Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 września 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Paweł Hochman
Sędziowie	SSA w SO Grzegorz Ślęzak (spr.) SSR del. Mariusz Kubiczek
Protokolant	st.sekr.sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa M. G.

przeciwko J. G. (1)

o dostarczanie środków utrzymania

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 20 marca 2018 roku, sygn. akt I C 2285/16

oddala apelację.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSR Mariusz Kubiczek

Sygn. akt II Ca 547/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 marca 2018 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim po rozpoznaniu sprawy z powództwa M. G. przeciwko J. G. (1) o dostarczenie środków utrzymania oddalił powództwo.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego.

Pozwany J. G. (1) jest synem powoda.

Aktem notarialnym z dnia 08 września 2011 roku powód M. G. darował swojemu synowi J. G. (1) zabudowaną nieruchomość położoną w P. w Gminie U. w Powiecie (...) oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...) o powierzchni 1 ha 9200 m ², zaś pozwany J. G. (1) niniejszą darowiznę przyjął. Przedmiotowa nieruchomość była w chwili darowizny obciążona hipoteką przymusową zwykłą w kwocie 13.017,30 zł na rzecz Skarbu Państwa - KRUS Odział w T. W chwili zawarcia umowy darowizny na działce tej znajdował się wybudowany w latach 50 - tych dom murowany kryty eternitem dom mieszkalny o pow. ok. 45 m ², drewniana stodoła i drewniane komórki. Wartość nieruchomości strony oznaczyły na kwotę 30.000 zł.

Na darowanej nieruchomości znajduje się ponadto dom pobudowany przez powoda i jego żonę. Dom ten w chwili darowizny pozostawał nie wykończony i w bardzo niskim standardzie . Powód nie posiadał środków na jego wykończenie. W latach 2006, 2007 roku powód zaciągnął kredyt na zakup okien do domu . Kredytu tego nie spłacał z powodu braku środków.

W domu tym w 2015 roku został przeprowadzony gruntowny remont przez córkę powoda, a siostrę pozwanego K., która wydatkowała na ten cel znaczą kwotę (około 90.000 zł)

Siostra pozwanego wykonała ten remont, ponieważ w domu nie było łazienki ani toalety, do domu była doprowadzona tylko zimna woda. Przeciekał dach, przykryty grubymi foliami i nie zamocowaną papą. W domu znajdowały się stare meble i sprzęty jak pralka wirnikowa.

Po przepisaniu gospodarstwa powód pokrył dach domu blachą i wykonał obróbki blacharskie. Kosztowało to około 4.500 zł.

Powód umówił się z siostrą K., że odda jej część pieniędzy zainwestowanych przez nią w remont. Dotychczas pieniędzy tych nie zwrócił ze względu na brak środków.

Po przepisaniu nieruchomości, dalszym ciągu zamieszkują na niej rodzice pozwanego, którzy nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego i mają osobne wejścia oraz ich syn, a młodszy brat pozwanego Pozwany tam nie mieszka.

J. G. (2) wyprowadził się z nieruchomości w 2010 roku. Założył własną rodzinę. Ma żonę i obecnie już dwójkę małych dzieci. Nie posiadają oni własnego mieszkania. Mieszkają u rodziców żony w jednym domu, mając do dyspozycji tylko jeden pokój. Pozwany chciałby wybudować własny dom.

Darowana nieruchomość była zadłużona z tytułu nieopłaconych składek na KRUS na kwotę ogółem 28.100 zł . Zadłużenie to powstało w okresie od III kwartału 2003 roku do III kwartału 2011 roku.

Pozwany J. G. (1) spłacił zadłużenie w zakresie należności głównej. Odsetki w kwocie 10.361 zł. decyzją z dnia 28.04.2014 r. zostały umorzone.

Orzeczeniem z dnia 11.03.2016 r. stwierdzono, iż powód jest częściowo niezdolny do pracy. Niezdolność ta powstała po 04.06.2009 r.

