Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 sierpnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Jarosław Gołębiowski
Sędziowie	SSA w SO Stanisław Łęgosz (spr.) SSR del. Aleksandra Szymorek - Wąsek
Protokolant	st.sekr. sądowy Anna Owczarska

po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa J. D.

przeciwko B. D.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego B. D.

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 5 marca 2018 roku, sygn. akt I C 2293/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach: pierwszym sentencji w ten sposób, że powództwo oddala i drugim sentencji w ten sposób, że zasądza od powoda J. D. na rzecz pozwanego B. D. kwotę 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

2.  zasądza od powoda J. D. na rzecz pozwanego B. D. kwotę 2.881 (dwa tysiące osiemset osiemdziesiąt jeden) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR Aleksandra Szymorek – Wąsek

Sygn. akt II Ca 449/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 marca 2018 r. w sprawie I C 2293/1 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. zasądził od pozwanego B. D. na rzecz powoda J. D. kwotę 21.614,79 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienia od dnia 12 maja 2017r. do dnia zapłaty oraz kwotę 4.698 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawą tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia:

W dniu 10 listopada 2015r. J. D. zawarł z B. D. umowę nr (...), na podstawie której J. D. zlecił B. D. wykonanie dla J. D. renowacji dwóch stawów parkowych będących częścią Zabytkowego Parku Dworskiego w J., gmina W. (§1 umowy). Zgodnie z § 3 umowy B. D. zobowiązał się do wykonania mapy do celów projektowych w zakresie niezbędnym do wykonania projektu renowacji dwóch stawów, opracowania projektu renowacji dwóch stawów parkowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą i urządzeniami hydrotechnicznymi w sposób zgodny z ustaleniami, wymogami ustawy, przepisami, obowiązującymi Polskimi Normami i zasadami wiedzy technicznej, uzyskania wymaganych opinii i uzgodnień, sprawowania nadzoru autorskiego, opracowania wniosku o dofinansowanie w/w inwestycji z (...) w Ł., pozyskanie środków oraz monitoringu realizacji inwestycji wraz z rozliczeniem końcowym.

J. D. zobowiązał się zapłacić B. D. zaliczkę na poczet prac zawartych w § 3 w wysokości 25.000 zł w dniu zawarcia przedmiotowej umowy. Zgodnie z postanowieniami umowy zaliczka podlegała rozliczeniu po uzyskaniu dofinansowania w/w inwestycji. W przypadku nie wywiązania się wykonawcy z zakresu umownego skutkującego tym, iż zamawiający nie uzyska dofinansowania, zaliczka podlegała zwrotowi zamawiającemu (§ 5).

Treść umowy zredagował pozwany B. D..

W piśmie z dnia 15 czerwca 2016r. (...) Fundusz (...) w Ł. omówił powodowi udzielenia dofinansowania na cele rewaloryzacji zabytkowego parku dworskiego w J. – etap I renowacja dwóch stawów parkowych, z uwagi na prowadzoną na terenie parku działalność gospodarczą, brak gwarancji zwrotu dotacji oraz wystawienie nieruchomości na sprzedaż.

Powód odwołał się od decyzji z dnia 15 czerwca 2016r. W piśmie z dnia 30 czerwca 2016 r. (...) Fundusz (...) w Ł. podtrzymał swoje stanowisko.

(...)Fundusz (...)w Ł. w dniu 13 października 2016r. ponownie wydał odmowną decyzję co do wniosku J. D. o dofinansowanie na rewaloryzację zabytkowego parku dworskiego w J. – etap I renowacja stawu parkowego.

Pozwany wykonał czynności wskazane w §3 umowy za wyjątkiem pozyskania środków oraz monitoringu realizacji inwestycji wraz z rozliczeniem końcowym.

Pozwany B. D. posiada doświadczenie w realizacji umów podobnych do umowy z dnia 10 listopada 2015r.

Przed zawarciem umowy B. D. informował J. D., iż otrzymanie dotacji warunkowane jest spełnieniem wymogów przewidzianych przez (...), ale nie przedstawił powodowi konkretnych wymagań.

Pozwany nie weryfikował możliwości finansowych powoda, co do finansowego zabezpieczenia inwestycji.

W dniu 12 listopada 2015r. B. D. otrzymał zaliczkę w wysokości 20.000 zł.

