Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2021 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący

Paweł Hochman

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2021 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym

sprawy z powództwa I. S.

przeciwko J. S.

o alimenty

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz.

z dnia 16 lutego 2021 r. sygn. akt III RC 102/20

oddala apelację.

Sygn. akt II Ca 416/21

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 lutego 2021 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz. zasądził od pozwanego J. S. na rzecz powódki I. S. alimenty w kwocie po 600 złotych miesięcznie poczynając od 8 maja 2020 roku płatne z góry do 15-tego każdego miesiąca do rąk I. S. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2), zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.800 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3), zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim kwotę 400 złotych tytułem zwrotu nieuiszczonej opłaty stałej (pkt 4) oraz wyrokowi w punkcie „1” nadał rygor natychmiastowej wykonalności (pkt 5).

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2018 roku w sprawie akt I C 1604/17 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. rozwiązał przez rozwód związek małżeński między J. S. a I. S. zawarty dnia (...) roku w Urzędzie Stanu Cywilnego w T. z winy męża. Orzeczenie uprawomocniło się 28 lutego 2020 roku.

Strony mają dwoje dorosłych dzieci.

I. P. ma 63 lata. Jest osobą bardzo schorowaną. Choruje na depresję od momentu kiedy dowiedziała się w sierpniu 2015 roku o zdradzie męża. Pozostaje pod stałą opieką psychologa (ma średnio dwie wizyty w miesiącu, jedna kosztuje do 100 złotych) oraz lekarza psychiatry (jest jedna wizyta w miesiącu, cena tej wizyty to 100 złotych). Z uwagi na swój stan zdrowia musi systematycznie przyjmować leki, które kosztują około 100 złotych miesięcznie.

Powódka uzyskuje ona emeryturę w wysokości 2.540 złotych miesięcznie. To jest jedyne źródło jej utrzymania. Wcześniej uzyskiwała również dochody z tytułu pełnienia funkcji kuratora społecznego (funkcję tą pełniła około 30 lat). Z powodu depresji nie jest tego w stanie czynić.

Powódka mieszka sama. Uiszcza stałe opłaty: czynsz – 570 złotych miesięcznie, energia elektryczna i gaz – 130 złotych miesięcznie, multimedia i telefon – 170 złotych miesięcznie, radio, telewizja i ubezpieczenie – 100 złotych miesięcznie, podatek za mieszkanie – 450 złotych rocznie.

Córka stron mieszka w (...). I. S. wyjeżdża do niej 2-3 razy do roku na 2-3 miesiące. Korzysta tam również z terapii psychologicznej, którą opłaca córka. Leki ma przepisywane przez lekarza w Polsce.

Między stronami toczy się postępowanie o podział majątku wspólnego

J. S. ma 62 lata. Zatrudniony jest w(...) Sp. z o.o. z siedzibą w Ł. jako starszy mistrz. Jego średnie miesięczne wynagrodzenie wynosi 4.841,30 złotych netto. Ponadto uzyskuje środki z tytułu gry na giełdzie papierów wartościowych

Pozwany mieszka sam. Jego opłaty to czynsz, gaz, energia elektryczna, telewizja – 700 złotych miesięcznie. Nie ma żadnych przewlekłych chorób, prócz prostaty. Na leki wydaje około 50 złotych miesięcznie. Pozwany posiada oszczędności (kilkanaście tysięcy). Nie jest zadłużony.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Motywując powyższe wskazał, że zgodnie z art. 60 § 2 k.r.o., jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Dla oceny, czy przesłanka istotnego pogorszenia sytuacji materialnej występuje, przeprowadzić należy porównanie sytuacji materialnej małżonka niewinnego z tym położeniem, jakie istniałoby, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1998 roku, III CKN 186/98, LEX nr 83804). Świadczenia alimentacyjne między rozwiedzionymi małżonkami stanowią jednocześnie kontynuację powstałego przez zawarcie małżeństwa obowiązku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania i trwają mimo rozwodu, aczkolwiek w postaci zmodyfikowanej.

