Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSO Arkadiusz Lisiecki
Sędziowie	SSO Grzegorz Ślęzak (spr.) SSO Renata Lech
Protokolant	st. sekr. sąd. Dorota Roniek

po rozpoznaniu w dniu 20 października 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa (...) z siedzibą w W.

przeciwko Gminie G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej Gminy G.

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 23 lipca 2014 roku, sygn. akt I C 1735/13

1. zmienia zaskarżony wyrok w punktach pierwszym i drugim w ten sposób, że powództwo oddala i zasądza od powoda (...) z siedzibą w W. na rzecz pozwanej Gminy G. kwotę 4.368 (cztery tysiące trzysta sześćdziesiąt osiem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Sygn. akt. II Ca 583/14

UZASADNIENIE

Zaskarżanym wyrokiem z dnia 23 lipca 2014 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) przeciwko Gminie G. o zapłatę :

1.zasądził od Gminy G. na rzecz (...) kwotę 15 356,62 zł z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowej od dnia 20 lipca 2007r do dnia zapłaty ;

2. zasądził od Gminy G. na rzecz (...) kwotę3168 ,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu 10 stycznia 2006 roku w (...) Samorząd Województwa (...) podpisał z pozwaną Gminą G. umowę o dofinansowanie projektu nr (...)- (...) określającą prawa i obowiązki stron związane z realizacją operacji w ramach (...) Programu (...) „(...)", priorytet „(...)", działanie „(...)". W ramach umowy pozwanej przyznano pomoc finansową w wysokości 317.871,20 złotych Zgodnie z umową ( § 4) pozwana zobowiązała się zrealizować projekt „(...) S. (...)". Realizacja operacji obejmowała: wykonanie zakresu rzeczowego zgodnie z zestawieniem rzeczowo - finansowym operacji stanowiącym załącznik nr 1 do umowy, następnie udokumentowanie wykonania robót, dostaw i usług oraz uzyskanie wymaganych odrębnymi przepisami oraz postanowieniami umowy opinii, zaświadczeń, uzgodnień, pozwoleń oraz innych decyzji; nadto poniesienie kosztów kwalifikowanych projektu oraz zamontowanie i uruchomienie urządzeń.

W dniu 20 lipca 2007 roku pozwanej zgodnie z umową zostały wypłacone pieniądze w wysokości 317 871,20 złotych. Całkowita wartość projektu miała wynieść 484 650,85 złotych i miała być przeznaczona na remont (odnowę) stadionu sportowego w S..

W dniu 8 kwietnia 2009 roku Urząd Kontroli Skarbowej w (...) przeprowadził postępowanie kontrolne nr (...) wszczęte postanowieniem z 12 stycznia 2009 r. Kontrola przeprowadzona w okresie od stycznia do maja 2009 r. dotyczyła celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami publicznymi oraz środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej oraz wywiązywania się z warunków finansowania pomocy w ramach realizacji (...) Programu (...) (...). Kontrola wykazała nieprawidłowości o charakterze finansowym w związku z czym została wystawiona w lipcu 2009 roku nota sygnalizacyjna do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Stwierdzono naruszenia przepisów: dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. 2004/17/WE, dyrektywy Parlamenty Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. 2004/18/WE oraz Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.

Wynik kontroli przeprowadzonej u pozwanej wykazał naruszenie art. 7 i art. 22 ustawy Prawo zamówień publicznych. W związku z ww. naruszeniami określono kwotę nie podlegającą dofinansowaniu (tzw. wydatek niekwalifikowany) w kwocie 19.195,78 zł.

Przedmiotowa kwota ustalona została przez Urząd Kontroli Skarbowej w (...) w oparciu o dokument Komisji Europejskiej „Wytyczne do określania korekt finansowych nakładanych na wydatki ponoszone z funduszy strukturalnych lub Funduszu Spójności w przypadku naruszenia przepisów prawa zamówień publicznych" (...)z dnia 29 listopada 2007 roku. Wytyczne odnosiły się do korekt finansowych dla wskazanych w nich nieprawidłowości w okresach programowania 2000-2006 i 2007-2013r.

