Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 9 listopada 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: S.S.A. w S.O. Grzegorz Ślęzak

Sędziowie: S.O. Dariusz Mizera , S.O. Paweł Hochman ( spr.)

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2018 roku

na posiedzeniu jawnym

sprawy z wniosku (...) S.A. w L.

z udziałem (...) S.A. z siedzibą w K. i Skarbu Państwa – (...)

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 16 czerwca 2016 r., sygn. akt I Ns 1111/14

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie pierwszym w ten sposób, że opisaną w nim służebność przesyłu ustanowić na nieruchomości położonej w P. oznaczonej w ewidencji gruntów nr działek (...) o powierzchni (...) ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. urządzona jest księga wieczysta nr (...) stanowiącej własność Skarbu Państwa, oraz w punkcie drugim w ten sposób, że zasadzić od wnioskodawcy (...) S.A. w L. na rzecz Skarbu Państwa – (...) kwotę 1570178,00 zł. ( jeden milion pięćset siedemdziesiąt tysięcy sto siedemdziesiąt osiem złotych );

2.  oddalić apelację w pozostałej części;

3.  ściągnąć od wnioskodawcy (...) S.A. w L. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 891,41 zł. ( osiemset dziewięćdziesiąt jeden złotych 41/100 ) tytułem zwrotu wydatków;

4.  ustalić, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt II Ca 587/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym podstawieniem z dnia 16 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu sprawy z wniosku (...) S.A. z siedzibą w L. z udziałem (...) S.A. z siedzibą w K. i (...) (...) o ustanowienie służebności przesyłu postanowił:

1. ustanowić na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w P. oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek (...) o powierzchni (...) ha, dla której w Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. urządzona jest księga wieczysta nr (...), które to prawo użytkowania wieczystego w dacie wydania orzeczenia przysługuje (...) S.A. w K., a której to nieruchomości właścicielem jest Skarb Państwa, na rzecz (...) S.A. z siedzibą w L., służebność przesyłu polegającą na prawie korzystania z części nieruchomości w granicach zasięgu służebności wskazanych na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę G. K. z (...) roku, zaewidencjonowanej w (...) Ośrodku (...) w P. prowadzonym przez (...) P. w dniu 18.04.2016 r. identyfikator (...) która to mapa stanowi integralną część niniejszego orzeczenia, oznaczoną kolorem różowym dla służebności (...) na działce (...) i kolorem niebieskim dla służebności (...) na działce (...), w zakresie niezbędnym do konserwacji wszelkich urządzeń i linii elektroenergetycznych znajdujących się na tych nieruchomościach, remontów, modernizacji wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem przez pracowników (...) S.A. w L.;

2. zasądzić od (...) S.A. w L. na rzecz (...) S.A. w K. kwotę 1.570.178,00 zł (słownie: jeden milion pięćset siedemdziesiąt tysięcy sto siedemdziesiąt osiem złotych) wraz z przynależnym podatkiem od towarów i usług (VAT) od tej kwoty, tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu płatne w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

3. nakazać ściągnąć od wnioskodawcy (...) S.A. w L. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 4.276,73 zł tytułem poniesionych tymczasowo wydatków na opinie biegłych;

4. ustalić, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia Sądu Rejonowego.

Mocą decyzji z dnia 24 marca 1993 r. wojewoda (...) orzekł nabycie przez (...) z siedzibą w P. z mocy prawa, użytkowania wieczystego gruntów oznaczonych w ewidencji gruntów działką o numerze (...), o powierzchni (...) hektara i działką o numerze (...), o powierzchni (...) hektara.

Okres użytkowania wieczystego został określony na 99 lat, tj. do dnia 5 grudnia 2089 r.

(...) z siedzibą w P. była następcą prawnym (...) z siedzibą w P..

Działki o numerach (...) powstały w wyniku podziałów nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...) - wskazanej w decyzji wojewody (...) z dnia 24 marca 1993 r.

Uczestnik (...) S.A.” z siedzibą w K. jest następcą prawnym (...) z siedzibą w P..

Na nieruchomości położonej w P., oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek (...) o powierzchni (...) hektara, dla której Sąd Rejonowy w P. T. VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) posadowione są dwie linie wysokiego napięcia 110 KV, cztery transformatory przetwarzające napięcie 110 kV na 15 kV oraz słupy (ustoje) i mosty, które przesyłają energię elektryczną wysokiego napięcia 100 kV, następnie przetwarzają w energię elektryczną średniego napięcia 15 kV oraz budynek rozdzielni 15 kV.

Właścicielem powyższej nieruchomości jest Skarb Państwa.

Zarządzeniem numer 4 (...) Dyrektora (...) z dnia 30 stycznia 1975 r. w sprawie zakładów wchodzących w skład przedsiębiorstwa państwowego (...) w W. utworzono zakład pod nazwą (...) w R..

Przedsiębiorstwo państwowe „(...)w W. prowadziło m.in. następujące zakłady: Zakład (...) w Ł. oraz Zakład (...) w Ł..

Zarządzeniem numer(...) (...)Dyrektora (...)z dnia 12 sierpnia 1975 r. w sprawie dostosowania terenowej organizacji energetyki do podziału administracyjnego Państwa w związku z ustawą z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracji Państwa oraz zmianie ustawy o radach narodowych zmieniono nazwę Zakład (...) na Zakład (...). Ustalono także, że Zakłady (...), tj. m. in. Zakład (...) z siedzibą w Ł. obejmuje obszary województw: (...), (...) i (...).

Zarządzeniem numer (...)Ministra (...) z dnia (...) r. w sprawie utworzenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w Ł. wymienionemu przedsiębiorstwu przydzielone zostały składniki mienia powstałego z podziału przedsiębiorstwa państwowego (...) w W..

Z dniem 12 lipca 1993 r. nastąpiło przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) w Ł. w spółkę akcyjną o nazwie Zakład (...) Spółka Akcyjna, na której rzecz nastąpiło przeniesienie składników mienia przedsiębiorstwa państwowego. Zakład (...) Spółka Akcyjna wpisany został do rejestru przedsiębiorców w dniu 15 grudnia 2008 r.

