadanie w złej wierze, gdyż (...) miał pełną świadomość tego, że nie dysponuje żadnym tytułem pozwalającym na trwałe korzystanie z nieruchomości właściciela. Sieć energetyczna przebiegała nad gruntami stanowiącymi własność osób fizycznych, a przedsiębiorstwo państwowe posiadało nieruchomość ewidentnie w złej wierze, bowiem bez tytułu uprawniającego go do korzystania z cudzej nieruchomości - wybudowania sieci i jej użytkowania, tj. bez uzgodnień środowiskowych i pozwoleń budowlanych.

Zdaniem Sądu Rejonowego o przeniesieniu posiadania świadczy fakt wybudowania i nieprzerwanej eksploatacji linii wysokiego napięcia oraz dysponowanie przez uczestnika dokumentacją dotyczącą tej linii: kartą inwentarzową i księgą majątkową( art. 348 i 352 par. 1 i 2 k.c.).

Stosownie do treści art. 305(2) par. 2 k.c., jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § l, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. Skoro uczestnikowi przysługuje już prawo odpowiadające treści służebności przesyłu na nieruchomościach wnioskodawców, z tym że nabyte w drodze zasiedzenia, to nie zachodzi potrzeba jego ustanawiania na drodze sądowej w trybie wynikającym z powyższego przepisu.

Z powyższych względów, zdaniem Sądu Rejonowego wniosek podlegał oddaleniu jako niezasadny. W odniesieniu do działki nr (...) oddalenie wniosku jest dodatkowo spowodowane brakiem wykazania przez wnioskodawców złożenia uczestnikowi oferty zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, co czyni wniosek przedwczesnym. Żądanie ustanowienia służebności przesyłu powinno być poprzedzone próbą ustanowienia służebności w drodze umowy, dopiero bowiem odmowa zawarcia takiej umowy umożliwia wniesienie wniosku.

Na koniec Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że o kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 520 par. 1 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c. Sąd miał na uwadze fakt oddalenia wniosku wyłącznie z racji uwzględnienia zarzutu zasiedzenia oraz okoliczność wieloletniego nieodpłatnego korzystania przez uczestnika z przedmiotowej nieruchomości, a także bardzo niską wysokość świadczeń emerytalnych uzyskiwanych przez małżonków K..

Apelację od powyższego postanowienia wnieśli wnioskodawcy J. i S. K. zaskarżając je w części co do punktu pierwszego, w którym oddalono wniosek.

Reprezentujący ich pełnomocnik zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

a) sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na:

- błędnym uznaniu, iż uczestnik postępowania spółka (...) w L. - jako aktualny właściciel urządzeń przesyłowych posadowionych na gruncie wnioskodawców J. i S. małżonków K. - na działce ozn. nr (...) i (...) położonej w S. - a zarazem następca prawny przedsiębiorstwa państwowego, będącego dzierżycielem w rozumieniu art. 338 k.c., a nie posiadaczem, nabyła służebność gruntową w drodze zasiedzenia w sytuacji, gdy nie zostały spełnione ku temu wszystkie wymagane przez ustawę przesłanki, w szczególności w postaci nieprzerwanego posiadania w rozumieniu art. 336 k.c. oraz upływu 30 letniego okresu wobec nieudowodnienia przez przedsiębiorstwo energetyczne, iż doszło do przeniesienia posiadania na rzecz jego lub poprzedników prawnych przez Skarb Państwa;

- niewłaściwym przyjęciu, iż spółce przysługuje ograniczone prawo rzeczowe w postaci służebności przesyłu przy jednoczesnym założeniu, iż termin 30 letni rzekomego nabycia ograniczonego prawa rzeczowego przez przedsiębiorstwo energetyczne rozpoczął bieg z dniem 27 kwietnia 1973r. i upłynął z dniem 27 kwietnia 2003r. w sytuacji nieudowodnienia przeniesienia posiadania przez Skarb Państwa na rzecz poprzedników prawnych uczestnika, co winno skutkować przyjęciem, iż termin ewentualnego zasiedzenia mógł rozpocząć swój bieg dopiero z dniem 1 lutego 1989r. i upłynąć 1 lutego 2019r. , co więcej o rodzaju nabytego prawa decyduje ustawa obowiązująca w dacie jego nabycia, a zatem wątpliwym jest, czy było w ogóle możliwe nabycie służebności przesyłu przed datą wejścia w życie ustawy wprowadzająca nowy typ służebności z dnia 30 maja 2008 roku ( Dz.U. nr 116, poz. 731 ) , tj. 3 sierpnia 2008 roku;

