Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 16 października 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Paweł Hochman
Sędziowie:	SSA w SO Arkadiusz Lisiecki (spr.) SSR del. Piotr Fal
Protokolant:	st. sekr. sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 października 2017 roku

sprawy z wniosku G. K. i E. K.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 21 czerwca 2017 roku, sygn. akt I Ns 251/16

postanawia: oddalić apelację i nie obciążyć wnioskodawców obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania za instancję odwoławczą na rzecz uczestnika.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSR Piotr Fal

Sygn. akt II Ca 606/17

UZASADNIENIE

Pełnomocnik wnioskodawców E. K. i G. K. wniósł o ustanowienia na prawie własności nieruchomości, działka nr (...), położonej w miejscowości P., o łącznej powierzchni 2,23 ha, dla której Sąd Rejonowy w Bełchatowie, V Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego (...) SA z siedzibą w miejscowości K., w związku z posadowieniem na nieruchomości obciążonej urządzeń przesyłowych tj. linii energetycznej oraz zasądzenia od Uczestnika na rzecz Wnioskodawców ustalonej przez biegłego kwoty tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu oraz za korzystanie z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do eksploatacji posadowionych urządzeń przesyłowych w tym wykonywania ich konserwacji i modernizacji. Ponadto wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

W odpowiedzi na wniosek pełnomocnik uczestnika wniósł o jego oddalenie podnosząc, że służebność przesyłu nabył w drodze zasiedzenia, a także o zasądzenie kosztów postępowania.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bełchatowie oddalił wniosek oraz ustalił, że każda ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. K. i G. K. są w ramach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej właścicielami nieruchomości, działka nr (...), położonej w miejscowości P., o łącznej powierzchni 2,23 ha, dla której Sąd Rejonowy w Bełchatowie, V Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

Przez działkę wnioskodawców przebiega linia elektroenergetyczna (...) kV relacji R.-T., R.-O.. W okresie budowy wskazywana była relacja R.-M. z uwagi na podział administracyjny: w miejscowości M. przebiegała granica pomiędzy województwem (...) a (...). Dla wybudowania linii były wydawane decyzje administracyjne przez wojewodę (...) i (...). Budowę linii zakończono w 1990 roku. Od tamtego czasu przesył energii następuje w sposób ciągły, a linia nie zmieniała lokalizacji na odcinku przechodzącym przez działki wnioskodawczyni.

Na przedmiotowej linii na polecenie uczestnika są dokonywane regularnie obchody piesze. W ramach tych obchodów dokonuje się oceny stanu technicznego i planuje się prace remontowe i eksploatacyjne. W 2009 r. był wykonany ostatni remont linii. Ponadto pracownicy uczestnika wchodzą na działki, przez które przebiega linia, w celu naprawy awarii.

Do 2015 r. właściciele przedmiotowej nieruchomości nie zgłaszali roszczeń związanych z usytuowaniem urządzeń przesyłowych.

Decyzją z 27-05-1988 r. Wojewoda (...) ustalił dla Zakładu (...) w Ł. lokalizację inwestycji polegającej na budowie linii energetycznej (...) kV R.-M. na terenie województwa (...).

Decyzją z 28-02-1989 r. Urząd Wojewódzki w S. udzielił Zakładowi (...) w Ł. pozwolenia na budowę i zatwierdził plan linii energetycznej (...) kV R.-S.-T.-M. na terenie województwa (...).

Zakład (...) wchodził w skład Zakładów (...).

W wyniku podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą (...) w W. na bazie Zakładu (...) w Ł. zarządzeniem Nr (...) Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r. utworzone zostało z dniem 1 stycznia 1989 r. przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „ Zakład (...) w Ł.”.

Zarządzeniem nr (...) Ministra Przemysłu i Handlu z 09-07-1993 r. dokonano podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą „ Zakład (...) w Ł.” w celu wniesienia przez Skarb Państwa zorganizowanej części mienia przedsiębiorstwa do spółki akcyjnej (...) S.A. w W.. (...) S.A. przekazano m. in. linię (...) kV R.-T..