W dniu 31 sierpnia 2010 r. majątek Zakładu (...) Spółki Akcyjnej w wyniku przejęcia objął wnioskodawca - (...) S.A.” z siedzibą w L..

Nie istnieje możliwość wydzielenia działek o numerach (...). Niezależnie od napowietrznych urządzeń związanych z napięciem 110 kV na działce

o numerze (...) znajdują się kanały, w których umieszczone są kable do sterowania zabezpieczeniem 110 kV. Niezajęte przez urządzenia elektroenergetyczne fragmenty działek o numerach (...), z uwagi na zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska, nie nadają się do jakiegokolwiek zagospodarowania. W przypadku awarii wnioskodawca musi wjechać na przedmiotowy teren sprzętem ciężkim (dźwig, podnośnik itp.). Fragmenty niezajętych działek przez urządzenia elektroenergetyczne mogą być wykorzystane do tego celu. Służebność przesyłu powinna być ustanowiona na całości nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów działkami o numerach (...).

Wartość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na okres 73 lat do końca trwania użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości wynosi kwotę 1.570.178,00 zł netto.

Mapa do celów prawnych z oznaczeniem służebności przesyłu, którą sporządził biegły sądowy G. K., została zaewidencjonowana w dniu 18 kwietnia 2016 r.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy, których prawdziwość nie była kwestionowana ani przez wnioskodawcę ani przez uczestnika (...) S.A. z siedzibą w K.. Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy kluczowe znaczenie miała również treść opinii biegłego sądowego w dziedzinie elektrotechniki, elektroniki, elektroenergetyki, instalacji i sieci elektroenergetycznych J. K. na okoliczność usytuowania urządzeń elektroenergetycznych, a także zakresu i przebiegu służebności, zważywszy na zakres koniecznego dostępu do wszystkich urządzeń, jak również treść opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa lądowego i szacowania nieruchomości Z. K. (1) na okoliczność ustalenia wysokości jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności na prawie użytkowania wieczystego.

Ustalenia poczynione przez biegłego sądowego Z. K. (1) były w szczególności kwestionowane przez pełnomocnika wnioskodawcy, biegły w sposób niezwykle logiczny i precyzyjny je uzasadnił, w szczególności w swojej ustnej opinii uzupełniającej na terminie rozprawy w dniu 22 marca 2016 r. Biegły sądowy wskazał, że w wyniku przeprowadzonej analizy rynku nie znalazł dzierżawionych nieruchomości tego typu. Natomiast sposób korzystania z tej nieruchomości jest najbardziej zbliżony do nieruchomości produkcyjno-magazynowej. Biegły sądowy podniósł, iż wskazany przez niego współczynnik współkorzystania jest prawidłowy, ponieważ zakres zajęcia nieruchomości przez urządzenia przesyłowe w zasadzie nie pozwala na prowadzenie innej działalności (k. 477-479). Sąd podniósł, że zrozumiała jest postawa wnioskodawcy nieusatysfakcjonowanego ustaleniami poczynionymi przez biegłego, podkreślił jednak jednocześnie, iż sam fakt, że opinia nie jest dla strony satysfakcjonująca pod względem ustaleń, nie odbiera jej waloru wiarygodnej i fachowej. Wskazał, że nie widział podstaw, by nie dać wiary tak spójnym, rzeczowym opiniom biegłego.

Sąd meritii wyjaśnił również, że ustalając przedmiotowy stan faktyczny pominął opinie biegłego sądowego w dziedzinie szacowania nieruchomości S. G. (k. 110-130, 206- 225, 274-276) jako merytorycznie nieuzasadnioną. Wycena biegłego G. różni się diametralnie od opinii biegłego Z. K. i skutecznie oraz zasadnie była zakwestionowana przez uczestnika.

Sąd podkreślił, że strona wnioskująca nie była w stanie przedstawić ani jednego argumentu na zakwestionowanie opinii biegłego Z. K., a wszystkie odpowiedzi udzielone przez biegłego na rozprawie były całkowicie wyczerpujące, zupełne, logiczne i spójne.

W ramach rozważań prawnych Sąd Rejonowy wyjaśnił, że zgodnie z treścią art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Stosownie do treści art. 305 ² § 1 k.c. jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem, zaś art. 305 ² § 2 k.c. stanowi, iż jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Urządzenia przesyłowe to urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne (art. 49 § 1 k.c.).

Do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych (art. 305 ⁴ k.c.).

Definiujący służebność gruntową przepis art. 285 § 1 k.c. stanowi, że taką służebnością można obciążyć nieruchomość. Oczywistym jest zatem, że zasadniczo służebności gruntowe, a tym samym również służebność przesyłu, winny obciążać nieruchomość, przy czym nie tyle chodzi o obciążenie prawa jej własności, co samej rzeczy. Powszechnie przyjmuje się, iż służebność gruntowa może obciążać prawo użytkowania wieczystego. W aktualnym wciąż poglądzie wyrażonym w postanowieniu z dnia 17 stycznia 1974 r., sygn. akt III CRN 316/73, Sąd Najwyższy - Izba Cywilna podniósł, że „(...) nie podziela poglądu prawnego wyrażonego w rewizji nadzwyczajnej, że wieczysty użytkownik może w razie istnienia ustawowych warunków domagać się co najwyżej ustanowienia odpowiedniej służebności osobistej (art. 146 k.c.) i że nie przysługuje mu, jako posiadaczowi w zakresie użytkowania wieczystego, prawo domagania się ustanowienia, na rzecz oddanej mu w wieczyste użytkowanie nieruchomości służebności gruntowej (art. 145 k.c.). Wieczyste użytkowanie bowiem zostało ukształtowane jako instytucja pośrednia między prawną kategoria własności a kategoria tzw. praw rzeczowych ograniczonych. W wypadkach więc nic unormowanych w art. 232-243 k.c. oraz w umowie o oddanie terenu państwowego w wieczyste użytkowanie należy przy trudnościach interpretacyjnych posługiwać się analogią przede wszystkim do przepisów zawartych w dziale Ił tytułu I księgi drugiej kodeksu cywilnego, dotyczących treści i wykonywania własności, a więc m.in. również do art. 145 k.c. (...)”.

