Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSA w SO Grzegorz Ślęzak (spr.)
Sędziowie	SSO Dariusz Mizera SSR del. Mariusz Kubiczek
Protokolant	st. sekr. sądowy Alicja Sadurska

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa J. W. , T. W.

przeciwko M. W. , H. W.

o zniesienie służebności drogi koniecznej i zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Opocznie

z dnia 5 czerwca 2018 roku, sygn. akt I C 487/17

1. uchyla zaskarżony wyrok w części oddalającej powództwo o zniesienie służebności drogi koniecznej i sprawę w tym zakresie przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Opocznie, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję odwoławczą,

2. oddala apelację w części dotyczącej zawartego w zaskarżonym wyroku rozstrzygnięcia oddalającego powództwo o zapłatę.

Sygn. akt II Ca 574/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 5 czerwca 2018 roku Sąd Rejonowy w Opocznie po rozpoznaniu sprawy z powództwa J. W. i T. W.

przeciwko M. W. i H. W. o zniesienie służebności drogi koniecznej i zapłatę oddalił powództwo.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2006 roku, w sprawie sygn.. akt I Ns 933/04 Sąd Rejonowy w Opocznie na nieruchomości położonej w D. oznaczonej w ewidencji gruntów nr (...) będącej współwłasnością (...) w (...) części i J. i T. małżonków W. w (...) części, dla której w Sądzie Rejonowym w Opocznie prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...) ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w D. oznaczonej nr ewidencyjnym (...) będącej własnością H. i M. małżonków W., dla której w Sądzie Rejonowym w Opocznie prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...) służebność drogi koniecznej w granicach oznaczonych linią przerywaną na mapie biegłej D. K. z dni 29 kwietnia 2004 roku, nr ewid. (...)

Od czasu ustanowienia służebności drogi koniecznej stan posiadania działek nie uległ zmianie. Na działce (...) stanowiącej własność H. i M. małżonków W. na całej szerokości od Placu (...) usytuowany jest budynek. Na parterze budynku małżonkowie W. w dalszym ciągu prowadzą sklep spożywczy. Wejście do sklepu dla klientów znajduje się od Placu (...). Natomiast towar dowożony jest od zaplecza, przez ustanowioną drogę konieczną. W budynku małżonków W. od części zaplecza usytuowana jest klatka schodowa, z której korzystają również lokatorzy wynajmujący lokale od (...) położone na piętrze budynku usytuowanego na działce nr (...).

Na działce (...) u zbiegu ul. (...) usytuowany jest w dalszym ciągu budynek. Na parterze znajdują się lokale będące własnością J. i T. małżonków W.. Na piętrze są lokale mieszkalne, które są własnością (...). Lokale te są wynajmowane. Lokatorzy korzystają z wjazdu usytuowanego na działce (...) od ul. (...). Do 2006 roku wjazd na działkę był zabezpieczony bramą. Po 2006 roku brama uległa zmieszczeniu. Obecnie pozostały tylko słupki. Przez wjazd od ul. (...) wjeżdżają również samochody dostarczające towar do sklepu pozwanych.

Aktem notarialnym z dnia 5 czerwca 2008 roku Rep. A nr(...) sporządzonym przed Notariuszem T. D. M. W. i H. W. nabyli do majątku wspólnego od H. S. nieruchomość zabudowaną położoną w D. przy Placu (...), oznaczoną w ewidencji gruntów nr (...) o powierzchni (...) ha.

M. W. i H. W. kupili również do majątku wspólnego nieruchomość zabudowaną położoną w D. przy Placu (...), oznaczoną w ewidencji gruntów nr (...) o powierzchni (...) ha.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo nie jest zasadne.

Zgodnie z art. 294 k.c. właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej.

Zgodnie z art. 295 k.c. jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia.

Możliwość zniesienia służebności gruntowej otwiera i uzasadnia tylko taka zmiana stosunków, która pozostaje w bezpośrednim związku przyczynowym z wytworzeniem się stanu rzeczy szczególnie uciążliwego dla właściciela nieruchomości obciążonej i dotyczy sfery gospodarczej (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 r. I CKN 217/98 Legalis nr 218546).

Dokonywanie oceny, czy mamy do czynienia ze zmianą stosunków relewantną w świetle art. 294 k.c., powinno odbywać się poprzez porównanie stanu stosunków istniejących w dacie ustanowienia służebności gruntowej lub ostatniego ustalenia jej treści lub sposobu wykonywania – ze stanem stosunków istniejących w dacie orzekania.

