Portal Orzeczeń

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 grudnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący	SSA w SO Arkadiusz Lisiecki
Sędziowie	SSO Dariusz Mizera SSO Paweł Hochman (spr.)
Protokolant	st. sekr. sądowy Beata Gosławska

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa P. W. , N. W.

przeciwko T. W. (1) , T. W. (2)

o zamianę dożywocia na rentę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Opocznie

z dnia 11 czerwca 2018 roku, sygn. akt I C 138/17

1. oddala apelację;

2. zasądza od powodów P. W. i N. W. solidarnie na rzecz pozwanych T. W. (1) , T. W. (2) kwotę 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSO D. Mizera SSA w SO A Lisiecki SSO P. Hochman

Sygn. akt II Ca 648/18

UZASADNIENIE

Powodowie N. W. i P. W. w pozwie z dnia 1 marca 2017 roku wnosili o zmianę uprawnień objętych treścią prawa dożywocia przysługujących pozwanym T. i T. małżonkom W. na podstawie aktu notarialnego umowy darowizny zawartej w dniu 3 października 2002 roku, repertorium (...) na dożywotnią rękę płatną przez powodów N. i P. małżonków W. solidarnie na rzecz każdego z pozwanych w wysokości po 100 zł miesięcznie, do 15-tego dnia każdego kolejnego miesiąca, począwszy od daty uprawomocnienia się wyroku z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności.

W odpowiedzi na pozew z dnia 2 marca 2017 roku pozwani wnosili o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz pozwanych kosztów procesu.

W piśmie z dnia 8 czerwca 2017 roku pełnomocnik pozwanych wskazał, że konieczne jest rozważenie czy w realiach niniejszej sprawy do umowy darowizny, zawartej między stronami, w której to ustanowiona została na rzecz pozwanych służebność osobista zastosowanie powinny mieć przepisy dotyczące zmiany umowy dożywocia na rentę – art. 913 § 1 k.c. czy też zmiany służebności osobistej na rentę – art. 303 k.c. Zgodnie z treścią art. 298 § 1 k.c. zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych. Tak więc zakres i sposób wykonywania służebności osobistej określa przede wszystkim umowa stron, a dopiero w braku postanowień umowy stosuje się kryterium osobistych potrzeb uprawnionego wynikających z rodzaju służebności zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych, które w warunkach wiejskich odgrywają dużą rolę zwłaszcza przy wykonywaniu służebności.

W ocenie pełnomocnika pozwanych treść zapisów umowy zawartej między stronami wskazuje, iż w przedmiotowej sprawie zastosowany powinien być przepis art.303 k.c., który w sposób odmienny niż przy umowie dożywocia reguluje przesłanki, które mogą lec u podstaw żądania jej zmiany na rentę. Zgodnie bowiem z jego treścią uprawniony z tytułu służebności osobistej winien dopuszczać się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa. Oczywistym staje się, że zachowania pozwanych nie można rozpatrywać w tych kategoriach.

Wyrokiem z dnia 11 czerwca 2018 r. Sąd Rejonowy w Opocznie oddalił powództwo, zasądził od powodów N. W. i P. W. solidarnie na rzecz pozwanych T. W. (1) i T. W. (2) solidarnie kwotę 917,00 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu oraz nakazał pobrać od powodów N. W. i P. W. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Opocznie kwotę 63,53 zł. tytułem wydatków poniesionych tymczasowo z funduszu Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Opocznie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego:

T. i T. małżonkowie W. pobudowali w 1984 roku budynek mieszkalny usytuowany na posesji z Ż. nr(...), który ma sutereny o wysokości (...) m tzw. parter podpiwniczony i drugą kondygnację-piętro. W tym budynku mieszkalnym mieszkali oni z czworgiem dzieci i stanowił on dorobek ich całego życia. Obecnie na parterze podpiwniczonym znajdują się dwa pokoje - początkowo był jeden, który został przegrodzony na dwa oraz kuchnia, z której części została zrobiona łazienka, klatka schodowa, kotłownia i korytarz. Tą część budynku mieszkalnego, która posiada oddzielne wejście, zajmują T. i T. W. (1).

Natomiast na drugiej kondygnacji - piętrze znajdują się trzy pokoje, kuchnia, łazienka i korytarz. Tą część mieszkania zajmują N. i P. W. z dwojgiem dzieci i ta część również posiada oddzielne wejście przez werandę.

Umową darowizny zawartą w formie aktu notarialnego z dnia 3 października 2002 roku Rep. (...) T. i T. małżonkowie W. darowali synowi P. W., będącego kawalerem nieruchomość rolną zabudowaną budynkiem mieszkalnym murowanym, ponad 20-letnim, wymagającym remontu oraz modernizacji oraz budynkami gospodarczymi: oborą i stodołą, położoną w Ż., gmina D. oznaczoną nr działki (...) o pow.(...) ha.

W § 4 tej umowy obdarowany P. W. oświadczył, iż znajduje się w posiadaniu przedmiotowej darowizny a z dniem 3 października 2003 roku przechodzą na niego wszelkie korzyści i ciężary.

Stosownie do § 8 tej umowy obdarowany P. W. w wykonaniu polecenia darczyńców T. i T. małżonków W. ustanowił na ich rzecz służebność osobistą polegającą na prawie bezpłatnego, dożywotniego korzystania w budynku mieszkalnym według ich jednorazowego wyboru oraz zapewni pomoc i opiekę w razie ich choroby.

P. W. jest najmłodszym dzieckiem T. i T. małżonków W.. Urodził się on w 1982 roku. Pozostałe dzieci T. i T. małżonków W. wyprowadziły się z domu. Ich drugi syn dostał działkę, na której pobudował się, a córki nie dostały nic. Po zawarciu umowy darowizny w (...) syn P. mieszkał z rodzicami i pomagał im. Wspólnie opłacali wszystkie rachunki. Relacje między nimi były dobre. T. i T. małżonkowie W. od początku mieszkali w suterenach-parterze podpiwniczonym.

W listopadzie 2012 roku P. W. zawarł związek małżeński z N..

Umową darowizny z dnia 16 stycznia 2016 roku zawartą w formie aktu notarialnego Rep. (...) P. W. darował żonie N. W. do wspólności ustawowej z nim nieruchomość rolną zabudowaną budynkiem mieszkalnym murowanym dwukondygnacyjnym przeznaczonym do remontu oraz budynkami gospodarczymi: oborą i stodołą położoną w Ż., gmina D. oznaczoną nr działki (...) o pow. (...) ha., dla której w Sądzie Rejonowym w Opocznie jest urządzona księga wieczysta Kw nr (...) i w dziale III tej księgi wieczystej wpisana jest służebność osobista na rzecz T. i T. W. (1) stosownie do § 6 umowy darowizny z dnia 3.10.2002 roku Rep. (...)