W dniu 4 kwietnia 2017r. powód – za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika – skierował do pozwanego wezwanie do zapłaty na kwotę 20.000 zł tytułem zwrotu zaliczki. Pozwany nie zwrócił zaliczki w żadnej części.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie załączonych do akt dokumentów, w tym w szczególności w oparciu o treść umowy z dnia 10 listopada 2015r. oraz zeznania B. D. i J. D. na okoliczność współpracy stron w ramach tej umowy i realizacji wspólnego przedsięwzięcia.

Sąd uwzględnił zeznania stron w części, w jakiej były ze sobą zgodne i wzajemnie się nie wykluczały. Interpretacja treści umowy była zaś możliwa dzięki skonfrontowaniu jej z zeznaniami stron, w szczególności pozwanego, który był jej autorem. Intencje stron Sąd oceniał biorąc pod uwagę okoliczności zawarcia umowy oraz profesjonalizm i doświadczenie zawierających umowę. Jednocześnie Sąd nie wziął pod uwagę zeznań świadków P. D. oraz P. Z. z uwagi na brak szczegółowej wiedzy świadków, co do łączącej strony umowy, zaś kwestia sposobu wykonania prac w terenie już w ramach umowy powoda z Przedsiębiorstwem (...) nie miała dla istoty niniejszej sprawy znaczenia.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo J. D. zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Bezspornym w sprawie jest, że powód przekazał pozwanemu w ramach umowy z dnia 10 listopada 2015r. zaliczkę w kwocie 20.000 złotych, której pozwany pomimo wezwania nie zwrócił.

Zgodnie z postanowieniami przedmiotowej umowy zaliczka podlegała rozliczeniu po uzyskaniu dofinansowania inwestycji, a w przypadku nie wywiązania się wykonawcy z zakresu umownego skutkującego tym, iż zamawiający nie uzyska dofinansowania, zaliczka podlegała zwrotowi na rzecz zamawiającego, tj. J. D.. Przedmiotem sporu stała się więc kwestia realizacji przez pozwanego warunków umowy przewidzianych w § 3, tj. w zakresie ostatecznego pozyskania środków w ramach dotacji na rewaloryzację stawów.

Nie bez znaczenia pozostaje w niniejszej sprawie fakt, iż to pozwany był autorem umowy. Wprawdzie pozwany działał formalnie jako osoba fizyczna, ale powoływał się w zeznaniach na swoje wieloletnie, bogate doświadczenie w podobnych sprawach, w tym pozyskiwania środków – dotacji z (...). W dalszej zaś kolejności pozwany przyznał, że doskonale znał zasady pozyskiwania dotacji, w tym także, co do warunków dostatecznego zabezpieczenia oraz zakazu wystawiania nieruchomości na sprzedaż. Ponadto B. D. potwierdził, że nie sprawdzał sytuacji materialnej powoda, a znając go działał w zaufaniu do niego i sądził, że powód ma dostateczne zabezpieczenie. Co znamienne dla istoty sprawy pozwany - jak sam wskazał - nie informował powoda o konkretnych wymogach stawianych przez (...).

W tym stanie rzeczy, to pozwany działał nieprofesjonalnie. Jako autor umowy pozwany nie określił obowiązków powoda jako zamawiającego, choć mógł to uczynić w postaci zakresu niezbędnych wymogów stawianych przez instytucje udzielające dotacji, w formie załącznik do umowy. Wreszcie pozwany nie wyłączył swojej odpowiedzialności w tej umowie choćby poprzez stanowcze określenie, że § 5 nie ma zastosowania, jeśli przyczyny nieudzielenia dotacji nie będą dotyczyły wykonawcy (okoliczności, za które pozwany jako wykonawca winy nie ponosi) i to nawet mimo doświadczenia w tym zakresie.

Powyższe ma swoje uzasadnienie, tym bardziej, że sam pozwany jako autor umowy potrafił jednocześnie w § 8 przewidzieć brak swojej odpowiedzialności w przypadku uchybienia ostatecznego terminu wykonania umowy w sytuacji, gdyby wynikało to z okoliczności od niego (osób, przy pomocy których przy wykonaniu umowy się posługiwał) niezależnych. Mógł to zatem również wyraźnie uczynić na wypadek nieuzyskania dotacji, gdyby faktycznie taka była intencja stron. Tymczasem zupełnie odmiennie sformułowano § 5 umowy, w tym jego ostatnie zdanie.

