Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	Sędzia SO Grzegorz Ślęzak
Sędziowie	Sędzia SO Paweł Hochman Sędzia SO Paweł Lasoń (spr)
Protokolant	st.sekr. sądowy Beata Gosławska

po rozpoznaniu w dniu 12 października 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa (...) w B. oraz Gminy (...)

przeciwko L. H.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 7 czerwca 2017 roku, sygn. akt I C 171/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok: w punkcie drugim sentencji w ten sposób, że zasądzoną od pozwanego L. H. na rzecz Gminy (...) kwotę 7.113,28 obniża do kwoty 5.231,92 (pięć tysięcy dwieście trzydzieści jeden złotych dziewięćdziesiąt dwa grosze), a w pozostałej części powództwo oddala oraz w punkcie czwartym sentencji w ten sposób, że uchyla nałożony na pozwanego L. H. obowiązek zwrotu kosztów procesu na rzecz Gminy(...)

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  znosi wzajemnie między stronami koszty procesu za instancję odwoławczą.

Grzegorz Ślęzak

Paweł Hochman Paweł Lasoń

Sygn. akt II Ca 602/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) z siedzibą w B. i Gminy (...) przeciwko L. H. o wydanie nieruchomości i wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości

1. nakazał pozwanemu L. H. opróżnienie nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka o nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie prowadzona jest księga wieczysta (...), i wydanie jej powódce Gminie (...)

2. zasądził od pozwanego L. H. na rzecz powódki Gminy (...) kwotę 7.113,28 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty;

3. oddalił powództwo Gminy (...) w pozostałej części zaś powództwo (...) z siedzibą w B. oddala w całości;

4. zasądził od pozwanego L. H. na rzecz powódki Gminy (...) kwotę 2.424,- zł tytułem kosztów procesu;

5. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bełchatowie od pozwanego L. H. kwotę 912,81 zł zaś od powódki Gminy (...)kwotę 1.210,- zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

W 1988 r. pozwany kupił na podstawie umowy w zwykłej formie pisemnej od A. G. garaż, wybudowany w latach 1945-1946 na podwórku przy ul. (...) na gruncie stanowiącym własność Skarbu Państwa. Obecnie działka jest własnością (...). (...)w B. jest dzierżawcą nieruchomością przy ul. (...) i w 2007 r. wezwało pozwanego do uregulowania zasad korzystania z części działki zabudowanej garażem. Pozwany chciał kupić od (...) część działki, na której wybudowany jest garaż, ale (...) w 2008 r. nie wyraziło na to zgody i wezwało do opuszczenia zajmowanego przez pozwanego gruntu. Dnia 16-02-2012 r. (...). w B. wezwała L. H. do zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości w terminie do 16-03-2012 r.

W dniu 20-03-2012 r. L. H. złożył wniosek o zasiedzenie części działki przy ul. (...) zabudowanej garażem. Wniosek ten został prawomocnie oddalony.

L. H. nie wydał nieruchomości(...) ani (...) Budynek na działce jest zamknięty, klucz do niego ma pozwany.

Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie za okres od lutego 2008 r. do maja 2017 r. wynosi łącznie 16 350,80 zł.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo o wydanie rzeczy zasługuje na uwzględnienie w stosunku do (...), zaś w stosunku do (...)podlega oddaleniu. Analogicznie powództwo o zapłatę zasługuje na uwzględnienie w stosunku do(...) – w części.

Podstawą powództwa jest art. 222 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Statuowane przytoczonym przepisem powództwo o wydanie rzeczy określa się mianem powództwa windykacyjnego. Służy ono ochronie prawa właściciela do korzystania z rzeczy z wyłączeniem innych osób, określonym w art. 140 KC.

W myśl z kolei art. 225 w związku z art. 224 § 2 k.c, samoistny posiadacz w złej wierze jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy.

Zgodnie z powołanym przepisem art. 222, wydania rzeczy może żądać właściciel od osoby faktycznie nią władającej. W niniejszej sprawie jest niesporne, że pozwany zajmuje nieruchomość w części zabudowanej garażem i dojazd do garażu, a więc faktycznie nią włada. Właścicielem rzeczy jest natomiast (...). Osoba, przeciwko której jest skierowane powództwo windykacyjne, może uchylić się od zadośćuczynienia żądaniu, jeśli przysługuje jej skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Niesporne jest, że pozwany nie ma skutecznego wobec powoda (...) prawa do władania rzeczą, wobec czego powództwo o wydanie rzeczy (...) jest zasadne. Wobec dokonanych ustaleń Sąd orzekł jak w pkt 1 sentencji. Powództwo o wydanie rzeczy podlegało natomiast oddaleniu w stosunku do (...) w B.. Zgodnie z przytoczonym art. 222 § 1 k.c., prawo do żądania wydania rzeczy przysługuje właścicielowi, a (...)jest dzierżawcą spornego gruntu. Przepisy o ochronie własności nie mają zastosowania do ochrony praw dzierżawcy (uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 15 kwietnia 1967 r. III CZP 26/67). Dotyczy to też roszczeń o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, w związku z tym i to roszczenie w przypadku (...) musiało ulec oddaleniu.