- niesłusznym ustaleniu, iż uczestnik(...) może doliczyć do okresu swojego posiadania okres posiadania Skarbu Państwa i jego poprzedników prawnych przed dniem 1 lutego 1989r. wobec niespełnienia obowiązku udowodnienia, że doszło do przeniesienia posiadania na rzecz uczestnika bądź poprzedników prawnych przez Skarb Państwa - w zgromadzonym materiale dowodowym brak jest dowodów na ta okoliczność;

b) naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie:

- art. 233 § 1 k.p.c w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie jej w sposób dowolny, a nie swobodny, polegające w szczególności na braku wszechstronnego rozważenia zgromadzonego w sprawie materiału poprzez niesłuszne przyjęcie, iż doszło do nabycia przez uczestnika w drodze zasiedzenia ograniczonego prawa rzeczowego w postaci służebności przesyłu, w sytuacji braku spełnienia przesłanek ustawowych z art. 336 k.c. w postaci upływu 30 letniego terminu, który w przedmiotowej sprawie rozpoczął bieg z dniem 1 lutego 1989r., a nie jak błędnie przyjął Sąd z dniem 27 kwietnia 1973r. ;

- błędnym uznaniu, iż uczestnik wykazał dowodowo przeniesienie posiadania przez Skarb Państwa na jego rzecz bądź poprzedników prawnych, w sytuacji gdy wykazanie , iż uczestnik jest następcą prawnym swojego poprzednika nie jest tożsame z udowodnieniem przeniesienia posiadania przez Skarb Państwa, co skutkowało niesłusznym doliczeniem okresu posiadania przed datą 1 lutego 1989r. , a w konsekwencji wadliwym przyjęciem przez Sąd upływu 30 letniego terminu posiadania w zlej wierze, a tym samym spełnienia przesłanki ustawowej do nabycia ograniczonego prawa rzeczowego w drodze zasiedzenia;

- art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez niezasadną w świetle okoliczności przedmiotowej sprawy odmowę przeprowadzenia zgłoszonego przez wnioskodawców wniosku o przeprowadzenie dowodów z opinii biegłych sądowych mających wskazać fakty o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia wobec kwestionowania przez uczestnika wysokości wynagrodzenia, tym samym oddalenia wniosków zmierzających do wyjaśnienia okoliczności spornych, jakie istniały w toku niniejszego postępowania; a w konsekwencji niesłuszne oddalenie wniosków dowodowych;

- art. 224 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i przedwczesne zamkniecie rozprawy;

- art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu postanowienia argumentów przemawiających za oddaleniem wniosków dowodowych, co uniemożliwia sprawowanie nadzoru judykacyjnego przez Sąd wyższej instancji w tym zakresie;

- art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez pozorne oparcie orzeczenia na dostarczonym materiale dowodowym i nieprzyjęciu stanu rzeczy w chwili zamknięcia rozprawy;

c) naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 172 k.c. i art. 176 k.c. w zw. z art. 292 in fine k.c. i art. 285 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie skutkujące błędnym przyjęciem, iż uczestnika(...) jako właściciel urządzeń przesyłowych posadowionych na gruncie przedsiębiorstwa państwowego, będącego dzierżycielem w rozumieniu art. 338 k.c., a nie posiadaczem, nabył służebność gruntową w drodze zasiedzenia w sytuacji, gdy nie zostały spełnione ku temu wszystkie wymagane przez ustawę przesłanki, w szczególności nieprzerwane posiadanie w rozumieniu art. 336 k.c. oraz upływ 30 letniego okresu w związku ze złą wiarą;

- art. 336 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji błędne założenie, iż po stronie uczestnika zachodziła przesłanka nieprzerwanego posiadania, podczas gdy poprzednicy prawni spółki (...) będący przedsiębiorstwami państwowymi, sprawującymi zarząd mieniem państwowym, czyniąc to w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, byli w istocie dzierżycielami w rozumieniu art. 338 k.c.;