Ostatecznie kwota 19.195,78 zł została skorygowana do kwoty 15.356,62 zł.

Zgodnie z wytycznymi do określania korekt finansowych nakładanych na wydatki ponoszone z funduszy strukturalnych(...)z dn. 29 listopada 2007 r w przypadku wykrycia nieprawidłowości musza zostać określone kwoty właściwych korekt finansowych za naruszenie przepisów o zamówieniach publicznych, które bezwzględnie stanowią wartość wydatków niekwalifikowanych. W wytycznych Komisji Europejskiej zamieszczono kwoty i wskaźniki korekt zgodnie z regulacjami wspólnotowymi. Jednocześnie w powyższych wytycznych znalazło się odwołanie do definicji nieprawidłowości określonej w art. 1 ust. 2 rozporządzenia Rady nr 2988/95 z dnia 18 grudnia 1995 roku w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich. Zgodnie z ta definicją nieprawidłowość oznacza jakiekolwiek naruszenie przepisów prawa wspólnotowego wynikające z działania lub zaniechania ze strony podmiotu gospodarczego, które spowodowało lub mogło spowodować szkodę w ogólnym budżecie Wspólnot lub w budżetach zarządzanych przez Wspólnoty, albo poprzez zmniejszenie lub utratę przychodów, które pochodzą ze środków własnych pobieranych bezpośrednio w imieniu Wspólnoty albo też w związku z nieuzasadnionym wydatkiem.

W dniu 18 lipca 2009 roku Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych przy Regionalnej Izbie Obrachunkowej w (...) wydal postanowienie nr (...) o umorzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie naruszenia dyscypliny finansów publicznych wobec wójta Gminy G. E. W. z uwagi na brak znamion naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

Powód jako beneficjent końcowy skierował do pozwanej wezwanie do zapłaty kwoty łącznie 20 906,67 złotych zadłużenia z terminem 14 dni od dnia otrzymania wezwania , które pozwana odebrała 26 lipca 2010 roku. W dniu 14 września 2012 roku do pozwanej wysłane zostało ponownie przedsądowe wezwanie, które odebrane zostało 15 września 2012 roku.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Bezsporne jest w przedmiotowej sprawie było podpisanie w dniu 10 stycznia 2006 roku w (...) przez Samorząd Województwa (...) z pozwaną Gminą G. umowy o dofinansowanie projektu nr (...)- (...) określającą prawa i obowiązki stron związane z realizacją operacji w ramach (...) Programu (...) „(...)", priorytet „(...)", działanie „(...)". W ramach umowy pozwanej przyznano pomoc finansową w wysokości 317.871,20 złotych. Bezsporny jest także wynik przeprowadzonego postępowania kontrolnego który wykazał naruszenie art. 7 i art. 22 ustawy Prawo zamówień publicznych. W związku z ww. naruszeniami określono kwotę nie podlegającą dofinansowaniu w wysokości 15.356,62 zł. Okolicznością bezsporną jest także umorzenie postępowania Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych przy Regionalnej Izbie Obrachunkowej w (...) wobec wójta Gminy G. E. W. z uwagi na brak znamion naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu pozwanej o braku legitymacji procesowej po stronie powoda sąd wykazał , iż legitymacja ta wynika z umowy z dnia 10 stycznia 2006 roku nr (...)- (...) o dofinansowanie projektu zawartej pomiędzy Samorządem Województwa (...) a Gmina G. w której wynika, iż w sprawach nieuregulowanych zastosowanie maja przepisy m.in. rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 8 września 2004 r w sprawie uzupełnienia (...) Programu (...) „(...), które określają działania wdrażane przez (...).