Z kolei w uchwale z dnia 22 października 1968 r., sygn. akt III CZP 98/68, Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że „(...) jeśli chodzi o służebności drogowe, to ustanowienie tych służebności, ich zmiana lub zniesienie - zarówno w wypadku służebności na rzecz nieruchomości objętej użytkowaniem wieczystym, jak i w wypadku służebności na rzecz innej nieruchomości - wchodzi w sferę korzystania z tego terenu przez wieczystego użytkownika. Stąd też wieczysty użytkownik zainteresowany jest w tym, aby służebność taka - jeżeli ma być ustanowiona - była przeprowadzona z najmniejszym obciążaniem terenu oddanego mu w użytkowanie. I odwrotnie: właściwe korzystanie z tego terenu uprawnia go do wystąpienia z powództwem o ustanowienie służebności drogi koniecznej na rzecz tego terenu, jeżeli teren ten nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. W konsekwencji uznać należy, że wieczystemu użytkownikowi przysługuje zarówno legitymacja czynna, jak i legitymacja bierna w sprawach dotyczących ustanowienia drogi koniecznej

Sąd Rejonowy podniósł również, że zasada wyrażona literalnie w treści przepisu art. 285 § 1 k.c. doznaje modyfikacji w przypadku ustanowienia na danej nieruchomości prawa użytkowania wieczystego. Zgodnie z treścią art. 233 k.c. w granicach, określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tych samych granicach użytkownik wieczysty może swoim prawem rozporządzać. Sformułowanie to podobne jest do określenia prawa własności zawartego w art. 140 k.c. Istotna różnica pomiędzy tymi obu prawami polega przede wszystkim na tym, że przedmiotem rozporządzeń dokonanych przez użytkownika wieczystego nie jest sama rzecz, lecz prawo, które mu przysługuje. Jednakże użytkownik wieczysty choć korzysta wprawdzie z rzeczy cudzej, to jednak zakres jego uprawnień do korzystania z gruntu jest o wiele szerszy aniżeli przy jakimkolwiek ograniczonym prawie rzeczowym. Ponadto, użytkownik wieczysty może swoim prawem rozporządzać, co oznacza także, iż prawo to może obciążyć innymi ograniczonymi prawami rzeczowym. Za tym ostatnim poglądem przemawia w szczególności treść art. 233 k.c., który to przepis nie wprowadza żadnych ograniczeń w tym zakresie, a nadto treść art. 241 k.c., w myśl którego wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego wygasają również ustanowione na nim obciążenia. Z punktu widzenia społeczno-ekonomicznego instytucja użytkowania wieczystego w swej treści i wykonywaniu jest bardzo zbliżona do prawa własności.

W postanowieniu z dnia 31 marca 2015 r., sygn. akt III Ca 1762/14 Sąd Okręgowy w Łodzi wyraził pogląd, iż dopuszczalne jest ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego (podobnie Sąd Okręgowy w Słupsku w postanowieniu z dnia 08 listopada 2013 r., sygn. akt IV Ca 502/13). Zawarty w tych postanowieniach pogląd znajduje swój wyraz również w Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie III CZP 5/15, w której Sąd Najwyższy kategorycznie stwierdził, iż zarówno służebność drogi koniecznej jak i przesyłu można ustanowić na prawie użytkowania wieczystego, zwracając uwagę, że należy brać pod uwagę kontekst relacji użytkownika, właściciela oraz podmiotu na rzecz którego ustanowiona ma być służebność.

W następstwie powyższych uwag Sąd Rejonowy uznał, że wniosek (...) S.A z siedzibą w L. należało uznać za uzasadniony.

W niniejszej sprawie wnioskodawca wnosił ostatecznie o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...), oznaczonej w ewidencji gruntu jako działki o numerach (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), będącej własnością Skarbu Państwa, służebności przesyłu na rzecz (...) S.A." z siedzibą w L. oraz każdoczesnego nabywcy przedsiębiorstwa tej Spółki lub nabywcy urządzeń lub instalacji elektroenergetycznych posadowionych na nieruchomości obciążonej, na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem oraz w pasie gruntu określonym przez właściwych biegłych, której treścią będzie m.in. prawo do korzystania przez uprawnionego z istniejących oraz nowobudowanych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych na nieruchomości obciążonej oraz obowiązek znoszenia przez każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej ograniczeń i zakazów wynikających z istnienia oraz możliwości budowy na nieruchomości obciążonej i w przestrzeni nad oraz pod powierzchnią tej nieruchomości urządzeń i instalacji elektroenergetycznych.

Należy podkreślić, że wbrew twierdzeniom pełnomocnika uczestnika (...) S.A. z siedzibą w K. wnioskodawca wykazał, iż jest właścicielem wszystkich urządzeń elektroenergetycznych na tejże nieruchomości (w tym czterech stacji transformatorowych). Z uwagi bowiem na obowiązującą w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zasadę tzw. jednolitej własności państwowej własność ogólnonarodowa (państwowa) przysługiwała niepodzielnie Skarbowi Państwa, zaś poszczególne przedsiębiorstwa państwowe w istocie jedynie zarządzały poszczególnymi rzeczami w imieniu Skarbu Państwa. W wyniku dokonanej transformacji ustrojowej i odejścia od powyższej zasady (zmiana art. 128 k.c.), prawo własności poszczególnych rzeczy zostało nabyte przez to przedsiębiorstwo, które zarządzało nimi uprzednio w imieniu Skarbu Państwa. W niniejszej sprawie wnioskodawca zarządzał wymienionymi urządzeniami i po ustaniu jednolitej własności państwowej stał się właścicielem tych stacji (jako wcześniejszy ich użytkownik). Fakt, iż pierwotnie faktury wystawione były na poprzednika prawnego uczestnika oznacza li tylko tyle, że nabył te urządzenia do posiadania, ale właścicielem był Skarb Państwa, co oznacza, że po zmianie art. 128 k.c. i wydaniu wyżej opisanych zarządzeń, właścicielem stał się poprzednik prawny wnioskodawcy.