- art. 6 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające w szczególności na uznaniu za słuszny i udowodniony podniesiony przez uczestnika zarzut zasiedzenia, niepoparty żadnymi dowodami w postaci dokumentów świadczących o przeniesieniu posiadania;

- art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie i oddalenie wniosku w całości w oparciu o podniesiony przez uczestnika zarzut zasiedzenia, notabene chybiony, co nawet w przypadku jego niesłusznego uwzględnienia stanowiło nadużycie prawa podmiotowego, mając na względzie konieczność znoszenia przez wnioskodawców uciążliwości związanych z posadowieniem na ich nieruchomości trakcji elektrycznej.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, na zasadzie art. 368 § 1 pkt. 5 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. pełnomocnik skarżących wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienie i uwzględnienie wniosku w całości i ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem w kwocie 14.551 zł

ewentualnie uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Uczestnik postępowania w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja jako nieuzasadniona podlega oddaleniu.

Analiza treści wniesionej apelacji prowadzi do wniosku, że sformułowane w niej zarzuty wskazujące na błędy w dokonanych ustaleniach faktycznych oraz na naruszenie przepisów postępowania jak i prawa materialnego w istocie rzeczy opierają się przede wszystkim na zakwestionowaniu przyjęcia przez Sąd pierwszej instancji, że uczestnik postępowania (...). w L. - aktualny właściciel urządzeń przesyłowych posadowionych na gruncie nieprzerwanie posiadał w rozumieniu art. 336 k.c. przez okres 30 lat prawo odpowiadające służebności przesyłu.

Zdaniem skarżącego w zaskarżonym orzeczeniu błędnie przyjęto, że doszło do przeniesienia posiadania na rzecz jego lub poprzedników prawnych przez Skarb Państwa, a co za tym idzie że bieg zasiedzenia rozpoczął się z dniem 27 kwietnia 1973 r. i upłynął z dniem 27 kwietnia 2003 r., że o rodzaju nabytego prawa decyduje ustawa obowiązująca w dacie jego nabycia, a zatem wątpliwym jest, czy było w ogóle możliwe nabycie służebności przesyłu przed datą wejścia w życie ustawy wprowadzająca nowy typ służebności z dnia 30 maja 2008 roku ( Dz.U. nr 116, poz. 731 ) , tj. 3 sierpnia 2008 roku. Ponadto, uczestnik postępowania nie może doliczyć do okresu swojego posiadania okres posiadania Skarbu Państwa i jego poprzedników prawnych przed dniem 1 lutego 1989 r.

Odnosząc się do wniesionej skargi apelacyjnej wyjaśnić należy w pierwszej kolejności, że wydając zaskarżone postanowienie Sąd pierwszej instancji prawidłowo zaliczył do okresu niezbędnego do zasiedzenia również okres z przed 1 lutego 1989 r. Powyższe ustalenie poddane ocenie na płaszczyźnie faktów ( z uwzględnieniem obowiązujących przepisów) nie może być skutecznie podważone.

Uzasadnienie przedmiotowego stanowiska należy rozpocząć od stwierdzenia, że wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się naruszenia przepisu art. 233 k.p.c. Formułując powyższy zarzut pełnomocnik wnioskodawców nie wskazał które z dowodów przeprowadzonych przez Sąd pierwszej instancji zostały poddane nieprawidłowej ocenie bądź to poprzez uznanie ich niewiarygodności lub wprost przeciwnie poprzez przyznanie im waloru prawdziwości. W ocenie Sądu Okręgowego właściwe sformułowanie zarzutu naruszenia powołanego na wstępie przepisu wymaga wskazania, przy użyciu argumentów jurydycznych, że sąd naruszył ustanowione w nim zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów, a więc że uchybił podstawowym regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów, oraz że naruszenie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Za niewystarczające należy uznać zaprezentowanie stanu faktycznego wynikającego z odmiennego od zaprezentowanego przez sąd I instancji przekonania o doniosłości (wadze) poszczególnych dowodów. Postawienie sądowi pierwszej instancji skutecznego zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga jednocześnie wykazania naruszenia przepisów prawa procesowego o dowodach, bowiem tylko takie zarzuty można przeciwstawić uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. W tej sytuacji nie będzie wystarczające samo przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze i znaczeniu poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena dokonana przez sąd. Wskazanym wyżej wymaganiom skarżący nie sprostał.