Strona pozwana zakwestionowała roszczenie podnosząc iż pozwana nie naruszyła ani przepisów wskazanych przez Urząd Kontroli Skarbowej w (...) ani innych przepisów Prawo zamówień publicznych. Jak wynika z analizy materiału dowodowego umorzenie postępowania wyjaśniającego dotyczącego wójta Gminy G. toczyło się przed Rzecznikiem Dyscypliny Finansów Publicznych i oparte było na art. 106 ust. 2 w zw. z art. 78 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy z grudnia 2004 roku o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Miało ono na celu wykazać czy wójt wyczerpał swoim postępowania znamiona czynu określonego w ustawie o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych. Kontrola prowadzona przez (...) natomiast dotyczyła celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami publicznymi oraz środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej. Nadto dotyczyła ona wywiązania się z warunków finansowania pomocy. Powyższe postępowania były prowadzone odrębne i miały jak słusznie wskazał powód zarówno inny zakres rzeczowy jak i podmiotowy.

Wskazać należy, iż w wytycznych do określania korekt finansowych nakładanych na wydatki ponoszone z funduszy strukturalnych (...) znajduje się definicja nieprawidłowości, które odnosi się do naruszenia przepisów prawa wspólnotowego i obowiązuje w państwach członkowskich a więc i w (...). Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż powód wykazał nieprawidłowości o charakterze finansowym po stronie pozwanej, a które określiła kontrola (...). Reasumując kontrola wykazała nieprawidłowości których nie można utożsamiać z umorzeniem postępowania wyjaśniającego dotyczącego wójta które dotyczyło jedynie okoliczności czy znamiona czynu określonego w ustawie o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych zostały spełnione. Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od Gminy G. na rzecz (...) kwotę 15 356,62 zł z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowej od dnia 20 lipca 2()07r do dnia zapłaty.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Pozwana przegrała proces w związku z czym Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 3.168,00 tytułem zwrotu kosztów procesu, na które złożyły się opłata od pozwu -768,00 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika powoda 2.400,00 zł zgodnie z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości pozwana Gmina. Apelacja zaskarżonemu wyrokowi zarzuca naruszenie:

- przepisów Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 września 2004 r. w sprawie Uzupełnienia (...) Programu (...) „(...)" (Dz.U. 2004 Nr 207, poz. 2117) poprzez niewłaściwe zastosowanie skutkujące przyjęciem, iż stanowią one materialnoprawną podstawę legitymacji procesowej (...) do występowania z powództwem przeciwko Gminie G.,

- zasad postępowania cywilnego przez przyjęcie, że powód - (...) jest legitymowany do żądania zasądzenia od Gminy G. na jej rzecz kwoty dochodzonej pozwem,

- art. 233 Kodeksu postępowania cywilnego przez uznanie wiarygodności i mocy dowodu w postaci "Wyniku kontroli" Urzędu Kontroli Skarbowej w (...) z 12.05.2009 r. bez wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału,

- art. 328 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku podstaw prawnych wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Apelujący wnosił , o:

zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie pozwu w całości oraz zasądzenie na rzecz Gminy G. kosztów postępowania za I i II instancję.

Pełnomocnik powoda wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za drugą instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja odnosi skutek w postaci zmiany zaskarżonego wyroku aczkolwiek nie wszystkie podniesione w niej zarzuty są trafne.

Nie ma bowiem racji apelująca gmina podnosząc zarzut braku legitymacji czynnej powoda (...)

Legitymacja czynna powoda (...) w sprawie niniejszej wynika nie tylko z treści umów: z dnia 10 stycznia 2006 r i z dnia 7 stycznia 2005 r ( trójstronnej ) oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 września 2004 r ( Dz. U. Nr 207, poz. 2117 ) – co prawidłowo uznał Sąd I instancji – ale także i przede wszystkim z przepisów art. 6 pkt 2, art. 21 czy art. 29 ustawy z dnia 9 maja 2008 r o (...) ( Dz. U. Nr 98, poz. 634 ).

Za chybiony także uznać należy zarzut naruszenia art. 233 kpc w sytuacji, gdy w zasadzie ustalone przez Sąd Rejonowy okoliczności faktyczne są bezsporne i w istocie nie sama ocena materiału dowodowego jest kwestionowana przez apelującą lecz wyprowadzone z tych ustaleń wnioski składające się na ocenę prawną żądania pozwu i w tej kwestii ma rację strona pozwana, iż Sąd ten – uchybiając przepisowi art. 328 § 2 kpc – nie wyjaśnił podstawy prawnej swego wyroku, który to zapadł z obrazą prawa materialnego, a uchybienie w tym zakresie Sąd II instancji zobowiązany jest wziąć pod uwagę z urzędu.