24-10-2007 r. (...) S.A. zmieniły nazwę na (...) S.A.

(...) S. A. 31-12-2007 r. uległa podziałowi.

W podziale uczestniczyła (...) S.A., która przejęła wydzieloną część majątku (...) S. A., w tym linię (...) kV R.-T. ( (...) S.A. przejęła cały majątek sieciowy (...) S. A.)

(...) S.A. 12-12-2008 r. zmieniła nazwę na (...) S.A. (...) S.A 09-01-2013 r. zmieniła nazwę na (...) S.A.

Stan faktyczny niniejszej sprawy był niesporny; został ustalony w oparciu o dokumenty przedstawione przez uczestnika oraz zeznania świadka i wnioskodawców, a ponadto treść księgi wieczystej nr (...). Z zeznań świadka i wnioskodawców wprost wynika, iż przez działkę wnioskodawców przechodzi napowietrzna linia energetyczna wchodząca w skład przedsiębiorstwa uczestnika, kiedy rozpoczęto eksploatację linii oraz to, w jaki sposób uczestnik korzysta z nieruchomości. Z dowodów w postaci dokumentów wynika ciągłość posiadania po poprzednikach prawnych uczestnika począwszy od 1988 roku.

Mając tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, iż wniosek podlega oddaleniu.

W rozpoznawanej sprawie, uczestnik (...) S.A. podniósł zarzut zasiedzenia służebności przesyłu, wobec czego właściwym było rozważenie przez Sąd Rejonowy zasadności tego zarzutu, który ma zasadniczy wpływ na treść rozstrzygnięcia.

Stosownie do treści art. 292 k.c. służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, przy czym przepisy o nabyciu własności nieruchomości w drodze zasiedzenia stosuje się odpowiednio. Chodzi tu w szczególności o odpowiednie stosowanie przepisów o terminach zasiedzenia oraz skutkach ich przerwania i zawieszenia. W konsekwencji również służebność przesyłu - do której z mocy art. 305 ⁴ k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych - może zostać nabyta przez zasiedzenie.

Bieg terminu zasiedzenia służebności gruntowej rozpoczyna się od chwili, gdy posiadacz tej służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 1967 r. w sprawie III CZP 12/67, opubl. OSNC 1967 r. Nr 12 poz. 212).

W realiach przedmiotowej sprawy uznać należy, iż termin do zasiedzenia przez uczestnika służebności gruntowej rozpoczął swój bieg w 1990 roku tj. po wybudowaniu i rozpoczęciu eksploatacji linii przez poprzednika prawnego uczestnika.

W obecnym stanie prawnym termin zasiedzenia nieruchomości wynosi 30 lat przy złej wierze posiadacza i 20 lat przy dobrej wierze. Zmiana art. 172 Kodeksu Cywilnego w tym zakresie została dokonana ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks Cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321).

Dla uznania zarzutu zasiedzenia za skuteczny istotne było ustalenie czy posiadanie uczestnika było posiadaniem samoistnym oraz czy był on w dobrej czy złej wierze, a ponadto czy służebność polegała na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia.

W świetle zgromadzonych w sprawie dowodów przyjąć należy, iż poprzednicy prawni uczestnika byli posiadaczem służebności. Z zeznań świadka wynika bowiem w sposób nie budzący wątpliwości, iż uczestnik i jego poprzednicy prawni korzystali z nieruchomości wnioskodawcy w taki sposób jakby przysługiwała im służebność przesyłu. Uczestnik eksploatuje urządzenia przesyłowe, jego pracownicy dokonują konserwacji i w razie konieczności napraw linii. To samo dotyczy poprzedników prawnych uczestnika. Czynności te świadczą o posiadaniu służebności.