Powyższe skutkuje uznaniem, że omawiany zarzut stanowi jedynie polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu pierwszej instancji, które to ustalenia Sąd Okręgowy przyjmuje za własne uznając je tym samym za podstawę przedmiotowego rozstrzygnięcia.

Wskazując na naruszenie przepisów prawa procesowego, pełnomocnik skarżących wymienił również art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. , art. 224 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. , art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższe przepisy nie zostały naruszone w sposób mający wpływ na wynik sprawy. W szczególności nie sposób zgodzić się ze skarżącym, jakoby w przypadku uwzględnienia zarzutu zasiedzenia służebności odpowiadającej służebności przesyłu, obowiązkiem Sądu meritii było dokonywanie ustaleń co do wartości tej służebności. Brak wskazania w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia podstaw, dla których oddalono wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na powyższą okoliczność, wobec oczywistych podstaw tej decyzji jest więc uchybieniem tylko pozornym, które nie miało żadnego wpływu na wynik sprawy.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie naruszył również przepisów prawa materialnego.

Odnosząc się do zgłoszonych zarzutów w pierwszej kolejności wskazać należy, że wydane rozstrzygniecie nie uchybia treści przepisów art. 292 k.c. w związku z art. 176 § 1 k.c. i art. 172 § 1 k.c. W tym miejscu należy zaznaczyć, że zagadnienie związane z zasiedzeniem służebności gruntowej, odpowiadającej swą treścią służebności przesyłu, biorąc pod uwagę, że uczestnik postępowania powoływał się na posiadanie przez niego tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości, który wywodził z tegoż zasiedzenia, ma znaczenie prejudycjalne wobec skierowanego do pozwanego roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości powodów.

W postanowieniu z dnia 25 stycznia 2006 r. ( sygn.. akt I CSK 11/05) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r. mając status państwowej osoby prawnej nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości, może do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po 1 lutym 1989 r. zaliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty, jeżeli nastąpiło przeniesienie posiadania. Wskazany wyżej pogląd uznać należy za ugruntowany w orzecznictwie. Jego potwierdzenie wynika z treści wyroku Sądu Apelacyjnego Łódź z dnia 17 września 2014 r. ( sygn.. akt I ACa 1155/14 ), w którym wyjaśniono, że osoba prawna, która przed dniem 1 lutego 1989 r., mając status państwowej osoby prawnej, nie mogła nabyć (także w drodze zasiedzenia) własności nieruchomości ani ograniczonych praw rzeczowych, może natomiast do okresu samoistnego posiadania wykonywanego po dniu 1 lutego 1989 r. doliczyć okres posiadania Skarbu Państwa sprzed tej daty. W świetle ustaleń faktycznych, nie może budzić wątpliwości, iż instalacja energetyczna przebiegająca przez działki powodów stanowi trwałe i widoczne urządzenie, o którym mowa w art. 292 k.c. W pełni przekonywujący wywód na uzasadnienie powyższego stanowiska został przedstawiony przez Sąd pierwszej instancji, jego powielanie uznać należy więc za zbędne.

Zgodnie zaś z art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. Z kolei zgodnie z art. 352 k.c., kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności jest posiadaczem służebności, a do posiadania służebności przepisy o posiadaniu rzeczy stosuje się odpowiednio. Przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntownej chodzi o faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, zaś władanie w zakresie służebności gruntowej kwalifikuje się, zgodnie z art. 336 k.c., jako posiadanie zależne.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy nie może budzić wątpliwości okoliczność, że uczestnik i jego poprzednicy prawni korzystali z nieruchomości wnioskodawców w sposób zgodny z dyspozycją powołanego wyżej przepisu art. 352 k.c. Korzystanie to uzewnętrzniało samo posadowienie linii energetycznej oraz jej użytkowanie. Wnioskodawcy nie zdołali skutecznie podważyć powyższego twierdzenia.