Powód od lutego 2013 roku pobierał zasiłek stały z (...) w kwocie 389 zł. W marcu 2014 r. nabył także prawo do zasiłku pielęgnacyjnego.

Orzeczeniem z dnia 16.09.2016 r. u powoda stwierdzono, iż od października 2012 r. był on całkowicie niezdolny do pracy.

Orzeczeniem z dnia 22.04.2014 r. powód został zaliczony do znacznego stopnia niepełnosprawności. Stwierdzono również , iż wymaga on stałej opieki osoby drugiej.

Z tytułu niezdolności do samodzielnej egzystencji powód otrzymuje zasiłek stały w kwocie 153 zł.

W październiku 2015 roku powód otrzymał z opieki społecznej dodatkowo zasiłek celowy na żywność w kwocie 62 zł oraz zasiłek celowy na opał w wysokości 200 zł.

W listopadzie 2015 roku powód otrzymał z opieki społecznej dodatkowo zasiłek celowy na żywność w kwocie 60 zł oraz zasiłek celowy na koszty leczenia i opłaty mieszkaniowe w wysokości 180 zł.

W grudniu 2015 roku powód otrzymał z opieki społecznej także zasiłek celowy na żywność w kwocie 62 zł oraz zasiłek celowy na koszty leczenia i opłaty mieszkaniowe w wysokości 120 zł.

W styczniu 2016 roku powód otrzymał z opieki społecznej dodatkowo zasiłek celowy na żywność w kwocie 62 zł oraz zasiłek celowy na opał w wysokości 200 zł.

W lutym 2016 roku powód otrzymał z opieki społecznej dodatkowo zasiłek celowy na żywność w kwocie 62 zł oraz zasiłek celowy na koszty leczenia 180 zł.

W marcu 2016 roku powód otrzymał z opieki społecznej także zasiłek celowy na żywność w kwocie 62 zł oraz zasiłek celowy na koszty leczenia i opłaty mieszkaniowe w wysokości 120 zł.

W kwietniu 2016 roku powód otrzymał z opieki społecznej dodatkowo zasiłek celowy na żywność w kwocie 60 zł oraz zasiłek celowy na koszty leczenia 90 zł. W maju 2016 roku powód otrzymał z opieki społecznej także zasiłek celowy na żywność w kwocie 62 zł oraz zasiłek celowy na koszty leczenia i opłaty mieszkaniowe w wysokości 130 zł

Decyzją z dnia 13.10.2016 roku powodowi przyznana została renta rolnicza z KRUS w kwocie po 950 zł miesięcznie, poczynając od 1 lipca 2016 roku. Powód został uznany za trwale i całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym od dnia 27.10.2012 roku.

Ostatnią stała pracę powód posiadał w 2008 roku. Potem opracował dorywczo przy pracach murarskich.

W 2009 roku powód przeszedł pierwszy udar. W czasie dokonywania darowizny powód uzyskiwał dochody w zmiennej wysokości. Zdarzały się okresy, kiedy miesięcznie na budowach zarabiał zaledwie 300-500 zł, nawet 200 zł miesięcznie. Innym razem 700 - 800 zł.

Miewał okresy, że pracował zaledwie przez 3- 4 dni, potem przez pół miesiąca pozostawał bez pracy. Kiedy miał pracę, dziennie mógł zarobić 50- 60 zł.

Jak mu brakowało, to pożyczał. Był już wtedy po pierwszym udarze. Nie mógł ciężko pracować.

W listopadzie 2012 r. powód doznał drugiego udaru, po którym ma niedowład lewostronny. W 2013r. rozpoznano u niego raka krtani. Cierpi nadto na nadciśnienie tętnicze. Wymaga opieki osoby trzeciej oraz ma znaczny stopień niepełnosprawności.

W chwili dokonywania darowizny gospodarstwo było zadłużone z tytułu zaległości w składkach na KRUS na około 29.000 zł. Darowizna była uczyniona w tym celu, by matka W. G. mogła przejść na emeryturę rolniczą. Nikt z rodzeństwa pozwanego nie wyraził chęci przejęcia gospodarstwa.

