Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 27 września 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Jarosław Gołębiowski
Sędziowie:	SSA w SO Grzegorz Ślęzak (spr.) SSR del. Jolanta Szczęsna
Protokolant:	st. sekr. sąd. Beata Gosławska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 września 2018 roku

sprawy z wniosku A. K. (1)

z udziałem W. Ł. (1) , (...) w R., (...)w L.

o ustanowienie służebności gruntowej

na skutek apelacji uczestnika W. Ł. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Radomsku

z dnia 7 marca 2018 roku, sygn. akt I Ns 82/15

postanawia:

1. z urzędu sprostować zaskarżone postanowienie w punkcie drugim w ten sposób, że w miejsce błędnie wpisanego numeru działki „(...)” wpisać prawidłowy numer (...)oraz w miejsce błędnie wpisanego numeru księgi wieczystej „ (...)” wpisać prawidłowy numer „ (...)”;

2. oddalić apelację;

3. ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSR del. Jolanta Szczęsna

Sygn. akt II Ca 474/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 7 marca 2018 roku Sąd Rejonowy w Radomsku po ponownym rozpoznaniu sprawy z wniosku A. K. (1) z udziałem W. Ł. (1), (...)z siedzibą w Radomsku i (...)z siedzibą w(...) z siedzibą w Ł. o ustanowienie służebności gruntowej i służebności przesyłu postanowił

1.  ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela działki oznaczonej numerem (...) położonej w R. przy ulicy (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) służebność gruntową w zakresie korzystania z przyłącza z siecią wodociągową przeprowadzonego przez działkę oznaczoną numerem (...) położoną w R. przy ulicy (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) w miejscu dotychczasowego usytuowania przyłącza, tj. w pasie oznaczonym kolorem niebieskim na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę U. B. w dniu 30 sierpnia 2017 roku przyjętej i zaewidencjonowanej w (...) w dniu 5 września 2017 roku za numerem P.(...)i stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia;

2.  ustanowić na rzecz uczestnika(...)z siedzibą w (...) z siedzibą w Ł. oraz każdoczesnego nabywcy przedsiębiorstwa tej spółki lub nabywcy urządzeń lub instalacji elektroenergetycznych posadowionych na nieruchomości obciążonej należącej do uczestnika W. Ł. (1) stanowiącej działkę oznaczoną numerem (...) położoną w R. przy ulicy (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) obciążającą służebność przesyłu w pasie oznaczonym kolorem czerwonym na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę U. B. w dniu 30 sierpnia 2017 roku przyjętej i zaewidencjonowanej w (...) w dniu 5 września 2017 roku za numerem (...)i stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia, której treścią będzie:

a)  prawo do korzystania przez uprawnionego we wskazanym powyżej pasie gruntu z istniejących oraz nowowybudowanych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych na nieruchomości obciążonej zgodnie z ich przeznaczeniem oraz obowiązującymi przepisami dotyczącymi urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, ochrony życia i zdrowia ludzkiego oraz ochrony środowiska, w szczególności władanie, używanie i pobieranie pożytków z tych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, a także zapewnienie uprawnionemu oraz osobom przez niego upoważnionym swobodnego dostępu i dojazdu przez nieruchomość obciążoną do wyżej wymienionych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych w celu zapewnienia ich prawidłowej eksploatacji oraz dokonywania czynności polegających na: usuwaniu awarii, konserwacji, remontach, przebudowie, modernizacji, kontroli i przeglądach oraz wymianie urządzeń i instalacji elektroenergetycznych,

b)  obowiązek znoszenia przez każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej ograniczeń i zakazów wynikających z istnienia oraz możliwości budowy we wskazanym powyżej pasie gruntu na nieruchomości obciążonej i w przestrzeni nad oraz pod powierzchnią tego pasa urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, w tym zakazu wznoszenia we wskazanym powyżej pasie gruntu budynków i budowli, a także obowiązek korzystania z nieruchomości obciążonej w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami dotyczącymi urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, ochrony życia i zdrowia ludzkiego oraz ochrony środowiska;

3.  zasądzić od wnioskodawcy A. K. (1) na rzecz uczestnika W. Ł. (1) tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności opisanej w punkcie pierwszym kwotę 6.290,00 – płatną z chwilą uprawomocnienia się niniejszego postanowienia;

4.  zasądzić od uczestnika (...)z siedzibą w (...)z siedzibą w Ł. na rzecz uczestnika W. Ł. (1) tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności opisanej w punkcie drugim niniejszego postanowienia kwotę 2.042,88 – płatną z chwilą uprawomocnienia się niniejszego postanowienia;

5.  oddalić wniosek w pozostałej części;

6.  nakazać pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa kwotę 6.530,12 złotych tytułem części nieuiszczonych wydatków postępowania;

7.  nie obciążać wnioskodawcy i uczestników nieuiszczonymi wydatkami postępowania w pozostałym zakresie;

8.  ustalić, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego postanowienia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Postanowieniem z dnia 8 maja 2014 roku Sąd Rejonowy w Radomsku uwzględnił wniosek o ustanowienie służebności gruntowej, ustanawiając na rzecz każdoczesnego właściciela działki (...), położonej w R. przy ul. (...), obręb (...) dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Radomsku urządzona jest księga wieczysta (...) za wynagrodzeniem w wysokości 9.980,00 złotych płatnym do rąk uczestnika W. Ł. (1) w terminie jednego miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia służebności gruntowej przyłącza z siecią energetyczną i wodociągową polegającej na doprowadzeniu od ww. sieci przewodów elektrycznych i wodociągowych przez działkę nr (...) położoną w R. przy ul. (...), obręb (...), dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Radomsku urządzona jest księga wieczysta (...), do działki (...) w miejscu ich dotychczasowego usytuowania, tj. w sposób oznaczony na mapie nr (...) przez biegłego geodetę Z. K. (1) w dniu 15 czerwca 2012 roku stanowiącej integralną część orzeczenia. W punkcie 2 orzeczenia Sąd nakazał pobrać od wnioskodawcy A. K. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Rejonowego w Radomsku kwotę 2.811,79 złotych tytułem brakującej części wynagrodzenia dla biegłego, zaś w punkcie 3 ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie we własnym zakresie.

Na skutek apelacji uczestnika W. Ł. (1) od powyższego postanowienia postanowieniem z dnia 1 grudnia 2014 roku w sprawie II Ca 519/14, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Radomsku pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za instancję odwoławczą. W wytycznych Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim nakazał Sądowi I instancji wezwanie do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania (...) S.A. oraz rozpoznanie wniosku pod kątem przepisów art. 305 ¹ i n. k.c. oraz dokonanie ponownie oceny w zakresie usytuowania (posadowienia) spornych przyłączy skoro jest niewątpliwe, że nie są one usytuowane w linii ustanowionej już służebności drogi koniecznej (wodociąg jest w całości poza drogą), bądź są usytuowane w niej częściowo (strefa przyłącza energetycznego na połowie swej długości wykracza poza pas drogi koniecznej), jak również rozważenie, czy przyłącza mają pozostać w tym samym położeniu jak dotychczas, czy też jedno z nich, bądź oba mają być przesunięte w pas drogi koniecznej oraz precyzyjne ustalenie wysokości kosztów przeniesienia spornych przyłączy w inne miejsce (przy wzięciu pod uwagę okoliczności, czy utwardzenie przez wnioskodawcę kostką drogi koniecznej wymagało zezwolenia na budowę, którym wnioskodawca się nie wylegitymował, bo gdyby rzeczywiście tak było, tj. gdyby wnioskodawca wybudował drogę bez zezwolenia i bez zgody uczestnika W. Ł. (2) to trudno byłoby uzasadnić zaliczenie – z korzyścią dla niego – do kosztów przebudowy przyłączy koszt demontażu i ponownego montażu drogi – kostki i krawężników).

Postanowieniem z dnia 2 lutego 2015 roku Sąd na podstawie art. 510 § 2 k.p.c. wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania (...) z siedzibą w L..

W piśmie z dnia 20 lutego 2015 roku pełnomocnik wnioskodawcy dokonał modyfikacji wniosku w ten sposób, że wniósł o: 1/ ustanowienie na stanowiącej własność uczestnika W. Ł. (1) nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów nr działki nr (...) obręb (...) położonej w R. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Radomsku V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) służebności przesyłu w zakresie korzystania z umieszczonego na tej nieruchomości przyłącza sieci energetycznej na rzecz uczestnika (...) z siedzibą w L., 2/ ustanowienie na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...), położonej w R. przy ul. (...), obręb (...), dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Radomsku urządzona jest księga wieczysta (...) służebności gruntowej w zakresie korzystania z przyłącza z siecią wodociągową przeprowadzonego przez działkę nr (...), obręb (...), położoną w R. przy ul. (...), dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Radomsku urządzona jest księga wieczysta (...), ewentualnie o 3/ ustanowienie na stanowiącej własność uczestnika W. Ł. (1) nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów nr działki (...) obręb (...) położonej w R. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Radomsku V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) służebności przesyłu w zakresie korzystania z umieszczonego na tej nieruchomości przyłącza sieci wodociągowej na rzecz uczestnika (...)z siedzibą w R.. W uzasadnieniu wniosku wnioskodawca wskazał, że roszczenie ewentualne w zakresie przyłącza wodociągowego jest podyktowane nie wyjaśnionym bezspornie stanem własności tych przyłączy.

W odpowiedzi na wniosek uczestnika (...) z siedzibą w L. z dnia 14 maja 2015 roku uczestnik ten przychylając się do wniosku wnioskodawcy A. K. (1) wniósł o: 1/ ustanowienie na rzecz uczestnika (...) z siedzibą w (...) z siedzibą w Ł. oraz każdoczesnego nabywcy przedsiębiorstwa tej spółki lub nabywcy urządzeń lub instalacji elektroenergetycznych posadowionych na nieruchomości obciążonej należącej do uczestnika W. Ł. (1) stanowiącej działkę oznaczoną numerem (...) położoną w R. przy ulicy (...) w obrębie ewidencyjnym (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Radomsku V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta (...) na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem płatnym przez wnioskodawcę, obciążającej wymienioną wyżej nieruchomość uczestnika W. Ł. (1) służebności przesyłu w zakresie określonym w sporządzonej już w niniejszej sprawie opinii biegłego sądowego, tj. w pasie gruntu o szerokości 1 m, czyli po 0,5 m od linii położenia kablowego przyłącza ((...) mm ^{( 2)}) o długości 144 m zasilającego należącą do wnioskodawcy A. K. (1) nieruchomość stanowiącą działkę o nr (...), której treścią będzie: a) prawo do korzystania przez uprawnionego we wskazanym powyżej pasie gruntu z istniejących oraz nowo wybudowanych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych na nieruchomości obciążonej zgodnie z ich przeznaczeniem oraz obowiązującymi przepisami dotyczącymi urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, ochrony życia i zdrowia ludzkiego oraz ochrony środowiska, w szczególności władanie, używanie i pobieranie pożytków z tych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, a także zapewnienie uprawnionemu oraz osobom przez niego upoważnionym swobodnego dostępu i dojazdu przez nieruchomość obciążoną do wyżej wymienionych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych w celu zapewnienia ich prawidłowej eksploatacji oraz dokonywania czynności polegających na: usuwaniu awarii, konserwacji, remontach, przebudowie, modernizacji, kontroli i przeglądach oraz wymianie urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, a także b) obowiązek znoszenia przez każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej ograniczeń i zakazów wynikających z istnienia oraz możliwości budowy we wskazanym powyżej pasie gruntu na nieruchomości obciążonej i w przestrzeni nad oraz pod powierzchnią tego pasa urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, w tym zakazu wznoszenia we wskazanym powyżej pasie gruntu budynków i budowli oraz nakazu uzgadniania z uprawnionym lokalizacji wszelkich obiektów na nieruchomości obciążonej i zmian w klasyfikacji tej nieruchomości, a także obowiązek korzystania z nieruchomości obciążonej w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami dotyczącymi urządzeń i instalacji elektroenergetycznych, ochrony życia i zdrowia ludzkiego oraz ochrony środowiska.

W piśmie z dnia 17 czerwca 2015 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł wniosek uczestnika (...)z siedzibą w L. zawarty w piśmie z dnia 14 maja 2015 roku co do zasady ustanowienia służebności i co do treści wnioskowanej służebności.

Pełnomocnik uczestnika W. Ł. (1) w piśmie z dnia 29 czerwca 2015 roku wniósł o oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu i służebności gruntowej.

