Portal Orzeczeń

POSTANOWIENIE

Dnia 30 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Paweł Hochman

Sędziowie: SSA w SO Stanisław Łęgosz

SSA w SO Grzegorz Ślęzak (spr.)

Protokolant: Katarzyna Pielużek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 grudnia 2019 r.

sprawy z wniosku A. G.

z udziałem J. S., U. W., D. F., M. M. (1), B. P., G. P.

o zasiedzenie własności nieruchomości

na skutek apelacji wniesionej przez uczestnika M. M. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 15 lutego 2019 r. sygn. akt I Ns 910/17.

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za instancję odwoławczą.

Paweł Hochman

Stanisław Łęgosz Grzegorz Ślęzak

Sygn. akt II Ca 608/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 15 lutego 2019 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. po rozpoznaniu sprawy z wniosku A. G. z udziałem D. F., J. S., U. W., M. M. (1) o zasiedzenie własności nieruchomości postanowił:

1. stwierdzić , że A. G. nabyła z dniem 1 stycznia 2007 r. przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w P., gmina S., oznaczonej w ewidencji gruntów nr działki (...), o powierzchni (...) ha, mającej urządzoną księgę wieczystą w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. (...);

2. ustalić, iż każdy uczestnik ponosi koszty swego udziału w sprawie;

3. ustalić, iż nieuiszczoną część opłaty od wniosku w kwocie 1000,00zł ponosi Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb.

Podstawą powyższego postanowienia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Nieruchomość objęta wnioskiem położona jest w miejscowości P., gmina S., powiat (...), województwo (...) i stanowi działkę oznaczoną w ewidencji gruntów nr (...) o powierzchni (...) ha. Dla przedmiotowej nieruchomości Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim prowadzi księgę wieczystą nr (...). W treści księgi wieczystej jako właściciele wpisani są B. i J. małżeństwo M..

Postanowieniem z dnia 22 kwietnia 2008 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny stwierdził, że spadek po B. M., zmarłym dnia (...) w T., ostatnio stale zamieszkałym w P., na podstawie ustawy nabyli: żona J. M. oraz syn L. M. po 1/2 części każde z nich wraz z wchodzącym w skład spadku gospodarstwem rolnym.

Zgodnie z aktem poświadczenia dziedziczenia - Rep. A nr (...)- sporządzonym w dniu (...) r. przez Notariusza w B. A. U., spadek po J. M., zmarłej dnia (...) r. w P., ostatnio stale zamieszkałej w P., na podstawie ustawy nabył w całości wprost syn M. M. (1).

Zgodnie z aktem własności ziemi nr (...) z dnia (...) r. E. F. i J. F. stali się z mocy prawa właścicielami nieruchomości oznaczonych w ewidencji nr (...).

Decyzją z dnia (...) r. nr (...)wydaną przez Urząd Wojewódzki w P., stwierdzono nieważność aktu własności ziemi numer (...) z dnia (...) r. w części dotyczącej działki nr (...) oraz sprawę o uregulowanie stanu prawnego działki nr (...) położonej w P. przekazano do Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że działka nr (...) tylko w części była użytkowana przez małżeństwo F..

Sprawę w przedmiocie uregulowania stanu prawnego działki nr (...) położonej w P. prowadzono w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim pod sygn. akt I Ns 502/92. Postanowieniem z dnia 16 listopada 2007 r. Sąd umorzył postępowanie w sprawie.

Działka oznaczona nr (...) w (...) r. uległa podziałowi na działki oznaczone nr: (...)