Pozwany jest zatrudniony w (...) Sp. z o.o. w O. od 1 06.2015 roku na stanowisku magazynowy - wózkowy.

W okresie od 1.10.2015 r. do 31.03.2016 r. J. G. (1) zarobił łącznie 19.484,75 zł brutto. Jego przeciętne wynagrodzenie netto z ostatnich 3 miesięcy roku 2017 wyniosło około 2.500 zł. Żona powoda A. G. w tym samym okresie czasu zarobiła średnio 1.883 zł netto.

Pozwany wraz z żoną zaciągnął kredyt w Powiatowym Banku Spółdzielczym w T. w 16.12.2015 r. w kwocie 50.000 zł, do spłaty pozostało ponad 32.000 zł oraz drugi kredyt w kwocie 30.000 zł. Do spłaty pozostało 23.000 zł.

Pozwany z tytułu obydwu kredytów spłaca comiesięczne raty w wysokości 1.014 zł oraz 500 zł.

Powodowi wypłacono rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy w okresie od 1.07.2016 r. do 30 04.2017 r. w wysokości 8.278,64 zł netto (plus 1.443 zł potrącone przez (...)).

Następnie powód otrzymał rentę z ZUS z wyrównaniem od maja 2016 roku w kwocie po 1.161,13 zł.

Na dotychczasowych zasadach otrzymuje zasiłek opiekuńczy w kwocie 153 zł

Wyrokiem z dnia 16.09.2011 roku powód został skazany za to, że w okresie od maja 2008 roku do listopada 2010 roku znęcał się psychicznie nad synem M. oraz żoną W. w ten sposób, że będąc pod wpływem alkoholu wszczynał z nimi awantury domowe w trakcie których ubliżał im, groził pobiciem i pozbawieniem życia.

Powodowi od dawna pomaga siostra, która przyjeżdża do niego raz w tygodniu. Przywozi bratu obiady, zabiera pranie. Za zakup produktów do przygotowania obiadów powód zwraca jej kwotę około 400 zł miesięcznie. Wymaga specjalnej diety cielęciny, mięsa indyka, królika.

Powodowi pomaga czasem także żona, obiera ziemniaki, czy warzywa. Relacje pomiędzy małżonkami są jednak niezbyt dobre. Powód w dalszym ciągu żonie ubliża. Powodowi nigdy nie smakowało, to co gotowała żona.

Powód ponosi koszty zakupu leków około 180 zł miesięcznie. Raz na 3 miesiące jedzie do lekarza specjalisty do Ł.. Wizyta jest bezpłatna. Za dowiezienie do lekarza do Ł. czasami płaci około 50 zł. Dojazdy do lekarza pierwszego kontaktu ma bezpłatne. Za prąd i wodę płacą z żoną po połowie. Miesięcznie kupują prąd za 100 zł. Powód potrzebuje 3 ton opału na sezon grzewczy.

Sąd Rejonowy zważył iż podstawę prawną roszczenia stanowi art. 897 k.c., który stanowi, iż jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek darczyńca ma obowiązek w granicach istniejącego jeszcze zobowiązania dostarczać mu środków utrzymania i odpowiadających jego usprawiedliwionym potrzebom .

Przesłanką dochodzenia świadczeń od obdarowanych jest popadnięcie darczyńcy w niedostatek po dokonaniu darowizny.

Niedostatek na gruncie cytowanego przepisu należy rozumieć tak samo jak w art. 60 kro oraz 135 k.r.o. jako niemożność zaspokojenia swoich usprawiedliwionych potrzeb.

Nadto obowiązek świadczenia istnieje dopóty, istnieje wzbogacenia obdarowanego.

W ocenie Sądu powód pozostawał w niedostatku już w chwili dokonywanie darowizny.