Wnioskodawca wykazał następstwo prawne w stosunku do Skarbu Państwa i kolejnych przedsiębiorstw energetycznych w zakresie prawa własności wzmiankowanych urządzeń elektroenergetycznych.

Spełnione zostały również przesłanki do żądania sądowego ustanowienia służebności przesyłu, gdyż istnieje konieczność korzystania przez wnioskodawcę w określonym zakresie z tychże urządzeń przesyłowych, a nie została zawarta stosowna umowa o ustanowienie służebności przesyłu, mimo działań podjętych w tym zakresie przez wnioskodawcę.

W przekonaniu Sądu, w okolicznościach tej sprawy, przedmiotową służebność przesyłu należało ustanowić na prawie użytkowania wieczystego, które to prawo w dacie wydania orzeczenia przysługiwało (i przysługuje) uczestnikowi (...) S.A. z siedzibą w K.. Właścicielem tejże nieruchomości jest Skarb Państwa.

W ocenie Sądu z uwagi na podobną redakcję przepisów, byłoby niespójne dopuszczenie ustanawiania służebności gruntowych na użytkowaniu wieczystym i negowanie takiej możliwości w przypadku służebności przesyłu. Zdaniem Sądu wzajemna relacja uprawnień właściciela i użytkownika wieczystego przemawia raczej za ustanawianiem służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego, chyba że okoliczności konkretnej sprawy wskazują na potrzebę obciążenia służebnością nieruchomości, np. gdy okres użytkowania wieczystego zbliża się do końca. W przedmiotowym postępowaniu taka sytuacja nie występuje - termin końcowy użytkowania wieczystego tejże nieruchomości został określony do dnia 5 grudnia 2089 r. (k. 263v). Byłoby wysoce niesprawiedliwe, gdyby Sąd ustanowił służebność na prawie własności, ponieważ wówczas właściciel, który nie ponosi żadnych kosztów z tytułu własności tej nieruchomości, lecz uzyskuje dodatkowo opłaty z tego tytułu, otrzymałby jeszcze wynagrodzenie za ustanowienie służebności, a użytkownik wieczysty, który de facto jako jedyny znosi ciężar służebności (opłatę roczną na poziomie 50.000 zł oraz podatek od nieruchomości) byłby pozbawiony wynagrodzenia, nie mogąc w ogóle z nieruchomości korzystać. Sąd podzielił w tym miejscu argumentację biegłego Z. K. dotyczącą wysokości jednorazowego wynagrodzenia oraz jego uzasadnienia, w kontekście właśnie ustanowienia służebności na prawie użytkowania wieczystego, (k. 405) Użytkowanie wieczyste ustanowione jest do 2089 roku, zatem trudno jest założyć, że jest to okres zbyt krótki do zamortyzowania faktu poniesienia kosztu wynagrodzenia przez wnioskodawcę i, że fakt ustanowienia służebności na prawie użytkowania wieczystego powoduje brak stabilności stanu prawnego nieruchomości. Z powyższych względów Sąd orzekł jak w punkcie 1 postanowienia.

W punkcie 2 postanowienia Sąd zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika (...) S.A.” z siedzibą w K. kwotę 1.570.178,00 zł wraz z przynależnym podatkiem towarów i usług (VAT) od tej kwoty tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, płatną w terminie 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności. Dla ustalenia wysokości jednorazowego wynagrodzenia decydujące znaczenia miała treść opinii biegłego sądowego Z. K. (1) (przy czym wartość jednorazowego wynagrodzenia została przez niego ustalona w kwocie netto). Określając wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu należy zauważyć, że brak jest ustawowych wskazówek jak ją ustalić. W nauce prawa przyjmuje się, że wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu powinno być określone na podstawie cen rynkowych, a jako kryteria pomocnicze należy wziąć pod uwagę: zwiększenie wartości przedsiębiorstwa, którego składnikiem stała się służebność, ewentualne obniżenie wartości nieruchomości obciążonej, straty poniesione przez właściciela (użytkownika wieczystego) nieruchomości obciążonej. Wysokość tego wynagrodzenia powinien ustalać każdorazowo biegły sądowy. Wobec wyżej poczynionych rozważań, Sąd w pełni oparł się na wnioskach i wycenie biegłego, przyjmując kwotę jednorazowego wynagrodzenia.

Na podstawie art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1025) Sąd nakazał ściągnąć od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 4.276,73 zł tytułem poniesionych tymczasowo wydatków na opnie biegłych (punkt 3 postanowienia).

Sąd ustalił, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie - na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. (punkt 4 postanowienia).

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca zaskarżając je całości.

Zaskarżanemu orzeczeniu zarzucił:

I. naruszenie prawa procesowego, tj. przepisów:

1) art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i orzeczenie co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem (wniosek dotyczył ustanowienia służebności przesyłu nie na prawie użytkowania wieczystego, ale na nieruchomości),

2) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego przez Sąd I instancji i oparcie się przy orzekaniu na opinii biegłego sądowego z dziedziny budownictwa lądowego i szacowania nieruchomości mgr inż. Z. K. (1), która to opinia rażąco zawyża wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na prawie użytkowanie wieczystego nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), stanowiącej dz. o nr ewid. (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...),

II. naruszenie prawa materialnego, tj. przepisów:

1) art. 305 ¹ k.c. oraz art. 305 ² § 1 k.c. w zw. art. 140 k.c. oraz art. 233 k.c. poprzez nieuprawnione odstępstwo od zasady ustanawiania służebności przesyłu na nieruchomości, a nie na prawie użytkowania wieczystego,

2) art. 305 ² § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i ustanowienie służebności przesyłu za nieodpowiednim, zawyżonym wynagrodzeniem (dodatkowo obejmującym w sposób nieuprawniony podatek VAT), którego wysokość znacznie przewyższa rzeczywistą wartość ustanowionego prawa, a nawet wartość samego prawa użytkowania wieczystego.

Mając powyższe na uwadze pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o uchylenie zaskarżanego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz pozostawienie mu rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik uczestnika postępowania (...) SA z siedzibą w K. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od wnioskodawcy na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Pismem z dnia 17 stycznia 2017 r. pełnomocnik wnioskodawcy złożył oświadczenie o cofnięciu wniosku o ustanowienie służebności przesyłu.