W piśmie z dnia 14 sierpnia 2015 roku pełnomocnik uczestnika (...) z siedzibą w R. podniósł, że urządzenia stanowiące elementy wewnętrznej sieci wodociągowej ulokowane na działce nr (...) będące przedmiotem ustanowienia służebności na rzecz wnioskodawcy A. K. (1) nie stanowią własności (...) z siedzibą w R., zaś ich włączenie do sieci przedsiębiorstwa przesyłowego nie jest obligatoryjne i zależy od spełnienia ustawowych przesłanek. Wyjaśnił, że prawodawca uregulował w treści ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2015, poz. 139) obowiązki przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego oraz kwestie własnościowo-techniczne instalacji służących do dostarczania wody i odprowadzania ścieków, w treści art. 2 pkt 6 ustawy wprowadzony został podział elementów sieci na: sieć wewnętrzną odbiorcy, przyłącze wodociągowe i sieć wodociągową, czyli instalację w rozumieniu ogólnym, której celem jest doprowadzenie wody od przedsiębiorstwa do przyłącza. Podniósł, że przedstawiony wyżej podział odnosi się analogicznie do sfery własnościowej poszczególnych elementów, gdyż sieć wewnętrzna odbiorcy z reguły stanowi pierwotnie jego własność poza przypadkiem gdy inwestorem jest przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwo wykupuje od odbiorcy własność tej sieci, z kolei sieć wodociągowa w rozumieniu ogólnym jest własnością przedsiębiorstwa przesyłowego. Uczestnik podniósł, że porównując zapisy ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z treścią art. 49 k.c. nie można uznać, że sieć wewnętrzna odbiorcy w momencie połączenia z siecią wodociągową przedsiębiorstwa za pomocą przyłącza wodociągowego staje się częścią przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, gdyż takie przyjęcie prowadziłoby do absurdu, w myśl którego wszystkie instalacje sieci wewnętrznych odbiorców stanowiłyby własność przedsiębiorstwa z chwilą połączenia z siecią wodociągową, niezależnie od ich przeznaczenia, czy rodzaju. Uczestnik wskazał, że ustawodawca zapobiegł takiej generalizacji i mocą art. 31 ustawy uzależnił nabycie w późniejszym czasie własności przedmiotowych instalacji sieci wewnętrznej od spełnienia warunków w postaci osobistego finansowania budowy sieci przez przekazującego oraz spełnienia przez sieć odpowiednich warunków technicznych. Uczestnik podniósł, że na kanwie powyższego nie można za pewnik przyjąć, że wewnętrzna sieć wodociągowa ulokowana na działce nr (...) w przyszłości zostanie przejęta przez uczestnika i w jego interesie będzie wystąpienie z wnioskiem w trybie art. 305 ^{( 1)} k.c., gdyż zgodnie z myślą ustawodawcy instalacja wodociągowa musiałaby zostać w całości sfinansowana przez wnioskodawcę, a przy tym odpowiadać warunkom technicznym uzasadniającym możliwość jej przejęcia przez uczestnika, zaś w chwili obecnej nie można przesądzić o istnieniu tych przesłanek. W związku z powyższym uczestnik podniósł, że (...) z siedzibą w R. nie posiada w chwili obecnej interesu prawnego do ustanowienia na jego rzecz służebności przesyłu w zakresie korzystania z umieszczonego na tej nieruchomości przyłącza sieci wodociągowej.

W piśmie z dnia 20 lutego 2016 roku pełnomocnik uczestnika W. Ł. (1) wniósł o ustalenie wartości gruntów i opłaty za bezumowne korzystanie z gruntu uczestnika od 2010 roku oraz ustalenie opłaty za korzystanie z gruntu w przyszłości płatnej corocznie jednorazowo, jak również o odszkodowanie za zmniejszenie wartości gruntu.

Postanowieniem Sąd roszczenie wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości od 2010 roku oraz o odszkodowanie z tytułu utraty wartości handlowej nieruchomości wyłączył do odrębnego rozpoznania i rozstrzygnięcia w trybie procesu.

W piśmie z dnia 13 lutego 2017 roku pełnomocnik wnioskodawcy podtrzymał stanowisko w zakresie ustanowienia obu służebności w zakresie ich dotychczasowego przebiegu.

Podczas ostatniej rozprawy w dniu 21 lutego 2018 roku pełnomocnik wnioskodawcy popierał wniosek, pełnomocnik uczestnika W. Ł. (1) wniósł o oddalenie wniosku o ustanowienie służebności, zaś pełnomocnik uczestnika(...) z siedzibą w L. w zakresie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu w części dotyczącej przyłącza energetycznego przyłączył się do wniosku podtrzymując stanowisko w zakresie obciążenia wnioskodawcy kosztami ustanowienia służebności, która powstała wyłącznie dla jego potrzeb. Oświadczył, że kwestionuje przyjęty przez biegłą współczynnik K (współczynnik współkorzystania z nieruchomości), a ponadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy ustali:

Decyzją z dnia 8 kwietnia 2008 roku uczestnik W. Ł. (1) otrzymał warunki zabudowy dla działki oznaczonej numerem (...) położonej w R. przy ul. (...), obręb (...). Z uwagi na chęć nabycia części tej działki przez wnioskodawcę A. K. (1) doszło do jej podziału geodezyjnego na dwie działki – nr (...).

W dniu 9 kwietnia 2008 roku w Kancelarii Notarialnej Notariusz M. S. wnioskodawca A. K. (1) i uczestnik W. Ł. (1) zawarli w formie aktu notarialnego Rep (...)umowę przeniesienia własności nieruchomości, na mocy której A. K. (2) nabył od W. Ł. (1) działki położone w R., obręb (...), o obszarze (...)ha oznaczone numerami (...) za cenę 160.000,00 złotych. Sprzedaży dokonano pod warunkiem nie skorzystania przez (...) z prawa pierwokupu (zawierając uprzednio przed tym samym Notariuszem w formie aktu notarialnego warunkową umowę sprzedaży z dnia 4 marca 2008 roku Rep (...)- (...)nie skorzystała z prawa pierwokupu). W warunkowej umowie sprzedaży W. Ł. (1) ustanowił nieodpłatnie na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...) służebność drogową polegająca na prawie przejazdu i przechodu przez działkę nr (...) do działki nr (...) na pasie szerokości 7 metrów wzdłuż granicy z działką nr (...). W akcie notarialnym z dnia 9 kwietnia 2008 roku w § 6 dokonano zmiany sposobu wykonywania służebności drogowej ustalając, że służebność ta wykonywana będzie na pasie szerokości 4 metrów wzdłuż granicy z działką nr (...). Działka nr (...) ma powierzchnię (...) ha, szerokość około 20 metrów i długość około 150 metrów. Obecnie dla działki oznaczonej nr (...) stanowiącej własność wnioskodawcy A. K. (1) prowadzona jest księga wieczysta (...), zaś dla działki oznaczonej nr (...) stanowiącej własność uczestnika W. Ł. (1) prowadzona jest księga wieczysta (...).

Po zawarciu aktu notarialnego w dniu 21 listopada 2009 roku wnioskodawca A. K. (1) uzyskał od uczestnika W. Ł. (1) dokument zatytułowany (...), w którym W. Ł. (1) wyraził zgodę na utwardzenie drogi stanowiącej nieodpłatną służebność gruntową polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez działkę nr (...) do działki nr (...) na pasie o szerokości 4,0 m wzdłuż granicy z działką nr (...). Następnie wnioskodawca w pasie służebności wykonał prace budowlane polegające na utwardzeniu terenu kostką betonową z krawężnikami betonowymi.

W dniu 9 kwietnia 2008 roku wnioskodawca otrzymał warunki przyłączenia do sieci elektroenergetycznej swojej działki, następnie wykonane zostały prace polegające na położeniu w pasie służebności drogowej kabla energetycznego i podłączenia do sieci elektroenergetycznej. Odbiór techniczny przyłącza nastąpił na podstawie protokołu nr (...) z dnia 10 października 2008 roku. Przyłącze kablowe niskiego napięcia do stacji kontroli pojazdów i warsztatu samochodowego w R. przy ulicy (...) na działce nr (...) stanowi własność(...)z siedzibą w L.. Właścicielem odcinka przyłącza energetycznego, tj. kablowego przyłącza ((...) mm ^{( 2)}) o długości 144 m przebiegającego przez nieruchomość W. Ł. (1) uczestnik (...) z siedzibą w L. jest na podstawie postanowienia § 11 umowy o przyłączenie nr (...) z dnia 23 czerwca 2008 roku zawartej pomiędzy (...) a A. K. (1), które stanowi, że miejsce dostarczania energii elektrycznej określone w § 4 ust. 2 przedmiotowej umowy (tj. zaciski prądowe na wyjściu przewodów od zabezpieczenia w złączu w kierunku instalacji odbiorcy) jest jednocześnie miejscem rozgraniczenia własności sieci elektroenergetycznych(...) i instalacji odbiorcy, tj. A. K. (1).

We wrześniu 2008 roku uprawniony projektant R. K. sporządził na zlecenie wnioskodawcy projekt budowlany na wykonanie przyłącza wodociągowego do budynku usługowego znajdującego na działce wnioskodawcy oznaczonej nr (...). W dniu 7 października 2008 roku w Starostwie Powiatowym w R. w związku z prowadzonym postępowaniem administracyjnym dotyczącym zgłoszenia zamiaru wykonania robót budowlanych, nie wymagających decyzji o pozwoleniu na budowę w postaci przyłącza wodociągowego A. K. (1) złożył oświadczenie o prawie do dysponowania na cele budowlane nieruchomością oznaczoną w ewidencji gruntów numerem(...) w obrębie ewidencyjnym numer (...)w jednostce ewidencyjnej w R. wskazując, że prawo to wynika z tytułu własności. Dodatkowo wnioskodawca powołał się na akt notarialny z dnia 9 kwietnia 2008 roku Rep (...). Do oświadczenia załączone było zgłoszenie zamiaru wykonania robót nie wymagających pozwolenia na budowę i projekt budowlany przyłącza. Dokumenty te nie były weryfikowane przy przyjęciu. Przyłącze wodociągowe zostało odebrane protokołem z dnia 12 października 2011 roku. Przyłącze to stanowi własność wnioskodawcy A. K. (1). W dniu 31 maja 2010 roku wnioskodawca zawarł z uczestnikiem (...)z siedzibą w R. umowę (...) o dostarczanie wody do warsztatu samochodowego i stacji kontroli pojazdów na działce (...).

Dnia 4 listopada 2008 roku wnioskodawca decyzją nr (...) wydaną przez Starostę (...) uzyskał pozwolenie na budowę na działce (...) stacji kontroli pojazdów samochodowych z mechaniką pojazdową z instalacjami wodno-kanalizacyjną, co i elektryczną. Odpis decyzji wysłano m.in. do wiadomości uczestnika W. Ł. (1), który wówczas decyzji tej nie kwestionował. Decyzją z dnia 13 stycznia 2011 roku nr (...) (...) Inspektor (...) w R. udzielił pozwolenia na użytkowanie wskazanej stacji kontroli pojazdów.

Aktualnie w pasie 4 m przy granicy z działką nr (...) (stanowiącą własność T. K.) na całej długości działki gruntu nr (...) znajduje się dojazd do działki gruntu nr (...) wykonany z kostki betonowej z krawężnikami betonowymi. Utwardzony dojazd do działki gruntu nr (...) położony jest w pasie 4 m ustanowionej na działce gruntu nr (...) służebności dojścia i dojazdu do działki gruntu nr (...). szerokość utwardzonego dojazdu wraz z krawężnikami wynosi 3,5 m a szerokość bez krawężników wynosi 3,25 m. Przy granicy działki gruntu nr (...) biegnie przyłącze sieci energetycznej do działki gruntu (...) w odległości 2 m na wysokości budynku położonego w granicy działki nr (...) m przy granicy z działką nr (...). Jest to kabel n/n (...)mm ^{( 2 )}ułożony w ziemi średnio na głębokości 0,70 m. Przyłącze sieci energetycznej przebiega w miejscu przebiegu służebności gruntowej polegającej na prawie przejazdu i przechodu przez działkę gruntu nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działki gruntu nr (...). W odległości 5,50 m od granicy z działką nr (...) biegnie przyłącze sieci wodociągowej o średnicy 90 mm ze studzienką położoną w odległości około 4 m od granicy działki gruntu nr (...) m od zachodniej granicy działki gruntu (...). Przyłącze to położone jest na głębokości 1,5 m. Obecnie przyłącze sieci wodociągowej biegnie poza pasem służebności gruntowej przejazdu i przechodu.

Zgodnie z opinią z dnia 15 czerwca 2012 roku dla umieszczenia przyłącza sieci wodociągowej w pasie drogi koniecznej zaprojektowano je w odległości 2,50 m od granicy z działką nr (...). Tak zaprojektowana trasa przebiegu przyłącza sieci wodociągowej powoduje, że pas technologiczny i strefa ochronna dla przyłącza wodociągowego mieszczą się w pasie o szerokości 4 m wzdłuż granicy z działką gruntu nr (...) objętym służebnością gruntową polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez działkę gruntu nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działki gruntu nr (...). Tak zaprojektowana trasa przebiegu przyłącza wodociągowego wiąże się z koniecznością przełożenia całego przyłącza sieci wodociągowej bez studzienki wodomierzowej (w minimalnej części znajduje się na działce nr (...) a koszt jej ponownego wykonania jest duży), przełożenia przyłącza sieci energetycznej na długości 35 m we wschodniej części działki gruntu nr (...) z uwagi na konieczność zachowania wzajemnych odległości pomiędzy tymi przyłączami oraz konieczność rozebrania i ponownego wykonania dojazdu z kostki betonowej do działki gruntu nr (...). Koszt przełożenia przyłącza wodociągowego do działki nr (...) w pas drogi koniecznej zgodnie z mapą nr (...) stanowiącą załącznik do opinii z dnia 15 czerwca 2012 roku wynosi 90.869,00 złotych.

Przebieg służebności gruntowej przyłącza sieci wodociągowej oraz przebieg służebności przesyłu w zakresie przyłącza sieci elektroenergetycznej w miejscu dotychczasowego usytuowania ww. urządzeń zostały określone na mapie do celów prawnych sporządzonej przez biegłego geodetę U. B. w dniu 30 sierpnia 2017 roku przyjętej i zaewidencjonowanej w (...) w dniu 5 września 2017 roku za numerem (...).

