Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący

SSO Paweł Hochman

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w B.

przeciwko T. P.

przy udziale rzecznika interesu społecznego Prokuratora Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 21 marca 2018 roku, sygn. akt I C 3904/17 upr.

1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie trzecim sentencji w ten sposób, że zasądza od pozwanego T. P. na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę 1.054 (jeden tysiąc pięćdziesiąt cztery) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

2. oddala apelację w pozostałej części;

3. oddala wniosek powoda o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Paweł Hochman

Sygn. akt II Ca 480/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 marca 2018 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. przeciwko pozwanemu T. P. o zapłatę kwoty 9.477,03 zł., zasądził od pozwanego T. P. na rzecz powódki (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. kwotę 5.357,10 zł. wraz z umownymi odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia 10 listopada 2017 roku; oddalił powództwo w pozostałej części oraz nie orzekł o obowiązku zwrotu kosztów procesu przez pozwanego T. P. na rzecz powódki (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B..

Podstawę faktyczną powyższego wyroku stanowiły następujące ustalenia Sąd Rejonowego:

W dniu 28 lutego 2017 r. powód (...) S.A. z siedzibą w B. (pożyczkodawca) zawarł z pozwanym T. P. (pożyczkobiorcą) umowę pożyczki numer (...). Pozwanemu została udzielona pożyczka w kwocie 5.000,00 zł. Całkowity koszt pożyczki wyniósł 5.764,00 zł, w tym opłata przygotowawcza – 129,00 zł, wynagrodzenie prowizyjne – 3.939,00 zł, wynagrodzenie z tytułu przyznania (...) – 900,00 zł. Całkowita kwota do zapłaty wyniosła 10.764,00 zł.

W dniu 28 lutego 2017 r. pozwany wystawił weksel własny in blanco z klauzulą „nie na zlecenie” na rzecz (...) S.A. z siedzibą w B. – jako zabezpieczenie zwrotu pożyczki udzielonej na podstawie umowy numer (...) z dnia 28 lutego 2017 r. oraz wykonania innych zobowiązań wynikających z tej umowy. Pozwany upoważnił ww. podmiot do wypełnienia weksla na sumę odpowiadającą jej zadłużeniu.

Powód wypełnił przedmiotowy weksel własny in blanco na kwotę 9.477,03 zł.

W dniu 10 października 2017 r. przez stronę powodową zostało sporządzone pismo, w którym powód informuje pozwanego o wypowiedzeniu umowy pożyczki numer (...) z zachowaniem 30-dniowego terminu. Jednocześnie powód wskazał, że zgodnie z postanowieniami umowy pożyczki oraz deklaracji wekslowej wystawiony przez pozwanego weksel in blanco został wypełniony na kwotę 9.477,03 zł.

W konsekwencji powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, ze powództwo zasługuje na uwzględnienie w części.

Sąd zważył, że przedmiotem niniejszego postępowania było zobowiązanie wekslowe, powstałe wskutek wystawienia w dniu 28 lutego 2017 r. przez pozwanego T. P. weksla własnego in blanco z klauzulą „nie na zlecenie” na rzecz (...) S.A. z siedzibą w B.. Weksel, z którego wynika roszczenie powoda nie był przedmiotem obrotu, a spór toczy się wyłącznie między wystawcą weksla a remitentem. Powód wypełnił przedmiotowy weksel na kwotę 9.477,03 zł i wezwał pozwanego do jego wykupu.