W związku z powyższym wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i umorzenie postępowania w sprawie. ( pismo procesowe k. 579 ).

W uzasadnieniu powyższego stanowiska pełnomocnik wnioskodawcy powołał się na treść postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2016 r. ( sygn. akt IV CSK 509/15 ).

W piśmie procesowym z dnia 2 lutego 2017 r. pełnomocnik uczestnika postępowania Skarbu Państwa – (...) P. oświadczył, że nie wyraża zgody na cofnięcie wniosku i wskazał jednocześnie, że wnosi o obciążenia wnioskodawcy kosztami postępowania. ( pismo procesowe k. 585 )

Z kolei uczestnik postępowania (...) SA w piśmie z dnia 6 lutego 2017 r. powołując się na treść przepisu art. 512 § 2 k.p.c. złożył sprzeciw wobec cofnięcia wniosku przez wnioskodawcę. ( pismo procesowe k. 586 )

Wobec brak zgody na cofnięcie wniosku pełnomocnik wnioskodawcy podczas rozprawy w dniu 27 lutego 2017 r. oświadczył, że podtrzymuje wywiedzioną apelację i wnosi o oddalenie wniosku. Podczas kolejnej rozprawy pełnomocnik wnioskodawcy oświadczył, że podtrzymuje dotychczasowe stanowisko i wnosi o zmianę zaskarżonego orzeczenia i oddalenie wniosku. Jednocześnie oświadczył jednak, że wnosi o ustanowienie służebności na własności nieruchomości, i czyni to z ostrożności procesowej gdyby Sąd doszedł do przekonania, że wnioskodawca nie ma tytułu prawnego.

Postanowieniem z dnia 12 października 2017 r. Sąd Okręgowy przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu pytanie prawne: „czy uzyskanie na własność przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomości należącej do Skarbu Państwa na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. z 1991 r., nr 2 poz. 6), oddanej w użytkowanie wieczyste innemu przedsiębiorstwu mocą decyzji deklaratoryjnej wydanej w trybie ustawy z dnia 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. nr 79, poz. 464 ze zm.) spowodowało uzyskanie przez przedsiębiorstwo przesyłowe z mocy prawa służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającej prawo użytkowania wieczystego”.

Podczas posiedzenia przed Sądem Najwyższym w dniu 15 marca 2018 r. pełnomocnik wnioskodawcy oświadczył między innymi, że w przedmiotowym postępowaniu chodziło o ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości a nie na użytkowaniu wieczystym.

Postanowieniem z dnia 15 marca 2018 r. Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja skutkuje zmianą zaskarżonego postanowienia.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zawartego w wniesionej skardze apelacyjnej zarzutu naruszenia przepisu art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Przypomnieć należy, że naruszenia powyższego przepisu skarżący dopatrywał się w orzeczeniu co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem. Jego zdaniem wniosek dotyczył ustanowienia służebności przesyłu nie na prawie użytkowania wieczystego, ale na nieruchomości.

Ustosunkowanie się do powyższego zarzutu wymaga przeprowadzenia analizy przebiegu postępowania przed Sądem pierwszej instancji, pod kątem ewolucji stanowiska stron w tym postępowaniu.

Przypomnieć należy, że wnioskodawca (...) S.A. z siedzibą w L. dniu 7 lipca 2014 r. wniósł o ustanowienie na swoją rzecz służebności przesyłu polegającej na korzystaniu z nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), której właścicielem jest Skarb Państwa, natomiast użytkownikiem wieczystym – uczestnik (...). z siedzibą w P., na której posadowione są należące do wnioskodawcy urządzenia elektroenergetyczne w postaci 4 stacji transformatorowych, stanowiących Główny Punkt zasilania (...) wraz z fragmentem linii energetycznej 110 kV, polegającej na korzystaniu z niej, eksploatacji, dokonywaniu kontroli, przeglądów konserwacji, modernizacji i remontów, usuwaniu awarii lub wymianie urządzeń – w zakresie niezbędnym do zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania wskazanych wyżej urządzeń elektroenergetycznych na czas nieokreślony oraz o zasądzenie na rzecz uczestnika jednorazowego wynagrodzenia z tytułu ustanowienia powyższej służebności (k. 2).

Jako uczestnika postępowania wskazał (...). z siedzibą w P..

W odpowiedzi na wniosek (...) S.A. z siedzibą w K. (jako następca prawny (...) wniósł o oddalenie wniosku, wskazując, że jest on przedwczesny z uwagi na zapewnienie przez uczestnika możliwość korzystania przez wnioskodawcę z nieruchomości oraz gotowość zawarcia z wnioskodawcą umowy o ustanowieniu służebności przesyłu (k. 44-46).

Pismem z dnia 10 sierpnia 2015 r. wnioskodawca zmodyfikował swój pierwotny wniosek o ustanowienie służebności przesyłu w ten sposób, że wniósł o jej ustanowienie na rzecz wnioskodawcy oraz na rzecz każdoczesnego nabywcy przedsiębiorstwa tej spółki lub nabywcy urządzeń lub instalacji elektroenergetycznych posadowionych na nieruchomości obciążonej - nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ul. (...), będącej własnością Skarbu Państwa o treści szczegółowo określonej w zmodyfikowanym wniosku na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem. Wskazał jednocześnie, że nie wnosi o ustanowienie służebności na prawie użytkowania wieczystego przysługującego (...) S.A. (k. 298-300).

W piśmie procesowym z dnia 20 sierpnia 2015 r. uczestnik wniósł o oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu w zmodyfikowanej postaci oraz o wezwanie do udziału w sprawie w charakterze uczestnika Skarbu Państwa – (...) (...) (k. 341-342).

Wezwany do udziału w sprawie, wskutek modyfikacji wniosku, uczestnik Skarb Państwa – (...) P. wniósł o oddalenie wniosku w jego zmodyfikowanym kształcie, wskazując, że obecnie ugruntowany jest pogląd o możliwości ustanowienia służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego, ewentualnie wniósł o zasądzenie jednorazowego wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu na rzecz właściciela nieruchomości (k. 442-443).