W § 4 tej umowy obdarowana N. W. oświadczyła, iż znajduje się w posiadaniu przedmiotowej darowizny a z dniem 16 stycznia 2013 roku przechodzą na Nią wszelkie korzyści i ciężary.

N. i P. małżonkowie W. przeprowadzali remont piętra domu mieszkalnego położonego w Ż.. W czerwcu 2013 roku P. W. zaadoptował córkę żony - P.. W czasie remontu mieszkali oni u rodziców N. W., a następnie, po ukończeniu remontu w wakacje 2013 roku, przeprowadzili się do Ż.. Wtedy zaczęły psuć się relacje między nimi a rodzicami P. W.. N. W. ponownie wyprowadziła się do swoich rodziców, u których mieszkała z mężem i dzieckiem w jednym pokoju. Było im ciasno, poza tym mieszkanie to zaczęła remontować siostra N., bo miało być ono dla niej, więc wynajęli oni mieszkanie w D..

W 2015 roku P. i N. W. zaczęli drugi remont parteru budynku mieszkalnego w Ż.. Podczas remontu między stronami nie dochodziło do nieporozumień. Po zakończeniu remontu i zamieszkaniu w Ż. przez N. i P. małżonków W. z córką między nimi a rodzicami P. W. dochodziło do kłótni i awantur.

15 listopada 2016 roku P. i N. małżonkom W. urodził się syn. Zajmowane przez nich pomieszczenia na piętrze ogrzewali z kominka drzewem, które mieli zamknięte w szopce. N. i P. małżonkowie W. nie partycypowali w kosztach ogrzewania budynku mieszkalnego z istniejącego centralnego ogrzewania, nie kupowali opału - węgla. T. i T. małżonkowie W. jesienią 2016 roku założyli zawór przy CO, bo nie stać ich było na ogrzewanie całego budynku mieszkalnego. Do 12 grudnia ogrzewali oni swoje pomieszczenia paląc w piecyku. N. i P. małżonkowie W. nie płacili również za energię elektryczną., chociaż rachunki za jej użycie wzrosły. Do lipca 2016 roku, kiedy nie zawsze mieszkali w budynku mieszkalnym rachunki te wynosiły po ok. 100 zł, a od lipca 2016 roku, od kiedy zamieszkali oni na stałe, to wzrosły one do 460 zł, a wartość jednego z nich wyniosła 1300 zł. Ostatni rachunek zapłacili N. i P. W., a przez okres 5 lat od zawarcia małżeństwa zapłacili trzy razy za energię elektryczną. Ponadto do 2016 roku rodzice P. W. płacili za wodę, rachunki i śmieci oraz podatek. N. i P. W. nigdy nie kupili węgla do centralnego ogrzewania. Mają oni klucz do kotłowni i w każdej chwili po zakupie opału mogą odkręcić zawór i ogrzewać zajmowane przez nich pomieszczenia. Awantury między N. i P. małżonkami W. a rodzicami P. są na tle niepłacenia rachunków. T. i T. W. (1) uważają, że żona ich syna N. jest osobą konfliktową. Widują się oni sporadycznie, ponieważ P. i N. oraz T. i T. małżonkowie W. mają oddzielne wejścia do zajmowanych przez nich pomieszczeń. Nie pomagają oni T. i T. małżonkom W., mimo że są to osoby starsze i cierpiące na wiele schorzeń, nawet nie zawożą ich do lekarza.

W okresie od 17 października 2016 do 08 stycznia 2017 roku na posesji w (...) miały miejsce interwencje Policji. Przedmiotem interwencji były m.in. nieporozumienia zgłaszających P. W. i N. W. z ojcem na tle prądu i ciepła oraz T. W. (2) na tle konfliktu z synem, który zamknął garaż, w którym trzymała ona swoje rzeczy osobiste.

W czasie interwencji związanej z odcięciem wody czy ciepła strony zachowywały się głośno, emocje i wzburzenie występowały u każdej z nich.

W czasie interwencji dotyczącej uszkodzenia i przeróbek w instalacji CO okazało się, że instalacja nie jest zniszczona, tylko miała założony zawór, który umożliwiał odcięcie ciepłej wody na wyższą kondygnację. T. W. (1) taką przeróbkę instalacji uzasadnił faktem, iż jego syn P. W. nie dokładał się do kosztów ogrzewania i powiedział, że nadal nie będzie się dokładać i nie zakupi węgla. W czasie tej interwencji w pomieszczeniach zajmowanych przez P. W. z żoną było ciepło, bo posiadali oni ogrzewanie kominkowe.

W czasie interwencji związanej z zamknięciem pomieszczeń gospodarczych syn T. i T. małżonków W. otworzył zamknięte pomieszczenia, w których mieli oni swoje rzeczy.

Podczas interwencji związanej z ograniczonym dostępem ciepłej wody do pomieszczeń zajmowanych przez P. W. jego rodzice T. i T. małżonkowie W. wyjaśnili, że nie płaci on rachunków i nie dokłada się do węgla, w związku z czym wystąpiły te ograniczenia.

Podczas interwencji zgłodzonej przez P. W. na tle nieporozumień z rodzicami i uszkodzenia centralnego ogrzewania, a dokładnie jego przerobienia w pomieszczeniach na górze zajmowanych przez P. W. i jego rodzinę było bardzo gorąco. Pomieszczenia były ogrzewane przy pomocy kominka - ogrzewania nadmuchowego. W pomieszczeniach na dole było zimno.

Podczas interwencji zgłoszonej przez P. W. związanej z poodcinaniem dopływu energii cieplnej i pozakładaniem zaworów oraz brakiem ciepła na górze, w sytuacji gdy ma on małe dziecko rodzice, P. W. wyjaśnili, że syn nie kupuje opału i nie pali w piecu. Na górze budynku mieszkalnego ogrzewane było kominkiem, paliło się w kominku i było ciepło.

N. W. założyła tzw. Niebieską Kartę z tego względu, iż rodzina miała się znęcać nad nią i jej mężem P. W.. Policjant trzykrotnie był w domu stron i mimo próby kontaktu z N. i P. małżonkami W. nie udało mu się z nimi porozmawiać, bo nie było ich w domu, a drzwi do góry były zamknięte. T. i T. małżonkowie W. przekazali policjantowi, że P. W. utrudnia im życie, nie mogą porozumieć się z nim w sprawie opału i narastających kosztów utrzymania, które oni pokrywają. Z ustaleń poczynionych przez policjanta wynikało, że nie dochodziło do znęcania psychicznego.

Interwencje dotyczyły użytkowania pomieszczeń gospodarczych na podwórku i nieporozumień P. W. a jego bratem, który przyjechał z odwiedziny do rodziców i wywiązały się między braćmi nieporozumienia.