Zgodnie z mapą do celów prawnych sporządzoną przez biegłego geodetę U. B. powierzchnia służebności gruntowej przyłącza sieci wodociągowej wynosi 351 m ², a powierzchnia służebności gruntowej przyłącza sieci energetycznej wynosi 114 m ².

Wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu przyłącza wodociągowego na działce nr (...) wynosi 6.290,00 złotych, a wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu przyłącza energetycznego wynosi 4.090,00 złotych (przy przyjęciu współczynnika K na poziomie 1,0). Wskazane wynagrodzenie rekompensuje utratę handlowej wartości nieruchomości. Działka uczestnika nie straciła charakteru działki budowlanej. Za utrudnienia na działce uczestnika w większej mierze odpowiedzialna jest przebiegająca przez działkę linia energetyczna 110 kV. Na działce nr (...) stanowiącej własność uczestnika W. Ł. (1) przebiega bowiem linia napowietrzna 110 kV (...) G. - (...) (...) – odczep (...) P. i to ta linia przede wszystkim ogranicza sposób zabudowy działki uczestnika (jest to inna linia niż objęta wnioskiem w sprawie). Na obszarze wolnym od obciążeń i zgodnym z nieprzekraczalną linią zabudowy mieści się budynek mieszkalny o parametrach wyznaczonych w decyzji o warunkach zabudowy dla działki nr (...), w której szerokość elewacji frontowej określono na 9 m z tolerancją 20 %, tj. maksimum 10,80 m.

Właściciel działki nr (...) uzyskał decyzję o warunkach zabudowy dla tej działki. Sam wyznaczył drogę, więc miał świadomość, że jego działka będzie węższa. Droga dojazdowa wyznaczona dla sąsiada może być wykorzystana także przez właściciela działki jako droga dojazdowa. Podobnie można spojrzeć na istniejące przyłącza. Można wykorzystać istniejące przyłącza energetyczne i wodociągowe przy posadowieniu budynku na działce nr (...) i będzie to z korzyścią dla właściciela tej działki.

Na skutek licznych wniosków oraz skarg uczestnika W. Ł. (1) (...) prowadził postępowania administracyjne w sprawie legalności budowy przyłącza wodociągowego i elektroenergetycznego do działki nr (...), obręb (...), przy ul. (...) w R.. Decyzjami z dnia 19 lipca 2011 roku (...) w R. umorzył przedmiotowe postępowania.

Postanowieniem z dnia 27 września 2011 roku Prokurator Prokuratury Rejonowej w Radomsku w sprawie (...) umorzył na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. śledztwo w sprawie przekroczenia uprawnień przez (...) w R. w dniu 13 stycznia 2011 roku polegającego na wydaniu pozwolenia na użytkowanie budynku stacji kontroli pojazdów z mechaniką pojazdową pomimo niedokonania odbioru przyłącza wodnokanalizacyjnego do ww. budynku tj. o czyn z art. 231 § 1 k.k. wobec stwierdzenia w ww. czynie braku znamion czynu zabronionego i w sprawie samowoli budowlanej polegającej na wybudowaniu bez pozwolenia na budowę drogi na działce oznaczonej nr (...) położonej przy ul. (...) w R. tj. o czyn z art. 90 ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane wobec stwierdzenia braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia ww. czynu na podstawie art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k.

Decyzją Prezydenta (...) z dnia 6 czerwca 2012 roku po rozpatrzeniu wniosku uczestnika W. Ł. (1) ustalony został sposób zagospodarowania terenu i warunki zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalnego jednorodzinnego na działce oznaczonej numerem (...), położonej w R. przy ul. (...). W warunkach zabudowy określona została dopuszczalna szerokość elewacji frontowej - 9 m z tolerancją do 20 %.

Wyrokiem wydanym w dniu 5 czerwca 2013 roku Sąd Rejonowy w Radomsku II Wydział Karny uznał A. K. (1) winnym tego, że w dniu 7 października 2008 roku w Starostwie Powiatowym w R. w związku z prowadzonym postępowaniem administracyjnym będąc pouczonym o odpowiedzialności karnej za złożenie nieprawdziwego oświadczenia złożył niezgodne z prawdą oświadczenie o prawa do dysponowania na cele budowlane nieruchomością oznaczoną numerem działki (...) wynikającego z tytułu własności, podczas gdy w rzeczywistości takim prawem nie dysponował i Sąd warunkowo umorzył postępowanie karne w tej sprawie na okres próby 1 roku.

Przed (...) w R. toczy się od 2010 roku z wniosku właścicielki działki nr (...) T. K. postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia, czy roboty budowlane wykonane przez wnioskodawcę A. K. (1) na działce nr (...) w pasie ustanowionej służebności drogi koniecznej stanowiły jedynie utwardzenie terenu (nie wymagające uzyskania pozwolenia na budowę), czy też wybudowanie drogi (co wymagałoby uzyskania pozwolenia na budowę). W toku tego postępowania organy administracyjne kilkakrotnie zmieniały stanowisko w tej sprawie, mając problemy z oceną, czy roboty budowlane wykonane przez wnioskodawcę A. K. (1) na działce nr (...) w pasie ustanowionej służebności drogi koniecznej stanowią utwardzenie terenu, czy drogę (i pośrednio, czy stanowią one samowolę budowlaną).

W ocenie Sądu nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zeznania świadków, o których dopuszczenie wnosił uczestnik W. Ł. (1) w toku sprawy, a będących pracownikami zakładu wodociągów i kanalizacji (w tym członkami władz), zakładu energetycznego, osobami wykonującymi na działce uczestnika sporne przyłącza energetyczne i wodociągowe oraz budowę drogi. Przedmiotowi świadkowie zostali powołani na okoliczność legalności budowy przyłączy na działce uczestnika, bądź legalności budowy drogi na tej działce. Legalność budowy urządzeń, tak jak i legalność postępowania administracyjnego w ww. sprawie nie stanowiła jednak przedmiotu niniejszego postępowania, gdyż przedmiotem sprawy było ustanowienie służebności. Wobec powyższego część wniosków o przesłuchanie świadków Sąd oddalił, z kolei ci przesłuchani przez Sąd nie wnieśli istotnej wiedzy do sprawy. Potwierdzili jedynie to, co już wcześniej wynikało z dokumentów złożonych do akt sprawy. Przy czym zaznaczyć należy, że Sąd nie neguje faktu, iż uczestnik W. Ł. (1) nie wyraził nigdy w sposób formalny zgody na posadowienie sieci wodociągowej i energetycznej na swojej działce. Odnośnie natomiast kwestii związanej z utwardzeniem drogi należy zwrócić uwagę na fakt, że w aktach sprawy na k. 895 znajduje się oświadczenie uczestnika W. Ł. (1), w którym uczestnik wyraził zgodę na utwardzenie drogi stanowiącej nieodpłatną służebność gruntową polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez działkę nr (...) do działki nr (...) na pasie o szerokości 4,0 m wzdłuż granicy z działką nr (...). Stąd też nie znajduje potwierdzenia zarzut uczestnika, że dokonanie prac związanych z utwardzeniem terenu nastąpiło bezprawnie i bez jego zgody.

W pismach m.in. z dnia 10 kwietnia 2012 roku /k. 175/, z dnia 19 lipca 2012 roku /k. 204-205/ uczestnik W. Ł. (1) wnosił, aby biegły ds. budownictwa sporządzający opinię w sprawie dokonał odkrywki gruntu na działce nr (...) przy granicy z działką nr (...) w celu zlokalizowania przebiegu instalacji wodociągowej, wskazując, że przebieg instalacji odzwierciedlony na mapie sytuacyjno-wysokościowej nie odpowiada stanowi rzeczywistemu. Uwzględniając powyższy wniosek, aby usunąć istniejące w tym zakresie wątpliwości, w toku ponownego rozpoznania sprawy postanowieniem z dnia 5 października 2016 roku Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa Z. K. (1), polecając mu po dokonaniu oględzin nieruchomości oraz po dokonaniu w razie potrzeby prac odkrywkowych opracowanie opinii uzupełniającej, w której biegły ten wskaże, czy faktyczny przebieg linii wodociągowej do działki (...) poprzez działkę (...) jest zgodny z naniesionym na mapie sytuacyjno-wysokościowej stanowiącej załącznik do opinii biegłego z dnia 15 czerwca 2012 roku /k. 917/. Podczas wizji lokalnej z udziałem biegłego, odbywającej się po należytym zawiadomieniu przez biegłego wnioskodawcy i uczestników i ich pełnomocników (przy czym na czas wizji została sprowadzona koparka dla dokonania ewentualnych odkrywek wodociągu) wobec braku na wizji właściciela działki (...) i braku zgody na jego wejście w teren nieruchomości, nie można było dokonać odkrywek wodociągu. W świetle powyższego biegły na podstawie pomiarów usytuowana widocznych na gruncie elementów (m.in. hydrantu oraz studzienki) określił w opinii uzupełniającej z dnia 11 stycznia 2017 roku /k. 936-962/, że z pomiarów graficznych mapy sytuacyjno-wysokościowej stanowiącej załącznik do opinii z dnia 15 czerwca 2012 roku oraz z mapy inwentaryzacyjnej przyłącza wodociągowego wynika, że odległości pomierzone graficznie z tej mapy pokrywają się z rzeczywistymi odległościami stwierdzonymi w terenie, co potwierdza, że przyłącze wodociągowe biegnie zgodnie z jego oznaczeniem na mapie sytuacyjno-wysokościowej. W piśmie z dnia 5 lutego 2017 roku /k. 979-981/ pełnomocnik uczestnika W. Ł. (1) zgłosił zastrzeżenia do opinii biegłego Z. K. (1) z dnia 11 stycznia 2017 roku, do których biegły odniósł się w opinii uzupełniającej z dnia 4 maja 2017 roku /k. 1006-1009/. W następnym piśmie – z dnia 15 maja 2017 roku /k. 1019-1020/ pełnomocnik uczestnika W. Ł. (1) wniósł o zlecenie biegłemu dokonania dwóch odkrywek dla zbadania biegu instalacji wodociągowej oraz grubości podłoża drogi. Powyższy wniosek nie mógł zostać uwzględniony, bowiem to jedynie z winy uczestnika i jego braku zgody na dokonanie odkrywek podczas wizji lokalnej poprzedzającej sporządzenie przez biegłego opinii uzupełniającej z dnia 11 stycznia 2017 roku nie doszło do wykonania przez biegłego odkrywek w celu ustalenia rzeczywistego przebiegu instalacji wodociągowej w terenie. Postępowanie uczestnika, w którym z jednej strony żąda on przeprowadzenia odkrywek, a z drugiej strony nie wyraża zgody na ich wykonanie, co uniemożliwia ich wykonanie biegłemu, a następnie czyni pod adresem biegłego zarzuty, że nie dokonał odkrywek, należy uznać za nadużycie prawa zmierzające jedynie do przedłużenia postępowania. Biegły zresztą w swojej opinii uzupełniającej z dnia 11 stycznia 2017 roku potwierdził, że usytuowanie sieci wodociągowej odpowiada jej oznaczeniu na mapie sytuacyjno-wysokościowej oraz mapie inwentaryzacyjnej przyłączy, co czyni zarzut uczestnika w tym zakresie bezzasadnym.

Ustalając wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności Sąd oparł się na opinii uzupełniającej biegłej T. B. z dnia 22 stycznia 2018 roku /k. 1081-1089/. Wprawdzie w piśmie z dnia 12 lutego 2018 roku /k. 1099-1100/ pełnomocnik uczestnika W. Ł. (1) oświadczył, że kwestionuje przyjętą przez biegłą wartość wynagrodzenia za ustanowienie służebności, jednakże podczas rozprawy w dniu 21 lutego 2018 roku /k. 1114-1117/ biegła odniosła się w sposób szczegółowy do zgłoszonych przez pełnomocnika uczestnika W. Ł. (1) zarzutów do opinii, a po złożeniu przez nią ustnej opinii uzupełniającej pełnomocnik uczestnika nie kwestionował już opinii ww. biegłej. Pełnomocnik uczestnika (...)z siedzibą w L. zgłosił natomiast pod adresem ww. opinii jeden zarzut związany z przyjętym przez biegłą współczynnikiem K – tzw. współczynnikiem współkorzystania z nieruchomości, który to zarzut Sąd uznał za częściowo zasadny.

Sąd Rejonowy w toku ponownego rozpoznania sprawy w pierwszej kolejności poczynił kilka uwag wstępnych związanych z ustaleniem – w świetle stanowiska uczestnika W. Ł. (1) oraz przedstawionego wyżej stanu faktycznego - interesu prawnego wnioskodawcy A. K. (1) do wystąpienia z niniejszym wnioskiem w sprawie.