Działka oznaczona nr (...) położona w P. przy ulicy (...) stanowiła pastwisko, na którym w latach 60-tych i 70-tych rodzina wnioskodawczyni wypasała owce, a dzieci mieszkające w P. grały w piłkę. Ponadto na działce znajdował się dół z wapnem, z którego korzystała wnioskodawczyni. A. G. składowała na działce materiały budowlane oraz parkowała na nieruchomości samochody, podobnie jak członkowie jej rodziny oraz mieszkańcy wsi, którzy pozostawiali tam maszyny rolnicze i ciągniki. Wnioskodawczyni, a wcześniej jej matka - A. S. (1) kosiły trawę na działce i porządkowały nieruchomość. Z polecenia i inicjatywy A. G. W. G. przeprowadził na działce czynności porządkowe, tj. zrównał teren, w tym zasypał dół oraz posadził trawę, wcześniej także siał i orał na nieruchomości. Działka nie była ogrodzona i sięgała do granicy z działką należącą do M. M. (1), tj. drewnianego płotu posadowionego przez uczestnika ok. 2004 r. Na działce obok uczestnik wypasa konie. Część działki została zaorana na polecenie uczestnika M. M. (1) pod nieobecność wnioskodawczyni w maju 2018r . Powyższemu sprzeciwił się wówczas A. F.. A. F. zgłaszał także zastrzeżenia, co do parkowania na części działki przez G. F. jego samochodu ciężarowego.

A. G. mieszka na nieruchomości znajdującej się na przeciwko działki nr (...) od urodzenia. Wnioskodawczyni pozostając w domu rodzinnym przez cały ten czas zajmowała się wspólnie z matką sporną działką. A. S. (1) gospodarowała na nieruchomości już w 1976r. Aktualnie wnioskodawczyni z powodu utraty pracy zarobkowej wyjeżdża do pracy do N.. W dalszym ciągu samodzielnie lub z pomocą dzieci

Sąd dał wiarę zeznaniom powołanych w sprawie świadków za wyjątkiem zeznań świadków B. P., M. L. oraz zeznań uczestnika M. M. (1).

W dalszej kolejności, wobec zeznań świadków, w tym przede wszystkim świadka B. F., osoby obcej dla stron, zamieszkującej w P. od 1976r., Sąd ustalił, iż samodzielne władanie nieruchomością przez A. S. (1), a później A. G. miało miejsce już w 1976 r. Brak jest bowiem innych dowodów na potwierdzenie, iż władanie nieruchomością przez A. S. (2) miało miejsce przed tą datą. Powyższego nie można wywieść z zeznań innych poza B. F. świadków, którzy albo nie mieli co do tego szczegółowej wiedzy, bądź też nie mogli posiadać tej wiedzy z uwagi na wiek.

Wątpliwości Sądu nie budził fakt przekazania działki na rzecz córki przez A. S. (1). Okoliczność ta nie była bowiem kwestionowana przez żadnego z uczestników postępowania, a nadto została potwierdzona w zeznaniach świadków.

Sąd zważył, iż wniosek zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie bezspornie wykazała, że wnioskodawczyni A. G. posiada i w granicach tego posiadania gospodaruje działką oznaczoną nr (...), położoną w miejscowości P., zaś za datę początkową objęcia działki w posiadanie przez poprzednika prawnego wnioskodawczyni, tj. A. S. (1) należało przyjąć dzień 1 stycznia 1977 r., jako że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż A. S. (1) gospodarowała na nieruchomości już w 1976 r.

Kwestię sporną w niniejszej sprawie stanowiła okoliczność faktycznego korzystania przez wnioskodawczynię, a wcześniej przez A. S. (1) z nieruchomości w granicach wskazanych w treści wniosku. W toku postępowania prawa do działki zgłaszał bowiem M. M. (1), którego rodzice widnieją w treści księgi wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości jako właściciele. W ocenie Sądu uczestnikowi nie udało się jednak obalić domniemania samoistnego posiadania nieruchomości przez wnioskodawczynię, w szczególności wobec zaoferowanych przez uczestnika dowodów w sprawie, które ostatecznie sprowadzały się do zeznań świadków, w przeważającej mierze pominiętych przez Sąd. W konsekwencji okoliczności podnoszone przez uczestnika nie znalazły potwierdzenia w sprawie, a nadto był sprzeczne z pozostałym ustaleniami Sądu, które w sposób jednoznaczny wykazały, iż zarówno wnioskodawczyni jak i A. S. (1) traktowały sporną nieruchomość jak właściciele i wykonywały wobec niej czynności gospodarskie, a przede wszystkim za właścicieli były postrzegane, o czym świadczy chociażby okoliczność sprzeciwu A. F., co do czynności podejmowanych na tej nieruchomości przez uczestnika bez wiedzy A. G.. Nadto bezsprzecznie powyższy stan był akceptowany i tolerowany przez mieszkańców P..