Nie sposób bowiem w okolicznościach niniejszej sprawy nie dostrzec, że nawet strona powodowa reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika nie potrafiła wskazać ani w pozwie ani w toku procesu przed Sądem I instancji podstawy prawnej swego żądania, powołując w tym zakresie już na rozprawie apelacyjnej paragrafy 12 ust. 1 i 11 ust. 2 umowy z dnia 10 stycznia 2006 r.

Nie ulega jednak wątpliwości, że roszczenie powoda powinno być rozpatrywane pod kątem przepisu art. 471 kc, w świetle którego należy ocenić czy strona pozwana należycie wykonała swoje zobowiązanie wynikające z umowy z dnia 10 stycznia 2006 r czy też nienależycie je wykonała, uchybiając postanowieniom umownym, przy czym nie bez znaczenia jest także ocena tychże uchybień pod kątem ich charakteru i istotności w świetle – bezspornie – zrealizowanego głównego celu umowy oraz braku skutków tychże uchybień w sferze finansów publicznych Wspólnoty ( brak szkody a nawet możliwości powstania szkody), a także czy w okolicznościach niniejszej sprawy powód nie nadużywa swojego prawa, tj. czy występując z przedmiotowym powództwem nie korzysta ze swego prawa w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ( art. 5 kc).

Jest bowiem poza sporem, że strona pozwana prawidłowo wykonała zadanie, na które otrzymała unijne środki finansowe przekazane jej prze powoda, a zatem, że cel umowy z dnia 10 stycznia 2006 r został w pełni osiągnięty, co zostało z resztą potwierdzone tak przez Marszałka Województwa (...) jak i przez Izbę Skarbową, która podczas kontroli realizacji umowy i prawidłowości wykorzystania dotacji wytknęła jedynie sporne uchybienia przepisom art. 7 i art. 22 ustawy prawo o zamówieniach publicznych.

Nie ulega wątpliwości, że powyższe uchybienia nie są istotne w kontekście realizacji całego zadania inwestycyjnego, przewidzianego powołaną wcześniej umową i strona pozwana nie wykazała nawet możliwości powstania szkody w finansach unijnych czy też krajowych jak również nie wykazała aby w przypadku przedmiotowych uchybień przepisom art. 7 i art. 22 upzp doszło do realnego naruszenia zasad uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców w postępowaniu o zamówienie publiczne, a nie sposób też nie dostrzec, że same wytyczne KE w sprawie ryczałtowych korekt – na które to powołuje się powód – pozwalają na niestosowanie przewidzianych nimi kar, tj. na odstąpienie od żądania zwrotu części dotacji w przypadku uchybień nieistotnych.

Naruszenie określonych obowiązków umownych przez strony umowy o dofinansowanie kwalifikowane jest w świetle art. 471 KC odpowiednio jako niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania/ wyrok S.A. w Warszawie z 24 X 2013 r. w spr. VI ACA 281/13 Legalis/.Należy przy tym pamiętać, że obowiązki beneficjenta określa nie tylko sama treść umowy, która ma charakter ustandaryzowany i oparty w zdecydowanej większości na wzorcu umownym przygotowanym przez daną instytucję, ale również, a nawet przede wszystkim załączniki do umowy, w tym wniosek o dofinansowanie określający zakładane cele projektu i termin ich realizacji oraz harmonogram rzeczowo-finansowy, określający plan wydatków projektu. Brak osiągnięcia newralgicznych celów projektu istotnych również z punktu widzenia programu operacyjnego lub osiągnięcie ich niewielkiej części, uznać należałoby za nienależyte wykonanie zobowiązania. Jednocześnie jednak należy mieć na uwadze, że do kwalifikacji prawnej danego zachowania beneficjenta znajdzie zastosowanie zasada zawinienia. Jeżeli zatem dochował on należytej staranności, to nie ponosi on odpowiedzialności nawet za częściowe jedynie osiągnięcie wskaźników.