Wyjaśnił, że dla instytucji weksla in blanco zasadnicze znaczenie mają przepisy art. 10 i 13 Prawa wekslowego (Dz.U. z 2016 r. poz. 160). Z przytoczonych przepisów wynika po pierwsze, że weksel in blanco ma charakter niezupełny, gdyż ostateczną treść oświadczenia dłużnika wekslowego kreuje odbiorca weksla i po drugie, że obie strony stosunku łączą odpowiednie „porozumienia”. „Niezupełność” weksla odnosi się do zakresu jego minimalnej treści, aby móc nazwać taki dokument wekslem, gdyż z istoty weksel in blanco nie zawiera wszystkich elementów koniecznych. Orzecznictwo w tym względzie stoi na stanowisku, że wystarczający jest właściwie jeden podpis osoby złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego (por. Uchwała Sądu Najwyższego z 26.11.2009 r., III CZP 98/09, Legalis; także wyrok Sądu Najwyższego z 15.5.2008 r., I CSK 548/07, OSNC-ZD 2009, Nr B, poz. 49). Odbiorca weksla otrzymuje upoważnienie do jego wypełnienia zgodnie z zawartym przez strony porozumieniem, zwanym deklaracją wekslową. Należy uznać, że odbiorcy weksla przysługuje zatem prawo kształtujące. Zobowiązanie wręczającego weksel do zapłaty według treści nadanej temu dokumentowi w wyniku uzupełnienia go zgodnie z udzielonym upoważnieniem, powstaje tylko o tyle, o ile uzupełnienia dokonała osoba uprawniona i wyłącznie w zakresie, w jakim treść uzupełnienia pokrywa się z treścią upoważnienia wynikającego z zawartego porozumienia. W związku z powyższym w razie niezgodnego z porozumieniem wypełnienia weksla in blanco na niekorzyść dłużnika wekslowego nie powstaje zobowiązanie wekslowe o treści wyrażonej w wekslu (por. uchwała SN (7) - zasadę prawną- z 7.1.1967 r., III CZP 19/66, OSNCP 1968, nr 5, poz. 79; uchwała połączonych Izb: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 24.4.1972 r., III PZP 17/70, OSNCP 1973, nr 5, poz. 72, pkt III 1 c uzasadnienia; wyrok SN z 14.3.1997 r., I CKN 48/97, OSNC 1997. nr 9. poz. 124; wyrok SN z 5.2.1998 r., III CKN 342/97, OSNC 1998, nr 9, poz. 141). Porozumienie wekslowe stanowi więc ogniwo łączące zobowiązanie ze stosunku podstawowego ze zobowiązaniem wekslowym. Wypełnienie weksla niezgodnie z deklaracją wekslową nie oznacza, że wystawca, w ogóle nie jest zobowiązany wekslowo. W takiej sytuacji odpowiedzialność wekslowa dłużnika istnieje tylko w takich granicach, w jakich weksel został wypełniony, stosownie do porozumienia wekslowego, a więc w takim zakresie, w jakim odpowiadałby wystawca, gdyby weksel został prawidłowo wypełniony.

Odnosząc powyższe rozważania do przedmiotowej sprawy, Sąd Rejonowy wyjaśnił, że weksel stanowił zabezpieczenie zawartej między stronami w dniu 28 lutego 2017 r. umowy numer (...), na podstawie której powód udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 5.000,00 zł. Całkowity koszt pożyczki wyniósł 5.764,00 zł, w tym opłata przygotowawcza – 129,00 zł, wynagrodzenie prowizyjne – 3.939,00 zł, wynagrodzenie z tytułu przyznania (...) – 900,00 zł. Całkowita kwota do zapłaty wyniosła 10.764,00 zł.

Na terminie rozprawy w dniu 19 marca 2018 r. pozwany T. P. przyłączył się do stanowiska Prokuratora Rejonowego, którego pismo z dnia 1 marca 2018 r. potraktowane zostało jako zarzut w trybie art. 10 ustawy Prawo wekslowe. Przepis ten stanowi, że jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Wniesienie takiego zarzutu przenosi spór z obszaru prawa wekslowego na obszar prawa cywilnego w zakresie przepisów regulujących stosunek podstawowy. Wobec tego najdalej na rozprawie – po wniesieniu zarzutu przez prokuratora należy wnosić o przeprowadzenie dowodów, z których wynikać miałyby okoliczności wskazujące na zaciągnięcie przez pozwanego zobowiązania, którego wykonania przez pozwanego weksel miał zabezpieczać (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 18 lutego 2016 roku wydanego w sprawie I ACa 1219/15).

Sąd meritii wskazał, że w przedmiotowej sprawie jego wątpliwości wzbudziła treść umowy pożyczki w części C. Mowa jest tam o opłacie przygotowawczej w kwocie 129,00 zł, wynagrodzeniu prowizyjnym w wysokości 3.939,00 zł oraz wynagrodzeniu z tytułu przyznania (...) w wysokości 900,00 zł. Razem te kwoty dają sumę 4.968,00 zł, a w jednej z kolejnych kolumn części C umowy RRSO określono na 77,69%. W ocenie Sądu z uwagi na treść art. 385 ¹ k.c., powyższe zapisy w zakresie ich legalności Sąd winien - jako wynikające z prawa materialnego - wziąć pod uwagę z urzędu.