W niniejszej sprawie w przypadku (...) żądanie wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy jest zasadne, bowiem bezsprzecznie pozwany był posiadaczem samoistnym w złej wierze. Zdawał sobie sprawę z tego, że nie jest właścicielem rzeczy i nie ma skutecznego wobec właściciela uprawnienia do władania rzeczą. Posiadaczem w złej wierze jest ten, kto wie albo wiedzieć powinien na podstawie towarzyszących okoliczności, że nie przysługuje mu prawo własności. W niniejszym przypadku już z samej umowy, na podstawie której pozwany objął w posiadanie sporną nieruchomość, wynikało, że nieruchomość nie była własnością sprzedającego, ale Skarbu Państwa. Wejście w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy nieformalnej (bez zachowania formy notarialnej) wyklucza możliwość uznania posiadacza za samoistnego posiadacza w dobrej wierze (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r. III CZP 108/91).

Żądane pozwem wynagrodzenie za bezumowne korzystanie za okres od lutego 2008 r. do maja 2017 r. wynosi łącznie 16 350,80 zł. Jednakże podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczeń za okres wcześniejszy niż trzy lata przed wstąpieniem do sprawy (...) w charakterze powoda jest zasadny.

Zgodnie z art. 229 § 1 kc, roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.

Wzajemny stosunek przepisów art. 229 i 118 KC został wyjaśniony w orzecznictwie. Jak wskazuje się, przepisy te należy odczytywać w ten sposób, iż w okresie jednego roku od zwrotu rzeczy właściciel może dochodzić roszczeń uzupełniających, które nie uległy przedawnieniu na zasadach ogólnych, przewidzianych w art. 118 KC (por. uchw. SN z 24.10.1972 r., III CZP 70/72). Taka właśnie jest szczególna rola normy restrykcyjnej zawartej w art. 229 KC; obejmując roszczenia nieprzedawnione, skraca ona termin ich dochodzenia do jednego roku od chwili zwrotu rzeczy (por. wyr. SN z 22.9.2005 r., IV CK 105/05, Legalis). Art. 229 KC nie sanuje roszczeń przedawnionych na zasadach ogólnych. W niniejszym przypadku zwrot rzeczy jeszcze nie nastąpił. Ponieważ termin z art. 229 § 1 nie upłynął przed przystąpieniem do sprawy (...)(w ogóle jeszcze nie zaczął biec), powód może dochodzić roszczenia o wynagrodzenie, ale w zakresie, w jakim nie uległo przedawnieniu na zasadach ogólnych.

Przy ustalaniu, jaki termin przedawnienia ma zastosowanie do roszczenia (...), w pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że wynagrodzenie za korzystanie z cudzej rzeczy nie oparte na tytule nie dzieli się na świadczenia okresowe, lecz jest należnością jednorazową za cały okres korzystania. Z żadnego bowiem przepisu ustawy (tytuł umowny ex definitione w danym wypadku nie wchodzi w rachubę) nie wynika, aby należność ta podlegała spłacie w określonych ratach (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1972 r.III CZP 70/72). Konieczne jest zatem ustalenie, czy roszczenie (...) należy zakwalifikować jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Odpowiedź na takie pytanie jest twierdząca. Należy zwrócić uwagę, że art. 118 KC dotyczący terminu przedawnienia roszczeń nie wymaga, aby świadczący działalność gospodarczą był przedsiębiorcą, wymaga natomiast, aby dochodzone roszczenie było związanie z prowadzeniem działalności gospodarczej. Działalność gospodarcza prowadzona przez gminę musi odpowiadać kryteriom tego rodzaju aktywności, posiadać jej cechy charakterystyczne takie jak: fachowość, podporządkowanie regułom opłacalności i zysku lub zasadzie racjonalnego gospodarowania, działanie na własny rachunek, powtarzalność działań oraz uczestnictwo w obrocie gospodarczym, przy czym z uwagi na charakter podmiotu, jakim jest jednostka samorządu terytorialnego, kryterium zysku nie ma znaczenia dominującego. Gospodarowanie nieruchomościami przez powodowe (...) spełnia opisane wyżej kryteria. Gospodarka nieruchomościami obejmuje zarządzanie tymi nieruchomościami, w tym podejmowanie działań zachowawczych. Zarządzając nieruchomościami gmina winna dochodzić wszelkich roszczeń, w tym roszczeń windykacyjnych czy roszczeń uzupełniających. Te działania winny być podporządkowane zasadzie racjonalnego gospodarowania. Zarządzając nieruchomościami gmina działa na własny rachunek i uczestniczy w obrocie gospodarczym. Trzeba w związku z powyższym ocenić, że gospodarowanie sporną nieruchomością, przejawiające się m. in. w żądaniu jej wydania i zapłaty za bezumowne korzystanie, jest działaniem w ramach działalności gospodarczej (...) (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 kwietnia 2014 r. I ACa 1406/13). Do działalności gospodarczej należy zaliczyć wykonywanie przez gminę zadań właścicielskich polegających na przeciwdziałaniu zasiedzeniu nieruchomości (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2006 r. I CZ 39/06).