Bardzo wiele orzeczeń koncentrujących się na art. 5 KC dotyczy dofinansowań udzielanych w ramach (...) Funduszu Rolnego na rzecz(...)

Punktem wyjścia dla dopuszczalności oceny stosunków prawnych wynikających z umów o dofinansowanie ze środków europejskich przez pryzmat art. 5 KC był pogląd Sądu Najwyższego w sprawie dotyczącej zwrotu dofinansowania z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych/ wyrok SN z 16.III.2012 r.IV CSK 322/11 Biul.SN Nr 6/2013 i wyrok SN z 24.IV.2013 w sprIV CSK 621/12- Legalis /. Sąd Najwyższy przesądził w tym wyroku, że: „treść art. 5 KC nie daje podstaw do czynienia jakichkolwiek włączeń w zakresie stosowania zawartej w nim normy, która powinna być wzięta pod uwagę przy rozstrzyganiu każdej sprawy. Rozważany przepis może zatem być zastosowany w odniesieniu do oceny wykonywania prawa podmiotowego przez publiczną osobę prawną, i to również wtedy, gdy drugą stroną stosunku prawnego, z którego wynika prawo podmiotowe, jest inna publiczna osoba prawna”. Powyższy pogląd wprowadził do oceny roszczeń o zwrot dofinansowania, jak również roszczeń beneficjentów dotacji o ich wypłatę, kategorię nadużycia prawa podmiotowego jednej ze stron.

Uwzględniając kształt stosunku cywilnoprawnego łączącego strony umowy o dofinansowanie, pozbawiony zbalansowania i zdecydowanie promujący jedną ze stron, nie można się dziwić, że dla ochrony drugiej, słabszej strony tego stosunku przed nadużyciami podmiotu publicznego odwołano się do konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego. Katalog takich możliwych nadużyć jest oczywiście otwarty, na jego czele stoi niewątpliwie brak współdziałania przez stronę silniejszą w realizacji umowy o dofinansowanie (art. 354 § 2 KC), który może stać się przyczyną odmowy uwzględnienia roszczenia danej instytucji o zwrot dofinansowania. Jednym z przypadków braku współdziałania może być brak precyzyjnych informacji na etapie realizacji umowy o prawach i obowiązkach beneficjenta.

Dodatkowo istotne dla możliwości zastosowania art. 5 KC do oceny roszczeń o zwrot dofinansowania (wypłatę środków) pozostaje zagadnienie osiągnięcia celów projektu. Z reguły w projektach unijnych zakłada się osiągnięcie określonych wskaźników produktu (np. zakup określonych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych niezbędnych do realizacji projektu), a także wskaźników rezultatu (uzyskanie określonej ilości klientów, wybudowanie określonej infrastruktury, osiągnięcie określonej liczby uczestników szkolenia). Wskaźniki takie mogą mieć charakter obligatoryjny i fakultatywny. Wskaźniki obligatoryjne to te, które są niezbędne dla realizacji osiągnięcia celów danego programu operacyjnego, a zatem są to nie tylko cele danego jednostkowego projektu, ale również i cele publiczne. Celowy charakter projektów i zarazem umów o dofinansowanie podkreśla się w orzecznictwie sądów administracyjnych, gdzie wskazuje się wręcz, że beneficjent w rzeczywistości jest jedynie środkiem do osiągnięcia celów publicznych./wyrok NSA z 30.VIII.2011r.w spr. II GSU 1660/11-Legalis/.

Jednocześnie należy przyjąć, że projekt, który uzyskał pozytywną ocenę merytoryczną i został rekomendowany do dofinansowania, został tym samym uznany za istotny z punktu widzenia osiągnięcia strategicznych celów programu operacyjnego. W takiej sytuacji bezpodstawna odmowa podpisania umowy o dofinansowanie bądź też uniemożliwienie jej realizacji narazi również na uszczerbek same fundusze, poprzez uniemożliwienie pełnego osiągnięcia ich celów, co może być jednocześnie uznane za naruszające zasadę należytego zarządzania funduszami/wyroki NSA w Warszawie z 21.IX.2012 r.-VSA/WA1815112 i z 12.VI.2012r.-V SA/WA 1039/12-Legalis/.