W uzupełnieniu powyższej argumentacji wskazać należy, że w przedmiotowej sprawie brak podstaw aby uznać, że Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia art. 176 k.c. w zakresie w jakim określa on obowiązek udowodnienia przez przedsiębiorcę energetycznego, że doszło do przeniesienia posiadania na rzecz jego lub jego poprzedników prawnych przez Skarb Państwa.

Dla udowodnienia następstwa posiadania nie chodzi o wykazanie, iż uczestnik jest następcą prawnym swojego poprzednika - przedsiębiorstwa państwowego, lecz o wykazanie przeniesienia posiadania służebności przesyłu przez Skarb Państwa na poprzednika prawnego (...)Nie można jednak zaakceptować wynikającego z treści skargi apelacyjnej stanowiska, że w przedmiotowej sprawie uczestnik postępowania nie wykazał, iż Skarb Państwa przeniósł na uczestnika lub poprzednika prawnego wszystkie nieruchomości i całą infrastrukturę przedsiębiorstwa. Przypomnieć należy, że z załączonych do akt sprawy dokumentów, których powodowie skutecznie nie zakwestionowali wynika, że Zarządzeniem z dnia 25 listopada 1958 r. (numer (...) utworzono przedsiębiorstwo pod nazwą (...). W ramach tego przedsiębiorstwa w dniu 1 stycznia 1975 r. utworzony został (...) z siedzibą w Ł. ( k. 51). Zarządzeniem Ministra (...) z dnia 16 stycznia 1989 r. doszło do utworzenia z dniem 01 stycznia 1989 r. przedsiębiorstwa państwowego(...)z siedzibą w Ł. ( k.56). Z kolei z dniem 12 lipca 1993 r., nastąpiło przekształcenie utworzonego przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa (k.58).

Począwszy od dnia 15 grudnia 2008 r. spółka ta funkcjonuje pod nazwą (...)by z dniem 31 sierpnia 2010 r. połączyć się z (...) z siedzibą w L..

Uznając za bezsporne, że aktualnie pozwany jest posiadaczem urządzeń przesyłowych na nieruchomościach powodów, należy przyjąć, że korzysta z możliwości posiadania tych linii jako następca wymienionych wyżej podmiotów. Przyjęcie innego niż zaprezentowane wyżej stanowiska naruszałoby treść przepisu art. 231 k.p.c. W ocenie Sądu Okręgowego zestawienie wskazanego wyżej faktu użytkowania linii energetycznych przez uczestnika z przedstawionymi dowodami określającymi przebieg przekształceń podmiotowych przedsiębiorstw zajmujących się przesyłem i dostawami energii przy właściwym zastosowaniu wskazanego wyżej przepisu art. 231 k.p.c. upoważniało do ustalenia ,,że dana służebność będącej przedmiotem sporu linii energetycznej była w sposób nieprzerwany przenoszona na kolejnych posiadaczy”. Powyższego stanowiska nie może podważyć okoliczność, że w poszczególnych okręgach energetycznych w Polsce powstawały różne podmioty zarządzające liniami przesyłowymi skoro, działalność uczestnika związana z przesyłem energii z pewnością wiąże się z następstwem działalności podmiotów wcześniej realizujących wskazane zadania. Trudno w tych okolicznościach zgodzić się z twierdzeniem, że w przedmiotowej sprawie nie zostało wykazane, iż jednocześnie z utworzeniem przedsiębiorstwa państwowego na mocy zarządzenie Ministra (...) Nr (...) doszło do faktycznego przekazania przez Skarb Państwa na rzecz poprzednika prawnego uczestnika linii i urządzeń przesyłowych, których część jest posadowiona na nieruchomości powodów. Przed powstałym w dniu 1 stycznia 1989 roku przedsiębiorstwem państwowym pod nazwą - (...)w Ł.” do w/w daty w obrocie prawnym i ekonomicznym funkcjonowało przedsiębiorstwo państwowe - (...) w W.. Przedsiębiorstwo to było podmiotem wielozakładowym. W jego skład wchodził m.in. (...) w Ł.. Zarządzał on częścią mienia będącego we władaniu (...). Z zarządzenia Nr (...) Ministra (...) w sposób niebudzący wątpliwości wynika, że nowe przedsiębiorstwo - (...) w Ł. zostało utworzone na bazie tej części majątku (...), które było w zasobach (...).