W niniejszej sprawie powodowie upatrywali zmiany stosunków w okoliczności, iż pozwani kupili dwie zabudowane nieruchomości oznaczone nr (...) położone przy Placu (...). Powodowie twierdzili, iż pozwani mogą sobie urządzić wjazd przez te działki. Należy jednak wskazać, iż nieruchomości (...) są to nieruchomości zabudowane, które stanowią część ciągu budynków położonych przy Placu (...) w D.. W budynku na działce (...) pozostały tylko ściany, budynek na działce (...) jest nieuszkodzony (zdjęcia k. 32). Należy wskazać, iż to na powodach ciążył stosownie do treści art. 6 k.c. obowiązek wykazania, przesłanki z art. 294 k.c. lub 295 k.c. Powodowie temu obowiązkowi nie sprostali, mimo iż Sąd zakreślił im termin na złożenie wniosków dowodowych w sprawie, ograniczając się tylko do twierdzeń.

Na marginesie należy tylko wskazać, iż koszty zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności gruntowej ponoszą stosownie do okoliczności sprawy właściciele obu nieruchomości: obciążonej i władnącej, chyba że szczególne okoliczności sprawy uzasadniają poniesienie tych kosztów przez jednego z nich (por. wyr. SN z 20.2.1985 r., III CRN 364/85, OSNCP 1985, Nr 12, poz. 198 Legalis nr 24619).

Poza zakupem działek nr (...) przez pozwanych sposób korzystania z nieruchomości władnącej nie uległ zmianie. W dalszym ciągu pozwani prowadzą sklep spożywczy, do którego towar dostarczany jest od zaplecza poprzez ustanowioną służebność drogi koniecznej. Nadto ze służebności korzystają także lokatorzy zajmujący lokale w budynku na działce (...).

W ocenie Sądu nie można przyjąć, w realiach niniejszej sprawy iż nastąpiła zmiana stosunków, która spowodowałaby iż korzystanie z nieruchomości przez powodów stało się dla nich szczególne uciążliwe. Już sam fakt przyjęcia, iż nie nastąpiła zmiana stosunków zwalnia Sąd od uzasadnienia drugiej z przesłanek, a mianowicie szczególnej uciążliwości dla właściciela nieruchomości służebnej (tj. powodów). Na marginesie należy tylko wskazać, że przy badaniu przesłanki "szczególnej uciążliwości służebności gruntowej" nie wystarczy, że służebność stała się szczególnie uciążliwa dla właściciela nieruchomości obciążonej z jego subiektywnego punktu widzenia. Jak wskazywali pozwani wjazd przez działkę nr (...) był już w latach 50. Nieruchomości położone przy Placu (...) stanowiły mienie pożydowskie (k.28v.). Powodowie nabyli w drodze przetargu od (...) udział w nieruchomości nr (...) aktem notarialnym z dnia 17 sierpnia 2000 roku (k.4-6). Mieli oni zatem świadomość, iż przez działkę (...) poprowadzony jest dojazd do działki (...). W zasadzie w zakresie korzystania z działki (...) stan nie uległ zmianie od lat 50 ubiegłego stulecia.

Odnosząc się zaś do żądania odszkodowania za zniszczoną bramę, to również powództwo uznać należy za nieudowodnione. Na powodach, stosownie do art. 415 k.c., spoczywał w zakresie dochodzonego roszczenia odszkodowawczego ciężar udowodnienia zdarzenia szkodzącego, bezprawności i winy sprawcy, zakresu i wysokości szkody majątkowej usprawiedliwiającej żądanie odszkodowania w podanej wysokości oraz istnienia normalnego związku przyczynowego między czynem sprawcy i uszczerbkiem majątkowym doznanym przez powoda. Przesłanek tych powodowie nie wykazali. Powód J. W. sam przyznał, że nie jest w stanie ustalić kto zniszczył bramę (28v).

Dlatego też powództwo Sąd oddalił.

Zgodnie z art. 209 k.c. każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa. Sąd oddalił wniosek pozwanych o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze powoda (...) (k.12).Wskazał, iż niniejsza sprawa zmierzała do zachowania wspólnego prawa i powodowie mogli tylko sami wytoczyć takie powództwo.

Powyższy wyrok zaskarżyli w całości powodowie.