Oczywiście beneficjent ma obowiązek osiągnąć wszystkie założone przez siebie w projekcie cele. Inna jest jednak niewątpliwie ranga nieosiągnięcia celów obligatoryjnych, a inna celów pobocznych, fakultatywnych. Przy ocenie osiągnięcia celów projektu nie sposób również abstrahować od przyczyn ich nieosiągnięcia. Jeżeli beneficjent prawidłowo wykonywał umowę, a niemożliwość osiągnięcia celów projektu była spowodowana czynnikami obiektywnymi, niezależnymi od niego, na które nie miał wpływu, to nie można w takim wypadku mówić o nienależytym wykonaniu zobowiązania z jego strony. Wydaje się, że w przypadku umów o dofinansowanie należałoby odwołać się do konstrukcji umów rezultatu.

Osiągnięcie określonych wskaźników jest niewątpliwie celem umowy o dofinansowanie, a beneficjent bierze na siebie odpowiedzialność za ich nieosiągnięcie zbliżoną do odpowiedzialności na zasadzie ryzyka. Jednak mając na uwadze powyższą zasadę wskazać należy, że istnieją również określone przesłanki egzoneracyjne, wyłączające odpowiedzialność beneficjenta

Odmiennie natomiast, powinna kształtować się odpowiedzialność za brak osiągnięcia pozostałych wskaźników projektu (produktu) i fakultatywnych. Brak ich osiągnięcia lub osiągnięcie jedynie w części, co do zasady, nie powinny rzutować na ocenę prawidłowości wykonania umowy. Wskaźniki te mają bowiem w założeniu przyczyniać się do osiągnięcia głównych celów projektu. Innymi słowy, jeżeli np. w projekcie budowy systemu informatycznego B2B ktoś zakupił mniej komputerów niż zakładał, osiągając jednocześnie planowany wskaźnik rezultatu ilości przedsiębiorców współpracujących, to brak osiągnięcia wskaźnika produktu nie może powodować pomniejszenia należnego dofinansowania./wyrok SA w Gdańsku z 9.X.2012- VA CA 704/12/.

Bardzo istotny, z punktu widzenia zgodności stosowania art. 5 KC z zasadami prawa unijnego, jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 26.6.2013 r./ I ACA 161/13/, który odniósł się do relacji pomiędzy przepisami prawa unijnego a art. 5 KC. W wyroku tym Sąd Apelacyjny zwrócił również uwagę na znaczenie osiągnięcia podstawowych celów umowy o dofinansowanie, uznając, że ich osiągnięcie, nawet z trzymiesięcznym opóźnieniem, nie może uzasadniać roszczenia o zwrot dofinansowania. Sąd Apelacyjny uznał, że odwołanie się do zasad słuszności nie stoi w sprzeczności z przepisami prawa unijnego. Wskazał, że „istotnie apelujący słusznie powołuje wynikający z tego prawa wymóg skutecznego monitorowania przez państwa członkowskie wykorzystania funduszy strukturalnych i pomocowych, obowiązek ścigania i naprawiania nieprawidłowości i naruszeń, zwracania Komisji niesłusznie pobranych sum (m.in. powołany w apelacji art. 39 ust. 4 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 z 21.6.1999 r. ustanawiającego przepisy ogólne w sprawie funduszy unijnych – Dz.Urz. L Nr 161 z 26.6.1999 r., s. 1), którego zaniechanie skutkuje stosowaniem sankcji wobec państw członkowskich. Jednak analiza przedmiotowych aktów prawnych prowadzi do wniosku, że ustanowione w nich szczegółowe i rygorystyczne zasady przyznawania, wykorzystywania oraz zwrotu niesłusznie pobranych sum, a także monitorowania ich wykorzystania, są łagodzone poprzez odwoływanie się do zasad proporcjonalności, słuszności, czy zasad dobrej wiary. (…) W konsekwencji należy uznać, że Sąd Okręgowy powołując się na zasady współżycia społecznego i art. 5 KC, jako podstawę oddalenia powództwa, w ustalonym stanie faktycznym nie naruszył przepisów wspólnotowych. Uznał bowiem, że zgodne, co do zasady, z przepisami wspólnotowymi i umową stron domaganie się zwrotu całej kwoty pomocy z odsetkami, w konkretnej sytuacji prawidłowego wykorzystania przez pozwanego przyznanych środków pomocowych i realizacji celu, w jakim były one przyznane, przy trzymiesięcznym przekroczeniu z przyczyn szczególnych, niezawinionych przez pozwanego i niestanowiących siły wyższej, terminu wykonania jednego z określonych umową zadań, stanowi nadużycie prawa”./wyrok SA w Łodzi z 5.XI.2013r.- IACA 375/13/.