W dacie darowizny, powód nie był w stanie zaspokajać swoich usprawiedliwionych potrzeb. Nie posiadał już wówczas żadnego stałego źródła dochodu. Od 2008 r. podstawą jego utrzymania były wyłącznie prace dorywcze, które przynosiły mu dochód, który kształtował się na poziomie 400 - 500 zł miesięcznie, niekiedy nawet 200 zł. Nie mógł już wówczas ciężko pracować. Był po lekkim udarze.

Powód nie otrzymywał wówczas żadnego świadczenia z opieki z opieki społecznej , czy ubezpieczenia społecznego.

Powód już wówczas żył w ubóstwie. Wskazuje na to fakt, iż nie był w stanie zapewnić sobie i żonie przyzwoitych warunków mieszkaniowych. Dom od lat dziewięćdziesiątych był niewykończony. Miał przeciekający dach. Nie miał urządzonej łazienki. Był zaopatrzony jedynie w zimną wodę. Dopiero córka K. nie chcąc, by rodzice nadal żyli w takich warunkach zainwestowała w jego remont znaczną kwotę. Z reakcji kuratora sądowego w załączonych aktach dozoru wynika także iż w chwili objęcia dozoru, który był w zbliżonym do darowizny okresie, dom był wyposażony w stare zużyte meble i sprzęty, świadczące o niedostatku mieszkańców.

Bezspornie powód nie spłacał rat kredytu zaciągniętego na zakup okien do domu. Nie regulował także innych bieżących płatności - nie odprowadzał nawet składek na KRUS doprowadzając do powstania ogromnego zadłużenia.

W tej sytuacji odpadła pierwsza z przesłanek statuowanych przez powołany wyżej przepis - stan niedostatku nie powstał po darowiźnie. W niedostatku powód znajdował się już przed jej dokonaniem.

W ocenie Sądu dopiero po darowiźnie, z chwilą otrzymania najpierw renty z KRUS, a potem z ZUS sytuacja powoda uległa odczuwalnej poprawie.

Nadto zostały istotnie poprawione jego warunki mieszkaniowe, gdyż córka K. przeprowadziła remont domu w którym powód zamieszkuje, inwestując w to znaczną kwotę pieniędzy.

Nadto w ocenie Sądu powód w chwili obecnej dysponując stałym świadczeniem - rentą z ZUS w kwocie 1.161 zł i dodatkiem opiekuńczym w wysokości 153 zł . Suma powyższych świadczeń - 1 314 zł netto- pozwala powodowi na zaspokojenie jego podstawowych potrzeb powoda w zakresie lepszym, niż przed darowizną .

Należy mieć na uwadze, iż powód nie ponosi żadnych wydatków związanych w utrzymaniem mieszkania (domu). Nie musi płacić czynszu, czy opłat eksploatacyjnych. Nie płaci także podatku od nieruchomości. Ponosi jedynie koszt zakupu opału - 3 tony rocznie, co stanowi koszt w przybliżeniu 2.400 zł rocznie, czyli 200 zł miesięcznie. Jego wydatki na obiady, przy uwzględnieniu jego specjalnej diety, stanowią kwotę 100 zł tygodniowo, czyli 400 zł miesięcznie. Należy przyjąć, iż na kolację i śniadania powód potrzebuje dodatkowo 10 zł dziennie tj. 300 zł miesięcznie. Powód zadeklarował ponoszenie wydatków na zakup leków 140 zł, 190 zł Do ustalenia kosztów utrzymania, Sąd przyjął tu kwotę 200 zł miesięcznie za leki. Za dojazdy do lekarza do Ł., które mają miejsce co 3 miesiące, powód niekiedy płaci po 50 zł, Na zakup energii elektrycznej małżonkowie potrzebują 100 zł na miesiąc, a płacą po połowie, co oznacza, że na powoda przypada 50 zł . Suma powyższych wydatków na jedzenie, lekarstwa opał, energię elektryczną, wodę, dojazd do lekarza daje kwotę około 1.000 zł miesięcznie . Powód dysponuje miesięcznie kwotą 1.314 zł (1.161 zł i 153 ). Oznacza to, że po odliczeniu powyższych wydatków , pozostaje mu pewna kwota około 300 zł którą stosownie do potrzeb może przeznaczyć na inne cele - na zakup odzieży , obuwia - których zazwyczaj nie ma potrzeby dokonywania w każdym miesiącu, środków czystości oraz inne jeszcze nieprzewidziane wydatki.