Po pierwsze, na uprawnienie wnioskodawcy do wystąpienia z wnioskiem w niniejszej sprawie wskazał sam Sąd Odwoławczy, czemu dał wyraz w uzasadnieniu postanowienia uchylającego poprzednio wydane postanowienie w niniejszej sprawie i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania. Po drugie wskazał, że wnioskodawca jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą (stację kontroli pojazdów i warsztat naprawczy) na działce sąsiadującej z działką uczestnika W. Ł. (1), tj. na działce (...), co powoduje, że ma interes prawny w tym, aby uregulować stan prawny urządzeń przesyłowych doprowadzających energię elektryczną oraz wodę do jego działki, a usytuowanych na nieruchomości uczestnika W. Ł. (1). Brak uregulowania w tym zakresie może bowiem doprowadzić do sytuacji braku możliwości wywiązania się przez przedsiębiorstwa przesyłowe z zawartych z wnioskodawcą umów o dostarczanie mediów i w konsekwencji zaprzestania ich dostarczania, co z kolei uniemożliwi wnioskodawcy prowadzenie dotychczasowej działalności gospodarczej. Po trzecie przed tutejszym Sądem I Wydziałem Cywilnym pod sygnaturą akt I C 717/14 toczy się obecnie z powództwa uczestnika W. Ł. (1) przeciwko wnioskodawcy A. K. (1) sprawa, w której żąda on usunięcia przez wnioskodawcę posadowionych na jego nieruchomości urządzeń doprowadzających energię elektryczną i wodę do nieruchomości wnioskodawcy. Wnioskodawca winien mieć zatem możliwość podjęcia skutecznej obrony przeciwko temu żądaniu. Po czwarte w chwili obecnej uczestnik W. Ł. (1) sprzeciwia się korzystaniu przez wnioskodawcę z ww. urządzeń, co zresztą stało się podstawą do wydania przez Sąd Rejonowy w Radomsku postanowienia z dnia 19 sierpnia 2011 roku o udzieleniu wnioskodawcy zabezpieczenia roszczenia poprzez nakazanie uczestnikowi W. Ł. (1) umożliwienia wnioskodawcy A. K. (1) dostępu do sieci energetycznej i wodociągowej oraz upoważnienie wnioskodawcy A. K. (1) do korzystania ze znajdujących się na działce nr (...) w miejscu przebiegu służebności drogi koniecznej przewodów elektrycznych i wodociągowych do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

Dokonując merytorycznej oceny zasadności wniosku Sąd wskazał na odmienne podstawy prawne (i przepisy prawa) mające w niniejszej sprawie zastosowanie w odniesieniu do każdej z żądanych służebności.

Rozważania na temat podstawy prawnej żądania wniosku związanej z ustanowieniem służebności gruntowej określonej w punkcie 1 postanowienia, tj. w zakresie korzystania z przyłącza z siecią wodociągową przeprowadzonego przez działkę oznaczoną numerem (...) do działki oznaczonej numerem (...) należy poprzedzić analizą dotyczącą stanu prawnego i stanu własnościowego przyłącza wodociągowego biegnącego przez działkę (...). Wniosek o ustanowienie służebności w tym zakresie został bowiem sformułowany przez wnioskodawcę jako wniosek ewentualny w zależności od ustalenia w toku ponownego rozpoznania sprawy, czyją własność stanowi przyłącze wodociągowe.

Sąd w toku ponownego rozpoznania sprawy ustalił, że przyłącze wodociągowe biegnące przez działkę nr (...) do działki nr (...) nie stanowi własności uczestnika (...) z siedzibą w R., lecz własność wnioskodawcy A. K. (1), mimo formalnego włączenia go do sieci wodociągowej (...) z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R..

Sąd zwrócił uwagę na pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2015 roku w sprawie IV CSK 387/14 (LEX nr 1651002), w którym Sąd Najwyższy przyjął, iż przepis art. 49 k.c. nie stanowi podstawy ustalenia prawa do sieci urządzeń przesyłowych. W uzasadnieniu przedmiotowego wyroku czytamy: „Zgodnie z art. 49 § 1 k.c. urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Przepis art. 49 k.c. nie stanowi podstawy ustalenia prawa do sieci urządzeń przesyłowych. Sfinansowanie kosztów budowy urządzeń, które po połączeniu z siecią nie należą już do części składowych nieruchomości i są samoistnymi rzeczami ruchomymi przesądza o tym, kto jest ich właścicielem (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., IV CSK 521/13, niepublikowane). W myśl art. 2 pkt 5 i 6 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.), przyłączem kanalizacyjnym jest odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku, a w wypadku jej braku - do granicy nieruchomości gruntowej, zaś przyłączem wodociągowym jest odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym. Z kolei, zgodnie z punktem 7 tego artykułu za sieć należy uważać przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że ta definicja sieci nie posługuje się pojęciem własności sieci a pojęciem posiadania, zatem o zakwalifikowaniu określonych urządzeń i przewodów, jako sieci, nie decyduje prawo własności a konkretne okoliczności faktyczne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2004 r., V CK 93/04, niepublikowany). Po drugie, wymaga podkreślenia, że zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku, jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, odbiorca usług odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych z urządzeniem pomiarowym włącznie”.

Rozważania te uzupełnił dodaniem, że zgodnie z art. 15 powołanej ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz. U. z 2015 poz. 139) przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne jest obowiązane zapewnić budowę urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych, ustalonych przez gminę w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, w zakresie uzgodnionym w wieloletnim planie rozwoju i modernizacji, o którym mowa w art. 21 ust. 1 (ust. 1). Realizację budowy przyłączy do sieci oraz studni wodomierzowej, pomieszczenia przewidzianego do lokalizacji wodomierza głównego i urządzenia pomiarowego zapewnia na własny koszt osoba ubiegająca się o przyłączenie nieruchomości do sieci (ust. 2). Zestawienie powyższego przepisu z brzmieniem art. 5 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, odbiorca usług odpowiada za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy wodociągowych lub instalacji i przyłączy kanalizacyjnych z urządzeniem pomiarowym włącznie, jak również z treścią art. 31 powołanej ustawy (Osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne, mogą je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu, na warunkach uzgodnionych w umowie /ust. 1/. Przekazywane urządzenia, o których mowa w ust. 1, powinny odpowiadać warunkom technicznym określonym w odrębnych przepisach /ust. 2/. Należność za przekazane urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne może być rozłożona na raty lub uwzględniona w rozliczeniach za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków /ust. 3/) prowadzi do wniosku, że przyłącze wodociągowe wybudowane przez wnioskodawcę A. K. (1) i przez niego sfinansowane na działce nr (...), mimo formalnego połączenia go z siecią wodociągową uczestnika(...) z siedzibą w R., stanowi nadal własność wnioskodawcy A. K. (1), czego potwierdzeniem może być także treść orzeczenia powołanego poniżej.

W wyroku z dnia 19 listopada 2014 roku w sprawie II CSK 169/14 (LEX nr 1604626) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, zgodnie z którym nabycie własności urządzeń określonych w art. 49 § 1 k.c. następuje z chwilą poniesienia kosztów ich budowy, a uprawnienie do zgłoszenia roszczenia objętego art. 49 § 2 k.c. przyznane zostało osobie, która poniosła koszty budowy urządzenia, stając się ich właścicielem oraz przedsiębiorcy. W uzasadnieniu tego z kolei wyroku czytamy: „Znowelizowana treść art. 49 k.c. stanowi, że urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa (§ 1), a zgodnie z § 2 osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem, może żądać, aby przedsiębiorca, który przyłączył urządzenia do swojej sieci, nabył ich własność za odpowiednim wynagrodzeniem, chyba że w umowie strony postanowiły inaczej. Z żądaniem przeniesienia własności tych urządzeń może wystąpić także przedsiębiorca. Następstwem istoty uregulowania art. 49 § 2 k.c. jest utrata aktualności stanowiska wyrażonego w uchwale z dnia 8 marca 2006 roku, III CZP 105/05 w odniesieniu do konstrukcji części składowej sieci przedsiębiorstwa. Urządzenia wymienione w § 1 tracą status części składowych nieruchomości przez fizyczne połączenie z siecią przedsiębiorstwa, a zachowują status samoistnych rzeczy ruchomych, które mogą być przedmiotem odrębnej własności i odrębnego obrotu. Wskazuje na to użyty w art. 49 § 2 k.c. zwrot: /osoba, która poniosła koszty budowy urządzeń, o których mowa w § 1, i jest ich właścicielem/, jak też zwrot objęty wprowadzonym tą ustawą art. 305 ³ § 1 k.c.: /służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c./. Właściciel tych urządzeń może zbyć ich własność przedsiębiorcy sieciowemu lub osobie trzeciej, czy też oddać w leasing albo najem. Przedstawione zapatrywanie i jego umotywowanie zawarte w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2010 roku, V CSK 195/09 (OSNC 2010, nr 7-8, poz. 116); z dnia 22 stycznia 2010 r., V CSK 206/09 (niepubl.) oraz uchwale z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 26/11 (OSNC 2012, Nr 1, poz. 8). Nabycie zatem własności urządzeń określonych w art. 49 § 1 k.c. następuje z chwilą poniesienia kosztów ich budowy, a uprawnienie do zgłoszenia roszczenia objętego art. 49 § 2 k.c. przyznane zostało osobie, która poniosła koszty budowy urządzenia, stając się ich właścicielem oraz przedsiębiorcy. W razie przeniesienia własności tych urządzeń na rzecz osoby trzeciej, będzie ona legitymowana do wystąpienia z żądaniem nabycia przez przedsiębiorcę, który przyłączył urządzenie do swojej sieci, własności tych urządzeń. Realizację uprawnienia do wystąpienia z żądaniem do sądu wyprzedza umowne ułożenie przez strony kwestii nabycia urządzeń (art. 49 § 2 zdanie pierwsze in fine). W okresie do dnia 3 sierpnia 2008 roku wyrażane było w orzecznictwie Sądu Najwyższego zapatrywanie, że art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747, tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm. - dalej u.z.z.w.) pozwalał na zgłaszanie przez osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe lub urządzenia kanalizacyjne roszczeń przed sądem o zobowiązanie gminy lub przedsiębiorstwa wodociągowo - kanalizacyjnego do zawarcia umowy o nabycie własności tych urządzeń za odpowiednim wynagrodzeniem (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26 lutego 2003 r., II CK 40/02; z dnia 23 lipca 2003 r., II CKN 346/01; z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 404/03, niepublikowane; z dnia 31 stycznia 2007 r., II CNP 2007, OSNC 2007, Nr 12, poz. 188.). Stanowisko to było niejednolite, ponieważ w innych orzeczeniach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2006 r., I CSK 83/05, niepubl.), wysuwany był pogląd, że nie ma przepisu pozwalającego na nakazywanie gminie lub przedsiębiorstwu zawarcia umowy, jeżeli strony nie doszły do porozumienia, co do warunków nabycia urządzeń przez przedsiębiorstwo. Mimo różnicy stanowisk, co do skutków odmowy zawarcia przez przedsiębiorstwo umowy, nie było wątpliwości, że art. 31 ust. 1 u.z.z.w. przewidywał zobowiązanie przedsiębiorstwa do zawarcia umowy o nabycie urządzenia. Po wejściu w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 roku, art. 49 § 2 k.c. znajduje zastosowanie także do roszczeń osoby, która poniosła koszty budowy urządzeń wodociągowych, określonych w art. 2 pkt 16 u.z.z.w., przyłączonych do sieci przedsiębiorstwa, o nabycie własności tych urządzeń. Dał temu wyraz Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lipca 2011 roku, III CZP 26/11, podkreślając, że założeniem nowelizacji było objęcie zakresem art. 49 § 2 k.c. także urządzeń wodociągowych, z uwagi na niewystarczającą i budzącą wątpliwości regulację art. 31 ust. 1 u.z.z.w., co wynika z uzasadnienia projektu ustawy. Ustawa z dnia 30 maja 2008 roku nie zawiera przepisów przejściowych, ale z jej celu, stosownie do art. 3 k.c., wynika, że znowelizowany art. 49 k.c. dotyczy również urządzeń wybudowanych i podłączonych do sieci przed dniem jej wejścia w życie. Założeniem wprowadzonych zmian, uwypuklonym w uzasadnieniu projektu, było uporządkowanie stanu prawnego związanego z podłączeniem wymienionych w tym przepisie urządzeń do sieci przedsiębiorstwa (Sejm VII kadencji - druk 670; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2010 r. V CSK 195/09; z dnia 22 stycznia 2010 r., V CSK 206/09)”.

W świetle powyższego, skoro, przyłącze wodociągowe biegnące przez działkę nr (...) do działki nr (...) nie stanowi w chwili obecnej własności uczestnika (...) z siedzibą w R. (sam ww. uczestnik również zaprzeczył, by stanowiło jego własność), lecz własność wnioskodawcy A. K. (1), w odniesieniu do tego przyłącza nie znajdują zastosowania przepisy art. 305 ^{( 1 )}i n. k.c. przewidujące możliwość ustanowienia służebności przesyłu, bowiem zgodnie z treścią powołanego wyżej przepisu art. 305 ^{( 1 )}i n. k.c. służebność przesyłu można ustanowić na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1. Powyższa okoliczność powoduje brak możliwości ustanowienia służebności przesyłu na rzecz (...) z siedzibą w R. (a więc uwzględnienia żądania ewentualnego wnioskodawcy w tym zakresie).

To z kolei sprawia, że należało ponownie rozważyć w niniejszej sprawie możliwość zaspokojenia roszczenia wnioskodawcy, który jest właścicielem wybudowanego na działce (...) przyłącza wodociągowego, w oparciu o przepisy dotyczące ustanowienia służebności gruntowej. Wnioskodawca, mimo że formalnie jest właścicielem przyłącza wodociągowego biegnącego przez działkę (...) i mimo, iż jest osobą prowadzącą działalność gospodarczą, nie jest przedsiębiorcą przesyłowym w rozumieniu art. 305 ¹ i n. k.c., a tylko na rzecz takiego przedsiębiorcy może zostać ustanowiona służebność przesyłu w trybie art. 305 ¹ i n. k.c.