W uzupełnieniu powyższych argumentów wskazać jeszcze należy, że podstaw do przyjęcia ciągłości posiadania należy upatrywać również w przepisie art. 348 k.c. Przenoszenie posiadania następuje nie tylko przez wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą. Jest to wówczas jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy. Za przejściem posiadania (jego konstrukcją i ciągłością) może przemawiać nawet symboliczne przekazanie posiadania. Przymiot posiadania służebności na każdym etapie jest uzewnętrzniony przez przedsiębiorstwo przesyłowe poprzez akty faktycznego władztwa. Są nimi nieprzerwane i ciągłe dostarczanie energii elektrycznej przy wykorzystaniu linii i urządzeń przesyłowych, ich konserwacja oraz periodyczne oględziny i przegląd stanu technicznego posiadanych urządzeń ( por. np. postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie wydane w sprawie sygn.. akt II Ca 1204/14 ). Podnieść należy, ( co słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji) że posiadanie służebności nie wymaga nieprzerwanych, permanentnych aktów władczych. Dotyczy to również służebności przesyłu oraz służebności nieruchomości odpowiadającej treścią służebności przesyłu (por. nr wyrok SN z 31.05.2006 roku, IV CSK 149/2005, opubl. w Lex Polonica Nr 409449 i wyrok SA w Łodzi z 19.04.2013 roku, I ACa 1356/12, Lex Nr 1313323).

Na koniec tej części rozważań wskazać należy, że stosownie do dyspozycji art. 494 § 1 KSH spółka przejmująca wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej. Zawarta w tym przepisie konstrukcja prawna sukcesji uniwersalnej, która następuje z dniem połączenia sprawia, że dla zaistnienia jej skutków w przypadku łączenia spółek nie ma problemu niewykazania określonych składników majątkowych spółek łączących się. Nie ma więc potrzeby zamieszczania w planie połączenia dokładnego spisu składników majątkowych, gdyż łączące się majątki przejdą na jeden podmiot. Tym samym można przyjąć, że doszło do przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego w postaci służebności gruntowej.

Reasumując nie można również zgodzić się ze skarżącym, że wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia przepisu art. 338 k.c.

Brak tym samym podstawa aby uznać za uzasadniony zarzut naruszenia art. 6 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, „polegające na uznaniu za słuszny i udowodniony podniesiony przez uczestnika zarzut zasiedzenia, niepoparty żadnymi dowodami w postaci dokumentów świadczących o przeniesieniu posiadania”.

Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych wynika, że przedmiotowa linia energetyczna wraz z infrastrukturą energetyczną została wybudowana na nieruchomości stanowiącej wcześniej własność poprzedników prawnych powodów, w roku 1973. Okoliczność ta nie była sporna w sprawie a nadto wynika z załączonych przez pozwanego dokumentów. Począwszy od tej daty z nieruchomości objętej wnioskiem, w zakresie eksploatacji, dokonywania kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji i remontów, usuwania awarii i wymiany urządzeń infrastruktury energetycznej, korzystali poprzednicy prawni uczestnika postępowania. Posiadanie przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń energetycznych na cudzej nieruchomości, na której zostały posadowione, jest posiadaniem w rozumieniu art. 352 KC i może prowadzić do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu (art. 292 w zw. z art. 172 KC). (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 r., V CSK 502/10). Podkreślić należy, że objęcie przez Skarb Państwa reprezentowany przez przedsiębiorstwo państwowe w celu budowy linii energetycznej, następuje nie w ramach władczych uprawnień państwa, lecz w celu wykonania państwowych zadań gospodarczych. Dostarczanie przez państwowe przedsiębiorstwa energetyczne energii elektrycznej oraz budowa i konserwacja urządzeń do tego służących, stanowiło bowiem wykonywanie zadań gospodarczych państwa, było więc działaniem w ramach dominium, a nie w ramach imperium. Skarb Państwa może być zatem uznany za posiadacza tych urządzeń oraz nieruchomości, na których się znajdują, w zakresie odpowiadającym służebności przesyłowej. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2008 roku, sygn. akt I CSK 171/08, (...), postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 roku, sygn. akt V CSK 502/10 (...)).