Pomiędzy P. i N. małżonkami W. a rodzicami P. T. (1) i T. małżonkami W. dochodziło do nieporozumień, związanych z korzystaniem z centralnego ogrzewania, ciepłej wody i zapłatą za energię elektryczną oraz innymi zachowaniami T. i T. małżonków W. skierowanymi do N. W. i P., które one odbierały jako wrogie w stosunku do nich. Kilkunastoletnia P. wtedy, kiedy nie było ciepłej wody w budynku mieszkalnym w Ż. (...), jeździła do dziadków P. i I. L., żeby się wykąpać, a N. W. grzała wodę do mycia.

Informacje na temat zachowań T. i T. małżonków W. w stosunku do N. W. jej rodzice P. i I. L. posiadają przeważnie od córki lub zięcia P. W., bo oni z T. i T. małżonkami W. nie rozmawiają.

Relacje pomiędzy T. i T. małżonkami W. a ich synem P. W. i jego żoną N. uległy pogorszeniu w niedługim czasie po zawarciu przez nich związku małżeńskiego. Rodzice zgłaszali pretensje do syna P. związane z regulowaniem przez nich należności za prąd, bo rachunki były wysokie i niepaleniem przez P. i jego żonę w piecu CO.

T. i T. małżonkowie W. są izolowani od znajomych i rodziny, którzy już tak często ich nie odwiedzają jak poprzednio.

Między stronami dochodziło do awantur, w czasie jednej z nich P. W. poprzewracał kwiatki rodziców, które stały przy wejściu. N. i P. W. nie pomagają rodzicom P., nie interesują się ich stanem zdrowia, a do lekarza wożą ich osoby obce - mieszkańcy Ż..

T. W. (2) nie ma już ogródka. Na podwórku zostały powycinane drzewa sadzone przez rodziców P.. Pomieszczenia gospodarcze znajdujące się na podwórku zostały pozamykane, P. W. przeszkadzał odgłos wody ciągniętej ze studni przez ojca, który zakłócał ciszę.

T. i T. małżonkowie W. są prowokowani, a następnie nagrywani przez N. i P. W.. Kamera była zamontowana m.in. w oknie. Nie rozmawiają ze sobą, nie mają kontaktu telefonicznego z uwagi na to, że po zawarciu związku małżeńskiego P. W. ma zmieniony numer telefonu.

N. W., która ma 30 lat, jest (...), nie widzi możliwości dalszego mieszkania z pozwanymi, bo nie pozwoli sobie na zachowania takie jakie stosował w stosunku do niej poprzedni mąż. Zachowania teściów odbiera jako skierowane przeciwko niej i jej dzieciom. Nie widzi potrzeby świadczenia pomocy teściom w chorobie, bo teściowa cyt.,,chodzi po weselach’’ a ona cyt.,,ja nie domagam się, aby robili u mnie’’ a teść cyt.,,cały czas pracuje, nikt nie jeździ na wózku inwalidzkim’’.

P. W. nie widzi możliwości dalszego mieszkania z rodzicami, bo jego dzieci boją się rodziców, a ponadto rodzice wyzywają jego żonę. Nie pyta rodziców o to, czy potrzebują pomocy w chorobie, bo cały czas pracują.

T. W. (1) nadal chce mieszkać w domu, który budował. Chce, aby syn założył sobie centralne, odłączył wodę, ścieki i aby płacił należności związane z mediami, bowiem jego emerytura nie wystarcza na utrzymanie całego budynku mieszkalnego. Nie wchodzi on na piętro do syna i synowej, którą uważa za osobę nieużyczliwą.

Pomiędzy T. i T. małżonkami W. a ich synem i synową awantury zaczęły się od czasu, kiedy N. W. sprowadziła się do domu a T. W. (2) zaczęła zanosić im rachunki za media do zapłaty. Mieszkają oni oddzielnie i nie wchodzą sobie w drogę. Z dziećmi syna i synowej też nie mają kontaktu, bo córka P. nie mówi im ,,dzień dobry’’ jak przechodzi, nie zostali zaproszeni jako dziadkowie na jej Komunię i na chrzciny wnuczka W.. Natomiast ich syn P. określił się jednoznacznie cyt. ,,wara od moich dzieci’’. Rozwiązanie z założeniem zaworu w instalacji CO było związane z tym, że syn i synowa nie kupowali opału mimo próśb rodziców. Mają oni oddzielny klucz do kotłowni i mogą z niej korzystać.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd przypomniał, że pozew wniesiony przez profesjonalnego pełnomocnika został nazwany ,,o zamianę dożywocia na rentę” i z jego treści wynikało, że powodowie N. i P. małżonkowie W. chcą, aby rodzice P. T. (2) i T. małżonkowie W. wyprowadzili się z domu, który pobudowali, a następnie umową darowizny przekazali na rzecz syna P., który był kawalerem i który w tej umowie ustanowił na ich rzecz służebność. W uzasadnieniu pozwu powołali się na niewłaściwe relacje, jakie wytworzyły się między nimi po zawarciu związku małżeńskiego w 2012 roku przez P. z N.. Powodowie w zamian za, jak to określili, ,,zamianę uprawnień objętych treścią prawa dożywocia” zaoferowali rodzicom P.-pozwanym w sprawie T. i T. małżonkom W. rentę w wysokości 200 zł miesięcznie, podając, iż w ich ocenie umożliwi im to wynajęcie podobnego lokalu w pobliskiej lokalizacji.

W sprawie bezsporne jest, że strony zamieszkują w dwukondygnacyjnym budynku mieszkalnym na posesji nr (...) w Ż.. W suterenach - parterze z oddzielnym wejściem od zawsze mieszkają pozwani - T. i T. małżonkowie W., którzy dostosowali znajdujące się tam pomieszczenia, pokój i kuchnię do swoich potrzeb. Na drugiej kondygnacji - piętrze zamieszkują powodowie z dziećmi, którzy po zawarciu związku małżeńskiego w 2012 r. przeprowadzili dwukrotnie remont, dostosowując pomieszczenia do swoich potrzeb m.in. poprzez zamontowanie kominka, z którego rozprowadzone jest ogrzewanie i wykonując oddzielne wejście do nich przez tak zwaną werandę.

Bezspornym jest także to, że relacje pomiędzy powodami a pozwanymi nie są poprawne i ulegały one stopniowemu pogorszeniu od czasu zawarcia związku małżeńskiego przez P. W. z N..

Tytuł prawny powodów do nieruchomości położonej w Ż. (...) wynika z prawa własności – umów darowizny z dnia 3 października 2002 r. i z dnia 16 stycznia 2013 r., a tytuł prawny pozwanych do zajmowania pomieszczeń w domu usytuowanym na tej posesji wynika z ustanowionej w § 6 umowy darowizny z dnia 3 października 2002 r. służebności.

Zdaniem Sądu z literalnego zapisu § 6 wynika, że jest to służebność osobista, która polega na prawie bezpłatnego, dożywotniego korzystania z pokoju i kuchni w budynku mieszkalnym według ich jednorazowego wyboru. Pozwani tego wyboru dokonali, a właściwie pozostali w zajmowanych od zawsze pomieszczeniach w suterenie - parterze. Strony same nazwały uprawnienie przysługujące pozwanym jako służebność osobistą. W tej sytuacji, w ocenie Sądu, brak jest możliwości zakwalifikowania powyższego jako umowy dożywocia.