Jeżeli chodzi o stan prawny według kodeksu cywilnego, to ani art. 145 tego kodeksu, ani żaden inny przepis kodeksu cywilnego nie przewiduje wprost możliwości ustanowienia służebności gruntowej polegającej na obciążeniu nieruchomości sąsiedniej przez przeprowadzenie przyłącza wodociągowego. Jednak zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 3 czerwca 1965 roku (III CO 34/65, OSNCPiUS 1966, Nr 7-8, poz. 109, str. 25) „dopuszczalne jest ustanowienie przez sąd służebności gruntowej obciążającej nieruchomość mającą bezpośrednią łączność z siecią wodociągową i polegającej na doprowadzeniu od tej sieci przewodów wodociągowych do nieruchomości, która nie jest do sieci przyłączona i nie ma z nią bezpośredniej łączności”. Po rządem prawa rzeczowego z 1946 roku Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 31 grudnia 1962 roku (II CR 1006/62, OSPiKA 1964, poz. 91) zajął stanowisko, że we wspomnianym prawie „brak jest przepisu uprawniającego do ustanowienia służebności gruntowej polegającej na dopuszczeniu do ustanowienia na nieruchomości urządzeń koniecznych do przeprowadzenia linii elektrycznej. Nie stanowił w szczególności podstawy prawnej do ustanowienia takiej służebności przepis art. 33 PrRzeczD, zezwalający na ustanowienie służebności drogi koniecznej. Jednakże społeczno-gospodarcze względy, które leżą u podstaw dyspozycji tego przepisu, a które uzasadniają też potrzebę korzystania z energii elektrycznej, usprawiedliwiają ocenę, że w drodze analogii do powyższego przepisu należy uznać za dopuszczalne ustanowienie przez sąd odpowiedniej służebności gruntowej umożliwiającej doprowadzenie linii elektrycznej do nieruchomości, która nie jest przyłączona do sieci elektrycznej”. W doktrynie przytoczone rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego spotkało się z aprobatą S. G. co do wyniku (tamże, s. 201-206) oraz A. S. co do uzasadnienia i wyniku (tamże, s. 206-209). Pierwszy z glosatorów zwrócił uwagę na to, że „w różnych okolicznościach może chodzić nie tylko o ustawienie słupów dla trakcji elektrycznej, ale także o inne sposoby korzystania z cudzej nieruchomości w celu przeprowadzenia przez nią różnych urządzeń, np. sieci wodociągowej”. Wyżej wspomniane społeczno-gospodarcze przesłanki, uzasadniające potrzebę korzystania z wody, usprawiedliwiają a fortiori potrzebę korzystania z sieci wodociągowej. Skoro zaś motyw legislacyjny art. 33 PrRzeczD sprowadzał się do tego, że ze względu na fakt sąsiedztwa nieruchomości uprawniony może żądać ustanowienia odpowiedniej służebności gruntowej (por. A. Szpunar, s. 207), to pod rządem prawa rzeczowego dopuszczalne było ustanowienie przez sąd - w drodze analogii do art. 33 PrRzeczD - służebności gruntowej obciążającej nieruchomość mającą bezpośrednią łączność z siecią wodociągową i polegającej na doprowadzeniu od tej sieci przewodów wodociągowych do nieruchomości, która nie jest do sieci przyłączona i nie ma z nią bezpośredniej łączności.

Zgodnie z uzasadnieniem zawartym w uchwale Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2003 roku (III CZP 79/02, OSNC 2003, Nr 11, poz. 142, str. 13): „Rozwój cywilizacyjny oraz postęp techniczny spowodowały, że utrzymywane w niezmienionej relacji słownej przepisy normujące ustanowienie służebności gruntowej zaspakajały, w szerszym - od tradycyjnego rozumienia datującego się jeszcze od przepisów prawa rzeczowego, potrzeby społeczno-gospodarcze. Sąd Najwyższy, jeszcze pod rządami prawa rzeczowego rozstrzygnął, że względy społeczno-gospodarcze wypełniające treść art. 33 prawa rzeczowego (obecnie art. 145 k.c.) podyktowane koniecznością korzystania z energii elektrycznej, pozwalają na zastosowanie analogii do powołanego przepisu i w związku z tym czynią dopuszczalnym ustanowienie przez sąd odpowiedniej służebności gruntowej, polegającej na doprowadzeniu linii elektrycznej do nieruchomości, która nie jest przyłączona do sieci energetycznej (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31.12.1962 r., II CR 1006/62, OSPiKA 1964, nr 5, poz. 91). Przytoczone stanowisko zostało potwierdzone - w aktualnym stanie prawnym - w odniesieniu zarówno do linii przewodów elektrycznych (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30.8.1991 r., III CZP 73/91, OSNCP 1992, nr 4, poz. 53) oraz do instalacji wodociągowych (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3.5.1965 r., III CO 34/65, OSNCP 1966, nr 7-8, poz. 109). Podobieństwo - w ocenie stanów faktycznych w przytoczonych sprawach - Sądu Najwyższego przy takiej samej ratio legis czyniło uzasadnionym sięgnięcie do analogii z ustawy. Stanowisko to, będące wyrazem elastyczności i dynamicznego stosowania oraz interpretowania przepisów prawa, nie zostało zakwestionowane przez doktrynę i ugruntowało się w judykaturze. Elastyczność ta zmierzała do wykorzystania służebności w celu zaspokojenia istniejących bądź narastających potrzeb gospodarczych, nieprzewidywanych przez ustawodawcę przy konstruowaniu pojęcia i zakresu przepisów dotyczących drogi koniecznej, jak i służebności gruntowej lub też świadomie pominiętych regulacji z innych względów. Dotyczy to pominięcia odpowiedniej dla omawianych potrzeb gospodarczych regulacji zawartej w art. 175 prawa rzeczowego zgodnie z którym służebność mogła być ustanowiona także na rzecz każdoczesnego właściciela oznaczonego przedsiębiorstwa. Do takiej służebności stosowne były odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. Przepis ten nie został jednak przejęty do kodeksu cywilnego, gdyż pozostawał w dysharmonii z założeniami ówczesnego ustawodawcy ponieważ - jak wskazywano w literaturze przedmiotu - zmierzał do zapewnienia korzyści właścicielom przedsiębiorstw prywatnych, ... „co w stosunkach państwa ludowego nie jest rzeczą tak istotną”. Działanie przedsiębiorstw w warunkach wolności gospodarczej, i konieczność osiągnięcia odpowiednich standardów i wymagań rynku sprawiło, że ich funkcjonowanie nie jest już uzależnione od przytoczonych założeń lecz od ich zdolności do przystosowania się do nowych warunków oraz wymagań i potrzeb swoich nabywców”.

Kwestia uwzględniania interesu społeczno-gospodarczego w przeprowadzaniu drogi koniecznej (tym samym służebności gruntowej przyłącza z siecią elektroenergetyczną i wodociągową) jest obecna w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Wydaje się jednak, że Sąd Najwyższy ów interes społeczno-gospodarczy, któremu ustawodawca poświęcił w art. 145 k.c. osobny § 3, upatruje w treściach pomieszczonych w § 2 tegoż artykułu. W postanowieniu z dnia 13 lutego 1985 roku (III CRN 311/84, Legalis) Sąd Najwyższy przyjął, że przeprowadzenie drogi koniecznej może i musi nastąpić przy uwzględnieniu potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić.

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2010 roku (IV CSK 158/10, OSNC 2011, Nr B, poz. 43, str. 110) wyrażony został pogląd, że osobisty konflikt między właścicielami nieruchomości sąsiednich nie stanowi przeszkody w ustanowieniu drogi koniecznej, jeżeli za ustanowieniem służebności przemawiają względy społeczno-gospodarcze. Odwołując się do judykatury (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14.11.1997 r., II CKN 456/97), wskazał, że przy ocenie tej przesłanki istotne jest, w jaki sposób dotychczas realizowany był dostęp do drogi publicznej, z jakich przyczyn nieruchomość została go pozbawiona, jakie jest stanowisko większości właścicieli gruntów, przez które droga ma prowadzić, jakich czynności, czy nakładów wymaga urządzenie drogi, jaki rodzaj i obszar gruntów ma ona zająć i czy korzystanie z niej zaspokoi potrzeby nieruchomości władnącej oraz nie obciąży nadmiernie nieruchomości służebnych. Według art. 145 § 2 KC, drogę konieczną przeprowadza się mając na względzie potrzeby nieruchomości odizolowanej od sieci połączeń komunikacyjnych z najmniejszym obciążeniem gruntów przez które ma prowadzić. Przepis ten wyraża zasadę uwzględnienia wzajemnych interesów wnioskodawcy i uczestników; jeżeli jednak brak dostępu jest następstwem podziału nieruchomości w wyniku umowy i nie dojdzie do porozumienia pomiędzy zainteresowanymi, drogę należy wytyczyć, gdy jest to możliwe, przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej, choćby ustanowienie szlaku przez inne nieruchomości powodowało dla nich mniejszy uszczerbek (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11.03.1970 r., III CRN 36/70, OSNCP 1970, nr 11, poz. 207). W pierwszym wypadku chodzi o przeprowadzenie drogi przez grunty z najmniejszym ich obciążeniem, w drugim natomiast, dotyczącym obciążenia nieruchomości powstałej w wyniku czynności prawnej, ustawodawca nie odwołał się do tej przesłanki, lecz wskazał na konieczność jej obciążenia „o ile to jest możliwe”. W obydwu wskazanych w art. 145 § 2 k.c. wypadkach przeprowadzenie drogi ma jednak uwzględniać interes społeczno-gospodarczy (art. 145 § 3 k.c.).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że działka wnioskodawcy nr (...) powstała w wyniku podziału całej działki (...) nie miała właściwego dostępu do drogi publicznej, ani dostępu do żadnych mediów. W tych okolicznościach kwestię dostępu do drogi publicznej strony uregulowały w akcie notarialnym podczas transakcji sprzedaży, jednak kwestia dostępu do mediów nie została w żaden sposób uregulowana między stronami. Dopiero kiedy wnioskodawca faktycznie dokonał podłączenia sieci wodociągowej i elektroenergetycznej do swojej działki częściowo w pasie służebności drogowej, a częściowo na przygranicznym pasie działki uczestnika doszło między stronami do konfliktu.

Nie zmienia to jednak faktu, że przez nieruchomości uczestnika przebiega sieć wodociągowa i elektroenergetyczna do działki wnioskodawcy, a ich umiejscowienie nastąpiło bez podstawy prawnej i bez zgody uczestnika W. Ł. (1).

W ocenie Sądu zachodzą jednak przesłanki do tego, aby służebność gruntowa w zakresie korzystania z przyłącza z siecią wodociągową przeprowadzonego przez działkę oznaczoną numerem (...) do działki nr (...) została ustanowiona. Bezspornie stanowiąca własność A. K. (1) działka (...) jest nieruchomością władnącą w stosunku do nieruchomości uczestnika, zarówno w zakresie ustanowionej aktem notarialnym służebności drogi koniecznej, jak i będącej przedmiotem niniejszego postępowania służebności gruntowej. Warunkiem niezbędnym do ustanowienia służebności jest spełnienie następujących przesłanek: brak dostępu nieruchomości do sieci wodociągowej oraz społeczno-gospodarczej potrzeby wzajemnego ich połączenia, która musi być oceniana perspektywicznie, z uwzględnieniem okoliczności każdego rozważanego przypadku. Należy przy tym podnieść, iż możliwość należytego wykorzystania nieruchomości jest w takim samym stopniu zależna od ich łączności z siecią instalacji publicznych, jak od dostępu do dróg publicznych.

W ocenie Sądu powyższe przesłanki zostały spełnione w rozpoznawanej sprawie.

Niewątpliwie społeczno-gospodarcza potrzeba ustanowienia służebności w zakresie sieci wodociągowej do nieruchomości izolowanej od przyłączy do instalacji publicznych zachodzić będzie zawsze w przypadku działek przeznaczonych pod budowę. Wnioskodawca nabył działkę (...) w celu wybudowania na niej stacji kontroli pojazdów. Na nabytej nieruchomości obecnie prowadzi działalność gospodarczą – warsztat samochodowy i wspomnianą stację kontroli pojazdów. Prowadzona przez wnioskodawcę działalność wymaga stałego dopływu wody.