Apelacja zredagowana przez samych powodów zaskarżonemu wyrokowi zarzuca naruszenie:

1. Przepisów prawa materialnego poprzez:

- błędną wykładnię przepisów art. 294 k.c. i art. 295 k.c. dotyczących przesłanek zniesienia służebności i uznanie, że służebność nie stała się szczególnie uciążliwa dla powodów ani nie straciła wszelkiego znaczenia dla nieruchomości władnącej w sytuacji zakupu przez pozwanych działek o nr ewidencji gruntów (...)

- błędną wykładnię przepisów 145 k.c. dotyczących ustanowienia służebności drogi koniecznej

2. przepisów prawa procesowego poprzez:

• sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób niespełniający standardów art. 328 kpc - sąd ogólnikowo pojedynczymi zdaniami odwołał się do dowodów przedstawionych przez stronę powodową w zakresie działek o nr ewidencji gruntów (...). Sąd zupełnie nie zauważył zeznań powodów, w ogóle nie odnosząc się do nich, nie mówiąc o fakcie oceny zarówno zeznań powodów jak i pozwanych ;

• naruszenie art. 233 kpc poprzez dokonanie sprzecznych ustaleń z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, wyciągnięcie z tego materiału wniosków nielogicznych oraz dowolne przyjęcie faktów wbrew zasadom doświadczenia życiowego, a także poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w sprawie i te rażące uchybienia procesowe miały istotny wpływ na treść wyroku to jest:

- oparcie się wyłącznie na zeznaniach pozwanych w zakresie stanu działek o nr ewidencji gruntów (...);

- oparcie się wyłącznie na zeznaniach pozwanych w zakresie stanu bramy wjazdowej i powodu jej zniszczenia

- dokonanie sprzecznych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego - sąd dokonał ustaleń wybiórczych tylko i wyłącznie pod kątem oddalenia powództwa, a nie obiektywnego rozpoznania sprawy;

- oparcie się wyłącznie na zeznaniach pozwanych w zakresie wykluczenia z kręgu osób, które mogły uszkodzić bramę wjazdową

- nieprzeanalizowanie przez Sąd Rejonowy okoliczności ustanowienia drogi koniecznej na podstawie dowodu z akt sprawy I Ns 933/04 i dopuszczenie dowodu ze wszystkich zawartych w nich dokumentów oraz wzięcie ich pod uwagę przy ustalaniu stany faktycznego w niniejszej sprawie;

- powołanie się przez Sąd na treść art. 6 k.c. w sytuacji kiedy powodowie nie mogli dysponować dokumentacją w zakresie stanu własności, zabudowy oraz możliwości przeprowadzenia drogi wjazdowej przez działki (...) oraz nie mogli takiej dokumentacji uzyskać (braku przeprowadzenia wizji lokalnej oraz dowodów z dokumentacji z urzędu);

Reasumując apelujący wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości oraz nieobciążanie powodów kosztami postępowania, ewentualnie:

- o zniesienie służebności drogi koniecznej, którą ustanowił Sąd Rejonowy w Opocznie w sprawie sygn. akt I Ns 933/04, na działce nr (...) położonej w D. przy Placu (...) i oddalenie powództwa w przedmiocie zasądzenia kwoty 4000 złotych,

- o uchylenie wyroku Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 5 czerwca 2018 roku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania;

Ponadto wnosili o dopuszczenie dowodu z załączonej dokumentacji fotograficznej, dokonanie wizji lokalnej przedmiotowych działek oraz dokumentacji dotyczącej planu zabudowy działek oznaczonych numerami (...).

Pozwani wnosili o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za II instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona w tej części, w której kwestionuje rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w zakresie rozstrzygnięcia oddalającego powództwo o zapłatę odszkodowania w kwocie 4.000 zł za zniszczenie bramy wjazdowej na posesję powodów.

Zgodzić bowiem należy się z Sądem i instancji, że powodowie – pomimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z art. 6 kpc – nie udowodnili w żaden sposób aby to pozwani uszkodzili tą bramę.

Oddalenie więc zaskarżonym wyrokiem powództwa w zakresie odszkodowania za zniszczoną bramę jest prawidłowe i nie może być skutecznie podważone skargą apelacyjną, która w zasadzie w tym zakresie zarzutów nie przytacza sprowadzając się jedynie do zaprezentowania odmiennego od sądu stanowiska nieznajdującego oparcia w materiale sprawy.

Dlatego też apelacja w tej części podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc jako nieuzasadniona.