W myśl art. 130 k.r.o. obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu małżeństwa wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że J. S. pracuje zawodowo. Jego miesięczny dochód wynosi około 4.850 złotych. Pozwany przyznał, że jest osobą zdrową. Leczy się tylko na prostatę. Na leki wydaje około 50 złotych miesięcznie. Z materiału tego wynika także, że sytuacja materialna I. S. pogorszyła się i to w stopniu znacznym w związku z rozwodem z pozwanym. Jedyny jej dochód to emerytura w wysokości 2.540 złotych. Z tej kwoty musi wykupić leki, dokonać koniecznych opłat oraz utrzymać siebie. Duże kwoty pochłaniają terapia psychologiczna i wizyty u lekarza psychiatry.

W ocenie Sądu Rejonowego zasądzona kwota alimentów po 600 złotych miesięcznie to kwota, która pokryje tylko i wyłącznie koszty nabycia koniecznych dla niej leków i opłat za wizyty lekarskie. Kwota ta nie jest przy tym zbyt obciążająca dla pozwanego mającego znacznie wyższe dochody niż powódka. W pozostałym zakresie powództwo oddalono jako zbyt wygórowane, nie mające uzasadnienia w zgromadzonym materiale dowodowym.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd I instancji orzekł na podstawie § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie, o ściągnięciu nieuiszczonych kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a o rygorze natychmiastowej wykonalności orzeczono na podstawie art. 333 § 1 pkt 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł w dniu 30 kwietnia 2021 roku (data nadania w placówce pocztowej) pełnomocnik pozwanego J. S..

Apelujący zarzucił wyrokowi:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik postępowania: art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zastosowanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w miejsce swobodnej oceny materiału dowodowego wyrażające się w całkowitym odmówieniu wiary zeznaniom pozwanego w zakresie posiadanych przez powódkę oszczędności, wykorzystania ewentualnych środków zarobionych na giełdzie i sposobu utrzymywania się byłych małżonków w okresie trwania małżeństwa przy jednoczesnym daniu wiary wyłącznie zeznaniom powódki (chociażby co do leczenia depresji), pomimo że nie zostały one potwierdzone dokumentacją; w konsekwencji doszło do uchybienia polegającego na nierozważeniu w sposób wszechstronny przy uwzględnieniu doświadczenia życiowego całości zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, czego skutkiem było poczynienie sprzecznych z materiałem dowodowym ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, które polegało na uznaniu, że rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej powódki, podczas gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że to pozwany zmuszony był chociażby do wyprowadzenia się ze wspólnego mieszkania;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik postępowania, tj. art. 100 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w niniejszej sprawie i niedokonanie wzajemnego zniesienia lub stosunkowego rozdzielenia kosztów postępowania, podczas gdy powódka wygrała proces w zakresie 60% swojego żądania;

3.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik postępowania, tj. 233 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. w zw. z art. 244 § 1 k.p.c. poprzez niedopuszczenie dowodu z dokumentu urzędowego w postaci historii rachunku bankowego powódki na okoliczność udowodnienia faktu braku istotnego pogorszenia sytuacji majątkowej powódki, naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów;

4.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 60 § 2 k.r.o. w zw. z art. 135 § 1 k.r.o. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie stanowiące konsekwencję ustalenia, że rozwód pociągał za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej powódki i w konsekwencji zobowiązanie pozwanego do obowiązku alimentacyjnego względem jej osoby, pomimo że sytuacja materialna powódki na skutek rozwodu w porównaniu z sytuacją materialną stron sprzed zainicjowania przedmiotowego postępowania nie uległa istotnemu pogorszeniu, a w szczególności z uwagi na okoliczność pozostania powódki we wspólnym mieszkaniu stron i konieczność poszukiwania przez pozwanego nowego miejsca zamieszkania.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zakresie obowiązku alimentacyjnego względem powódki, wzajemne zniesienie kosztów postępowania pomiędzy stronami za postępowanie przed Sądem I instancji oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem II instancji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew twierdzeniom podniesionym w apelacji, wydając zaskarżone orzeczenie, Sąd I instancji nie dopuścił się naruszenia prawa materialnego, tj. art. 60 § 2 k.r.o. w zw. z art. 135 k.r.o. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie stanowiące konsekwencję ustalenia, że rozwód pociągał za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej powódki i w konsekwencji zobowiązanie pozwanego do obowiązku alimentacyjnego względem powódki.