Art. 385 ¹ § 1 k.c. statuuje klauzulę generalną, w świetle której ocenie podlegają umowy zawierane z konsumentami umowy, z wyłączeniem postanowień określających jednoznacznie sformułowane główne świadczenia stron oraz tych postanowień, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ. Zgodnie z przywołanym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Dla zastosowania wskazanego przepisu przesłanki – „sprzeczność z dobrymi obyczajami” i „rażące naruszenie interesów konsumenta”, muszą zachodzić równocześnie. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w uzasadnieniu wyroku wydanego w dniu 19 stycznia 2011 roku, w sprawie o sygnaturze akt XVII AmC 149/10 (Legalis 739438), przywołując stanowisko Sądu Najwyższego wskazał, że „przesłankami abuzywności postanowień wzorca umownego jest ich sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów konsumenta. Przyjmuje się, że istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka (tak np.: w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2004 r., sygn. akt I CK 635/03). „Dobre obyczaje” to reguły postępowania zgodne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są m.in. działania wykorzystujące choćby niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania”.

Zdaniem Sądu wysokość opłat określonych w części C umowy przesądza o tym, że są to niedozwolone postanowienia umowne, które sprowadzają się de facto do zagwarantowania przez powoda wyższego wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, które nie jest dopuszczalne w świetle art. 359 § 2 ¹ k.c. Zdaniem Sądu żądanie powoda w tymże zakresie stanowiło w istocie próbę dochodzenia ukrytych odsetek, co jest sprzeczne z ustawą. Istoty tych należności powód w ogóle nie wykazał. W tym zakresie postanowienia umowy pożyczki z dnia 28 lutego 2017 r. są sprzeczne z ustawą i jako takie nieważne (art. 58 § 1 k.c.).

Wobec powyższego należy uznać, że powód nie zdołała wykazać wysokości roszczenia. Ostatecznie zatem przy uwzględnieniu tej okoliczności, Sąd zasądził na rzecz powoda tytułem niespłaconego kapitału kwotę 5.000,00 zł, co wynika z podniesionych przez powoda twierdzeń, iż pozwany nie spłacił całości zadłużenia. Z uwagi na brak zajęcia przez pozwanego stanowiska w sprawie Sąd miał bowiem na uwadze treść art. 339 § 2 k.p.c.

W konsekwencji Sąd zasądził od pozwanego T. P. na rzecz powoda (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę 5.357,10 zł, w tym 5.000,00 tytułem niespłaconego kapitału oraz 357,10 zł tytułem odsetek umownych naliczonych zgodnie z pkt 1.2 umowy, który stanowi, iż pożyczka jest oprocentowana według stałej stopy oprocentowania w wysokości 9,80% w skali roku za okres od dnia 28 lutego 2017 r, do dnia 10 listopada 2017 r.

Od zasądzonej kwoty 5.357,10 zł Sąd zasądził odsetki umowne w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie liczone od tej kwoty od dnia 10 listopada 2017 r.

Powyższe pozostaje w zgodzie ze stanowiskiem pozwanego oraz Prokuratora Rejonowego, występującego w przedmiotowej sprawie w charakterze rzecznika interesu publicznego.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo jako niezasadne.

W przedmiocie kosztów Sąd na zasadzie art. 102 k.p.c. nie orzekł o obowiązku zwrotu kosztów procesu przez pozwanego T. P. na rzecz powódki (...) S.A. z siedzibą w B.. Przepis art. 102 k.p.c. wyraża bowiem zasadę słuszności w orzekaniu o kosztach, stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Podstawę do jego zastosowania stanowią konkretne okoliczności danej sprawy, przekonujące o tym, że w rozpoznawanym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, czy wręcz niesprawiedliwe.