W świetle brzmienia art. 512 § 1 k.p.c. skuteczność cofnięcia wniosku w postępowaniu nieprocesowym jest uzależniona od braku sprzeciwu pozostałych uczestników wyrażonego w wyznaczonym terminie. Wskazana regulacja odnosi się do oceny skuteczności oświadczenia pełnomocnika wnioskodawcy z dnia 10 sierpnia 2015 r. ( określonego jako modyfikacja wniosku ). Oświadczenie to należy uznać za zmianę wniosku polegającą na wystąpieniu z nowym żądaniem w miejsce dotychczasowego. Wobec braku zgody uczestników postępowania na ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości obowiązkiem Sądu pierwszej instancji było więc rozpoznanie wskazanych wniosków jako alternatywne.

W uzupełnieniu powyższych uwag wskazać również należy, że w ocenie Sądu Okręgowego zgłoszony przez pełnomocnika wnioskodawcy zarzut naruszenia wskazanego wyżej art. 321 § 1 k.p.c. stanowi konsekwencję czynności procesowych podejmowanych właśnie przez (...) SA i co należy podkreślić reprezentowanego przez profesjonalnego pełnomocnika. W takiej sytuacji wywodzenie z ewentualnych uchybień procesowych Sądu pierwszej instancji skutków prowadzących do podważenia zaskarżonego orzeczenia uznać należy za co najmniej nieuprawnione.

Powyższe stanowisko upoważnia do konkluzji, że zgłoszony przez pełnomocnika wnioskodawcy zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji normy art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. nie może zostać uznany za uzasadniony, a co za tym idzie brak podstaw aby uznać, że wydając zaskarżone postanowienie Sąd pierwszej instancji orzekł o żądaniu nie objętym wnioskiem.

Powołany wyżej przepis art. 512 § 1 k.p.c., w ocenie Sądu Okręgowego skutkuje również przyjęciem bezskuteczności cofnięcia przez wnioskodawcę wniosku o ustanowienie służebności przesyłu na etapie postępowania apelacyjnego. W okolicznościach niniejszej sprawy w związku z wyrażeniem sprzeciwu przez uczestników postępowania, wobec powyższej czynności dyspozytywnej dokonane cofnięcie jest nieskuteczne. Niniejsza sprawa podlega więc merytorycznemu rozpoznaniu, co oznacza że obowiązkiem Sądu było ustalenie czy zachodzą podstawy do ustanowienia służebności przesyłu, a jeśli tak to czy to ograniczone prawo rzeczowe należało ustanowić na nieruchomości czy na prawie użytkowania wieczystego.

W wniesionej skardze apelacyjnej pełnomocnik wnioskodawcy zgłosił zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisów art. 305 ¹ k.c. oraz art. 305 ² § 1 k.c. w zw. art. 140 k.c. oraz art. 233 k.c. poprzez nieuprawnione odstępstwo od zasady ustanawiania służebności przesyłu na nieruchomości, a nie na prawie użytkowania wieczystego.

Sąd Okręgowy podzielił powyższy zarzut. Jego rozstrzygnięcie a co za tym idzie rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy wymagało jednak szerszej, niż na to wskazuje zakres zarzutu analizy.

Przypomnieć należy, że w toku postępowania apelacyjnego pełnomocnik wnioskodawcy podnosił, że uprawnienie do korzystania w sposób odpowiadający treści służebności przesyłu z nieruchomości objętej wnioskiem nabył z mocy prawa. Dla poparcia zaprezentowanego stanowiska powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 12 maja 2016 r. ( IV CSK 509/15 ), w którym zaprezentowany został pogląd, że w wyniku majątkowego usamodzielnienia przedsiębiorstw państwowych w postaci ich uwłaszczenia w odniesieniu do urządzeń przesyłowych uwłaszczenie to miało ten skutek, iż powodowało nie tylko przekształcenie przysługującego przedsiębiorstwom prawa zarządu urządzeń przesyłowych w prawo ich własności (w dniu 7 stycznia 1991 r.). Doszło także do przekształcenia tego tytułu prawnego we właściwe prawo podmiotowe o treści, z której wynika uprawnienie do dalszego korzystania z nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa, na których umiejscowione zostały urządzenia energetyczne. Prawem powstających w wyniku przekształcenia tytułu do korzystania z nieruchomości państwowych w zakresie niezbędnym do eksploatacji urządzeń uzyskanych na własność i posadowionych na tych nieruchomościach była - w poprzednim stanie prawnym - służebność gruntowa o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Skoro możliwe było umowne nabycie albo zasiedzenie takiej służebności przed wejściem w życie przepisów art. 305 ¹ KC i n. KC, to taka służebność mogła też powstać ex lege jako prawny skutek uwłaszczenia osoby prawnej. Takie ograniczone prawo rzeczowe jest skuteczne wobec kolejnych właścicieli obciążonej nim nieruchomości gruntowej. Podkreślić jednocześnie należy, że wskazany pogląd nie był w orzecznictwie odosobniony. W uchwale z 16 maja 2017 r., ( sygn. akt III CZP 101/16 ), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że posadowienie urządzeń przesyłowych przez przedsiębiorstwo państwowe w okresie obowiązywania zasady jednolitego funduszu własności państwowej na gruncie stanowiącym własność Skarbu Państwa, które w następstwie przekształceń własnościowych na początku lat 90 ubiegłego wieku stało się z mocy prawa ich właścicielem, ale nie nabyło praw do tego gruntu, gdyż inny podmiot stał się z mocy prawa jego właścicielem albo użytkownikiem wieczystym, doprowadziło do powstania sytuacji faktycznej rodzącej skutki prawne w relacjach między właścicielem nieruchomości a przedsiębiorcą przesyłowym.

Ostatecznie Sąd Najwyższy w uchwale Składu Siedmiu Sędziów z dnia 5 czerwca 2018 r. ( sygn. akt III CZP 50/17 ) uznał, że nabycie przez przedsiębiorstwo państwowe - na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych ( Dz.U. z 1991 r. Nr 2, poz. 6) - własności urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomościach należących do Skarbu Państwa nie spowodowało uzyskania przez to przedsiębiorstwo z mocy prawa służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającej te nieruchomości.