Wobec częściowego przedawnienia roszczenia na uwzględnienie zasługuje żądanie zapłaty wynagrodzenia za okres od 06-04-2013 r. do maja 2017 r. Zgodnie z opinią biegłej, wynagrodzenie za 2013 r. wynosi 1.584,- zł , z a 2014 r. - 1.702,80 zł, za 2015 r. - 1.780,20 zł, za 2016 r. - 1.780,20 zł, za okres do 05.2017 r. - 682,70 zł. Wynagrodzenie za okres od 06-04-2013 r. do końca 2013 r. po odpowiednim pomniejszeniu (odjęciu wynagrodzenia za dni przed 06-04-2013 r.) wynosi 1.167,38 zł. Razem zatem należne (...) wynagrodzenie wyniesie 7.113,28 zł i taką kwotę zasądzono w pkt 2 sentencji, oddalając powództwo w pozostałej części. Odsetki za opóźnienie należne są na podstawie art. 481 § 1 kc.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto w oparciu o art. 98 § 1 kpc zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

(...)przegrała proces w całości, w związku z czym obciążają ją wszystkie poniesione przez nią koszty.

Kosztami poniesionymi przez powoda (...) było wynagrodzenie pełnomocnika, ustalone w oparciu o § 2 pkt 5 oraz § 7 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015 poz. 1804) w związku z § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1667), wynoszące 4 800 zł (sprawa o zapłatę) i 360 zł (sprawa o wydanie nieruchomości).

W zakresie powództwa o zapłatę (...) wygrało sprawę w 43 %, w związku z czym może żądać zwrotu od pozwanego takiej części kosztów poniesionych w tej sprawie (4 800 zł * 43 % = 2 064 zł). W zakresie powództwa o wydanie rzeczy (...) wygrało sprawę w całości, w związku z czym może żądać zwrotu od pozwanego całości kosztów poniesionych w tej sprawie (360 zł). Łącznie zatem zasądzono od pozwanego tytułem zwrotu kosztów kwotę 2 424 zł.

W sprawie o zapłatę nakazano pobranie od stron w analogicznym stosunku na podstawie zastosowanych odpowiednio art. 113 ust. 1 i art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2014.1025 j.t.) oraz art. 1303 § 2 in fine kpc nieuiszczonej opłaty od pozwu (817,54 zł) oraz kwoty tymczasowo wyłożonej przez Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Bełchatowie na pokryciem wydatków na opinię biegłego (1305,27 zł).

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany zaskarżając wyrok w części zasądzającej od niego kwotę 7.113,28 zł tytułem bezumownego korzystania z gruntu, a także kwotę 2424 zł tytułem kosztów procesu oraz pobranie kwoty 912,81 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Wyrokowi zarzucił:

1. naruszenie przepisów materialnych z art. 123 w związku z 118 kodeksu cywilnego, poprzez niewłaściwe obliczenie przez Sąd terminu zgłaszanego zarzutu przedawnienia;

2. niewłaściwe zastosowanie przepisów nakazujących pobranie od pozwanego zwrot kosztów sądowych;

3. niewłaściwe zastosowanie przepisów art. 98. § 1 k.p.c. oraz przepisów rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w efekcie czego zasądzono nienależne wynagrodzenie dla radcy prawnego.