Sąd nabrał przekonania, iż obciążenie pozwanego kosztami procesu byłoby niesprawiedliwe z uwagi na postawę powódki, która w przedmiotowym postępowaniu dochodziła roszczenia w przeważającej części nienależnego, co wynika ze stosowanych przez powódkę w umowach pożyczki klauzul niedozwolonych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powódki, który zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w części, tj. w pkl 2 w zakresie oddalenia powództwa w kwocie 4119,93 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia 10.11.2017 r. do dnia zapłaty oraz w pkt 3 w zakresie kosztów postępowania.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił :

I. naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

1. art. 5 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 385 ² k.c. w zw. z art. 56 k.c. w zw. z art. 359 k.c. w zw. z art. 36a ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim („u.k.k.”) poprzez uznanie za nienależne zasądzenia na rzecz powoda kwoty wynikającej z umowy z tytułu opłaty przygotowawczej, wynagrodzenia prowizyjnego, opłaty za (...), odsetek umownych z pkt 1.2 (co do kwoty 438,90 zł) oraz odsetek z pkt 4.1. w sytuacji gdy wskazane opłaty nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami, nie naruszają interesów konsumenta oraz nic obciążają pozwanego ponad dopuszczalne prawnie limity, przy jednoczesnym pominięciu przez Sąd I instancji w wykładni umowy przepisów o limicie pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego.

2. art. 353 ¹ k.c. poprzez ingerencję przez Sąd I instancji w treść stosunku umownego pomiędzy stronami w ten sposób, że Sąd działając bez podstawy prawnej dokonał ustalenia nowej wysokości odsetek umownych.

II. naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na rozstrzygniecie, a to:

1. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak dokładnego wskazania w uzasadnieniu wyroku jaką kwotę Sąd oddala z tytułu opłaty przygotowawczej, wynagrodzenia prowizyjnego, opłaty za (...), odsetek umownych z pkt 1.2 (co do kwoty 438,90 zł) oraz odsetek z pkt 4.1. które składają się na kwotę oddalonego powództwa, który to brak uniemożliwia kontrolę orzeczenia,

2. art. 102 k.p.c. poprzez jego zastosowanie pomimo, że nie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony.

Stawiając powyższe zarzuty pełnomocnik powoda wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dodatkowej kwoty 4119,93 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia 10.11.2017 r. do dnia zapłaty,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, a w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, za obie instancje,

ewentualnie o:

3. uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji w innym składzie.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

Pozwany w wykonaniu umowy tytułem spłaty pożyczki zwrócił powodowi kwotę 1298 zł.

( dowód: zestawienie przedstawione przez powoda k. 25 )

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja co do zasady podlega oddaleniu. Korekty wymaga rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji o kosztach procesu.

Tytułem wstępu, Sąd Okręgowy pragnie poczynić uwagę odnoszącą się tak do sposobu sformułowania uzasadnienia zaskarżonego wyroku jak i wywiedzionej w przedmiotowej sprawie skargi apelacyjnej wskazując, obie powołane wypowiedzi rażą sztampowym i ogólnym charakterem nie odnoszącym się bezpośrednio do okoliczności przedmiotowej sprawy. W obu wypowiedziach brak bowiem odniesienia się do istotnej, ustalonej przez Sąd Okręgowy powyżej okoliczności częściowej spłaty przez pozwanego zaciągniętej pożyczki. Wskazane zastrzeżenie dotyczy również motywów Sądu Rejonowego w tej części w jakiej przyjął abuzywność niektórych postanowień zawartych w łączącej strony umowie pożyczki.

O ile wskazane zastrzeżenie w odniesieniu do wywiedzionej w sprawie skargi apelacyjnej jest dla Sądu Okręgowego indyferentne, a jego wpływ na rozstrzygnięcie obciąża powoda o tyle dopuszczenie się przez Sąd pierwszej instancji wskazanego uchybienia w skutkuje w praktyce przerzuceniem na Sąd drugiej instancji obowiązku rozstrzygnięcia sprawy co należy ocenić jako działanie co najmniej nielojalne. Oczywiście postępowanie apelacyjne polega na merytorycznym rozpoznaniu sprawy przez sąd drugiej instancji na skutek apelacji strony i w jej granicach, a jego celem jest ponowne i wszechstronne rozpoznanie sprawy na podstawie własnych i samodzielnych ustaleń faktycznych, opartych na materiale dowodowym zebranym w postępowaniu przed sądem pierwszej i drugiej instancji (art. 382 k.p.c.) co oznacza, że wskazanemu zadaniu Sąd Okręgowy miał obowiązek podołać. Sąd odwoławczy nie wyrokuje na gruncie ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd pierwszej instancji, lecz czyni własne ustalenia, które ocenia z punktu widzenia prawa materialnego. Powyższe nie może jednak oznaczać w praktyce akceptacji dla pobieżnych ustaleń Sądu pierwszej instancji i braku wnikliwej analizy wszystkich powstałych w przedmiotowej sprawie zagadnień prawnych.