Sąd Rejonowy wskazał, że podstawa prawna do zamiany służebności osobistej na rentę wynika z art. 303 k.c., który stanowi, że jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę.

Umowa dożywocia uregulowana jest w art. 908 k.c. i jej regulacja jest bardzo obszerna, bo dotyczy m. in. przyjęcia zbywcy nieruchomości jako domownika, dostarczenia mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału (vide: art. 908 § k.c.).

W ocenie Sądu meriti w przedmiotowej sprawie w akcie notarialnym z dnia 3 października 2002 r. nabywca P. W. nie zobowiązał się do wypełniania takich powinności i wyklucza to, w ocenie Sądu, możliwość zakwalifikowania ustanowionej przez strony służebności jako umowy dożywocia. Powyższego w przekonaniu Sądu na pewno nie można wywodzić z ogólnego zapisu § 6 aktu notarialnego z dnia 3 października 2002 r. in fine, który dotyczy zapewnienia opieki i pomocy w razie choroby. Ma to podstawowe znaczenie w sprawie, bowiem podstawy do zamiany umowy dożywocia na rentę określone są w art. 913 § 1 k.c. i są one zasadniczo inne od tych z art. 303 k.c.

Analizując zebrany w sprawie materiał dowody Sąd pierwszej instancji uznał również, że powodowie N. i P. małżonkowie W. nie udowodnili stosownie do art.6 k.c., że pozwani rodzice P. - T. i T. małżonkowie W. - dopuścili się rażących uchybień przy wykonywaniu swojego prawa, wynikającego z § 6 umowy darowizny z dnia 3 października 2002 r. Sąd uznał, że pozwani zamieszkując w budynku mieszkalnym na posesji w Ż. (...), przy wykonywaniu swego prawa nie dopuścili się nie tylko rażących uchybień, ale żadnych uchybień. Oni po prostu mieszkają tam, gdzie jak podali mieszkali od zawsze, od ponad 30 lat, w suterenach - na parterze.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że oddalił wniosek dowodowy zawarty w pkt 4 pozwu o dopuszczenie dowodu z dokumentacji elektronicznej zapisanej na trzech płytach CD – R, bowiem bezsporne było, że pozwani nie wyrazili zgody na ich nagrywanie, zatem przeprowadzenie takiego dowodu w przedmiotowej sprawie było niezasadne (vide: postanowienie k.190).

Wyjaśnił również, że oddalił wnioski dowodowe zgłoszone przez powodów na rozprawie w dniu 11 maja 2017 r. o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego i w piśmie powodów sporządzonym dnia 27 czerwca 2017 r. oraz piśmie procesowym powodów sporządzonym dnia 22 stycznia 2018 r., jak również piśmie procesowym pełnomocnika powodów sporządzonym dnia 11 kwietnia 2018 r. pkt 1 i 3 uznając, iż okoliczności wskazane w nich do udowodnienia nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (vide: postanowienie k.190).

Zdaniem Sądu meritii, okoliczności podane na uzasadnienie żądania pozwu nie potwierdzają rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa przez pozwanych T. i T. małżonków W. i nie znalazł podstaw do uwzględnienia powództwa. W ocenie Sądu, gdyby nawet przyjąć, że podstawy przedmiotowego powództwa należy wywodzić z art. 913 § 1 k.c., to i tak nie zostałaby spełniona dyspozycja tego przepisu, bo przede wszystkim strony nie pozostają ze sobą w bezpośredniej styczności. Są to dwie rodziny, z których każda prowadzi własne gospodarstwo domowe i które nie mają ze sobą bezpośredniej styczności, po myśli tego przepisu, bo zamieszkują oddzielnie z oddzielnymi drzwiami do części budynku mieszkalnego przez nich zajmowanych. Stosunki i relacje między stronami są niewątpliwie niepoprawne, niewłaściwe i konfliktowe, co wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego. Jednakże wytworzenie się stosunków opartych na wzajemnej nieufności stron ( bez względu na przyczynę ich wytworzenia ) nie uzasadnia zamiany dożywocia na rentę, bo muszą zaistnieć stosunki między nimi tak trudne, że nie można wymagać od stron, aby pozostały nadal w bezpośredniej styczności. Przeprowadzone postępowanie dowodowe w sprawie pośrednio wskazuje, że powodowie podjęli wiele działań w celu wykazania pozwanym, że stosunki takie wytworzyły się np. prośby o interwencję Policji, założenie Niebieskiej Karty, emocjonalne zachowania powoda P. W., który zniszczył kwiaty rodziców, zgłaszał pretensje do zbyt głośnego ciągnięcia wody ze studni. Jednakże powyższe absolutnie nie może w przekonaniu Sądu stanowić podstawy do pozbawienia jego rodziców prawa do zamieszkiwania w domu mieszkalnym, który sami postawili i którego ponosili koszty utrzymania przez okres 5 lat od zawarcia przez niego związku małżeńskiego - opłaty za energię, koszty opału, opłaty za wywóz śmieci i podatków. Sąd pierwszej instancji podkreślił, iż niesporne jest, że powyższych opłat nie uiszczali powodowie, mimo zapisu § 4 umowy darowizny z dnia 3 października 2002 r. i § 4 z dnia 16 stycznia 2013 r. o przejęciu wszelkich ciężarów związanych z utrzymaniem przedmiotem darowizny. Nie może zasługiwać na akceptację takie zachowanie, że rosnące wydatki związane z kosztami utrzymania budynku mieszkalnego, które powinny obciążać powodów i które faktyczne ponosili pozwani da przyczynę do wytworzenia się między stronami takich relacji, które następnie powodowie wykorzystają przeciwko pozwanym.

Odnosząc się do zachowań pozwanych w stosunku do powódki N. W. i dzieci powodów, Sąd pokreślił, iż powódka niewątpliwie dba o to - do czego zresztą ma prawo, aby czuła się dobrze w mieszkaniu. Wskazała w czasie przesłuchania, że nie pozwoli sobie na pewne zachowania w stosunku do niej. Wskazał jednocześnie, że prawo do takiego dbania o siebie mają również pozwani, gdyż oni także mają prawo do zamieszkiwania w tym budynku mieszkalnym. Natomiast trudno wymagać, aby pozwani mieli relacje rodzinne z wnukami skoro ich ojciec określił w sformułowaniu cyt. ,,wara od moich dzieci’’, przekaz, który należy odczytać, iż dziadkowie nie mają prawa do kontaktu z nimi.