Następną niezbędną do uwzględnienia wniosku o zasiedzenie przesłanką wymaganą przez art. 172 k.c., jest okres posiadania, którego długość zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza – w chwili uzyskania posiadania (art. 172 § 1 k.c.).

Według tzw. tradycyjnego poglądu dobra wiara polega na błędnym, ale w danych okolicznościach usprawiedliwionym przekonaniu posiadacza nieruchomości, że przysługuje mu wykonywane przez niego prawo (uchwała składu 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r. w sprawie III CZP 108/91, opubl. OSNCP 1992 r. Nr 4, poz. 48).

Trzeba też podzielić wyrażony w judykaturze pogląd, że gdy przedsiębiorstwa przesyłowe wybudowały dane urządzenia przesyłowe, co do których wydane były decyzje administracyjne pozwalające na ich budowę oraz dotyczące ich przebiegu, to objęły w dobrej wierze posiadanie służebności jako korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści tej służebności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2014 r., II CSK 551/13, LEX nr 1504752).

W świetle tak rozumianej dobrej wiary uczestnik i jego poprzednicy byli posiadaczami w dobrej wierze, gdyż w chwili uzyskania posiadania dysponowali m. in.:

• decyzją Wojewody (...) z 20-05-1988 r., wydanej na podstawie art. 41 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, art. 42 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 12-07-1984 r. o planowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. 1989 Nr 17, poz. 99) o ustaleniu lokalizacji inwestycji polegającej na budowie linii energetycznej (...) kV R.-M. na terenie województwa (...),

• decyzją Urzędu Wojewódzkiego w S. z dnia 28-02-1989 r., wydaną na podstawie art. 21 ust. 3, art. 29 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane, § 18 ust. 1 i 19 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 20 lutego 1975 r. w sprawie nadzoru urbanistyczno-budowlanego zatwierdzającą plan realizacyjny i udzielającą pozwolenia na budowę linii energetycznej (...) kV R.-S.-T.-M. na terenie woj. (...).

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że stosownie do art. 21 ust. 4 ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane (Dz.U.1974.38.229), który miał zastosowanie do ww. decyzji z 28-02-1989 r., zatwierdzenie planu realizacyjnego traci ważność, jeżeli inwestor nie uzyskał prawa do terenu lub je utracił, albo w ciągu jednego roku od zatwierdzenia tego planu nie wystąpił o pozwolenie na budowę. Zgodnie z kolei z art. 29 ust. 5 ustawy Prawo budowlane, obowiązującej w czasie wydawania ww. pozwolenia na budowę, pozwolenie na budowę może być wydane wyłącznie jednostce organizacyjnej lub osobie, która wykaże prawo do dysponowania nieruchomością. Skoro urządzenia elektroenergetyczne na działkach wnioskodawcy zostały wybudowane i rozpoczęto ich eksploatację, to nie ma podstaw aby zakładać, że odbyło się to niezgodnie z właściwymi przepisami budowlanymi dotyczącymi przeprowadzenia takiej inwestycji. W świetle natomiast powołanych wyżej przepisów, prawidłowe przeprowadzenie inwestycji wymagało uzyskania prawa do dysponowania nieruchomością. Jeśli zatem urządzenia energetyczne zostały wybudowane zgodnie z właściwą procedurą, która wymagała uzyskania prawa do dysponowania nieruchomością w niezbędnym zakresie, to należy domniemywać, że prawo takie inwestor, będący poprzednikiem prawnym uczestnika, posiadał, np. uzyskał zgodę ówczesnego właściciela działek objętych wnioskiem na przeprowadzenie linii elektroenergetycznej.

Poprzednik prawny uczestnika – Zakład (...) nabył zatem posiadanie w dobrej wierze, gdyż dysponował decyzjami administracyjnymi pozwalającymi na budowę urządzeń przesyłowych i dotyczącymi ich przebiegu. Należy przy tym wskazać, że na podstawie art. 7 kc istnienie dobrej wiary domniemywa się. W świetle powyższych ustaleń brak jest jakichkolwiek podstaw, aby istnienie dobrej wiary u poprzednika prawnego uczestnika kwestionować.