Przechodząc do rozważań szczegółowych wskazać należy, że pomimo powołanych powyżej krytycznych uwag, uznać należało za nieuzasadniony podniesiony w apelacji zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. W ocenie Sądu Okręgowego uzasadnienie Sądu pierwszej instancji spełnia co do zasady wymagania wynikające z powołanego przepisu i nie wyklucza kontroli instancyjnej wydanego w sprawie rozstrzygnięcia. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku wskazuje bowiem, iż Sąd I instancji dokonał analizy treści umowy oraz oceny jej postanowień, określając wnioski w zakresie oceny prawnej żądania pozwu. Tymczasem zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może znaleźć uzasadnienie w tych wyjątkowych sytuacjach, w których treść uzasadnienia uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny, zrozumienia toku rozumowania sądu, który doprowadził do wydania orzeczenia, gdy sfera motywacyjna pozostaje nieujawniona bądź niezrozumiała lub gdy zawarte w nim rozważania pozostają całkowicie bez związku z rozpoznawaną sprawą. Tylko bowiem w takim przypadku uchybienie art. 328 § 2 k.p.c. może być uznane za mogące mieć wpływ na wynik sprawy.

Reasumują w omawianej sprawie nie można Sądowi pierwszej instancji zarzucić nierozpoznania istoty sprawy, a uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera – wbrew odmiennemu stanowisku apelacji – wskazanie podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy za częściowo uzasadniony co do zasady uznał natomiast zarzut obrazy prawa materialnego, tj. przepisów art. 5 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 385 ² k.c. w zw. z art. 56 k.c. w zw. z art. 359 k.c.. Uchybienie powyższym przepisom jak słusznie wskazuje skarżący doprowadziło do niewłaściwej wykładni i oceny postanowień umowy i w konsekwencji błędnego uznania, że zawiera ona, nieobowiązujące pozwanego klauzule abuzywne i w konsekwencji skutkowało uwzględnieniem powództwa jedynie w części. Wskazane stanowisko nie może jednak prowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku, który co do zasady odpowiada prawu.

Wyjaśnienie powyższego poprzedzić należy stwierdzeniem, że nie tylko Sąd pierwszej instancji ale również skarżący konsekwentnie pomija fakt, iż pozwany spłacił na rzecz powoda kwotę 1298 zł. Po powiększeniu wskazanej kwoty o zasądzoną na rzecz powoda kwotę 5357,10 zł. przyjąć należy, że tytułem spłaty pożyczki powodowi przyznano 6655,10 zł.

Wskazana kwota obejmuje więc niewątpliwie nie tylko należność główną ale również opłatę przygotowawczą w kwocie 129,00 zł, oraz wynagrodzeniu z tytułu przyznania (...) w wysokości 900,00 zł., uwzględnia również częściowo odsetki umowne za opóźnienie.

W omawianej sprawie przedmiot sporu jaki zaistniał przed Sądem II instancji ograniczył się do zasadności oddalenie powództwa co do kwoty 4 120 zł. na którą składają się ustalone w umowie łączącej strony kwoty: 129,00 zł. tytułem opłaty przygotowawczej, wynagrodzenie prowizyjne w wysokości 3.939,00 zł. oraz wynagrodzeniu z tytułu przyznania (...) w wysokości 900,00 zł. Ocena wskazanych wyżej postanowień zawartych w umowie pożyczki odnoszących się do jej pozaodsetkowych kosztów co do zasady oczywiście mogła być przedmiotem analizy Sądu pierwszej instancji. Uprawniała do tego inicjatywa procesowa Prokurator, który wstąpił do już toczącego się postępowania. Wstąpienie Prokuratora do udziału w sprawie nie powinno się jednak ograniczać jedynie do zgłoszenia wniosków i zarzutów. Winien również przytaczać fakty i dowody na ich potwierdzenie.

Podkreślić należy, że takiej inicjatywy nie przejawiał również pozwany T. P..