Powołanie pełnej argumentacji jaką przedstawił Sąd Najwyższy dla poparcia wskazanego wyżej stanowiska, wobec powszechnej znajomości orzecznictwa Sądu Najwyższego uznać należy za zbędne. Dlatego Sąd Okręgowy ogranicza się do wskazania, że w ocenie Sądu Najwyższego zgodnie z generalną ideą przyjętą w kodeksie cywilnym, powstanie służebności wbrew woli właściciela nieruchomości obciążonej następuje z mocy orzeczenia sądowego kształtującego prawo (art. 64 k.c. w związku z art. 1047 k.p.c.). Dotyczy to także zmiany treści (art. 291 k.c.) oraz zniesienia służebności (art. 294 oraz 295 k.c.). Zasada ta ma głębokie uzasadnienie w charakterze praw rzeczowych, które są skuteczne erga omnes, w związku z czym skuteczność ta wymaga przestrzegania jawności tych praw. Nakazowi skierowanemu do właściciela rzeczy obciążonej oraz osób trzecich, aby szanowali cudze prawo rzeczowe, musi towarzyszyć jawność tego prawa, nie można bowiem wymagać poszanowania prawa rzeczowego, którego istnienie lub treść są dla uczestników obrotu niedostępne. Art. 1 pkt 9 u.z.u.p.p. w żaden sposób nie wskazuje na ustanowienie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, zatem wykładnia funkcjonalna mająca na celu uwłaszczenie przedsiębiorstw państwowych, wkroczyła na pole prawotwórstwa. Przyjęta w omawianych orzeczeniach podstawa prawna służebności, tj. art. 1 pkt 9 u.z.u.p.p., nie zawiera żadnych wskazówek dotyczących zakresu i sposobu jej wykonywania. Gdyby intencją ustawodawcy było ustanowienie służebności, niewątpliwie takie normatywne wskazówki, by zawierała. Wprawdzie w rachubę wchodzi ogólny art. 287 k.c., jednak - jak zasadnie zauważono w doktrynie - jego treść oraz adekwatność budzi zasadnicze wątpliwości. Kryteria w nim zawarte nie mają ścisłego związku z nakazami jasności i jednoznaczności treści tworzonych praw, wynikającymi z zasady jawności. Ponadto umiejscowienie tego przepisu wskazuje, że jest on adresowany przede wszystkim do przypadków, w których umowa o ustanowienie służebności gruntowej, a nie jakiekolwiek inne źródło jej powstania, nie precyzuje dostatecznie treści tego prawa.

Sąd Okręgowy w pełni akceptuje zaprezentowane wyżej poglądy i przyjmuje je za własne. Ich przyjęcie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy będzie miało natomiast ten skutek, że oddalenia wniosku nie można upatrywać w stwierdzeniu, iż po stronie wnioskodawcy istnieje już powstałe z mocy art. 1 pkt 9 ustawy o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych prawo do korzystania z nieruchomości o treści odpowiadającej służebności przesyłu.

Dotychczasowe rozważania prowadzą do konkluzji, że w omawianej sprawie brak było podstaw do oddalenia wniosku na podstawie stwierdzenia, że wnioskodawcy przysługuje ograniczone prawo rzeczowe, o ustanowienie którego wnosił.

W uzupełnieniu powyższego podkreślić należy, że w wniesionej skardze apelacyjnej skarżący nie zakwestionował potrzeby ustanowienia służebności przesyłu a co za tym idzie nie zakwestionował co do zasady zaistnienia przesłanek z art. 305 ¹ i art. 305 ² k.c.

Powyższe ustalenie upoważnia do przeprowadzenia dalszych rozważań związanych się z koniecznością oceny czy w okolicznościach przedmiotowej sprawy należało ustanowić służebność przesyłu na prawie użytkowania wieczystego czy też winna ona obciążać nieruchomość.

Sąd Okręgowy uznał, że wskazane ograniczone prawo rzeczowe winno być ustanowione na prawie własności nieruchomości.

Powyższe stanowisko stanowi konsekwencję następujących argumentów.

Kodeks cywilny nie zawiera przepisu, który wprost normuje obciążanie prawa użytkowania wieczystego ograniczonymi prawami rzeczowymi, w tym służebnościami. Stanowisko o dopuszczalności obciążenia użytkowania wieczystego ograniczonymi prawami rzeczowymi, w tym służebnością przesyłu zostało wypracowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego i jest w większości podzielane przez doktrynę. Trzeba jednak podkreślić, że co do zasady ograniczone prawo rzeczowe ma powstać na nieruchomości jako rzeczy (art. 245 § 2, art. 245 ¹, art. 285 § 1, art. 296, art. 305 ¹ k.c.), a nie na dotyczącym tej nieruchomość prawie, niezależnie od tego, czy byłoby to prawo własności, użytkowania wieczystego, czy jeszcze inne prawo rzeczowe.

W przedmiotowej sprawie służebność dotyczy urządzeń sieci przesyłowej o wielkich rozmiarach. Wskazana stacja transformatorowa zasila nie tylko przedsiębiorstwo uczestnika ale również część P.. W ocenie Sądu Okręgowego tego typu infrastruktura wymaga stabilnego tytułu prawnego. Ryzyko utraty tytułu do korzystania z nieruchomości zabudowanej wskazanym urządzeniem np. w związku z wygaśnięciem prawa, ze względu na które powstała nie powinno mieć więc miejsca. Obciążenie ograniczonym prawem rzeczowym nie nieruchomości, lecz - z założenia terminowego - użytkowania wieczystego musi zagrażać niestabilnością.

W uzupełnieniu powyższych uwag wskazać należy również na istotny aspekt praktyczny omawianego zagadnienia. Oczywistym jest, że służebność przesyłu pozwalająca na użytkowanie infrastruktury przesyłowej wiąże się z konicznością posadowienia tej infrastruktury na nieruchomości, nad nią lub pod jej powierzchnią, wymuszając też określenie dopuszczalnych form korzystania z takiej nieruchomości. Przyjęcie w tym kontekście, że do ustanowienia służebności winno dojść na prawie użytkowania wieczystego prowadziłoby, w ocenie Sądu Okręgowego do powstania zbędnej fikcji prawnej.