Uczestnik W. Ł. (1) domagał się oddalenia wniosku, usunięcia przyłączy z jego działki (...) i ewentualnie posadowienia ich w pasie służebności drogowej. Tymczasem jak to wynika opinii biegłego z zakresu budownictwa i szacunku nieruchomości Z. K. (1), koszt przełożenia przyłącza wodociągowego do działki nr (...) w pas drogi koniecznej zgodnie z mapą nr 4 stanowiącą załącznik do opinii z dnia 15 czerwca 2012 roku (co wymagałoby także częściowego przełożenia przyłącza energetycznego z uwagi na wymagane dla obu przyłączy strefy ochronne) wynosi 90.869,00 złotych, a więc jest ogromny, a może być nawet zbliżony do wartości samej działki (...). Oceniając ponownie powyższy koszt, w odwołaniu do wytycznych Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim, stwierdzić należy, że w ocenie Sądu powyższy koszt winien uwzględniać także koszt demontażu i ponownego montażu utwardzenia terenu z kostki brukowej wykonanego przez wnioskodawcę A. K. (1) w pasie drogi koniecznej (służebności przechodu i przejazdu). Należy bowiem zwrócić uwagę na fakt, że zdaniem Sądu to utwardzenie nie zostało wykonane w sposób bezprawny, bez zgody uczestnika W. Ł. (1), lecz za jego zgodą wyrażoną w oświadczeniu z dnia 21 listopada 2009 roku (w oświadczeniu tym W. Ł. (1) wyraził zgodę na utwardzenie drogi stanowiącej nieodpłatną służebność gruntową polegającą na prawie przejazdu i przechodu przez działkę nr (...) do działki nr (...) na pasie o szerokości 4,0 m wzdłuż granicy z działką nr (...)). Okoliczność, że w chwili obecnej uczestnik twierdzi, że przedmiotowe prace nie stanowią utwardzenia, lecz drogę, w związku z czym zostały wykonane nielegalnie, bo bez wymaganego do wybudowania drogi pozwolenia na budowę, nie ma tutaj decydującego znaczenia. Należy bowiem wskazać, że organy administracyjne od 2010 roku próbują w toku postępowania administracyjnego ustalić, czy przedmiotowy dojazd stanowi utwardzenie terenu (nie wymagające uzyskania pozwolenia na budowę, lecz zgłoszenia zamiaru wykonania prac budowlanych) czy drogę (wymagającą takiego pozwolenia) i w toku tego postępowania kilkakrotnie różne organy administracyjne wyrażały odmienne zdanie w tym zakresie (raz uznając dojazd za utwardzenie terenu, raz za drogę), zatem same nie są do końca pewne, jaki jest to rodzaj inwestycji. Trudno zatem zarzucać wnioskodawcy, który dokonał zgłoszenia prac polegających na utwardzeniu i od którego żaden organ administracyjny przed wykonaniem prac nie wymagał ubiegania się o pozwolenie na budowę w tym zakresie, że świadomie i celowo wykonał prace bez wymaganego pozwolenia na budowę (a więc zdaniem uczestnika nielegalnie). A skoro wnioskodawca dysponował zgodą uczestnika W. Ł. (1) na wykonanie prac utwardzających teren drogi koniecznej, przy ewentualnym rozważaniu przeniesienia służebności przyłącza wodociągowego w pas powyższej drogi koniecznej należy do kosztów przeniesienia tego przyłącza zaliczyć także koszt demontażu i ponownego montażu przedmiotowego utwardzenia. Tak więc tylko koszty przełożenia wodociągu są wielokrotnie wyższe od określonej wartości samej służebności. W tych warunkach Sąd uznał, że ta drastyczna różnica w kosztach przesunięcia przyłącza wodociągowego w porównaniu do wartości ustanowionej służebności uzasadnia pozostawienie tego przyłącza w miejscu dotychczasowego usytuowania.

Wobec powyższego w ocenie Sądu należało ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela działki oznaczonej numerem (...) położonej w R. przy ulicy (...) w obrębie ewidencyjnym (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Radomsku V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta (...) służebność gruntową w zakresie korzystania z przyłącza z siecią wodociągową przeprowadzonego przez działkę oznaczoną numerem (...) położoną w R. przy ulicy (...) w obrębie ewidencyjnym (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Radomsku V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta (...) w miejscu dotychczasowego usytuowania przyłącza, tj. w pasie oznaczonym kolorem niebieskim na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę U. B. w dniu 30 sierpnia 2017 roku przyjętej i zaewidencjonowanej w (...) w dniu 5 września 2017 roku za numerem (...)i stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia, o czym Sąd orzekł w punkcie 1 sentencji.

Należy podkreślić, że pomimo, iż przyłącze wodociągowe biegnie poza ustalonym umownie pasem służebności drogi koniecznej, to jednak działka uczestnika W. Ł. (1) nie utraciła charakteru budowlanego. Jak wynika z dokumentów zawartych w aktach sprawy oraz opinii biegłego T. B., uczestnik otrzymał warunki zabudowy dla działki (...), zgodnie z którymi na obszarze wolnym od obciążeń i zgodnym z nieprzekraczalną linią zabudowy mieści się budynek mieszkalny o parametrach wyznaczonych w decyzji o warunkach zabudowy dla działki (...), tj. o maksymalnej szerokości 10,80 m. Jak wynika ponadto z opinii biegłej, za utrudnienia na działce uczestnika w większej mierze odpowiedzialna jest przebiegająca przez działkę linia energetyczna 110 kV (przy czym jest to inna linia niż objęta niniejszą sprawą), a nie przebiegająca linia wodociągowa i energetyczna biegnąca w pasie drogi koniecznej.

Zdaniem Sądu orzekającego należało jednak orzec o wynagrodzeniu za ustanowienie wskazanej służebności. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2008 roku (II CSK 517/07, Legalis) przewidziane w art. 145 § 1 k.c. wynagrodzenie za ustanowienie drogi koniecznej należy się właścicielowi nieruchomości obciążonej bez względu na poniesienie szkody na skutek ustanowienia służebności i obejmuje wszystkie koszty i nakłady na urządzenie i utrzymanie drogi w zakresie, w jakim uprawniony ze służebności nie ponosi ich bezpośrednio. Wynagrodzenie może także obejmować wyrównanie uszczerbku majątkowego, jaki właściciel nieruchomości obciążonej poniósł na skutek ustanowienia służebności drogowej, jednakże w takim przypadku właściciel nieruchomości obciążonej powinien wykazać, że go poniósł. Jak wynika z opinii biegłej z zakresu szacunku nieruchomości T. B. jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności gruntowej przyłącza wodociągowego na działce numer (...) wynosi 6.290,00 złotych. Wskazane wynagrodzenie rekompensuje utratę handlowej wartości nieruchomości. W ocenie Sądu bardzie ekonomicznie odczuwalnym jest zapłata wynagrodzenia w formie jednorazowej, zatem taką formę płatności przyjął Sąd.

Wprawdzie wnioskodawca podnosił, że zapłacił za ustanowienie tych służebności uczestnikowi jednorazowe wynagrodzenie w wysokości 7.000,00 złotych, to jednak Sąd uznał, że okoliczność ta nie została udowodniona przez wnioskodawcę.

Mając na uwadze przedstawione wyżej okoliczności Sąd w odniesieniu do przyłącza wodociągowego orzekł jak w punkcie 1 i 3 sentencji.

Odmienny stan prawny natomiast zastosował do ustanowienia służebności przesyłu w zakresie przyłącza energetycznego biegnącego przez działkę nr (...) do działki nr (...), co spowodowanej jest odmiennym stanem własności przedmiotowego przyłącza. W toku ponownego rozpoznania sprawy, po wezwaniu do udziału w sprawie uczestnika (...)z siedzibą w W., ustalono, że to właśnie ww. uczestnik jest właścicielem przyłącza energetycznego biegnącego przez działkę nr (...) do działki nr (...). Uczestnik ten przyłączył się do wniosku wnioskodawcy w zakresie przyłącza energetycznego i w odpowiedzi na wniosek z dnia 14 maja 2015 roku /k. 639-640/ wniósł o ustanowienie na swoją rzecz służebności przesyłu określając jednocześnie zakres wnioskowanej służebności (do którego z kolei przyłączył się wnioskodawca).

W tym miejscu należy odwołać się ponownie do treści art. 305 ¹ k.c., wskazując, że zgodnie z jego treścią nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Natomiast zgodnie z treścią art. 305 ² § 1 k.c., jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.

W niniejszej sprawie w ocenie Sądu spełnione zostały wszystkie przesłanki wymagane powyższymi przepisami, do ustanowienia służebności przesyłu na rzecz uczestnika (...)z siedzibą w L..

Podkreślić należy, że jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przez działkę uczestnika W. Ł. (1) nr (...) przebiega kablowe przyłącze ((...) mm ^{( 2)}) o długości 144 m, zasilające sąsiednią, należącą do wnioskodawcy A. K. (1) działkę nr (...). Przyłącze energetyczne jest posadowione w całości w pasie służebności drogi przechodu i przejazdu ustanowionej umownie przez uczestnika W. Ł. (1) na rzecz wnioskodawcy A. K. (1) i przebiega w całości pod ziemią. Z tego względu zdaniem Sądu obciążenie nieruchomości uczestnika W. Ł. (1) służebnością przesyłu na rzecz uczestnika (...)z siedzibą w L. nie stanowi nadmiernego dodatkowego obciążenia dla działki nr (...). Uczestnik (...) z siedzibą w L. jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 43 ^{( 1)} k.c., zaś przebiegające przez działka nr (...) linia energetyczna (przyłącze energetyczne do działki (...)) stanowi w całości jego własność. Z kolei interes prawny ww. uczestnika w żądaniu ustanowienia służebności przesyłu w zakresie przedmiotowej linii wynika z faktu, iż uczestnik ten jest jednocześnie podmiotem realizującym cele publiczne w rozumieniu ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2018, poz. 121), za które uznaje się m.in. budowanie przewodów oraz urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej, a także innych obiektów oraz urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów lub urządzeń (art. 6 ust. 2 ustawy). Ponadto według przepisu art. 4 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo energetyczne (t.j.Dz. U. z 2017 r., poz. 220 z późn. zm.) uczestnik jako przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii jest obowiązany utrzymywać zdolność urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w tę energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych. Ponadto ma obowiązek zapewnić wszystkim odbiorcom sieci świadczenie usług dystrybucji energii, a bez korzystania z nieruchomości osób trzecich, na których posadowiona jest stosowna infrastruktura energetyczna, realizacja powyższych celów przez uczestnika byłaby niemożliwa. W świetle powyższego uczestnik winien mieć możliwość niezakłóconego dostępu do urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomości uczestnika W. Ł. (1) celem zapewnienia sobie możliwości prawidłowej eksploatacji tych urządzeń, czemu ma służyć wnioskowana w niniejszej sprawie służebność przesyłu. W ocenie Sądu zakres służebności opisany w punkcie 2 postanowienia odpowiada realnym potrzebom, które są funkcjonalnie powiązane z korzystaniem z nieruchomości władnącej, zaś korzyść ta powinna mieć charakter gospodarczy. Sąd uznał jedynie za zbyt daleko idące żądanie uczestnika (...) z siedzibą w L. by treść służebności przesyłu obejmowała również nakaz uzgadniania przez właściciela nieruchomości obciążonej z uprawnionym posiadaczem służebności lokalizacji wszelkich obiektów na całej nieruchomości obciążonej i zmian w klasyfikacji tej nieruchomości. W pozostałym części treść wnioskowanej służebności nie budziła wątpliwości Sądu co do jej zakresu i podlegała uwzględnieniu z uwagi na interes społeczno-gospodarczy podmiotu żądającego ustanowienia służebności oraz właściciela nieruchomości obciążonej.