Wskazane świadczenia wymagają odrębnego omówienia.

W ocenie Sądu Okręgowego, wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 385 ² k.c. poprzez nieuprawnione uznanie, że również zapisy umowne ustalające opłatę przygotowawczą są sprzeczne z dobrymi obyczajami, rażąco naruszają interesy konsumenta oraz obciążały pozwanego ponad dopuszczalne prawnie limity.

W uzasadnieniu Sądu pierwszej instancji brak przekonywujących argumentów przemawiających za potrzebą zastosowania powołanych wyżej przepisów dla negatywnej oceny omawianej klauzuli. Wystarczającym dla stwierdzenia, że wskazane przez Sąd pozaodsetkowe koszty pożyczki z pewnością nie jest enigmatyczne stwierdzenie, że na abuzywność zastosowanej klauzuli wskazuje wysokość tej opłaty oraz przywołanie ogólnych uwag z powołanych orzeczeń innych sądów. Powyższe prowadzi do wniosku, że Sąd Rejonowy nie przeprowadził stosownej kontroli w zakresie ewentualnej abuzywności omawianego postanowienia umownego, ograniczając się do gołosłownych stwierdzeń. Tymczasem, w ocenie Sądu omawiana opłata nie może być uznana za zawyżoną skoro stanowi 2,5 % wartości udzielonej pożyczki. Odwołując się do zasad doświadczenia życiowego, dla uzasadnienia jej pobrania uwzględnić należy w szczególności koszty operacyjne oraz wysokie ryzyko kredytowe. Podnieść również należy, że co do zasady pobieranie prowizji jest praktyką powszechnie przyjętą nie tylko w działalności instytucji pożyczkowych ale również banków i wskazane świadczenie pełni w ocenie Sądu właśnie wskazaną rolę.

W uzupełnieniu powyższych rozważań wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Pozwany z pewnością posiadał swobodę co do zawarcia umowy z powodem. Już chociażby z tego powodu należy założyć, że strony mogły ukształtować prawa i obowiązki umowne. Dla stwierdzenia niezgodności danego postanowienia umownego z art. 385 ¹ § 1 k.c. konieczne jest natomiast łączne wykazanie, że postanowienie to narusza dobre obyczaje oraz narusza interesy konsumenta w sposób rażący. W doktrynie zalecane jest stosowanie restrykcyjnego podejścia w zakresie oceny naruszenia dobrych obyczajów, jak i wystąpienia rażącego naruszenia interesów konsumentów z uwagi na okoliczność, że regulacja kontroli wzorców oraz umów ogranicza zasadę swobody umów (po stronie proponenta). Zatem skoro Sąd I instancji w ogóle nie wskazał w jaki sposób miałoby dojść do rażącego naruszenia interesów konsumenta w niniejszej sprawie w związku z nałożeniem na niego obowiązku zapłaty opłaty przygotowawczej orzeczenie oddalające powództwo w tym zakresie podlegało zmianie.

W ocenie Sądu Okręgowego nieuprawnione, mając na uwadze treść wskazanych wyżej przepisów było również stanowisko Sądu pierwszej instancji kwestionujące możliwość ustalenia w umowie opłaty za skorzystanie przez pozwanego z uprawnień w ramach przyznania tak zwanego „Twojego pakietu”. W uzupełnieniu powyższych argumentów wskazać należy, że przystąpienie przez pozwanego do tego programu przewidującego pewne udogodnienia w spłacie zaciągniętej pożyczki było dowolne i nie stanowiło warunku zawarcia umowy. Brak jednocześnie dowodu, że w tym zakresie treść umowy nie została indywidualnie uzgodniona z pozwanym, co w świetle przepisu art. 385 ¹ k.c. wyłącza możliwość stwierdzenia nieważności zawartej umowy w omawianej części.

Powyższe rozważania nie mogą jednak prowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku, skoro pozwany jak podniesiono wyżej zapłacił powodowi ponad zasądzoną w zaskarżonym wyroku kwotę 1298 zł. a powód nie wykazał, że kwota ta została zaliczona na inne niż omówione powyżej i co najważniejsze uzasadnione treścią łączącego strony stosunku prawnego należne mu od pozwanego świadczenia.