W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie zarzutu przedawnienia roszczeń majątkowych Gminy (...) za okres również od dnia 6 kwietnia 2013 roku do dnia 02 czerwca 2014 roku, zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie prawidłowego określenia należnych od pozwanego kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jak i większość podniesionych w niej zarzutów są zasadne, co skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku.

Nie zmieniając ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji należało jednak inaczej określić terminy przedawnienia roszczeń powoda.

Przede wszystkim sądowi pierwszej instancji umknęła kwestia procesowa obejmująca termin wystąpienia z poszczególnymi żądaniami przez powodów. Gmina (...) wstąpiła do udziału w sprawie w charakterze powoda w dniu 6 kwietnia 2016 roku. Gmina wstąpiła nie w miejsce pierwotnego powoda, ale obok niego. Przystąpienie do udziału w sprawie miało miejsce w momencie, w którym roszczenie pozwu obejmowało kwotę 9.800 złotych odszkodowania za bezumowne korzystanie w nieruchomości za okres od lutego 2008 roku do lutego 2012 roku. W świetle wywodów Sądu Rejonowego zawartych w uzasadnieniu wyroku powództwo w tym zakresie zostało oddalone jako przedawnione. Sąd Okręgowy w całości podziela tę argumentację. Dopiero na rozprawie w dniu 2 czerwca 2017 roku Gmina (...) rozszerzyła żądanie zasądzenia odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości do kwoty 16.350,80 złotych za okres od lutego 2008 roku do maja 2017 roku. Oznacza to, że w świetle prawidłowych co do zasady wywodów Sądu Rejonowego trzyletni okres przedawnienia winien być liczony od dnia 2 czerwca 2007 roku, a nie od 6 kwietnia 2016 roku. W konsekwencji zasądzona kwota wynagrodzenia za bezumowne korzystanie nieruchomości winna wynosić 5.231,92 złotych. Wynika ona z niekwestionowanej opinii biegłej i obejmuje okres od 2 czerwca 2014 roku.

Zasadny jest również zarzut bezpodstawnego obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego sprawowanego przez profesjonalnego pełnomocnika. Będący radca prawnym pełnomocnik Gminy (...) na żadnym etapie postępowania nie wnosił o zasądzenie na jego rzecz wynagrodzenia. Nie uczyniła tego też sama gmina. Nawet brak reakcji na sformułowane w apelacji zarzuty powoda utwierdzają, w przekonaniu, że pełnomocnik nie wnosił o zasądzenie tych kosztów. Ostatecznym potwierdzeniem takiego stanu rzeczy są audiowizualne protokoły rozpraw, które wiernie odwzorowują przebieg rozpraw i oświadczeń składanych przez strony w toku procesu. W konsekwencji rozstrzygnięcie o kosztach procesu musiało uwzględniać powyższą okoliczność. Zmieniając zatem rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd Okręgowy miał na uwadze, że ostatecznie strona powodowa Gmina (...) wygrała sprawę w 32% i nie są jej należne koszty wynagrodzenia radcy prawnego.

Wobec częściowego uwzględnienia roszczeń pozwu rozliczeniu podlegały również nieuiszczone w pełni opłaty sądowe (nie uiszczono opłaty od rozszerzonej części powództwa, a także nie pobrano właściwej wysokości opłaty od pozwu o zapłatę). Opłaty te obciążają pozwanego tylko do wysokości opłat należnych od uwzględnionej części powództwa. W konsekwencji ściągnięciu podlegała jedynie kwota prawidłowo wskazana w punkcie 5 wyroku. Właściwie to prawidłowo obliczona kwota kosztów winna wynieść 1.071,68 złotych, (262 opłata od kwoty 5.231,92; 609,68 złotych – 32% wydatków na opinię biegłego; 200 złotych opłata od pozwu o eksmisję) ale z uwagi na zaskarżenie punktu 5 wyroku jedynie przez pozwanego brak było podstaw do jego zmiany.

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił wyrok zasądzając wskazane wyżej kwoty w konsekwencji zmieniając również rozstrzygniecie o kosztach procesu.

Rozstrzygając o kosztach postepowania apelacyjnego należało uwzględnić regulację art. 100 k.p.c. i wzajemnie znieść koszty procesu, bowiem formalnie pozwany zaskarżył całą kwotę 77.113,28 złotych podczas gry nieprzedawnione roszczenie opiewało na kwotę 5.231.92 złote.

Sędzia SO Grzegorz Ślęzak

Sędzia SO Paweł Hochman Sędzia SO Paweł Lasoń