Ostatecznie zatem Sąd ustalił, że A. S. (1), a potem wnioskodawczyni A. G. użytkowały działkę objętą wnioskiem, a posiadanie to było posiadaniem samoistnym. Nie zostało obalone domniemanie z art. 339 k.c., zgodnie z którym domniemywa się, że ten kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.

Aby jednak doszło do nabycia rzeczy przez zasiedzenie, posiadanie samoistne powinno trwać nieprzerwanie przez określony w ustawie czas. W niniejszej sprawie posiadanie sprawowane przez A. S. (1) należało uznać za samoistne i nieprzerwane od dnia 1 stycznia 1977 r. Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego z całą pewnością można bowiem przyjąć te datę, jako początek biegu okresu zasiedzenia.

Ponadto zgodnie z art. 176 § 1 k.c. jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzednik prawny uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być wliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.

W dalszej kolejności wskazał, iż art. 172 k.c. przewiduje dwa terminy, w których może dojść do zasiedzenia. W przedmiotowej sprawie Sąd przyjął 30-letni termin zasiedzenia. Nie ulega wątpliwości, iż wnioskodawczyni oraz A. S. (1) były posiadaczami nieruchomości w złej wierze. Dobra wiara posiadacza istnieje, bowiem tylko wtedy, gdy posiadacz, jest przekonany, że posiada rzecz zgodnie z przysługującym mu prawem, przy czym to jego przekonanie znajduje usprawiedliwienie w okolicznościach danego wypadku. Przy ocenie dobrej wiary u posiadacza nieruchomości decyduje chwila objęcia jej w posiadanie. Sąd Najwyższy uznał, że nie jest w dobrej wierze posiadacz samoistny, który objął posiadanie nieruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności, zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego; osoba taka bowiem zdaje sobie sprawę z tego, że nie nabywa prawa własności co miało miejsce w analizowanej sprawie.

Wskazał jednocześnie, że wraz z nowelizacją Kodeksu cywilnego z dnia 28 lipca 1990 r. uległ przedłużeniu okres posiadania konieczny dla stwierdzenia zasiedzenia. Od 1 stycznia 1965 r. do 30 września 1991 r. wynosił on 10 lat w dobrej wierze i 20 lat w złej wierze. Wydłużenie okresu nastąpiło od 1 października 1990 r., kiedy w życie weszła wskazana wyżej nowelizacja poprzez zmianę treści art. 172 k.c. Przedłużone terminy zasiedzenia obowiązują jednak dopiero od dnia wejścia w życie tej ustawy (tj. 1 października 1990 r.). W związku z tym do zasiedzenia nieruchomości, którego 20-letni termin upłynął przed dniem 1 października 1990 r. nie miał zastosowania termin zasiedzenia przewidziany w art. 172 § 2 k.c. w brzmieniu nadanym przepisami art. 1 pkt 32 lit. b ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321) (por. uch. SN z dnia 10 stycznia 1991 r., sygn. akt III CZP 73/90). Od dnia 1 października 1990 r. terminy zasiedzenia nieruchomości zostały przedłużone do 20 i 30 lat. Jeżeli więc termin zasiedzenia rozpoczął się po dniu 1 stycznia 1965 r. (data wejścia w życie Kodeksu cywilnego) i jego zakończenie nie nastąpiło przed dniem 1 października 1990 r. zastosowanie znajdowały terminy określone w art. 172 k.c. w jego aktualnym brzmieniu, tj. 20 lub 30 lat (vide E. Janeczko Zasiedzenie, Warszawa-Zielona Góra, 1996 r.).

Zatem przyjmując w niniejszej sprawie za początek biegu zasiedzenia datę 1 stycznia 1977 r. - jako datę samodzielnego posiadania nieruchomości objętej wnioskiem przez A. S. (1), Sąd przyjął, iż termin zasiedzenia w złej wierze wynoszący 30 lat upłynął dnia 1 stycznia 2007 roku.