W pozostałym zakresie argumenty zawarte w skardze apelacyjnej nie zasługują na uwzględnienie.

Zgłaszając zastrzeżenia do uzasadnienia stanowiska Sądu pierwszej instancji w części w jakiej wskazuje na „abuzywność” postanowień umowy łączącej strony z uwagi na pobieżny i ogólnikowy charakter wskazanej na tą okoliczność argumentacji Sad Okręgowy uznał, że powyższe uchybienie nie może skutecznie podważyć przyjętej w przedmiotowej sprawie przez Sąd Rejonowy konkluzji, że za abuzywne należało uznać postanowienie określające obowiązek zapłaty wynagrodzenia umownego ( prowizyjnego ) w kwocie zł. 3939 zł. W tym zakresie Sąd Okręgowy uznaje za przekonywującą argumentację zawartą w uzasadnieniu Sądu pierwszej instancji, który wskazał, że zasądzenie również tej kwoty spowodowało by de facto do przyznanie powodowi zbyt wysokiego wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, które nie jest dopuszczalne w świetle art. 359 § 2 ¹ k.c. Żądanie powoda w tymże zakresie stanowiło w istocie próbę dochodzenia ukrytych odsetek, co jest sprzeczne z ustawą. Postanowienia umowy pożyczki z dnia 28 lutego 2017 r. w części odnoszącej się do tego wynagrodzenia są więc sprzeczne z ustawą i jako takie nieważne (art. 58 § 1 k.c.). Bez znaczenia pozostaje jednocześnie okoliczność, że zdaniem powoda koszty pożyczki mieszczą się w limicie określonym w art. 36a ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Prawo do oceny wysokości kosztów związanych z zawarciem umowy pożyczki pod kątem abuzywności postanowień umownych z jakich one wynikają w świetle obowiązujących przepisów nie może być ograniczane do kontroli czy koszt te nie przekraczają ustalonych w oparciu o wskazany wyżej przepis limitów.

W ocenie Sądu Okręgowego w omawianej sprawie prowizja od udzielonej pożyczki ustalona niezależnie od innych jeszcze świadczeń ( odsetki umowne ) i stanowiąca 80% sumy nominalnej pożyczki w sposób rażący narusza usprawiedliwiony interes pozwanego jako konsumenta. Ustalenie tego składnika kosztów udzielonej pożyczki na przedstawionym wyżej poziomie nie zostało jednocześnie przez stronę powodową w żaden sposób uzasadniona. Podkreślić należy, że powód dysponował taką możliwością nie tylko w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji ale także w postępowaniu apelacyjnym.

Na uwzględnienie nie zasługują również zarzuty odnoszące się do oddalenia żądania zasądzenia skapitalizowanych odsetek za opóźnienie. Podnieść należy, że powód nie wskazał sposobu ich wyliczenia ograniczając się jedynie do wskazania w wywiedzionej apelacji, że wyniosły one kwotę 438,90 zł.

W tym zakresie roszczenie powoda uznać należało za nieudowodnione.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji dopuścił się natomiast naruszenia art. 102 k.p.c. poprzez jego zastosowanie. Nie można zgodzić się, że zastosowanie powyższego przepisu uzasadnia postawa strony powodowej. Roszczenia zgłoszone w pozwie wynikały z umowy jaką pozwany również podpisał. Co więcej były to roszczenia w przeważającej części ( w 56 % ) uzasadnione.

Z powyższej przyczyny Sąd Okręgowy uznał, że koszty miedzy stronami za postępowanie przed Sądem pierwszej instancji winny zostać rozliczone na podstawie art. 100 k.p.c.

Koszty obejmujące wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 1800,- zł., opłatę od pełnomocnictwa w kwocie 17,- zł. oraz opłatę od pozwu w kwocie 75,- zł. wyniosły łącznie 1882 zł. Pozwany nie poniósł kosztów procesu. Powód wygrał sprawę w 56 % ; należało wiec na jego rzecz zasądzić 1054,- zł.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 3 sentencji; w pozostałym zakresie na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono natomiast na podstawie art. 100 zd 2 k.p.c. uznając, że korekta zaskarżonego orzeczenia tylko w zakresie kosztów procesu usprawiedliwia przyjęcie, że pozwany uległ w tym postępowaniu powodowi tylko nieznacznie.

SSO Paweł Hochman