W tym zakresie wskazać należy, że wynikające z art. 60 § 2 k.r.o. upoważnienie do orzeczenia alimentów na rzecz małżonka niewinnego nie uprawnia do dowolnej jego interpretacji. Z sformułowania „sąd może” wynika każdorazowy obowiązek do orzeczenia alimentów w przypadku zaistnienia przesłanek wskazanych w powołanym przepisie. Zasady wykładni powołanego przepisu art. 60 § 2 k.r.o. były wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego. Za utrwalony w orzecznictwie należy uznać pogląd, zgodnie z którym, pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego wymaga oceny nie tylko w chwili rozwodu, ale w każdorazowej sytuacji uprawnionej osoby. Ujawnienie się wskazanych w tym przepisie skutków nawet po wielu latach od orzeczenia rozwodu nie może uzasadniać oddalenia powództwa z art. 60 § 2 k.r.o. tylko z uwagi na upływ czasu od orzeczenia rozwodu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 lipca 1999 roku, I CKN 356/99, Legalis Nr 60010 ).

Powyższe oznacza, że dokonując niezbędnych dla prawidłowego zastosowanie przepisu art. 60 § 2 k.r.o. ustaleń faktycznych należy określić sytuację małżonka niewinnego i to powstałą w następstwie orzeczenia rozwodu, a nadto ustalić (często hipotetycznie) sytuację, w jakiej znajdowałby się niewinny małżonek, gdyby rozwodu nie orzeczono i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo. Przy porównywaniu sytuacji materialnej małżonka niewinnego należy badać nie tylko stan rzeczywisty, który istniał przed rozwodem, ale i uwzględniać jego uprawnienia do korzystania z wkładu drugiego małżonka w zaspokajanie potrzeb rodziny (art. 27 k.r.o.). Przyjęcie za podstawę ustalania obowiązku alimentacyjnego małżonka wyłącznie winnego stanu rzeczywistego preferowałoby w istocie postępowanie naganne, skoro brak dbałości o rodzinę w okresie istnienia małżeństwa zmniejszałby w przyszłości obciążenia osoby winnej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2000 roku, II CKN 673/98, Legalis Nr 354572 oraz z dnia 27 listopada 1998 roku, III CKN 880/98, Legalis Nr 346163).

Z powyższego wynika, że przy ocenie „pogorszenia”, czyli przy porównywaniu położenia materialnego współmałżonka niewinnego przed rozwodem z położeniem po rozwodzie, sąd powinien brać pod uwagę tę sytuację materialną, jaką małżonek niewinny w czasie trwania małżeństwa powinien był mieć zgodnie z przepisami (art. 23 k.r.o. i art. 27 k.r.o.), a nie tę, jaką faktycznie miał w następstwie nieprawidłowego i niewłaściwego postępowania współmałżonka, który np. w sposób zawiniony ograniczał swoje realne możliwości zarobkowe albo skąpił środków na zaspokojenie potrzeb rodziny.

Zdaniem Sądu Okręgowego zasądzając alimenty na rzecz powódki od jej byłego męża w kwocie po 600 złotych miesięcznie, Sąd Rejonowy nie uchybił wskazanym wyżej regułom wykładni omawianego przepisu i prawidłowo przyjął, że na skutek rozwodu stron sytuacja materialna powódki uległa znacznemu pogorszeniu.

Z materiału zebranego w sprawie wynika, że jedynym źródłem dochodu powódki jest obecnie emerytura w wysokości 2.540 złotych miesięcznie, zaś wcześniej (także i w dacie orzeczenia rozwodu) uzyskiwała również dochody z tytułu pełnienia funkcji kuratora społecznego, której to funkcji nie może już pełnić z uwagi na występujące u niej zaburzenia depresyjne powstałe w wyniku rozpadu małżeństwa.

Wbrew twierdzeniom apelującego ustalenia odnośnie leczenia depresji nie zostały oparte przy tym wyłącznie na zeznaniach powódki, albowiem przedłożyła ona do akt zaświadczenia z dnia 24 listopada 2017 roku i 29 listopada 2018 roku, z których wynika, że wymaga ona leczenia farmakologicznego i terapii poznawczo-behawioralnej z uwagi na występujące u niej objawy depresyjne (zaświadczenia k. 40, 41). Ponadto przypomnieć należy, że powódka mieszka obecnie sama i uiszcza stałe opłaty: czynsz – 570 złotych miesięcznie, energia elektryczna i gaz – 130 złotych miesięcznie, multimedia i telefon – 170 złotych miesięcznie, radio, telewizja i ubezpieczenie – 100 złotych miesięcznie, podatek za mieszkanie – 450 złotych rocznie. Pozwany uzyskuje natomiast miesięczne wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia w wysokości około 4.841,30 złotych netto, a do tego uzyskuje dochody z tytułu gry na giełdzie papierów wartościowych. Pozwany mieszka sam i uiszcza stałe opłaty za czynsz, gaz, energię elektryczną i telewizję w wysokości około 700 złotych miesięcznie. Pozwany posiada przy tym oszczędności.

Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia zakresie sytuacji majątkowej stron należało uznać prawidłowe, albowiem znajdowały oparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Jednocześnie skarżący skutecznie nie zakwestionował żadnego tych ustaleń. Tym samym uznać należy, że ocena zebranego materiału przeprowadzona została zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c., a dokonując jej Sąd Rejonowy nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów; na podstawie zaoferowanych przez strony dowodów wyprowadził w tymże zakresie prawidłowe wnioski zgodne z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy ogólnej. Porównanie wskazanych wyżej dochodów i wydatków stron prowadzi do wniosku, że dysproporcja w tym zakresie, jak i pogorszenie jej sytuacji majątkowej związane z rozpadem małżeństwa uzasadniała przyznanie powódce alimentów.

Powyższego wniosku nie może podważyć skutecznie zawarty w skardze apelacyjnej zarzut naruszenia 233 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. w zw. z art. 244 § 1 k.p.c. poprzez niedopuszczenie dowodu z dokumentu urzędowego w postaci historii rachunku bankowego powódki na okoliczność udowodnienia faktu braku istotnego pogorszenia sytuacji majątkowej powódki. Formułując powyższy zarzut skarżący zdaje się nie dostrzegać, że w czasie trwania związku małżeńskiego powódka miała prawo do dysponowania nie tylko środkami zgromadzonymi na jej koncie osobistym ale również tymi, które wnosił do wspólności małżeńskiej pozwany (chociażby dochód z tytułu wynagrodzenia za pracę) i oceny czy nastąpiło pogorszenie sytuacji życiowej na skutek rozwodu należy oceniać z uwzględnieniem dochodów obojga małżonków.

Zupełnie chybiony jest również zarzut, wskazujący na pominięcie przez Sąd pierwszej instancji konieczności wyprowadzenia się skarżącego ze wspólnego mieszkania stron. Pomijając już fakt, że stanowiła ona konsekwencję orzeczenia rozwodu zawinionego przez skarżącego zagadnienie to może być przedmiotem oceny sądu w postępowaniu o podział majątku dorobkowego i z tej przyczyny nie może w żadnym wypadku rzutować na wysokość zasądzonych alimentów.

Podkreślić należy, że obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia nie sięga z reguły tak daleko, aby miał zapewnić małżonkowi niewinnemu równą stopę życiową, niemniej zakres przyczyniania się małżonka wyłącznie winnego do utrzymania małżonka niewinnego mieści się między granicą, poniżej której istnieje niedostatek a granicą, której przekroczenie byłoby zrównaniem stopy życiowej obojga małżonków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1998 roku, III CKN 186/98, Legalis nr 356468). W pełni akceptując powyższy pogląd Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że zaskarżone orzeczenie uwzględnia również wskazane wyżej kryterium jakim należało się kierować ustalając wysokość alimentów.

Zasądzenie przez Sąd Rejonowy alimentów od pozwanego na rzecz powódki w kwocie po 600 złotych miesięcznie powinno natomiast w sposób istotny i jednocześnie nie nadmierny poprawić jej sytuację majątkową, nie doprowadzi jednocześnie do istotnego pogorszenia sytuacji majątkowej pozwanego.

Resumując, Sąd Okręgowy przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i nie znalazł podstaw aby uznać, że wydając zaskarżony wyrok Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego. Powyższe oznacza, że apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

W uzupełnieniu powyższych uwag wyjaśnić należy, w oparciu o dyspozycję określoną w art. 100 zd. 2 k.p.c. Sąd Rejonowy mógł przy tym nałożyć na pozwanego obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, mimo że powództwo zostało uwzględnione jedynie w części, albowiem niewątpliwie określenie należnej powódce kwoty alimentów zależało niewątpliwie od oceny sądu.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego jako niezasadną.