Dodał, że zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2017 roku (III CZP 28/17, LEX nr 2327889) w sprawie z wniosku przedsiębiorcy przesyłowego o ustanowienie służebności przesyłu dla istniejących urządzeń przesyłowych nie jest dopuszczalne ustanowienie służebności przesyłu według innego przebiegu niż istniejący. W uzasadnieniu przedmiotowej uchwały Sąd Najwyższy wyraził pogląd, zgodnie z którym: „Z treści art. 305 ^{( 2)} § 1 k.c. wynika, że w razie odmowy właściciela zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, koniecznej do właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. W literaturze wyjaśniono, iż na tej podstawie przedsiębiorca przesyłowy może dochodzić ustanowienia służebności koniecznej dla korzystania z urządzeń już wybudowanych, jak i urządzeń, które dopiero zamierza wybudować w toku planowanej inwestycji. Z brzmienia art. 305 ^{( 1)} i art. 305 ^{( 2 )}k.c. nie wynika, aby istniała możliwość żądania przemieszczenia wybudowanego urządzenia przesyłowego. Zgodnie z art. 305 ^{( 4)} k.c., do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. W orzecznictwie wyjaśniono, że sąd nie jest związany żądaniem wniosku co do przeprowadzenia trasy drogi koniecznej (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1968 r., II CRN 190/67, Informacja Prawnicza 1969, Nr 1, poz. 12; z dnia 11 marca 1970 r., III CRN 36/70, OSNC z 1970 r. Nr 11, poz. 207; z dnia 12 października 2011 r., II CSK 94/11, niepubl.). Wydaje się, że na tej podstawie można by ustalić inny niż dotychczasowy przebieg urządzenia przesyłowego, jednak odpowiednie stosowanie przepisów o służebnościach gruntowych może dotyczyć kwestii nie unormowanych w art. 305 ^{( 1)} -305 ^{( 4)} k.c. oraz wymaga uwzględnienia specyfiki służebności przesyłu, wobec czego nie wszystkie unormowania lub wykładnia przepisów dotyczących służebności drogi koniecznej mogą mieć zastosowanie do tej służebności. Brzmienie art. 305 ^{( 1)} k.c. wskazuje, że obciążeniu służebnością podlega nieruchomość, na której są posadowione urządzenia przesyłowe. Jeżeli urządzenia te już istnieją, to można przyjąć domniemanie faktyczne konieczności ich funkcjonowania w miejscu położenia i w takim wypadku ocenie sądu podlega tylko to, czy bez ustanowienia służebności możliwe jest właściwe korzystanie z tych urządzeń przez przedsiębiorcę przesyłowego, ewentualnie jak należy ocenić zakres koniecznego właściwego korzystania, któremu odpowiada zakres ograniczonego korzystania z nieruchomości przez właściciela. W konsekwencji sąd nie ma kompetencji do badania, czy inny przebieg urządzenia przesyłowego na gruncie prowadziłby do mniejszego ograniczenia wykonywania prawa własności albo w ogóle to ograniczenie wyłączał w wyniku uznania, że powinny być one posadowione na innej nieruchomości; sąd nie jest więc uprawniony do nakazania przeniesienia urządzeń przesyłowych lub oddalenia wniosku o ustanowenie służebności z tej przyczyny (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2016 r., V CSK 510/15, niepubl. i z dnia 29 września 2016 r., V CSK 2/16, niepubl.). Przedstawione aktualne orzecznictwo Sądu Najwyższego koncentruje się na kwestii związania sądu wskazaną podstawą faktyczną żądania w postaci istnienia na nieruchomości określonych urządzeń przesyłowych oraz w zasadzie wyłącza możliwość ich przeniesienia. Za niedopuszczalnością ustanowienia w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu dla istniejącego urządzenia przesyłowego innego przebiegu niż istniejący przemawiają także względy formalne. W przedstawionym zagadnieniu prawnym wyrażono pogląd o możliwości łącznego dochodzenia w jednym postępowaniu sądowym dwóch żądań - ustanowienia służebności przesyłu dla urządzenia oraz nakazania przeniesienia już istniejącego urządzenia. Zgodnie z art. 191 k.p.c., w jednym postępowaniu można dochodzić kliku roszczeń, jeżeli nadają się one do jednego trybu postępowania. Wymaganie tego samego trybu postępowania dla wszystkich roszczeń oznacza, że nie można łączyć roszczeń, których dochodzić można w procesie, z roszczeniami, dla których właściwe jest postępowanie nieprocesowe, z wyjątkiem wypadków wyraźnie w ustawie przewidzianych (np. art. 618 k.p.c.). Sformułowane przez Sąd Okręgowy zagadnienie opiera się założeniu łącznego dochodzenia roszczenia o ustanowienie służebności przesyłu, rozpoznawanego w postępowaniu nieprocesowym (art. 626 § 3 k.p.c.), oraz roszczenia negatoryjnego, rozpoznawanego w postępowaniu procesowym. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują możliwości łącznego dochodzenia takich roszczeń, dla których zostały przewidziane różne tryby postępowania. Sąd Najwyższy mając na uwadze przedstawione argumenty doszedł do wniosku, iż w sprawie z wniosku przedsiębiorcy przesyłowego o ustanowienie służebności przesyłu dla istniejącego urządzenia przesyłowego nie jest dopuszczalne ustanowienie służebności przesyłu według innego przebiegu niż istniejący. Przepisy Kodeksu cywilnego i skorelowane z nim przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują możliwości łącznego dochodzenia roszczeń w tym zakresie. Wskazywana przez Sąd Okręgowy uciążliwość przebiegu istniejącego urządzenia dla właściciela nieruchomości obciążonej podlega ocenie w kontekście określonej w art. 305 ^{( 2)} § 1 k.c. przesłanki konieczności, która powinna uwzględniać także interes właściciela nieruchomości obciążonej w aspekcie dostosowania zakresu służebności do usprawiedliwionych potrzeb przedsiębiorcy w korzystaniu z posadowionych na gruncie urządzeń, jak i najmniejszego obciążenia nieruchomości (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2016 r., V CSK 510/15)”.

Przy czym w niniejszej sprawie – co jeszcze raz podkreślił w świetle wytycznych Sądu Okręgowego, w których przyjęto, że linia energetyczna przebiega częściowo poza pasem służebności drogi koniecznej – że kablowe przyłącze ((...) mm ²) o długości 144 m na działce (...) jest posadowione w całości w pasie służebności drogi przechodu i przejazdu ustanowionej umownie przez uczestnika W. Ł. (1) na rzecz wnioskodawcy A. K. (1) i przebiega w całości pod ziemią. Konieczność przesunięcia tego przyłącza (z uwagi na wymagane strefy ochronne obu przyłączy) zachodziłaby jedynie wówczas, gdyby przyjęty został inny przebieg służebności przyłącza wodociągowego, czego w niniejszej sprawie nie przyjęto.

Ustalając wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu od uczestnika (...)z siedzibą w L. Sąd oparł się na opinii biegłej T. B.. Jednakże Sąd przyjął, że rację ma pełnomocnik uczestnika W. Ł. (1), że w świetle przepisów regulujących służebność przesyłu nie jest dopuszczalna jurydycznie konstrukcja, by wynagrodzenie za ustanowienie służebności obciążało podmiot, na rzecz którego nie jest ustanawiana służebność przesyłu (czyli w tym wypadku wnioskodawcę). Należy wskazać, że służebność przesyłu jest ustanawiana na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego, tj. (...) z siedzibą w L., którego własność stanowi przyłącze energetyczne biegnące przez działkę uczestnika W. Ł. (1) i to przede wszystkim ten uczestnik (a nie wnioskodawca) czerpie korzyści z istnienia i funkcjonowania tego przyłącza w postaci opłat za energię elektryczną uiszczanych przez wnioskodawcę. To uczestnik (...) z siedzibą w L. jest też podmiotem, na rzecz którego służebność jest ustanawiana i to on będzie czerpał korzyść z istnienia tej służebności w przyszłości, zatem służebność w istocie jest ustanawiana także w jego interesie, mimo, iż formalnie realizuje także interes wnioskodawcy, któremu zależy by sprawa przyłączy została uregulowana w sposób prawny z uwagi na konieczność posiadania stałego dopływu wody i prądu do prowadzonej na jego działce działalności gospodarczej). Wobec powyższego to To uczestnika (...) z siedzibą w L. winien obciążać obowiązek uiszczenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności.

Sąd podzielił natomiast częściowo zarzut ww. uczestnika o konieczności zmodyfikowania przyjętego przez biegłą T. B. w opinii współczynnika K, czyli współczynnika współkorzystania z nieruchomości (nazywany też przez biegłą współczynnikiem uwzględniającym inne elementy wpływające na wartość szacowanego prawa). W swojej opinii /k. 1082/ biegła przyjęła powyższy współczynnik K na poziomie maksymalnym 1 (współczynnik ten zawiera się w przedziale od 0 do 1), co sprawiło, że ustalona przez nią wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności obliczona według wzoru Ws = P x W1m ^{( 2)} x K (gdzie Ws to wartość prawa służebności przesyłu, P – powierzchnia strefy o ograniczonym sposobie korzystania, W1m ^{( 2) ( )}– wartość rynkowa 1m ^{( 2 )}gruntu przed obciążeniem, a K to współczynnik K) wyniosła 4.090,00 złotych (114 m ^{( 2)} x 35,84 zł/m ^{( 2)} x 1,00 = 4.085,76 zł, po zaokrągleniu 4.090,00 zł). Jednakże podczas rozprawy w dniu 21 lutego 2018 roku biegła wyjaśniła, że powyższy współczynnik przyjęła na poziomie 1,0 gdyż na dzień dzisiejszy uczestnik W. Ł. (1) nie mieszka na nieruchomości, nie korzysta z tej drogi wjazdowej, gdyż z drogi tej korzysta wyłącznie wnioskodawca, zaś gdyby uczestnik W. Ł. (1) także korzystał z tej drogi ustaliłaby ten współczynnik na poziomie 0,5. W ocenie Sądu powyższy współczynnik należy przyjąć na poziomie 0,5, mając na uwadze współkorzystanie przez wnioskodawcę z jednej strony z pasa służebności przechodu i przejazdu, i uczestnika (...)z siedzibą w L. z posadowionej w tym pasie służebności przechodu i przejazdu linii energetycznej. W ocenie Sądu nie jest do zaakceptowania pogląd uczestnika, że ponieważ właściciel działki (...) z racji istniejącego tam wjazdu do działki (...) w ogóle nie może korzystać z tej części działki, to brak jest podstaw do określenia przedmiotowego współczynnika K na tak wysokim poziomie, gdyż współczynnik ten winien być przyjęty na poziomie 0. Jednakże przyjęcie takiego współczynnika na poziomie 0 powodowałoby, że właściciel działki (...) zostałby w ogóle pozbawiony prawa do wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w zakresie linii energetycznej obciążającej jego nieruchomość, pomimo, iż linia te jest jednak dodatkowym (choć nie nadmiernym) obciążeniem dla jego nieruchomości. Dlatego, jak już wyżej wskazano, Sąd przyjął powyższy współczynnik na poziomie 0,5, co z kolei sprawia, że po podstawieniu do wzoru biegłej otrzymujemy następujące równanie (114 m ^{( 2)} x 35,84 zł/m ^{( 2)} x 0,5 = 2.042,88 zł) i tę właśnie kwotę Sąd zasądził od uczestnika (...) z siedzibą w L. na rzecz uczestnika W. Ł. (1) tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.

Należy zauważyć, że Sąd dostrzega fakt, iż przedmiotowe przyłącza energetyczne i wodociągowe zostały wybudowane bez wiedzy i zgody uczestnika W. Ł. (1) oraz przy posłużeniu się przez wnioskodawcę nieprawdziwym oświadczeniem o prawie dysponowania nieruchomością uczestnika W. Ł. (1). To zachowanie wnioskodawcy było wysoce niestosowne i niewłaściwe. Nie można jednak tracić z pola widzenia faktu, iż ponieważ działka nr (...) na skutek podziału działki (...) na działki (...) - a następnie sprzedaży działki (...) przez uczestnika W. Ł. (1) na rzecz wnioskodawcy - faktycznie została odcięta od możliwości połączenia z siecią wodociągową i energetyczną, i tak zachodziłaby konieczność ustanowienia potrzebnych służebności w tym zakresie przez działkę nr (...) zgodnie z zasadą, że służebności winny być przeprowadzane w miarę możliwości (a taka możliwość w niniejszej sprawie istniała, skoro urządzenia zostały posadowione i odebrane) właśnie przez nieruchomości będące przedmiotem czynności prawnej. Dlatego orzeczenie w niniejszej sprawie zgodnie z wnioskiem, wbrew stanowisku uczestnika, nie ma na celu „usankcjonowania bezprawia, czy nielegalności budowy tych urządzeń”, lecz odniesienie się przez Sąd w sposób obiektywny do zaistniałej sytuacji faktycznej oraz powołanych wyżej zasad rządzących ustanawianiem służebności w miarę możliwości przez grunty, które były przedmiotem czynności prawnej.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o treść art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Z uwagi na brakującą część wynagrodzenia dla biegłych Sąd nakazał pobrać od wnioskodawcy, który był inicjatorem niniejszego postepowania i zmierzał do zaspokojenia w nim własnego interesu prawnego, na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Rejonowego w Radomsku kwotę 6.530,12 złotych. Powyższa kwota objęła sumę 2.811,79 złotych poniesioną tytułem nie uiszczonego wynagrodzenia biegłych w toku pierwszej sprawy przed Sądem pierwszej instancji, kwotę 2.628,94 złote tytułem wynagrodzenia biegłej U. B. za sporządzenie i zaewidencjonowanie mapy zawierającej projekt przebiegu służebności oraz kwotę 1.089,39 złotych tytułem wynagrodzenia biegłej T. B. za sporządzenie opinii uzupełniającej z dnia 22 stycznia 2018 roku, której konieczność sporządzenia powstała w związku z utratą ważności operatu szacunkowego sporządzonego po raz pierwszy w postępowaniu.

Natomiast Sąd nie obciążył wnioskodawcy i uczestników postępowania pozostałymi wydatkami związanymi z opiniami biegłych (w tym kwotą 2.241,39 złotych z tytułu wynagrodzenia biegłego Z. K. (1)) mając na uwadze fakt, że wydatki te powstały przede wszystkim w związku z czynnościami uczestnika W. Ł. (1), co do którego Sąd uznał jednak, że nie należy go obciążać powyższymi kosztami z uwagi na względu słuszności, mając na uwadze fakt, że uczestnik w tym postępowaniu zmierzał do ochrony własnego prawa, a urządzenia energetyczne i wodociągowe w niniejszej sprawie faktycznie powstały bez jego zgody. Obciążenie go w takiej sytuacji jeszcze kosztami postępowania wydaje się zatem niesprawiedliwe, a ponieważ brak też podstaw do obciążenia tymi kosztami wnioskodawcy i pozostałych uczestników, Sąd postanowił jak w punkcie 7 postanowienia.

Powyższe postanowienie w punktach od 1 do 5, tj. w zakresie rozstrzygnięć merytorycznych, zaskarżył uczestnik postepowania W. Ł. (1).

Apelacja zaskarżonemu orzeczeniu zarzuca:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez ich niezastosowanie

tj. art. 140 kc i art. 5 kc oraz poprzez dokonanie ich błędnej wykładni

tj. art. 305 ¹ kc art. 305 ² par. 1 i art. 305 ³ kc I art. 151 kc

2)  niewyjaśnienie okoliczności sprawy co do okoliczności rażącego naruszenia prawa w zakresie realizacji inwestycji przez wnioskodawcę przez nieprzesłuchanie wnioskowanych świadków tj. :

- R. R., (...)