Apelacja odnosi natomiast skutek w postaci uchylenia zaskarżonego wyroku – bez przesądzania o jego trafności - i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji na podstawie art. 386 § 4 kpc w części zasadniczej pozwu, tj. w zakresie żądania zniesienia służebności drogi koniecznej, z powodu nierozpoznania istoty sprawy oraz konieczności przeprowadzeniu pełnego postępowania dowodowego na okoliczności istotne dla jej rozstrzygnięcia w tej części.

W sprawie niniejszej bowiem, Sąd poprzestając na przesłuchaniu stron działających bez profesjonalnego pełnomocnika, których nie pouczył o środkach dowodowych jakimi mogą wykazać swe twierdzenia, doszedł do uchylającego się kontroli Sądu II instancji przekonania, że nie wystąpiły przesłanki z art. 294 i art. 295 kc do zniesienia spornej służebności drogi koniecznej obciążającej działkę nr (...) na rzecz działki nr (...), co doprowadziło do niewyjaśnienia istoty sprawy.

Podstawą żądania pozwu w omawianym zakresie było twierdzenie, że ustanowiona droga konieczna dla działki nr (...) przez działkę nr (...) straciła swoją rację bytu na skutek zakupienia przez pozwanych sąsiednich działek o numerach (...), które przylegają do drogi publicznej – Placu (...) – i powodowie mają przez nie dojazd do przylegającej do nich działki nr (...).

Należało wie w tej sytuacji ustalić czy po wydaniu orzeczenia ustanawiającego drogę konieczna dla działki (...) przez działkę (...) nastąpiła zmiana okoliczności, w wyniku której działka (...) uzyskała możliwość dostępu do drogi publicznej przez działki nabyte przez powodów o numerach ewidencyjnych (...).

Ze złożonych w postępowaniu apelacyjnym zdjęć i mapek wynika, że pomiędzy nabytymi przez pozwanych działkami nr (...) istnieje przestrzeń bezbudynkowa około 5 m – co strony zgodni oświadczyły na rozprawie odwoławczej – w której istnieją jedynie resztki starego muru ( ruina ) i część nowego muru, który już po nabyciu tej nieruchomości wymurował sam pozwany, co sam przyznał, w celu zasłonięcia znajdującego się za tym murem bałaganu.

Ustalenia czy pomiędzy nowo nabytymi przez pozwanych działkami nr (...), przylegającymi do ich działki nr (...), da się przeprowadzić w powyżej wskazanym miejscu przejazd do działki nr (...) nie da się dokonać bez przeprowadzenia dowodu z oględzin nieruchomości z udziałem biegłych stosownych specjalności bądź dowodu z opinii tychże biegłych, których to dowodów przeprowadzenia Sąd I instancji zaniechał i nie pouczył strony o możliwości zgłoszenia wniosków o przeprowadzenie takich dowodów.

W tych okolicznościach pozwani mogli słusznie uważać, że złożone przez nich zdjęcia są wystarczające dla wykazania słuszności ich twierdzeń.

Twierdzeń powodów powołanych w pozwie oraz w apelacji nie można bez przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego zdyskwalifikować w kontekście załączonych do apelacji dokumentów i zaprezentowanych na rozprawie odwoławczej stanowisk stron - w pewnych istotnych kwestiach nawet zbieżnych.

Wobec zatem powyższych uchybień, które to doprowadziły do nierozpoznania istoty sprawy, należało uchylić zaskarżony wyrok w omawianej części – bez przesądzania o jego trafności, co już wcześniej zaznaczono - i sprawę w tym zakresie przekazać Sądowi I instancji do jej ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach procesu za instancję odwoławczą na podstawie art. 386 § 4 kpc i art. 108 § 2 kpc.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Rejonowy dokona ustaleń w kierunku wyżej wskazanym, przeprowadzając dowód z oględzin nieruchomości z udziałem biegłych, o który to dowód wnioskują już apelujący w skardze apelacyjnej, lub dowód z opinii biegłych, kierując się wskazanymi wcześniej uwagami w zakresie prawa materialnego, oraz przeprowadzając zaoferowane mu przez strony inne ewentualnie dowody, dokona wszechstronnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, co pozwoli na merytoryczną ocenę zgłoszonego w pozwie żądania zniesienia spornej drogi koniecznej.

Mając na względzie wszystkie powyższe rozważania, Sąd II instancji orzekł jak w sentencji wyroku.