Z porównania wskazanej powyżej daty wynika, że początek biegu terminu zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu, miała miejsce w 1973 r. Kodeks cywilny, który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1965 roku, wprowadził w przepisie art. 172 KC termin zasiedzenia przy dobrej wierze - 10 lat, zaś przy złej wierze - 20 lat i terminy te obowiązywały do zmiany art. 172, wprowadzonej ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321 ze zm.) na mocy której terminy te wynoszą obecnie 20 i 30 lat. Te krótsze terminy stosuje się, gdy zasiedzenie nastąpiło przed wejściem w życie wyżej wymienionej noweli, tj. przed dniem 1 października 1990 r. Jeśli natomiast bieg zasiedzenia rozpoczął się, ale nie zakończył przed tą datą, mają zastosowanie terminy 20 i 30 lat (art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r.). Uwzględniając powyższe regulacje, mając na uwadze początek biegu zasiedzenia ( 1973 rok), złą wiarę poprzednika prawnego pozwanego, determinującą przyjęcie 20-letniego terminu zasiedzenia ( następnie przedłużoną do 30 lat ), w ocenie Sądu II instancji, Sąd meritii prawidłowo ustalił datę zasiedzenia.

Odnosząc się do innych jeszcze argumentów wskazanych w skardze apelacyjnej, wyjaśnić należy, że nie sposób zgodzić się z poglądem, że służebność o której mowa, została wdrożona wbrew zakazowi lex retro non agit (w polskim systemie prawnym wynikającym z art. 2 Konstytucji). Brak inicjatywy właścicieli nieruchomości zmierzającej do ograniczenia dopuszczalności korzystania z ich nieruchomości przez przedsiębiorstwa przesyłowe nie musiał wynikać z niewiedzy o niebezpieczeństwie zasiedzenia tego prawa a mógł stanowić konsekwencję przeświadczenia, że posadowienie i wykorzystywanie infrastuktury przesyłowej wynikało z potrzeby realizacji wyższego dobra jakim w ujęciu historycznym była elektryfikacja i rozwój przemysłowy kraju. Przypomnieć należy, że konstrukcja „służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu” pojawiła się w judykaturze już w 1991 r., tj. w uchwale Sądu Najwyższego z 30 sierpnia 1991 roku wydanej w sprawie sygn. akt III CZP 73/91, kiedy to po raz pierwszy uznano za dopuszczalne ustanowienie służebności gruntowej umożliwiającej doprowadzenie linii energetycznej. Również przed tą datą istniała możliwość uregulowania prawa, które w okresie późniejszym przybrało postać służebności przesyłu. Realizacji swoich roszczeń uprawniony podmiot mógł dochodzić na podstawie art. 292 k.c. w związku z art. 285 k.c. Orzecznictwo Sądu Najwyższego nie dostarcza żadnych argumentów, że możliwość taka nie istniała. Powszechnie przyjmowano i nadal przyjmuje się, że bieg zasiedzenia mógł w przedstawionym zakresie rozpocząć się w latach 60-tych, 70-tych i 80-tych ( por. np. orzeczenie SN z 12.05.2015 roku, IV CSK 293/14, Rzeczposp. PGD 2015/36/3, z 4.07.2014 roku, II CSK 551/13, OSNC 2015/6/72 z 27.06.2013 roku, III CZP 31/13, OSNC 2014/2/11 z 22.05.2013 roku, III CZP 18/13, OSNC 2013/12/139 z 16.01.2013 roku, II CSK 289/12, Lex Nr 1288634 z 13.10.2011 roku, V CSK 502/10, Lex Nr 1096048 z 10.07.2008 roku, III CSK 73/8, M.Prawn. 2014/18/980).