Uczestnik aby nabyć przez zasiedzenie służebność gruntową musi więc wykazać, iż był jej posiadaczem przez okres 20 lat.

Zgodnie z treścią art. 176 § 1 k.c. jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika.

Uczestnik w ocenie Sądu Rejonowego wykazał nie tylko następstwo po swoich poprzednikach prawnych począwszy od 1988 r. ale też przeniesienie posiadania urządzeń przesyłowych. Wobec powyższego uczestnik mógł zgodnie z art. 176 § 1 w zw. z art. 292 k.c., zaliczyć do okresu swojego posiadania służebności przesyłu, okres posiadania tej służebności przez poprzedników prawnych.

W świetle wyżej wskazanych okoliczności bez wątpienia uczestnik oraz jego poprzednicy prawni faktycznie korzystali z gruntu wnioskodawcy w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność gruntowa. Od czasu wybudowania napowietrznych linii energetycznych uczestnik i jego poprzednicy prawni korzystali i korzystają do chwili obecnej z tych linii. Wnioskodawcy ani ich poprzednicy prawni, aż do 2015 r. nie podejmowali żadnych środków prawnych zmierzających do uregulowania stanu prawnego i kwestii przebiegu linii energetycznych przez ich działkę.

Przyjmując za początek biegu terminu zasiedzenia rok 1990 uznać zatem należy, iż zasiedzenie służebności nastąpiło po upływie 20 lat tj. najpóźniej z końcem 2010 r.

Mając na względzie poczynione powyżej ustalenia i rozważania Sąd Rejonowy uznał, że zarzut zasiedzenia podniesiony przez uczestnika jest skuteczny, a w konsekwencji wniosek podlega oddaleniu.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., uznając że nie zachodzą podstawy do odstąpienia od zasady, że każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Pełnomocnik wnioskodawców zaskarżyła postanowienie w części, tj. co do pkt. I.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego mające wpływ na treść postanowienia, tj.:

1/ art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 234 k.p.c. i art. 7 k.c. poprzez sprzeczne z treścią zebranego materiału przyjęcie, że uczestnik posiadał nieruchomość wnioskodawców w zakresie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu w dobrej wierze w sytuacji, gdy nie wykazał on tytułu prawnego do władania nieruchomością , której dotyczył wniosek o ustanowienie służebności przesyłu;

2/ art. 231 k.p.c. polegające na jego nieuprawnionym zastosowaniu i wywiedzeniu z faktu istnienia decyzji z dnia 20.05.1988 r. znak UAN.pf. 318-2/31/88 oraz decyzji z dnia 28.02.1989 r. znak A.III. 8381-614-529/219/89 domniemania, że uczestnik posiadał nieruchomość wnioskodawców zakresie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu w dobrej wierze w sytuacji, gdy nie wykazał on tytułu prawnego do władania nieruchomością, której dotyczył wniosek o ustanowienie służebności przesyłu;

3/ naruszenie prawa materialnego tj. art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. polegające na ich zastosowaniu w sytuacji, w której nie upłynął okres wymagany do zasiedzenia służebności przez uczestnika.

W konkluzji wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania.

Pełnomocnik uczestnika wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie od wnioskodawców na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje: apelacja nie jest uzasadniona.

Zdaniem Sądu II instancji zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów postepowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. nie jest zasadny. Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych na podstawie całego zgromadzonego materiału dowodowego, który ocenił na podstawie wszechstronnego rozważenia wszystkich dowodów, zgodnie z zasadami logicznego rozumowania i w sposób odpowiadający zasadom doświadczenia życiowego. Brak zatem podstaw do zakwestionowania ustalonego stanu faktycznego.

Sąd I instancji ocenił wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału – art. 233§ 1 k.p.c.