Pogląd ten znajduje wsparcie również w orzecznictwie sądów administracyjnych gdzie podkreśla się rolę ogólnych zasad prawa przy ocenie i realizacji projektów.

W orzecznictwie sądów powszechnych można również odnaleźć wypowiedzi dotyczące pojęcia nieprawidłowości oraz instytucji tzw. korekt finansowych.

W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na propozycję wykładni pojęcia „nieprawidłowości”, które doczekało się już wielu opracowań w piśmiennictwie. Sąd Apelacyjny w Poznaniuz 13.XI.2012 r. w spr. I ACA 801/12 - Legalis w sprawie zainicjowanej powództwem beneficjenta o wypłatę należnego dofinansowania podkreślił prezentowane w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz piśmiennictwie takie rozumienie tego pojęcia, które nakazuje powiązać naruszenie przepisów z możliwością spowodowania szkody przez beneficjenta zwracając uwagę, że: „Sąd Okręgowy przyjął błędną interpretację nieprawidłowości, iż nieprawidłowością uprawniającą do wstrzymania finansowania lub zwrotu przekazanych już środków jest każde naruszenie przepisów bez względu na ich wagę i konsekwencje w postaci spowodowania szkody lub możliwości spowodowania szkody”. Doniosłe jest przy tym kolejne stwierdzenie tego sądu, w myśl którego to stronę twierdzącą, że doszło do nieprawidłowości, obciąża obowiązek wykazania, że stwierdzone uchybienia spowodowały lub mogły spowodować szkodę w budżecie wspólnoty. Jak wskazał Sąd Apelacyjny, nie jest wystarczające w tym zakresie powołanie się na samo naruszenie przepisów prawa. Taka bowiem interpretacja prowadziłaby do sytuacji, że beneficjent byłby zobowiązany do zwrotu środków w sytuacji naruszenia jakiegoś przepisu, które to naruszenie nie spowodowało i nie mogło spowodować jakiejkolwiek szkody. Byłaby to ewidentnie niewspółmierna dolegliwość w proporcji do wagi uchybienia przepisom i wypaczałaby sens pomocy unijnej.

Kolejnym wartym uwagi orzeczeniem odnoszącym się również do omawianej wyżej materii jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14.11.2012 r.I ACA 505/12. W judykacie tym sąd zwrócił uwagę na znaczenie tzw. Taryfikatora stwierdzając, że tabele korekt finansowych określone w Taryfikatorze „nie mogły wiążąco wyznaczać treści obowiązku pozwanego jako tzw. ustalone zwyczaje”. Nieuzasadnione jest także powoływanie się przez instytucję na to, że te tabele mogą zostać uznane za propozycję dającą podstawę do ustalenia wysokości żądanych korekt finansowych. Sąd stwierdził bowiem, że skoro w samym Taryfikatorze wskazano, że tabele w nim zawarte nie mają wiążącego charakteru, lecz stanowią jedynie propozycję do ustalenia wysokości należnych korekt, to właściwa instytucja powinna wykazać, że istnieje podstawa prawna do zastosowania tych tabel do sytuacji konkretnego beneficjenta oraz że wysokość orzeczonych wobec niego korekt jest odpowiednia do charakteru tego naruszenia. Sąd Apelacyjny w Gdańsku również zwrócił przy tym uwagę na obowiązek wykazania szkody, albo jej zagrożenia w związku z naruszeniem przepisów przez beneficjenta. Wskazał przy tym, że nawet jeśli nie jest możliwe ścisłe wyliczenie jej wysokości, powodujące celowość zastosowania uproszczonych zasad wyliczenia należnej korekty finansowej, nie oznacza to braku jakiegokolwiek związku tych korekt z wysokością takiej szkody.