Świadczenie powoda przypuszczalnie ulegnie jeszcze pewnemu podwyższeniu , kiedy w lipcu b.r. uzyska on prawo do emerytury w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego.

Należy zwrócić uwagę na fakt, iż pozwany wyrazi! gotowość zaopatrywania ojca w produkty żywnościowe w tym dobrej jakości mięso z królików, czy indycze z własnej hodowli. Powód na to nie wyraził zgody .

Przewidziany w art. 897 k.c. obowiązek dostarczania brakujących mu środków utrzymania może być spełniony w pieniądzu i w rzeczach oznaczonych co do gatunku, czy zapewnieniu mieszkania, czy opału.

Powód nie wskazał w pozwie, ani w toku postępowania, jakie jeszcze jego usprawiedliwione potrzeby wymagają zaspokojenia ze środków dostarczonych przez pozwanego. Pozwany natomiast wnosząc o oddalenie powództwa, wyraził obawę, iż ewentualne środki pieniężne mogą zostać przeznaczone na alkohol.

Wprawdzie powód jest obecnie ciężko chorym człowiekiem. Po udarach z częściowym niedowładem.Cierpi na chorobę nowotworową. Należy mieć na uwadze, że jego zachowanie w stosunku do żony i dzieci, w tym do pozwanego, było przez lata bardzo naganne. Ojciec nadużywał alkoholu, wszczynał awantury domowe, stosował przemoc psychiczną w stosunku do dzieci, Wyganiał je z domu, mówiąc że skończą pod mostem. Rodzina żyła w bardzo złych warunkach. Także pozwany doświadczył od ojca wielu krzywd.

Pozwany w związku z otrzymaną darowizną spłacił już zadłużenie ojca z tytułu składek na KRUS sięgające 30.000 zł.

Poniósł koszt dokończenia remontu dachu wynoszący 4.500 zł . Zobowiązał się zwrócić siostrze środki zainwestowane w bardzo kosztowny remont domu w którym mieszkają rodzice.

W tych okolicznościach należy się zastanawiać, czy wzbogacenie pozwanego jako obdarowanego faktycznie nadal istnieje.

Pozwany zarabia około 2.500 zł miesięcznie. Jego żona otrzymuje zasiłek wychowawczy około 1.800- 1.900 zł miesięcznie. Małżonkowie mają na utrzymaniu dwoje dzieci. Spłacają kredyty (w tym zaciągnięte na spłatę KRUS), których raty wynoszą łącznie ponad 1.500 zł. Po spłaceniu raty kredytów, dochód na osobę w rodzinie to koło 700 zł.

Rodzina nadal nie posiada własnego lokum. Mieszkają w domu teściów, mając do dyspozycji jeden pokój. Małżonkowie chcieliby wybudować własny dom.

Obligowanie pozwanego do łożenia na utrzymanie ojca w sytuacji niezaspokojenia podstawnych potrzeb własnej rodziny, byłoby dla pozwanego krzywdzące.

Mając na uwadze powyższe, na zasadzie powołanego wyżej przepisu Sąd powództwo oddalił.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości powód, wnosząc o jego zmianę przez uwzględnienie powództwa w całości ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Apelacja zaskarżonemu wyrokowi zarzuca sprzeczność ustaleń ze zgromadzonymi w sprawie dowodami oraz obrazę prawa materialnego tj. przepisu art. 897 k.c.

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona i nie może odnieść wnioskowanego w niej skutku w postaci wzruszenia zaskarżonego wyroku, który jest prawidłowy i odpowiada powołanemu w jego uzasadnieniu prawu materialnemu.