Przeciwko ustanowieniu służebności na nieruchomości nie przemawiają jednocześnie podniesione przez Sąd pierwszej instancji wątpliwości dotyczące nieuwzględnienia interesu majątkowego użytkownika wieczystego ( (...) SA ), który ponosząc opłaty z tytułu użytkowania nie może w praktyce korzystać z nieruchomości. Podnieść należy, że o wartość nieruchomości, decydują jej właściwości fizyczne. Ograniczenie tych właściwości stanowiące konsekwencję posadowienia na gruncie urządzeń służących do zmiany parametrów i przesyłu energii elektrycznej wpływa co oczywiste na wartość nieruchomości. Określona skala zmian właściwości fizycznych nieruchomości wywołana wykonywaniem na nich uprawnień wynikających z ograniczonych praw rzeczowych może zatem wpłynąć na wartość rynkową tych nieruchomości, choćby ze względu na wymuszenie pewnego ich przeznaczenia. Powyższe czynniki decydują o wartości rynkowej nieruchomości, na podstawie której określana jest wysokość opłat rocznych na rzecz właściciela (ustalonych jako procent od ceny nieruchomości obliczonej na podstawie jej wartości - art. 72 w zw. z art. 67 u.g.n.). W przedmiotowej sprawie rzeczą uczestnika - użytkownika wieczystego - będzie więc rozważenie, czy powstałe w konsekwencji ustanowienia służebności przesyłu ograniczenia w sposobie użytkowania nieruchomości uzasadniają domaganie się obniżenia opłaty z tytułu użytkowania wieczystego.

Dla potwierdzenia powyższego stanowiska można powołać pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 16 maja 2017 r. ( sygn. akt III CZP 101/16 ), zgodnie z którym użytkownik wieczysty nie może skutecznie żądać ustanowienia służebności przesyłu z obciążeniem ustanowionego na jego rzecz prawa, jeżeli urządzenia przesyłowe - zainstalowane przez przedsiębiorstwo państwowe w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej - znajdowały się na nieruchomości Skarbu Państwa przed oddaniem jej w użytkowanie wieczyste.

Orzeczenie o ustanowieniu służebności przesyłu wymaga stosownie do treści przepisu art. 305 ² § 1 k.c. ustalenia odpowiedniego wynagrodzenia.

W tym miejscu Sąd Okręgowy stwierdza, że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji przyjmuje za własne wskazując je jako podstawę niniejszego rozstrzygnięcia. Przedmiotowa uwaga dotyczy również wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.

Powyższe oznacza, że wydając zaskarżone postanowienie Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Analiza uzasadnienia zaskarżonego postanowienia nie daje żadnych podstaw aby uznać, że dokonując oceny przeprowadzonych w sprawie dowodów ( w szczególności dowodów z opinii biegłych S. G. i Z. K. (1) ) Sąd meritii pominął jakiekolwiek istotne dla tej oceny aspekty. W konsekwencji twierdzenia skarżącego jakoby opinia biegłego sądowego z dziedziny budownictwa lądowego i szacowania nieruchomości mgr inż. Z. K. (1) rażąco zawyża wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu uznać należało za gołosłowny przejaw nieuprawnionej polemiki niepopartej żadnymi skonkretyzowanymi argumentami.

Zarzutom o rzekomej zbyt wysokiej stawce wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu przeczy fakt, że wysokość wynagrodzenia z tytułu użytkowania wieczystego w odniesieniu do działek objętych służebnością wynosi w stosunku rocznym około 25 357 zł. ( wskazana kwota uwzględnia informację zawartą w piśmie (...) P. z 9 grudnia 2016 r. - k. 600 akt sprawy, z którego wynika, że wynagrodzenie z tego tytułu wynosi dla 5,2332 ha gruntu - obejmującego działki na których ustanowiono służebność o powierzchni (...) ha - wynosi 101700 zł. ). Tymczasem opłata za ustanowienie służebności przy założeniu 100 letniego okresu korzystania z nieruchomości wynosi w stosunku rocznym 15 713 zł.

Opłata związana z ustanowioną służebnością jest więc zdecydowanie niższa, choć zakres ingerencji urządzeń przesyłowych zdaje się wykluczać jakikolwiek wykorzystywanie jej przez właściciela lub użytkownika wieczystego ( poza potwierdzoną faktycznie możliwością ustanowienia innych jeszcze służebności przesyłu ) .

W uzupełnieniu powyższych uwag wskazać należy, że ustalone na podstawie wskazanej opinii wynagrodzenie nie wymagało korekty wobec upływu rocznego terminu od daty sporządzenia opinii. ( vide: opinia uzupełniająca k. 729 sporządzona w trybie art. 156 ust 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami ). Wskazać również należy, że ustalając omawiane wynagrodzenia biegły założył, że będzie ono obciążać nieruchomość gruntową ( vide: opinia biegłego k. 367 ).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 386 § 1 k.p.c. orzekł o zmianie zaskarżonego postanowienia, o oddaleniu apelacji orzeczono natomiast na podstawie art. 385 k.p.c.

Sąd Okręgowy co do zasady uznał, na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie. Sąd uznał, że interesy uczestników postępowania nieprocesowego ( pomimo ewolucji stanowisk co do zasadności wniosku ) w istocie nie były sprzeczne, różnili się jedynie poglądem co do sposobu osiągnięcia celu jakim niewątpliwie było uregulowanie sposobu korzystania z nieruchomości przez wnioskodawcę.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 113 ust 1 ustawy o kosztach sadowych w sprawach cywilnych obciążył wnioskodawcę obowiązkiem pokrycia kosztów związanych z sporządzeniem w postępowaniu apelacyjnym opinii przez biegłego Z. K. (1), uwzględniając okoliczność, że sporządzenie opinii stanowiło konsekwencję jego stanowiska, w którym domagał się również jej aktualizacji.