Zwrócić również należy uwagę na okoliczność, że ograniczenie prawa własności w sposób odpowiadający służebności przesyłu przewidywał również ustawodawca. Jak wynika z nieobowiązującego już przepisu art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości (Dz.U. z 1974r., Nr 10, poz.64 z późn zmian) organy administracji państwowej, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe mogły za zezwoleniem naczelnika gminy - a w miastach prezydenta lub naczelnika miasta (dzielnicy), zakładać i przeprowadzać na nieruchomościach - zgodnie z zatwierdzoną lokalizacją szczegółową - ciągi drenażowe, przewody służące do przesyłania płynów, pary, gazów, elektryczności oraz urządzenia techniczne łączności i sygnalizacji, a także inne podziemne lub nadziemne urządzenia techniczne niezbędne do korzystania z tych przewodów i urządzeń. Osobom upoważnionym przez właściwy organ, instytucję lub przedsiębiorstwo państwowe przysługiwało prawo dostępu do tych przewodów i urządzeń w celu wykonywania czynności związanych z ich konserwacją. Odwołując się do powyższej regulacji Sąd Najwyższy potwierdził, że w wypadku kiedy przedsiębiorstwo korzysta z sieci przesyłowej zrealizowanej w zakresie wynikającym z decyzji wydanej na postawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczaniu nieruchomości (t.j. Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.) i wykonuje w stosunku do niej uprawnienia przewidziane w ust. 2 tego przepisu, jego działanie nie może być uznane za posiadanie cudzej nieruchomości w zakresie służebności odpowiadającej służebności przesyłu, ponieważ właścicielowi został odjęty ten zakres uprawnień właścicielskich do korzystania z nieruchomości ( vide: postanowienie z 13 sierpnia 2015 r. sygn.. akt I CSK 959/14 ). Wyjaśnił przy tym jednocześnie, że wykonywanie uprawnień w zakresie wynikającym z decyzji wydanej na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (t.j. Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.) stanowiącej tytuł prawny do ich wykonywania, nie prowadzi do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu. Jeżeli w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 roku nowelizującej kodeks cywilny, przedsiębiorstwo państwowe korzystało bez tytułu prawnego z cudzej nieruchomości (niepaństwowej) w zakresie niezbędnym do obsługi i eksploatacji wybudowanych przez to przedsiębiorstwo urządzeń przesyłowych, to było ono posiadaczem służebności gruntowej podobnej do służebności przesyłu w rozumieniu art. 352 § 1 KC. ( postanowienie z 21 maja 2015 r. sygn.. akt IV CSK 468/14 ). Już tylko dla porządku przypomnieć należy, że podobną regulację przewidywała ustawa o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości z dnia 29 kwietnia 1985 r. (Dz.U. Nr 22, poz. 99) tj. z dnia 28 lutego 1991 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 12) wskazując w art. 47 ust 1, że wywłaszczenie nieruchomości polega na odjęciu lub ograniczeniu w drodze decyzji prawa własności lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości.

Nie sposób się jednocześnie zgodzić z wyrażoną w wniesionej apelacji sugestią jakoby zaskarżone orzeczenie naruszało treści przepisów art. 5 k.c.

W ocenie Sądu Okręgowego, uwzględnienie zarzutu zasiedzenia, nie stanowiło nadużycie prawa podmiotowego. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw ( w tym prawa własności) mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Zapewnienie swobodnego przepływu energii elektrycznej nie jest w ocenie Sądu Okręgowego dobrem mniej wartym ochrony niż prawo własności nieruchomości, na której przebiegają urządzenia przesyłowe. Jednocześnie uwzględnić należy, fakt że z reguły ingerencja przedsiębiorstwa energetycznego w prawo własności nie jest nadmierna nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem, że uznanie, iż ewentualne przyznanie możliwości ograniczenia tego prawa w drodze służebności narusza zasadę proporcjonalności. Przebieg linii energetycznej nad nieruchomościami uczestników oraz posadowienie słupa tylko w nieznacznym zakresie ogranicza możliwość z korzystania z tych nieruchomości zgodnie z ich gospodarczym ( rolniczym ) przeznaczeniem.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. orzekł o oddaleniu skargi apelacyjnej.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 520 § 3 k.p.c. mając na uwadze sprzeczne interesu uczestników i wynik sprawy.

A.  Kowalska P. Hochman G. Ślęzak