Wreszcie to pozwany wyraźnie określił swoje obowiązki w treści § 3, w tym dwa ostatnie, pośród których jest „opracowanie wniosku o dofinansowanie”, a następnie pozyskanie środków i monitoring realizacji inwestycji wraz z rozliczeniem końcowym”.

Z tego wyraźnie wynika, że – wbrew stanowisku pozwanego – jego rola nie kończyła się wyłącznie na złożeniu wniosku i braku odpowiedzialności za ewentualne nieuzyskanie dotacji. Gdyby tak miało być, to ostatni pkt § 3 umowy nie miałby racji bytu, a już w ogóle bezprzedmiotowa i niezrozumiała byłaby końcowa część ostatniego zdania § 5 umowy, w którym explicite wskazano, że „w przypadku nie wywiązania się wykonawcy (pozwanego) z zakresu umownego i zamawiający i nie uzyska dofinansowania , zaliczka zostanie zwrócona zamawiającemu (powodowi)”.

Zawarcie przedmiotowej umowy było jak najbardziej dopuszczalne, szczególnie w myśl generalnej zasady swobody umów (art. 353 ¹ kc). Przyjęcie na siebie przez pozwanego jako wykonawcę odpowiedzialności – ryzyka za pozyskanie dotacji przez powoda jako zamawiającego, w ramach zawarcie przez strony w istocie umowy o dzieło (rezultatu) było dopuszczane i nie budzi wątpliwości Sądu. Zwłaszcza, że na rynku spotyka się w tym zakresie rozmaite rozwiązania, w tym i umowy, w których podmioty pośredniczące biorą na siebie taką odpowiedzialność, czy odpowiednio zastrzegają stosowne wynagrodzenie procentowe, w zależności od wysokości pozyskanej dotacji, a zatem nie jest tak, że są to z zasady wyłącznie umowy zlecenie (starannego działania), jak argumentowała strona pozwana.

Poza tym choćby poprzez sposób zachowania pozwanego, który nie zapoznał powoda z konkretnymi wymogami pozyskania dotacji, jak i nie sprawdził choćby sytuacji materialnej powoda w kontekście wymaganego zabezpieczenia wątpliwości budzi nawet kwestia, czy pozwany jako wykonawca faktycznie działał z należytą starannością.

W tym kontekście bez znaczenia pozostają okoliczności, powoływane przez pozwanego, że powód posiada powstałą dokumentację, którą może wykorzystać, jak również, że pozwany poniósł w związku z jej powstaniem określone koszty, gdyż jest to wynik treści zawartej przez strony umowy, sformułowanej przez pozwanego.

W konsekwencji Sąd uznał, iż pozwany B. D. nie wywiązał się z warunków umowy w zakresie § 3, wobec czego zaliczka w kwocie 20.000 zł wraz ze strony skapitalizowanymi odsetkami powinna zostać przez niego zwrócona, co warunkuje treść § 5 umowy.

Sąd uwzględnił zatem stanowisko powoda w całości i zasądził od pozwanego B. D. na rzecz J. D. kwotę 21.614,79 zł z odsetkami za opóźnienie od dnia 12 maja 2017r., tj. od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, zgodnie z żądaniem pozwu.

Powód wygrał sprawę w 100% (art. 98§ 1 i 3 kpc), a więc należy mu się od strony pozwanej zwrot całości kosztów procesu w kwocie 4.698 zł

Od powyższego wyroku apelację złożył pozwany. Zarzucił w niej:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego dot. umowy o dzieło, a w szczególności art. 639 k.c. przez jego niezastosowanie w przedmiotowej sprawie, co było konieczne w przypadku gdy umowa łączącą strony miała charakter umowy o dzieło, jak przyjął to Sąd w wyroku;

2.  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny zebranych w sprawie dowodów w sposób pobieżny oraz sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego, a także w sposób budzący zastrzeżenia z puntu widzenia zasad logicznego rozumowania przez przyjęcie, że pozwany na mocy zawartej umowy zobowiązał się do uzyskania dofinansowania, a brak uzyskania tego dofinasowania powodował konieczność zwrotu pobranej zaliczki na prace projektowe i dokumentacyjne związane ze złożeniem wniosku o udzielenie dofinansowania.

Wskazując na powyższe apelujący wnosił o zmianę wyroku oraz oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania przez powoda na rzecz pozwanego za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wywołuje skutek w postaci zmiany zarządzonego wyroku i oddalenia powództwa.