Za prawidłowy należy uznać więc kierunek wykładni przepisów prawa cywilnego dopuszczający zastosowanie do oceny sposobu realizacji umowy zasady współdziałania wierzyciela, w tym przypadku właściwych instytucji, przy realizacji umowy, czy też niektórych zasad współżycia społecznego. Powyższe zabiegi sądów powszechnych pozwalają przywrócić zachwianą równowagę kontraktową wynikającą z narzuconej przez instytucje treści umowy. Orzecznictwo sądów wskazuje jednocześnie, że same instytucje mają w rzeczywistości problemy przy nadzorowaniu dofinansowanych projektów. Brak należytych i wyczerpujących informacji stanowi niewątpliwie jedną z istotniejszych przyczyn naruszania obowiązków umownych przez beneficjentów. Uwzględniając przy tym fakt złożoności materii prawa funduszy unijnych, jak również określenia wielu ich zasad i reguł poza systemem prawa powszechnie obowiązującego w tzw. systemach realizacji, za prawidłowe należy uznać stanowisko, że brak należytego współdziałania przez instytucję w realizacji umowy, a w szczególności niedostateczna polityka informacyjna, powodują współodpowiedzialność instytucji za nienależyte wykonanie umowy. Jak pokazują omawiane orzeczenia, często właściwe instytucje poprzestają na zbadaniu formalnej strony realizacji umowy przez beneficjenta np. badania raportowania o wskaźnikach projektu, terminowego wywiązywania się z obowiązku informowania o zmianach w projekcie, dochowania terminów rozliczeń itp. nie badając np. tego, czy beneficjent osiągnął założony główny cel umowy – będący jednocześnie celem publicznym. Osiągnięcie (lub nie) tego celu powinno stanowić zasadniczy przedmiot badania właściwych instytucji i ewentualnie decydować o odpowiedzialności za nienależyte wykonanie zobowiązania.( vide: artykuł Krzysztofa Brysiewicza: „Dofinansowanie ze środków europejskich w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych” - MOP z 2014 r., Nr 17).

Reasumując wszystkie powyższe rozważania, uznać należy, iż przedmiotowe powództwo pozbawione jest jakiejkolwiek podstawy faktyczno-prawnej.

Jest bowiem poza sporem, że umowa z dnia 10 stycznia 2006 r została wykonana i cel jej został w całości osiągnięty oraz, że przyznane stronie pozwanej środki finansowe na realizację zadania zostały wykorzystane prawidłowo, co - jak już wcześniej wskazano – potwierdzone zostało przez Marszałka Województwa oraz Izbę Skarbową.

Stwierdzone zaś przez Izbę Skarbową uchybienia przepisom art. 7 i art. 22 upzp – abstrahując już od oceny czy rzeczywiście miały one miejsce – są nieistotne i nie wywołały żadnych skutków finansowych, a w szczególności szkody bądź nawet możliwości jej powstania w finansach wspólnotowych lub krajowych.

Pozwana gmina wykazała się należytą starannością przy wykonaniu umowy i nie może ponosić odpowiedzialności z art. 471 kc w okolicznościach niniejszej sprawy wcześniej przywołanych, które wskazują także na sprzeczność żądania pozwu z treścią art. 5 kc.

Dlatego też, należało na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienić zaskarżony i powództwo oddalić jako nieuzasadnione.

O kosztach procesu między stronami za obie instancje orzeczono na podstawie art. 98 kpc.

Na sumę kosztów procesu zasądzonych od przegrywającego sprawę powoda na rzecz strony pozwanej składają się kwoty: 2400 zł – wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej przed Sądem I instancji, 768 zł – opłata sądowa od apelacji i 1200 zł – wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej w postępowaniu apelacyjnym.

Mając na uwadze wszystkie powyższe rozważania oraz powołane w nich przepisy Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.