W konsekwencji Sąd stwierdził, że A. G. nabyła z dniem 1 stycznia 2007 r. przez zasiedzenie własności nieruchomości położonej w P., gmina S., oznaczonej w ewidencji gruntów nr działek (...) o powierzchni (...) ha mającą urządzoną księgę wieczystą w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Trybunalskim nr (...).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., tj. zgodnie z zasadą obowiązującą przy rozliczaniu kosztów w postępowaniu nieprocesowym, która stanowi, iż każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Stosownie do art. 101.3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1025) Sąd ustalił, iż nieuiszczoną opłatę od wniosku w kwocie 1.000,00 zł ponosi Skarb Państwa - Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Powyższe postanowienie zaskarżył uczestnik postępowania M. M. (1).

Apelacja zaskarżonemu orzeczeniu zarzuca:

1) naruszenie przepisów postępowania, poprzez pominięcie przez sąd zgłaszanych przez apelującego wniosków dowodowych i tym samym błędne ustalenie stanu faktycznego.

2) obrazę prawa materialnego - art. 172 § 2 kc, poprzez niewłaściwe ich zastosowanie i błędne ustalenie, iż w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki stwierdzenia zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości iż A. G. i jej matka A. S. (1) były posiadaczem samoistnym nieruchomości.

3) obrazę przepisów postępowania - art. 233 § 1 kpc, w związku z art. 328 § 2 kpc poprzez dokonanie pobieżnej oceny dowodów bez wskazania ich wzajemnej relacji a w konsekwencji naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, niedokonanie wszechstronnej oceny zebranego materiału, bezzasadne uznanie zeznań świadka B. P. za stronnicze.

Apelujący wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do jej ponownego rozpoznania, ewentualnie o jego zmianę przez oddalenie wniosku i zasądzenie kosztów postępowania, podnosząc nadto, że część działki (...) użytkuje B. P..

W toku postępowania międzyinstancyjnego wpłynęło pismo procesowe B. P., który zgłosił swój udział w sprawie w charakterze uczestnika postępowania, podnosząc, iż jest zainteresowany jej wynikiem, gdyż jest posiadaczem części przedmiotowej działki nr (...), która uległa podziałowi na działki nr (...) i w toczącej się równolegle z niniejszą sprawie I Ns 1321/18 Sąd stwierdził zasiedzenie przez niego działki nr (...), co oznacza, że wnioskodawczyni mogłaby zasiedzieć najwyżej część dotychczasowej działki (...) oznaczoną obecnie jako działka nr (...).

Uczestnik ten przyłączył się do apelacji uczestnika M. M. (1).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja odnosi skutek w postaci uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji na podstawie art. 386 § 4 i art. 108 § 2 kpc z powodu uchybień procesowych, które mogły mieć wpływ na jego treść , a mianowicie rozpoznania sprawy przy niepełnym kręgu osób zainteresowanych jej wynikiem, które powinny brać w niej udział w charakterze uczestników postępowania oraz naruszenia art. 233 § 1 kpc przez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego, który to nie upoważniał Sądu do ustalenia, że A. S. (1) a następnie wnioskodawczyni były samoistnymi posiadaczkami całej działki nr (...) jak i nie wskazywał na wynikający ze sprawy (...) fakt, że działka ta uległa podziałowi na dwie działki (...), co słusznie zarzuca apelacja, a te zaś uchybienia w konsekwencji doprowadziły do nierozpoznania istoty sprawy, co z kolei uniemożliwia ocenę rozstrzygnięcia Sądu I instancji pod kątem przepisu art. 172 kc.

W postępowaniu bowiem nieprocesowym Sąd zobowiązany jest z urzędu ustalić pełny krąg uczestników postępowania, którzy zgodnie z art. 510 § 1 kpc są zainteresowanymi w sprawie, której wynik dotyczy ich praw.

Zgodnie z § 2 art. 510 kpc, jeżeli okaże się zainteresowany nie jest uczestnikiem Sąd wezwie go do udziału w sprawie.

Sąd Rejonowy rozpoznając niniejszą sprawę i przesłuchując B. P. w charakterze świadka – i w takim charakterze oceniając jego zeznania – nie wyprowadził z tych zeznań właściwych wniosków, które wskazywały, iż rości on sobie pretensje do części przedmiotowej działki oznaczonej obecnie jako działka nr (...) i jest uczestnikiem bezpośrednio zainteresowanym wynikiem niniejszego postępowania.