Sąd Rejonowy wskazał, że podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowi przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i przyjęta w nim zasada odpowiedzialności za wynik procesu. Podstawę rozstrzygnięcia zawartego w pkt 3 wyroku stanowi natomiast przepis art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167 poz. 1398 ze zm.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powodów zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

1. art. 913 § 1 k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i błędne uznanie, że literalne brzmienie zawarte w umowie darowizny i nazwanie uprawnień przysługujących pozwanym jako służebność osobista daje podstawę do ustalenia, że to uprawnienie stanowi służebność osobistą a nie prawo dożywocia, w sytuacji, gdy zamiarem stron umowy darowizny z dnia 3 października 2002 r. było przeniesienie własności nieruchomości w zamian za zapewnienie pozwanym dożywotniego utrzymania oraz pomocy i opieki w razie choroby co wynika z treści umowy, w szczególności zapisów § 4 i 6 ale również zeznań pozwanej, z których wynika, że pozwani przekazali powodowi dorobek całego życia z tą myślą, że na stare lata będą mieli jakąś opiekę,

2. art. 303 k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c. poprzez jego zastosowanie i błędne uznanie, że literalne brzmienie zawarte w umowie darowizny i nazwanie uprawnień przysługujących pozwanym jako służebność osobista daje podstawę do ustalenia, że to uprawnienie stanowi służebność osobistą a nie prawo dożywocia i w konsekwencji oddalenie powództwa, w sytuacji, gdy pozwani darowali powodowi nieruchomość w zamian za dożywotnie korzystanie z części nieruchomości, ponoszenie korzyści i ciężarów oraz zapewnienie pomocy i opieki w razie choroby, a nie jedynie prawo korzystania z nieruchomości bowiem w umowach należy raczej badać jaki był zgodny zamiar stron aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu,

3. art. 908 k.c. poprzez jego wadliwą wykładnię i przyjęcie, że skoro w umowie darowizny P. W. nie zobowiązał się do wypełniania takich powinności jak m. in. przyjęcie zbywcy jako domownika, dostarczenia mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opalu wyklucza to możliwość zakwalifikowania ustanowionej przez strony służebności jako umowy dożywocia, w sytuacji, gdy to strony w umowie określają obowiązki nabywcy a w braku takich postanowień art. 908 § 1 k.c. określa jakie powinności winien wypełnić nabywca a powód P. W. ustanowił na rzecz pozwanych dożywotnie korzystanie z części nieruchomości, zobowiązał się ponosić korzyści i ciężary oraz zapewnić pomoc i opiekę powodom w razie choroby,

4. art. 913 § 1 k.c. poprzez wadliwą wykładnię pojęcia bezpośredniej styczności i przyjęcie, że oddzielne zamieszkiwanie z oddzielnymi drzwiami do części budynku mieszkalnego przez nich zajmowanych nie wyczerpuje dyspozycji bezpośredniej styczności, gdy jak wynika z definicji słownika języka polskiego bezpośredniość to również znajdowanie się bardzo blisko i w świetle zgromadzonego materiału dowodowego dyspozycja ta została spełniona, w sytuacji, gdy strony zamieszkują w jednym budynku mieszkalnym, korzystają ze wspólnych pomieszczeń, jednego podwórka i znajdujących się tam budynków gospodarczych a w szczególności codziennie widują się.

5. art. 217 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych z nagrań zapisanych na płytach CR-R z uwagi na brak zgody pozwanych na ich nagrywanie, w sytuacji, gdy nagrania uzyskane przez jednego z uczestników są legalne, a niedopuszczalność przeprowadzenia takiego dowodu w postępowaniu cywilnym może wynikać co najwyżej z charakteru zawartych w nagraniu treści, przypadkami uzasadniającymi pominięcie tak pozyskanego dowodu mogą być zaś wyłącznie sytuacje stanowiące poważne i jednoznaczne naruszenie zasad współżycia społecznego takie jak naganne wykorzystanie trudnego położenia, stanu psychicznego lub psychofizycznego osoby nagrywanej co w niniejszej sprawie nie miało miejsca a nagrania zaprzeczają ocenie Sądu, że pozwani przy wykonywaniu swojego prawa nie dopuścili się żadnych uchybień, w sytuacji, gdy z nagrań tych wynika, że pozwani nie wymagają pomocy ani opieki, pozwana dopuszcza się względem powoda przemocy fizycznej, a względem powódki używa słów wulgarnych,

6. art. 217 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c. i art. 278 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego jako nie mającego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, w sytuacji, gdy powodowie domagali się zamiany uprawnień z uwagi na brak możliwości pozostawania z pozwanymi w bezpośredniej styczności na dożywotnią rentę w wysokości po 100 zł miesięcznie i wobec zakwestionowania wysokości renty przez pozwanych ustalenie je wysokości i tym samym wysokości ekwiwalentu za zamianę uprawnień określonych w umowie wymagało wiadomości specjalnych i w konsekwencji zasięgnięcia opinii biegłego,

7. art. 217 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c. i art. 292 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych z dokumentacji fotograficznej obrazującej stan pomieszczeń zajmowanych przez powodów a zapisanej na płycie CD-R oraz dowodu z oględzin z udziałem biegłego z zakresu budownictwa jako nie mających znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, w sytuacji, gdy stan pomieszczeń, w szczególności wykwity grzyba i pleśni wpływają negatywnie na substancję budynku, zagrażają zdrowiu powodów i ich małoletnich dzieci ale przede wszystkim ich przyczyną jest niedogrzanie pomieszczeń spowodowane zachowaniem pozwanych polegającym na uniemożliwieniu powodom korzystania z kotłowni, przerobienie instalacji centralnego ogrzewania i w konsekwencji dowody te miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,

8. art. 217 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego o zwrócenie się do KMP w O. o nadesłanie kserokopii notatników służbowych funkcjonariuszy policji, którzy byli na interwencji w miejscu zamieszkania stron w dniu 16 marca 2018 r. i wskazanie danych funkcjonariuszy policji którzy byli na interwencji a następnie wezwanie w/w funkcjonariuszy w charakterze świadków na okoliczność przyczyn i przebiegu interwencji, istnienia okoliczności uniemożliwiających stronom pozostawanie w bezpośredniej styczności jako nie mających znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, w sytuacji, gdy kolejne konflikty i interwencje policji wskazują na niewłaściwe stosunki pomiędzy stronami uniemożliwiające pozostawanie w bezpośredniej styczności i zasadność powództwa o zamianę uprawnień na rentę,

9. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

- brak wszechstronnego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego polegający na pominięciu istotnych dowodów, tj. zdjęć złożonych pismem z dnia 11 kwietnia 2018 r. obrazujących liczne wykwity grzyba i pleśni w pomieszczeniach zajmowanych przez powodów i ich małoletnie dzieci i tym samym brak rozważenia czy rzeczywiście powodowie mają swobodny dostęp do kotłowni i możliwość właściwego ogrzania zajmowanych pomieszczeń, czy też to wskutek zachowań powodów nie mogą korzystać z kotłowni i właściwie ogrzać zajmowanych przez siebie pomieszczeń, gdyż zasady doświadczenia życiowego prowadzą do wniosku, że powodowie mając małoletnie dzieci, wykonując dwukrotnie remont nie doprowadziliby do takiego stanu a kominek nie jest w stanie ogrzać właściwie wszystkich pomieszczeń, że przyczyną takiego stanu jest brak możliwości korzystania z kotłowni,

- brak wszechstronnego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego polegający na pominięciu istotnych dowodów, tj. dokumentu - karty informacyjnej nr (...) złożonej na rozprawie w dniu 21 września 2017 r. z której wynika, że konflikt pomiędzy stronami i negatywne zachowanie pozwanych względem wnuczki P. zagraża jej zdrowiu co w konsekwencji uzasadnia roszczenie powodów o zamianę uprawnień określonych w umowie darowizny na rentę, co w konsekwencji doprowadziło Sąd Rejonowy do błędnej oceny, że stosunki pomiędzy stronami pozwalają na pozostawanie stron w bezpośredniej styczności.

10. sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zgromadzonego materiału dowodowego polegający na przyjęciu, że:

- pozwani w wykonywaniu swojego prawa nie dopuścili się żadnych uchybień, gdy z zeznań powodów (którym Sąd Rejonowy nie odmówił wiarygodności) wynika, że pozwani obrażali powódkę słowami powszechnie uważanymi za obelżywe, dopuszczają się przemocy fizycznej względem powoda, dzieci powodów boją się pozwanych, pozwani uniemożliwiają powodom korzystanie z kotłowni i właściwe ogrzanie zajmowanych przez siebie pomieszczeń,

- pozwani w wykonywaniu swojego prawa nie dopuścili się żadnych uchybień, w sytuacji, gdy zajmują 3 pokoje, kuchnię, przedpokój, łazienkę oraz wiatrołap oraz część pomieszczeń gospodarczych, gdy zgodnie z aktem notarialnym umowy darowizny uprawnieni są do zajmowania jedynie 1 pokoju i kuchni w budynku mieszkalnym,

- na parterze znajdują się dwa pokoje, początkowo był jeden, który został przegrodzony na dwa, w sytuacji, gdy z dokumentu - projekt rozbudowy budynku mieszkalnego - stanowiącego załącznik do pozwu wynika, że na parterze budynku znajdują się 3 pokoje, a pozwana na rozprawie w dniu 28 maja 2018 r. zeznała, że „zajmujemy więcej pomieszczeń niż jest w akcie notarialnym. Z kuchni zrobiliśmy łazienkę” a brak jest innych dowodów potwierdzających aby na parterze był jeden pokój, który został przegrodzony na dwa.

Apelujący na podstawie art. 381 i 382 k.p.c. wnieśli o:

1. dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność ustalenia wartości służebności osobistej w skali miesiąca przysługującej pozwanym na podstawie § 6 aktu notarialnego z dnia 03 października 2002 r. Repertorium (...) sporządzonego przez notariusz T. D. a polegającej na prawie bezpłatnego korzystania z pokoju i kuchni w budynku mieszkalnym opisanym w w/w akcie notarialnym,

2. dopuszczenie dowodu z dokumentacji elektronicznej (nagrań) zapisanej na 4 płytach CD-R na okoliczność nagannych zachowań pozwanych uniemożliwiających stronom pozostawanie w bezpośredniej styczności, celowości przekształcenia uprawnień na dożywotnią rentę,

3. dopuszczenie dowodu z dokumentacji fotograficznej zapisanej na płycie CD-R obrazującej stan pomieszczeń zajmowanych przez powodów na okoliczność wpływu zachowań pozwanych na substancję budynku, zagrożenie dla zdrowia powodów i ich małoletnich dzieci, konieczności przeprowadzenia remontu oraz jego rozmiaru,

4. zwrócenie się do KMP w O. o nadesłanie kserokopii notatników służbowych funkcjonariuszy policji, którzy byli na interwencji w miejscowości Ż. (...)w dniu 16 marca 2018r. i wskazanie danych funkcjonariuszy policji którzy byli na interwencji a następnie wezwanie w/w funkcjonariuszy w charakterze świadków na okoliczność przyczyn i przebiegu interwencji, istnienia okoliczności uniemożliwiających stronom pozostawanie w bezpośredniej styczności,

5. dopuszczenie dowodu z oględzin nieruchomości (pomieszczeń zajmowanych przez powodów, znajdujących się na piętrze budynku mieszkalnego) z udziałem biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność ustalenia przyczyn powstawania grzyba i pleśni, wpływu tych wykwitów na substancję budynku oraz zdrowie osób zajmujących pomieszczenia w których występuje,

6. dopuszczenie dowodu z faktur, rachunków, umów na okoliczność ponoszenia przez powodów opłat za nieruchomość i media.

Mając powyższe zarzuty na uwadze, skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 poprzez zamianę uprawnień objętych treścią prawa dożywocia przysługujących pozwanym T. i T. małżonkom W. na podstawie aktu notarialnego umowy darowizny zawartej w dniu 03 października 2Q02r., repertorium (...) na dożywotnią rentę płatną przez powodów N. i P. małżonków W. solidarnie na rzecz każdego z pozwanych w wysokości po 100 zł. miesięcznie, do 15-tego dnia każdego kolejnego miesiąca, począwszy od daty uprawomocnienia się wyroku, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, w pkt 2 poprzez zasądzenie od pozwanych na powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, w pkt 3 poprzez jego uchylenie.

Wniósł również o zasądzenie od pozwanych na powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za instancję odwoławczą.

Skarżący wniósł również ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił co następuje:

Pozwany przechowuje węgiel w komórce na sąsiedniej posesji.

Pomiędzy powódką a pozwaną dochodziło do kłótni podczas, których pozwana używała w stosunku do synowej słów wulgarnych. Pozwana kłóciła się również z synem domagając się od niego udostępnienia kluczyków do samochodu. W czasie kłótnie podnoszono również zarzuty dotyczące rozliczeń między stronami za zużycie wody i prądu. Do innej kłótni doszło latem ( według oświadczenia powodów w dniu 2 sierpnia 2017 r. ) i uczestniczyli w niej powód i pozwana. Podczas tej kłótni pozwana uderzyła syna.

( dowód: płyty CD-R k. 24, płyta CD-R k. 128 )

Pomieszczenia zajmowane przez powodów są zagrzybione.

( dowód: zdjęcia na płycie CD-R k. 159 )

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów naruszenia prawa procesowego, Sąd Okręgowy stwierdza, że oddalając wnioski o dopuszczenie dowodu z nagrań audio - video oraz zdjęć złożonych na płytach CD-R oraz o dopuszczenie dowodu z dokumentów notatników służbowych funkcjonariuszy policji, którzy byli na interwencji w miejscu zamieszkania stron w dniu 16 marca 2018 r. i z zeznań tych funkcjonariuszy policji którzy byli na interwencji a następnie wezwanie w/w funkcjonariuszy w charakterze świadków Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia przepisów art. 217 § 1 k.p.c. oraz art. 227 k.p.c.