Rację ma skarżący, że sąd pierwszej instancji błędnie zakwalifikował umowę zawartą przez strony, jako umowę o dzieło. Jeżeli strony określają pożądany rezultat dzieła w taki sposób, iż jego osiągnięcie zależy od okoliczności leżących poza wpływem przyjmującego zamówienie (np. od decyzji osoby trzeciej, od zjawisk powszechnych, takich jak okoliczności przyrodnicze, zjawiska polityczne lub społeczne ) czyniąc osiągnięcie rezultatu zależnym od elementu losowości, wówczas uznać należy że nie jest spełniona: 1.przesłanka pewności i to także rozumianej subiektywnie, gdyż taki sposób określenia dzieła jest właśnie wyrazem przeświadczenia stron, że jego osiągnięcie nie jest pewne; 2. przesłanka obiektywnej weryfikalności dzieła, gdyż nie można w chwili umowy określić jego cech, które następnie będą podlegały weryfikacji w ramach reżimu rękojmi. W takim wypadku umowa dotycząca tak określonego rezultatu nie może być umową o dzieło ( por Komentarz KC pod red. Osejdy t. 9 do art. 627 Legalis 2018) .

W przedmiotowej sprawie przyznanie przez (...) Fundusz (...) w Ł. powodowi dofinansowania do renowacji zabytkowego parku dworskiego w J. niewątpliwie zależało od decyzji tego Funduszu. Jak ustalił sąd pierwszej instancji przyczyną odmowy przyznania dotacji było prowadzenie przez powoda na terenie parku działalności gospodarczej, brak gwarancji zwrotu dotacji oraz wystawienia nieruchomości na sprzedaż – a więc okoliczności leżące po stronie powoda. Powód bezskutecznie kwestionował w tym zakresie stanowisko Funduszu i w końcu zrezygnował z ubiegania się o dotację.

Umowa, jaką strony zawarły nie może być zakwalifikowana, jako umowa o dzieło, nie może też być zakwalifikowana (jak chce tego pozwany) wyłącznie jako umowa zlecenie (starannego działania). Jest to bowiem umowa, która ma mieszany charakter, zawiera pewne elementy umowy o dzieło jak i elementy umowy zlecenie.

Dokładna analiza treści §3 umowy, określającego obowiązki pozwanego, jako wykonawcy, oraz § 5 zd. trzecie prowadzi do wniosku, że zwrot zaliczki pobranej przez wykonawcę przewidziany został w sytuacji, kiedy powód nie uzyska dofinansowania na skutek niewykonania przewidzianych w §3 czynności tj. wykonania mapy dla celów projektowych w zakresie niezbędnym do wykonania projektu renowacji dwóch stawów parkowych, opracowania projektu renowacji dwóch stawów wraz z infrastrukturą towarzyszącą i urządzeniami hydrotechnicznymi, uzyskania wymaganych opinii i uzgodnień, sprawowania nadzoru autorskiego, opracowania wniosku o dofinansowanie inwestycji z (...) w Ł.. Wszystkie te czynności zostały przez powoda wykonane.

Użycie w treści zdania trzeciego §5 umowy koniunkcji „W przypadkach nie wywiązania się Wykonawcy z zakresu umownego i” nieuzyskania przez Zamawiającego dofinansowania, oznacza że nieuzyskanie dotacji musi być wynikiem niewykonania czynności wymienionych w treści §3 przed „pozyskaniem środków”. Gdyby strony przewidywały zwrot zaliczki, tak jak twierdzi powód, w każdym przypadku nieotrzymania przez powoda dotacji, to zapis umowny §3 nie nawiązywałby do ,,niewywiązania się wykonawcy z zakresu umownego”. W tej sytuacji w przedmiotowej sprawie nie ma potrzeby odwołania się przez pozwanego do przepisu art. 639 k.c.

Ponieważ powództwo nie było oparte na twierdzeniach, że powód w sposób niewłaściwy przygotował wniosek o dofinansowanie w związku z czym powód nie otrzymał dotacji, zaś okoliczności tej powód w toku postępowania nie powoływał, to powództwo wywodzone jedynie z faktu nieudzielenia przez (...) w Ł. dotacji powodowi, podlega oddaleniu.

Z tych względów Sąd Okręgowy, w uwzględnieniu apelacji, na podstawie art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił, zaś o kosztach procesu w obu instancjach orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR Aleksandra Szymorek - Wąsek