- W. Ł. (3), wykonawcę drogi

- H. Z., inspektora(...)

T. D., wykonawcę przyłącza wodociągowego

D. C., Inspektora (...) uczestnika(...)na okoliczności opracowania dokumentacji technicznej, wydanych zezwoleń budowlanych i realizowania budowli w postaci drogi dojazdowej do budynku wnioskodawcy oraz linii wodociągowej i energetycznej.

Sąd nie ustalił trybu i warunków przekształcenia gruntu rolnego w grunt gospodarczy typu usługi.

Winna być decyzja a nie było jej.

Ponadto Sąd nie ustalił czy była inna możliwość przeprowadzenia linii.

3)  dokonanie sprzecznych ustaleń na tle zebranego materiału dowodowego poprzez pominięcie zapisu w umowie notarialnej o ustanowionej służebności w pasie szerokości 4m dla przechodu i przejazdu i co Sąd pominął do działki rolnej a nie budowlanej.

Sąd pominął także parametry drogi o czym w opinii napisał biegły K. a te parametry to 55cm utwardzenia drogi i 8cm nawierzchni z kostki. Zgodnie z treścią rozporządzenia Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 02.03.1999r. w sprawie warunków technicznych dróg są to parametry dla dróg ekspresowych krajowych.

W tym kontekście Sad pominął, że taka droga ma oznaczenie budowli a nie utwardzenia i wymaga pozwolenie na budowę . Sąd to zignorował – załączam wyciąg z DZU nr 43 poz. 430.

Sąd pominął zarzuty pod adresem opinii biegłego K. zawarte w piśmie niżej podpisanego z dnia 05.02.2017r. Wnoszę o potraktowanie zarzutów z tegoż pisma jako części apelacyjnych. Biegły nie odpowiedział na zarzuty i uchylił się od udzielenia odpowiedzi a Sąd bez komentarza pominął je.

Sąd pominął – że poszerzenie służebności uniemożliwia pobudowanie w tym miejscu ogrodzenia i stosowne jego przesunięcie do wewnątrz działki uczestnika 118)1

Sąd pominął ( choć temu twierdzeniu nie dał wiary), że wnioskodawca po zawarciu umowy notarialnej miał dopłacić kwotę – 7000zł.

4)  dokonanie nietrafnej oceny zebranego materiału dowodowego poprzez :

- prawne zaakceptowanie działań urzędników rażąco naruszających prawo w zakresie postepowania inwestycyjnego przy realizacji przedmiotowej inwestycji. W grę może wchodzić nawet naruszenie prawa karnego i działania korupcyjne. Dowodzi tego łatwość naruszania prawa w kolejnych etapach postępowania inwestycyjnego i nadzoru i tuszowania naruszeń prawa inwestycyjnego np. kwestia drogi i zgłoszenia czy pozwolenia. Ponieważ jest to budowla powinno być pozwolenie na budowlę, ale w tym momencie urzędnicy popadli w niemoc prawną.

Sąd pominął fakt w kontekście opisanym w punkcie 3 rozmyślnego działania wnioskodawcy w zakresie budowy drogi i linii wodociągowej i energetycznej.

5)  rażące naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść postanowienia tj. niewyjaśnienie istoty sprawy poprzez nieprzesłuchanie istotnych świadków uczestniczących w procesie inwestycyjnym, nie wyjaśnienie kwestii utwardzenia czy drogi i niewykonanie w tym zakresie m. in wytycznych Sądu Okręgowego

Apelujący wnosił o zmianę skarżonego postanowienia i oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu wody i prądu z jednoczesnym zasądzeniem kosztów postepowania względnie uchylenie skarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sadowi Rejonowemu.

Pełnomocnik wnioskodawcy wnosił o odrzucenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania za drugą instancją.

Pełnomocnicy uczestników postepowania (...) i (...)wnosili o oddalenie apelacji i zasadzenie kosztów postepowania za drugą instancją.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika W. Ł. (1) jest bezzasadna albowiem wszystkie podniesione w niej zarzuty nie jest trafne.

Apelacja uczestnika dotyczy w istocie kilku zasadniczo zagadnień, kwestionowanych w ramach przytoczonych zarzutów: niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a nawet – jak twierdzi - nierozpoznania jej istoty, rażących – w ocenie skarżącego – uchybień procesowych, nieprawidłowej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji tego dokonanie sprzecznych z tym materiałem i błędnych ustaleń faktycznych a także obrazy przepisów prawa materialnego wyartykułowanych w skardze apelacyjnej, co – w ocenie apelującego – miało doprowadzić do niezbadania legalności przeprowadzonych przez wnioskodawcę inwestycji w postaci utwardzenia kostką drogi koniecznej na działce (...) oraz linii i przyłączy wodociągowego i energetycznego, samego przekształcenia przeznaczenia działek z rolnych na usługowe, niewyjaśnienia innych możliwości przeprowadzenia linii energetycznej i wodociągowej do działki wnioskodawcy oraz oparcie się przez Sąd na dowodzie z opinii biegłego, który nie odniósł się do zastrzeżeń apelującego, uwzględnienia przy ocenie ewentualnej zmiany przebiegu służebności kosztów rozebrania i ponownego założenia kostki na drodze koniecznej w sytuacji gdy wnioskodawca nielegalnie i bez stosownego zezwolenia pobudował drogę i koszty z tym związane nie powinny być brane pod uwagę przy kosztach związanych ze zmianą położenia urządzeń wodociągowych i energetycznych oraz stopnia uciążliwości obu służebności dla nieruchomości władnącej w ich dotychczasowym położeniu.

Chybionym jest podniesiony w apelacji zarzut niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a tym bardziej nierozpoznania istoty sprawy.

Czyniąc bowiem ustalenia w powyższych kwestiach Sąd I instancji oparł się na całokształcie materiału dowodowego, w tym opinii biegłego, którą słusznie uznał za przekonywującą i zasługującą na wiarę, tym bardziej, że opinia ta była uzupełniana na skutek zarzutów zgłoszonych przez pełnomocnika uczestnika i to uzupełnienie opinii Sąd ten słusznie uznał za wystarczające. Tym bardziej, że – jak słusznie wskazuje Sąd I instancji - to apelujący zgłaszał wniosek o przeprowadzenie przez biegłego wykopu kontrolnego na jego działce w miejscu drogi koniecznej a następnie przeprowadzenie tego dowodu uniemożliwił, co spowodowało, iż biegły dokonał ustaleń faktycznego przebiegu linii energetycznej i wodociągowej na podstawie widocznych elementów i omawianą tu w całości opinię Sąd zaakceptował a działania uczestnika zmierzające do jej nieudolnego podważenia prawidłowo potraktował jako zmierzające jedynie do przedłużenia postępowania. Opinia ta zasługuje także na akceptację Sądu II instancji tak jak i wszystkie pozostałe ustalenia Sądu Rejonowego, które to Sąd Okręgowy w pełni akceptuje i przyjmuje za własne.

Opinia biegłego Z. K. wyjaśnia kwestię przebiegu obu linii oraz kosztów związanych z ich ewentualnym przesunięciem w sposób wyczerpujący i w kontekście tego za w pełni zasadne uznać należy oddalenie ponowionego wniosku pełnomocnika uczestnika o przeprowadzenie przez biegłego kolejnych czynności i wyjaśniania zarzutów, z których to większość nie miała związku z rozstrzygnięciem niniejszej sprawy i sprowadzała się jedynie do polemiki z opinią już w sprawie przeprowadzoną i wystarczająca dla jej rozstrzygnięcia.

Podobnie też, do kompetencji Sądu nie należy ocena dotycząca postępowania administracyjnego w zakresie zmiany przeznaczenia gruntów, na których położone są działki nr (...) z gruntów o charakterze rolnym na grunty o przeznaczeniu pod usługi, czego w niniejszej sprawie domaga się niezasadnie pełnomocnik uczestnika W. Ł. (1). To samo dotyczy badania legalności dokonanych przez wnioskodawcę inwestycji w postaci utwardzenia drogi oraz pobudowania obu przyłączy. Ocena w tym zakresie należy do drogi postępowania administracyjnego i słusznie Sąd oddalił wniosek o przesłuchanie świadków wskazanych w apelacji jako niemających znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy w sytuacji gdy ocena w tym zakresie zastrzeżona jest dla organów administracji państwowej, co już wcześniej wskazano, a nie dla świadków czy nawet dla Sad powszechnego.

Również – jak słusznie zauważył to Sąd Rejonowy – nie ma bezpośredniego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ustalenie czy wnioskodawca jedynie utwardził przedmiotową drogę konieczną na działce apelującego czy też wybudował drogę w rozumieniu stosownych przepisów, co wymagałoby pozwolenia na jej budowę. Abstrahując już od faktu, że organy administracji państwowej od wielu już lat prowadzą postępowanie w tym zakresie zainicjowane przez apelującego i nie widać końca jego zakończenia podnieść należy, że nie jest rzeczą Sądu powszechnego badanie legalności tej inwestycji, a właśnie kwestia ta należy do oceny w postępowaniu administracyjnym, które z resztą jest w toku, a dla Sądu rozpoznającego sprawę niniejszą istotne znaczenie ma czy wnioskodawca utwardził drogę za zgodą uczestnika W. Ł. czy też bez jego zgody, na co zwrócił uwagę Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę poprzednio, gdyż ma to znaczenie przy ocenie kosztów ewentualnego innego przebiegu spornych linii.

Prawidłowo w tym względzie również Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawca utwardził drogę konieczną za zgodą apelującego i w takiej sytuacji koszty rozebrania kostki i ponownego jej położenia powinny być uwzględnione w wycenie kosztów związanych z ewentualnym przesunięciem linii, a te koszty łączne – jak ocenił biegły – są ogromne, bo wynoszą ponad 90.000 zł.

Podnieść należy w oparciu o analizę materiału aktowego, że Sąd Rejonowy, rozpoznając ponownie sprawę, rozpoznał ją w sposób wszechstronny i dokonując bardzo precyzyjnych, szczegółowych i kompletnych ustaleń faktycznych. Odniósł się – wbrew zarzutom apelującego - do wszystkich podnoszonych w apelacji kwestii i Sąd Okręgowy w całości to stanowisko Sądu I instancji podziela.

Dokonana bowiem przez Sąd Rejonowy ocena materiału dowodowego w powyższym zakresie jest szczególnie wnikliwa, obszerna, uwzględniająca wszystkie aspekty sprawy, okoliczności, twierdzenia i zaprezentowane dowody. Jest ona więc wszechstronna, zgodna z doświadczeniem życiowym i zasadami logicznego rozumowania, a zatem odpowiada wymogom, jakie stawiają jej przepisy art. 233 i 328 § 2 kpc, i jako mieszcząca się w granicach swobodnej oceny dowodów i przekonywująca zasługuje na akceptację Sądu II instancji tak jak i poczynione na jej podstawie ustalenia faktyczne tegoż Sądu.

Absolutnie zatem nie można zgodzić się z apelującym jakoby Sad Rejonowy nie wykonał zaleceń Sądu Okręgowego zawartych w uzasadnieniu postanowienia uchylającego poprzednie orzeczenie Sądu Rejonowego i nie rozpoznał istoty sprawy. Wręcz przeciwnie, wytyczne Sądu II instancji zostały wykonane w sposób bardzo dokładny i wystarczający dla wyjaśnienia nie tylko istoty sprawy ale wszystkich szczegółowych kwestii istotnych dla jej rozstrzygnięcia.

Apelacja sprowadza się zatem jedynie do nieskutecznej polemiki z trafnym stanowiskiem Sądu Rejonowego, prezentując odmienną ocenę materiału dowodowego bądź powołując się na okoliczności nie mające znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, czego Sąd II instancji nie podziela, akceptując w całości stanowisko Sądu I instancji.

Zaskarżone postanowienie odpowiada też powołanym w jego uzasadnieniu przepisom prawa materialnego i w żadnym wypadku nie narusza żadnego z przepisów wskazanych w apelacji.

Na marginesie dodać należy, iż słuszna jest w świetle materiału sprawy oraz wbrew stanowisku apelacji ostateczna konstatacja Sądu Rejonowego, że zaskarżone orzeczenie nie ma na celu „ usankcjonowania bezprawie, czy nielegalności budowy przedmiotowych urządzeń”, lecz „ ma na celu odniesienie się przez Sąd w sposób obiektywny do zaistniałej sytuacji faktycznej oraz powołanych przez ten Sąd słusznie zasad rządzących ustanawianiem służebności w miarę możliwości przez grunty, które były przedmiotem czynności prawnej”.

Dlatego też, mając na względzie wszystkie powyższe rozważania, należało apelację oddalić jako nieuzasadnioną na podstawie art. 385 kpc.

Jest oczywiste dla wszystkich, że działką obciążoną jest działka nr (...) mająca urządzoną księgę wieczystą (...). Tymczasem Sąd w punkcie drugim zaskarżonego postanowienia omyłkowo ustanowił służebność przesyłu na działce nr (...) mającej urządzoną księgę wieczystą nr (...), która to jest działką władnącą.

Niewątpliwie jest to oczywista omyłka Sądu I instancji, która podlegała sprostowaniu przez Sąd II instancji z urzędu w trybie art. 350 § 3 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc.

Mając na uwadze wszystkie powyższe rozważania oraz powołane w nich przepisy Sąd Okręgowy orzekł jak w postanowieniu.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSR Jolanta Szczęsna