Przypomnieć należy, że strona ma prawo dowodzić okoliczności z których wywodzi skutki prawne ( art. 217 § 1 k.p.c. ). Okoliczności, które powodowie usiłowali udowodnić wskazanymi wyżej wnioskami dowodowymi z pewnością miały znacznie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy w rozumieniu przepisu art. 227 k.p.c.

W uzupełnieniu powyższych uwag Sąd Okręgowy wyjaśnia, że decyzję o dopuszczeniu dowodu z materiałów audio - video złożonych przez stronę powodową powziął uznając, że wskazany dowód nie jest w przedmiotowej sprawie niedopuszczalny.

Zagadnienie dopuszczalności powoływania się na zapis foniczny czy wizualny rozmowy przeprowadzonej przez strony było rozważane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2003 r. ( sygn. akt IV CKN 94/01, nie publ.). Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że wykonanie nagrań bez zgody jednego z uczestników rozmowy nie dyskwalifikuje całkowicie nagrania jako dowodu, jeżeli nie została zakwestionowana skutecznie autentyczność takiego materiału i jeśli nie jest to jedyny dowód wykazujący okoliczności istotne w sprawie. W ocenie Sądu Okręgowego pozyskanie dowodów, polegających na są utrwaleniu rozmowy, w której uczestniczy nagrywający, a więc utrwalają informację, którą uzyskał legalnie nie jest co do zasady bezprawne. Dowód taki mogą dyskwalifikować natomiast okoliczności, w jakich nastąpiło nagranie, jeżeli wskazują one jednoznacznie na poważne naruszenie zasad współżycia społecznego, np. przez naganne wykorzystanie trudnego położenia, stanu psychicznego lub psychofizycznego osoby, z którą rozmowa była prowadzona. Taka sytuacja nie zaistniała w przedmiotowej sprawie, natomiast okoliczności w jakich doszło do nagrań mają w ocenie Sadu Okręgowego znaczenie dla oceny materialno - pranych konsekwencji ustaleń poczynionych na ich podstawie ( o czym poniżej ).

Odnosząc się do wskazanego na wstępie nagrań stwierdzić jednocześnie należy, że poczynione na ich podstawie ustalenia nie obejmują zawartych tam zdjęć posesji zamieszkiwanej przez strony, samochodu, składu drewna, maszyn i narzędzi rolniczych. W ocenie Sądu Okręgowego wskazane zdjęcia nie mają żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Tożsamo Sąd Okręgowy ocenił zdjęcia dokumentujące remont CO, oraz nagrania wskazujące na to, że pozwani wykonują prace gospodarskie i ogrodowe.

Poczynione na wstępie ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy nie wynikają również z dokumentów - kopii notatników policjantów uczestniczących w interwencjach oraz zeznań tych policjantów. Z wskazanych dowodów nie wynikały bowiem żadne okoliczności, które stanowiły by istotne uzupełnienie poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń.

Pozostałe zawarte w wniesionej skardze apelacyjnej zarzuty wskazujące na naruszenie przepisów postępowania dowodowego nie zasługiwały na uwzględnienie. Podczas rozprawy w dniu 20 grudnia 2018 r. Sąd Okręgowy orzekł więc o oddaleniu zawartych w skardze apelacyjnej wniosków o dopuszczenie dowodu z oględzin nieruchomości zajmowanej przez strony oraz dowody z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego.

Wskazane wyżej wnioski dowodowe podlegały oddaleniu na podstawie przepisu art. 227 k.p.c.

Oględziny budynku ( z udziałem biegłego z zakresu budownictwa ) Sąd Okręgowy, wobec faktu, że stan pomieszczeń zajmowanych przez powodów został potwierdzony zdjęciami, uznał za zbędny dla rozstrzygnięcia. Z kolei ewentualne ustalenie co jest przyczyną takiego stanu rzeczy nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy ( o czym również w dalszej części przedmiotowych wywodów ). Ewentualne dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego na okoliczność wartości służebności osobistej w skali miesiąca przysługującej pozwanym na podstawie § 6 aktu notarialnego z dnia 03 października 2002 r. Repertorium (...) sporządzonego przez notariusz T. D. a polegającej na prawie bezpłatnego korzystania z pokoju i kuchni w budynku mieszkalnym opisanym w w/w akcie notarialnym mogło by natomiast nastąpić tylko w przypadku uznania, że roszczenie powodów jest uzasadnione. Wskazać jednocześnie należy, że formułując ten wniosek dowodowy pełnomocnik powodów zdaje się nie dostrzegać, że został on zgłoszony w postępowaniu odwoławczym po raz pierwszy. W postępowaniu przed sądem pierwszej instancji wnosił bowiem o ustalenie wartości należnej pozwanym od powodów renty, którą należałoby orzec w zastępstwie przysługującego im dożywocia. Ne wskazując żadnych przyczyn uzasadniających zgłoszenie omawianego wniosku dowodowego dopiero przed Sądem drugiej instancji i jednocześnie konsekwentnie podnosząc, że P. W. w związku z zawarciem umowy darowizny zawarł z rodzicami umowę dożywocia pełnomocnik powodów zgłosił wniosek dowodowy nie tylko nieprzydatny dla rozstrzygnięcia ale dodatkowo spóźniony w rozumieniu przepisu art. 381 k.p.c.

Reasumując powyższe rozważania Sąd Okręgowy stwierdza, że ustalenia faktyczne wskazane przez Sąd pierwszej instancji przyjmuje za własne i po ich uzupełnieniu w powyższej wskazanym zakresie przyjmuje jako podstawę powyższego rozstrzygnięcia. Jednocześnie Sąd Okręgowy zaznacza, że uchybienie w zastosowaniu przepisów prawa procesowego w opisanej wyżej części należało uznać za nieuzasadnione a w pozostałym zakresie zostały usunięte w toku postępowania apelacyjnego.

Wskazana na wstępie bezzasadności wniesionej przez pełnomocnika powodów skargi apelacyjnej wynika również z uznania przez Sąd odwoławczy, że na uwzględnienie nie zasługują zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Dokonując oceny prawnej treści zawartej miedzy powodem a pozwanymi umowy darowizny Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, że w umowie tej ustanowiono służebność osobistą. Przeciwne twierdzenia pełnomocnika powodów wskazujące, że właściwa wykładnia § 6 umowy darowizny z dnia 3 października 2002 r., winna prowadzić do wniosku że przysługujące pozwanym z tej umowy uprawnienia odpowiadają uprawnieniom wynikającym z umowy dożywocia mają charakter polemiczny i życzeniowy. Twierdzenia te nie są jednocześnie poparte żadnymi skonkretyzowanymi argumentami. Za taki argument nie sposób uznać odwołanie się w uzasadnieniu apelacji do treści przepisu art. 908 k.c. oraz stwierdzenie, że Sąd Rejonowy nie rozważył jaki był zamiar stron umowy.