Powołane w apelacji twierdzenia odnoszące się do sytuacji materialnej pozwanego, którą apelacja postrzega inaczej niż Sad Rejonowy pozostają bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy w sytuacji, gdy Sąd ten doszedł do słusznego przekonania, że niedostatek powoda nie powstał po dokonaniu przez niego darowizny na rzecz pozwanego, lecz istniał już dużo wcześniej a po dokonaniu darowizny sytuacja materialna powoda uległa poprawie. Faktem jest, że powód jest człowiekiem poważnie chorym ale też aktualnie otrzymuje on rentę rolniczą z ZUS i nie znajduje się w niedostatku. Nie została więc spełniona podstawowa przesłanka z art. 897 k.c., która uprawniałaby powoda do żądania od pozwanego środków utrzymania.

Nie sposób też nie dostrzec, co słusznie ustala Sąd I instancji, że powód korzysta wraz z żoną nieruchomości, która była przedmiotem darowizny i nie opłaca z tego tytułu na rzecz pozwanego jakichkolwiek opłat czynszowych, przy czym sam pozwany z nieruchomości tej nie korzysta. Podobnie, uwadze nie może też ujść zachowanie powoda, który bardzo źle traktował i nadal tak traktuje swoich członków rodziny. Uwzględnieniu powództwa stałby zatem na przeszkodzie przepis art. 5 k.c. W świetle bowiem prawidłowo ustalonych przez Sąd Rejonowy okoliczności faktycznych należałoby uznać, że powód nadużywa swojego prawa podmiotowego i jego ewentualnej realizacji sprzeciwiają się zasady współżycia społecznego.

Jeszcze raz należy jednak podkreślić, że istota rozstrzygnięcia sprowadza się do ustalenia czy powód popadł w niedostatek przez siebie niezawiniony po wykonaniu darowizny w rozumieniu przepisu art. 897 k.c.

Jak już wcześnie wskazano Sąd prawidłowo ustalił i doszedł do słusznego wniosku, że ta przesłanka nie została przez niego wykazana.

To na powodzie zgodnie przepisem art. 6 k.c. spoczywał obowiązek udowodnienia istnienia wskazanych wcześniej przesłanek do obciążenia pozwanego obowiązkiem dostarczania mu środków utrzymania, czego powód w sprawie niniejszym jednak nie wykazał.

Sąd Rejonowy rozpoznał sprawę w sposób szczególnie wnikliwy, przeprowadzając dowody zaoferowane mu przez strony, które poddał ocenie nieprzekraczającej granic swobodnej oceny dowodów, odpowiadającej wymogom, jakie stawiają jej przepisy art. 233 § 1 i art. 328 § 2 k.p.c. i w efekcie tego dokonał szczegółowych i trafnych ustaleń faktycznych mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, które to ustalenia Sąd II instancji podziela i przyjmuje za własne tak jak i wnioski tegoż Sądu składające się na oceną prawną żądania pozwy, co już wcześniej wskazano.

Skoro zatem nie zostały spełnione przesłanki z art. 897 k.c. brak było podstaw do zasądzenia na jego rzecz środków utrzymania od pozwanego.

Takim powodem nie może być bowiem wyłącznie okoliczność, że pozwanemu powodzi się lepiej niż powodowi skoro ten nie wykazał, że popadł w niezawiniony przez siebie niedostatek po wykonaniu darowizny.

Reasumując powyższe rozważania, uznać należy, że zaskarżony wyrok jest prawidłowy i odpowiada powołanemu w jego uzasadnieniu prawu materialnemu a apelacja sprowadza się jedynie do nieskutecznej polemiki z trafnym stanowiskiem Sądu I instancji.

Dlatego też mając na względzie wszystkie powyższe rozważania oraz powołane w nich przepisy należało oddalić apelację jako nieuzasadnioną na podstawie art. 385 k.p.c.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSR Mariusz Kubiczek