Taka ocena dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a nadto winna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego rozumowania, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność – odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga zatem wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu.

W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie niniejszej Sąd meriti prawidłowo ustalił, że linia elektroenergetyczna (...) kv, która przebiega przez działki wnioskodawców została wybudowana przez Zakład (...), poprzednika prawnego uczestnika. Budowa została ukończona, a sieć elektroenergetyczna przekazana do eksploatacji w roku 1990. Zasadnie w świetle powyższego Sąd I instancji przyjął, że bieg terminu zasiedzenia służebności rozpoczął się od chwili, gdy posiadacz samoistny służebności przystąpił do korzystania z trwałego o widocznego urządzenia.

Ustawodawca w art. 7 k.c. zawarł domniemanie dobrej wiary posiadacza, które to domniemanie jest wzruszalne. Wobec tego podnieść należy, że dyspozycja tego przepisu zmienia kierunek inicjatywy dowodowej. To na stronie, która zamierza przypisać posiadaczowi złą wiarę spoczywa ciężar jej wykazania. Odbywa się to poprzez przedstawienie Sądowi dowodów, które w/w domniemanie obalą ( por. wyrok SN z 29.04.2009 r., II CSK 560/08, Legalis; wyrok SN z 10.07.2013 r., VCSK 320/12, LEX Nr 1391272 ).

Lektura akt i zgromadzonego w nich materiału dowodowego nie upoważnia do stwierdzenia, że domniemanie dobrej wiary przedsiębiorstwa energetycznego zostało obalone. Wnioskodawcy nie wykazali w szczególności, że oni czy ich poprzednicy prawni sprzeciwiali się budowie urządzeń do przesyłu prądu na ich gruncie. Wnioskodawcy nie wykazali by były podejmowane akcje w trybie prawem przewidzianym. Wobec tego przyjąć należy, że poprzednicy prawni akceptowali ów stan rzeczy nie oponując budowie urządzeń na ich gruncie oraz nie poszukiwali ochrony swego prawa własności, tak w postepowaniu administracyjnym, jak i sądowym. Jak wynika z ustaleń faktycznych Sądu I instancji takich działań nie podejmowali wnioskodawcy, aż do roku 2015. Z powyższego wypływa wniosek, że do wzruszenia domniemania dobrej wiary, o którym mowa w przepisie art. 7 k.c. nie doszło.

Na marginesie tylko podnieść należy, że w przypadku zasiedzenia służebności decydujące znaczenie ma dobra wiara poprzednika prawnego uczestnika w dacie objęcia gruntu wnioskodawców w posiadanie ( por. wyrok SN z 29.01.2008 r., IV CSK 410/07, Legalis; wyrok z 25.11.2008 r., II CSK 346/08, Legalis; wyrok z 26.05.2009 r., II CSK 594/08, Legalis ). Oznacza powyższe, że dobra wiara w takim przypadku nie ogranicza się jedynie do budowy urządzeń przesyłowych, ale również do ich konserwacji i naprawy.

Skoro dobra wiara nie została przez wnioskodawców podważona, to wobec powyższego ustalenia faktyczne i ocena prawna dokonana przez Sąd Rejonowy jest prawidłowa.

W tym stanie rzeczy apelacja nie może odnieść zamierzonego skutku i dlatego na podstawie art. 385 k.p.c. podlega oddaleniu.

Ponieważ uczestnik korzysta z gruntu wnioskodawców nieodpłatnie od wielu lat, a ponadto istnienie linii elektroenergetycznej jest dla nich uciążliwe, dlatego Sąd Okręgowy uznał, iż występują okoliczności wskazane w art. 102 k.p.c. i nie obciążył wnioskodawców obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania za instancję odwoławczą. Powszechnie wiadomym jest także, że uczestnik z tytułu przesyłu energii elektrycznej uzyskuje duże zyski.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSR Piotr Fal