Wskazanego stanowiska nie może w żadnym razie zmienić treści eksponowanej przez pełnomocnika powodów wypowiedzi pozwanej, która zeznała, że „w 2002 roku przekazaliśmy synowi dorobek całego życia z tą myślą, że na stare lata będziemy mieli jakąś opiekę”. Wskazane stwierdzenie należy odnieść do przede wszystkim do faktu, że strony zawarły umowę darowizny, przekazanie w tym trybie majątku miedzy rodzicami a dziećmi w powszechnym odczuciu wiąże się właśnie z oczekiwaniem, że dzieci zapewnią rodzicom wsparcie i opiekę pod koniec ich życia.

Zmiany wykładni łączącej strony umowy nie może zmieniać jednocześnie to, że powód P. W. prócz ustanowienia na rzecz pozwanych dożywotniego korzystania z części nieruchomości, zobowiązał się również ponosić korzyści i ciężary związane z nabytą nieruchomością oraz zapewnić pomoc i opiekę powodom w razie choroby. Nałożenie powyższego ( oczywistego z moralnego punktu widzenia ) obowiązku z pewnością nie może prowadzić do uznania, że intencją stron było ustanowienie dożywocia. Co znamienne powód P. W. powołując się na powyższe obowiązki nie wykazał jednocześnie, że realizował je wobec rodziców. W okolicznościach sprawy bezspornym jest, że nie świadczy na ich rzecz żadnej pomocy, co więcej przez długi czas nie poczuwał się do obowiązku ponoszenia kosztów utrzymania nieruchomości oczekując od pozwanych jeśli nie ponoszenia ich w całości to co najmniej partycypacji w połowie.

O tym, że powód zapisów umowy darowizny nie traktował i nie traktuje jako postanowień nakładających na niego obowiązki odpowiadające umowie dożywocia świadczy jednocześnie treść pozwu, z której wynika, że renta w wysokości ma umożliwić pozwanym wynajęcie podobnego lokalu w zbliżonej lokalizacji. P. W. nie poczuwa się tym samym do realizacji na rzecz rodziców poza obowiązkiem zapewnienia im mieszkania jakichkolwiek innych świadczeń.

Reasumując przyjmując, że podstawę prawną rozstrzygnięcia winien stanowić przepis art. 303 k.c. Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się uchybień. Tym samym brak jest jakichkolwiek podstaw aby uznać, że w sprawie, po dokonaniu wykładni postanowień umowy w trybie art. 65 § 2 k.c., należało zastosować normę art. 913 § 1 k.c.

W uzupełnieniu powyższych uwag stwierdzić należy, że również w ocenie Sądu Okręgowy pozwani w stosunku do powodów nie dopuścili się rażących uchybień w wykonywaniu swego prawa w rozumieniu art. 303 k.c., co uzasadniałoby zmianę służebności na rentę.

Podkreślając z całą stanowczością, że zachowanie pozwanych zwłaszcza T. W. (2) w stosunku do powodów nie było prawidłowe, co znajduje swoje dodatkowe potwierdzenie w dowodach przeprowadzonych przed sądem drugiej instancji uznać należy, że to zachowanie stanowiło reakcję na również niewłaściwą i często prowokacyjną postawę powodów. Niewątpliwie w wypowiedziach T. W. (2) kierowanych do powodów w czasie kłótni zawarto zbyt wiele ekspresyjnych i niewłaściwych sformułowań. Ocena jej postawy nie może być ocenia jednak jako jednoznacznie naganna skoro powód nie uczestniczył w utrzymaniu nieruchomości, ograniczał dostęp do pomieszczeń gospodarskich, zabraniał kontaktów z dziećmi. Taka postawa z pewnością mogła u osoby starszej spowodować usprawiedliwione poczucie krzywdy, zrodzić uzasadnione pretensje.

Również zgłaszane pod adresem pozwanych, a związane z ogrzewaniem nieruchomości, zarzuty nie mogą prowadzić do uznania, że pozwani nie wykonywali właściwie przyznanego im prawa skoro to na powodzie ciąży obowiązek utrzymania nieruchomości w należytym stanie. P. W. jak wynika z ustaleń faktycznych dysponuje dostępem do kotłowni, winien wiec jako właściciel nieruchomości zabezpieczyć jej ogrzanie. To że nie podjął żadnych działań w tym kierunku zrzucając na rodziców obowiązki związane z zakupem opału i ogrzewaniem całej posesji nie może być niczym usprawiedliwione. W tych okolicznościach ich reakcja polegająca na modernizacji centralnego ogrzewania umożliwiającej ogrzanie tylko pomieszczeń, które zajmowali nie może być uznana za nieprawidłową. Trudno tym samym pozwanych obciążać stanem pomieszczeń zajmowanych przez powoda i jego rodzinę.

W uzupełnieniu powyższych uwag wskazać należy, że nawet gdyby uznać, że ocena zgłoszonego roszczenia winna być dokonana w oparciu o treść przepisu art. 913 § 1 k.c. brak jest podstaw do uwzględnienia powództwa.

Nie sposób bowiem zaakceptować stanowiska skarżącego jakoby Sąd pierwszej instancji naruszył powyższy przepis poprzez wadliwą wykładnię pojęcia bezpośredniej styczności.

W ocenie Sądu Okręgowego okoliczność, że strony procesu mieszkają na odrębnych kondygnacjach i dysponują odrębnymi wejściami do swoich mieszkań uzasadnia przyjęcie, że nie zamieszkują w bezpośredniej styczności.

Na koniec wskazać również należy, że w ocenie Sądu Okręgowego uwzględnienie powództwa byłoby również sprzeczne z zasadami współżycia społecznego ( art. 5 k.c. ).

Podstaw do powołania powyższych zasad, jako dodatkowego argumentu przemawiającego za oddaleniem powództwa, Sąd Okręgowy upatruje w powszechnie akceptowanym społecznie obowiązku szacunku jaki dzieci winny przejawiać wobec rodziców. Podkreślić należy, że jego przejawem winna być nie tylko gotowość do niesienia pomocy ale również akceptacja innego sposobu życia, innych postaw, których ujawnienie często stanowi naturalną konsekwencję rozwijających się procesów starzenia. Wobec rodziców będących osobami w podeszłym wieku należy przejawiać większą empatię i zrozumienie. Z tak nacechowaną postawą winni podchodzić również powodowie do zachowań pozwanych.

Podkreślić należy, że uwzględnienie powództwa prowadzące w konsekwencji do nakazania pozwanym opuszczenia domu, z pewnością nie spotkałoby się ze społecznym zrozumieniem. Nie można zapominać, że pozwani wybudowali dom, w którym mieszkają i stanowił on dorobek ich życia.

Reasumując, uznając apelację za nieuzasadnioną Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zasadzając od powodów na rzecz pozwanych kwotę 450 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym ustaloną zgodnie z § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust 1 pkt 2 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie.

SSO D. Mizera SSA w SO A Lisiecki SSO P. Hochman