Zaskarżone orzeczenie nie uwzględnia więc aktualnego stanu nieruchomości, która nie jest już jedną działką o numerze (...) lecz – co wynika w sposób nie budzący wątpliwości z mapy i orzeczenia Sądu wydanego w równolegle toczącej się sprawie (...) – uległa podziałowi na dwie działki o numerach (...), przy czym orzeczenie to stoi w sprzeczności z prawomocnym już rozstrzygnięciem sprawy (...), w której to Sąd stwierdził nabycie przez zasiedzenie działki nr (...) przez B. P..

Powyższe uchybienia mają niewątpliwy wpływ na wynik niniejszego postępowania i skutkującymi nierozpoznaniem istoty sprawy po myśli przepisu art. 172 kc, co musiało prowadzić do uchylenia zaskarżonego postanowienia.

W aktualnym stanie rzeczy nie można stwierdzić czy osobowy materiał dowodowy, oceniony przez Sąd I instancji dotyczy ewentualnego samoistnego posiadania przez wnioskodawczynię a wcześniej jej matkę całej spornej nieruchomości oznaczonej uprzednio jako działka nr (...) czy tylko jej części oznaczonej aktualnie jako działka nr (...).

Ze zgromadzonego dotychczas materiału dowodowego wydaje się wynikać jedynie to, że do przedmiotowej działki oznaczonej uprzednio numerem (...) pretensje roszczą wnioskodawczyni oraz uczestnik M. M. (1) jak również uczestnik B. P., którego żądanie zasiedzenia części tej nieruchomości oznaczonej aktualnie jako działka nr (...) zostało uwzględnione w sprawie (...).

Do rozważenia w tej aktualnej sytuacji pozostaje przeprowadzenie dowodu z oględzin spornej nieruchomości, ewentualnie połączonych z przesłuchaniem na miejscu wizji wnioskodawcy i uczestników oraz zgłoszonych świadków, na okoliczność jej posiadania: przez kogo i w jakim zakresie.

Wobec bowiem poprzestania na przesłuchaniu wnioskodawcy, uczestników i świadków na rozprawie bez utożsamienia przedmiotu sprawy przeprowadzone w ten sposób dowody osobowe nie przedstawiają waloru podstawy rozstrzygnięcia, które dotknięte jest nierozpoznaniem istoty sprawy po myśli przepisu art. 172 kc.

Powyżej wskazane uchybienia uniemożliwiły Sądowi Okręgowemu merytoryczną ocenę zaskarżonego orzeczenia i orzeczenie co do istoty sprawy, lecz skutkować musiały jego uchyleniem i przekazaniem sprawy Sądowi I instancji do jej ponownego rozpoznania przy udziale zainteresowanych jej wynikiem uczestników postępowania na podstawie art. 386 § 4 kpc i art. 108 § 2 kpc.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Rejonowy przy pełnym kręgu uczestników postępowania, przeprowadzi postępowanie dowodowe w kierunku wcześniej wskazanym oraz zgodnie z wnioskami jakie zaoferują mu uczestnicy postępowania a zgromadzony w ten sposób materiał dowodowy podda wszechstronnej ocenie, zgodnie z wymogami jakie stawiają jej przepisy art. 233 i art. 328 § 2 kpc., co pozwoli na dokonanie pełnych ustaleń faktycznych, w tym ustaleń w zakresie tożsamości nieruchomości lub jej części będącej w ewentualnym samoistnym posiadaniu A. S. (1) a następnie wnioskodawczyni, a to z kolei pozwoli dopiero na rozpoznanie istoty sprawy i ocenę zasadności przedmiotowego wniosku o zasiedzenie po myśli przepisów art. 172 i nast. kc.

Dlatego też, mając na względzie wszystkie powyższe rozważania oraz powołane w nich przepisy, Sąd Okręgowy orzekł jak w postanowieniu.

Paweł Hochman

Stanisław Łęgosz Grzegorz Ślęzak